InfoHub Logo

شىعارما  اتام ايتقان سوزدەن تۋدى،
عالامتور،كىتاپ،گازەت-جۋرنال  ەمەس ،
سىر بۇركەنىپ،جاس تامعان كوزدەن تۋدى.
بالالىق شاقتا داۋرەن  قۇرا الماعان،
قايعى شەگىپ، قان جۇتقان كەزدەن تۋدى.

اۆتور

مامىر ايى كەلسە، اتا-اجەلەرىمىزدىڭ  مەرەكەسى  بىرگە  كەلەتىنى  بارىمىزگە  ايان.ۇلى  وتان  سوعىسىنىڭ  قازاقستان  حالىقتارىنا  سالعان  سالماعى از  بولعان  جوق.ءوزىم  سوعىستى  كورمەسەم دە، اتا-اجەلەرىمىزدىڭ  ايتقان  اڭگىمەلەرىن  تىڭداپ، سوعىستىڭ  سالعان  جاراسىن، ەزىلگەن ەت جۇرەكتىڭ سوققان  ءلۇپىلىن، قالدىرعان ءىزىن،  وي ەلەگىمنەن  وتكىزىپ،اتامدى ساعىنىپ ەسكە الامىن. اتام مەنى دۇنيەگە كەلگەن  كۇنىمنەن  باستاپ، اسا جاقسى كورىپ، باۋىرىنا باسىپ  ءوسىردى. ءار  جىلى 9 مامىردا بولاتىن ۇلى جەڭىستىڭ مەرەكەسىنە باراتىن كەزدە ءبىزدىڭ  ۇيدە، ۇلكەن  قۋانىش بولاتىن. اتام مەدال، وردەنگە   ومىراۋى تولى  كوستيۋمىن  كيىپ، ءجۇزى  جايناپ مەنى  ءبىر يىسكەپ قۇشاقتايتىن ەدى. ال انام بولسا  تاڭنىڭ اتىسىمەن ەرتە تۇرىپ  مەرەكەلىك داستارحان  ازىرلەيتىن ەدى.

سول كۇنى جەڭىس كۇنىن  تويلاپ پارادتقا بارىپ، ەسكەرتكىشكە گۇل قويىپ، سوعىستا قايتىس بولعان قۇربانداردى ەسكە الىپ ،سودان سوڭ ۇيگە ءبارىمىز بىرگە قايتتىق. ۇيگە كەلگەن سوڭ  اتام ءوز بولمەسىنە كىرىپ كوستيۋمىن شەشىپ، مەدالدارىن قولىنا الىپ ءبىرىاز ويعا شومىلىپ وتىرعاندىعىن  بايقادىم. قاسىنا بارىپ اتامنان ۇلى وتان سوعىسى  جايىندا   سۇراپ ەدىم، جۇزىنە مۇڭ تولىپ، قاباعى بۇلتتانىپ،تەرەڭ كۇرسىنىپ، كوزىنە جاس الدى. مەن تاڭدانىپ بۇنىڭىز نە دەپ سۇرادىم. اتام سول ءبىر وتتى جىلدارداعى سوڭعىستىڭ اۋىرتپالىعىن،كورگەن قيىنشىلىقتارىن ماعان بايانداپ بەردى.

ۇلى وتان سوعىسى باستالعان تۇستا مەن ون ەكى جاستا  ەدىم  دەپ اقتارىلا  اڭگىمەسىن باستادى. بۇل سوعىس مەنىڭ ناعىز  ءتاتتى   بالالىق  شاعىمدى  ۇرلادى. 1941 جىلدىڭ  قازان ايىنىڭ باس كەزى  ەدى. ول كەزدە مەن مەكەتەپتە وقيتىن وقۋشى بولاتىنمىن. قوڭىراۋ سوعىلىپ، بارلىق وقۋشىلار سىنىپقا كىرىپ ساباق باستالىپ كەتتى. بىزگە كەڭەس اعايدىڭ ساباعى بولىپ جاتىر ەدى. ەسىك جاقتان تارسىلداعان اياقتىڭ داۋىستارى ەستىلىپ كەنەتتەن ەسىك اشىلدى. ءبارىمىز جالت بۇرىلىپ قاراساق ، اسكەري كيىم كيگەن ەكى ادام ەكەن.ىشىنەن بويى ۇزىنداۋ كەلگەن، جۋان داۋىستى ادام  كوپ سويلەپ ءتۇسىندىرىپ وتىرماي،كەڭەس دەگەن مۇعالىمىمىزگە: «تەز جينال، مايدانعا  كىسى جەتپەي جاتىر،سەنى الىپ كەتەمىز»- دەپ، ساباق بەرىپ جاتقان ءمۇعالىمىمىزدى الىپ كەتتى. سودان سوڭ كوپ ۇزاماي ءبىزدى دە كولحوزدىڭ باسقارماسى كەلىپ جۇمىسقا الىپ كەتتى. وقۋ جايىندا قالدى. ءتورت قىز، بەس بالا ەدىك، ءبارىمىز كولحوزدىڭ  بەلدى جۇمىسشىسىنا  اينالدىق. سول كۇننەن  باستاپ سوعىس مايدانىندا سوعىسىپ  جاتقان اسكەرلەرگە، كولحوزدىڭ كەز-كەلگەن جۇمىسىن ىستەپ، زات جونەلتىپ  كومەكتەسىپ وتىردىق.  مەن اكەمنەن ەكى جاسىمدا جەتىم قالىپ، شەشەمنەن   تاربيە الدىم. اكەمنىڭ جوقتىعى جانىما قاتتى باتتى. سودان كەيىن اكە ورنىنا اكە بولىپ، ەكى قارىنداسىم مەن انامدى ءوزىم باقتىم.تاڭنىڭ اتىسى مەن كۇننىڭ  باتىسىنا شەيىن  كولحوزدا جۇمىس جاساپ،مايدانعا  استىق، ايران، ماي، جىلى كيىمدەر جانە توسەنىش تاپسىردىق. تاپسىرعان  زاتتاردى 150 شاقىرىم جەردەگى اۋدان ورتالىعىنداعى  پويىز ستانساسىنا ،وگىزگە جەگىلگەن ارباعا تيەپ جەتكىزىپ وتىردىق.

سونىمەن قاتار مايداننان كەلگەن  حاتتاردى  تاسىپ، پوشتاشى دا بولىپ قىزمەت اتقاردىم.جاقسى  حات اكەلىپ تالاي وتباسىن  قۋانتتىم، قاراقاعاز  اكەلىپ تالاي  انانىڭ  زارلى  ءۇنىن ەستىدىم. مايداننان كەلگەن قۋانىشتى حاتتار نەمىس فاشيستەرىن قىرىپ سالىپ ازايتۋعا سەپتىگىن تيگىزگەن پۋلەموت  سەكىلدى بولسا، قان جۇتتىرعان قاراقاعاز انالاردىڭ جۇرەگىنە قادالعان وقتاي بولدى.

ءبىزدىڭ كولحوزدا ەڭبەككە جارامدى قارتتار، ايەلدەر جانە مەن سەكىلدى بالالار بۇكىل شارۋانى اتقارىپ جەڭىستىڭ اياقتالۋىن تەزدەتىپ ،ايانباي قىزمەت ەتتى. 1943 جىلى  مايدانعا دەپ كولحوز بۇلاقتان اققان  سۋدى توقتاتىپ، بوگەت قاقپا جاساپ، تارى ەكتى. بوگەت  قاقپانى جاساعان كەزدە ءاربىر  بالاعا 500 شىم  نورما دەپ بەلگىلەپ بەرىپ تاسىتىپ وتىردى. نورمانى ورىنداعان ادامعا،  ءبىر كەسە بيدايدىڭ تالقانىن  بەرەدى. سول ءۇشىن  تاڭنان كەشكە دەيىن ەزىلىپ جۇمىس جاسادىق. تارىنى ۇيگە اپارىپ ەكى قارىنداسىممەن انام ۇشەۋمىز جەپ قارنىمىز تويماسادا،قاناعات قىلىپ كوڭىلىمىزدى تويدىردىق.

سول جىلدارى سوعىس مەنى ەرتە ەسەيتتى. مايدانعا كەتكەن ەكى اعام سوعىستان ورالمادى. وتباسىمىزبەن اعالارىمدى سوعىستان امان قايتسا ەكەن دەپ سارعايا كۇتتىك. وكىنىشكە وراي ءبىزدىڭ ءۇيدى دە قايعى بۇلتى ءبىر تۇنەرىپ، كوڭىلىمىزگە قاياۋ سالدى.

سوعىس بىتەر ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ  تۋىسقان  ۋكراينا ەلىنە  كومەك رەتىندە، ءبىزدىڭ  كولحوز سيىر تاپسىرۋ كەرەك بولدى. وسى تاپسىرمانى ورىنداۋ ماقساتىندا وربىق ستانساسىنا  ەكى ايەل، ءبىر شال جانە مەن وگىز اربامەن  جايلاۋداعى 300 سيىردىڭ ءبارىن ايداپ، جولدا ازاپتى قيىندىقتى كورىپ، ءتورت ايدان سوڭ ازەر دەگەندە ەلگە ورالدىق. بۇل سوعىس بىزگە وڭايلىقپەن كەلگەن جوق دەپ تەرەڭ تىنىس الىپ، ءبىر كۇرسىنىپ  اڭگىمەسىن اياقتادى. اتامنىڭ بۇل اڭگىمەسىن ەستىپ ،كوڭىلىم بوساپ مەندە سول كەزدە كوزىمە جاس الدىم. سودان سوڭ اراعا ەكى جىل سالىپ 2014 جىلى اتام ومىردەن وزدى. اتام ومىردەن وزسا دا ەرەن ەرلىك جاساپ، اۋىقمدى ءىس تىندىرىپ،بىزگە بەيبىت ءومىر سىيلاپ،سوعىستىڭ اياقتالۋىن تەزدەتىپ، نۇكتە قويدى.زامانىمىزدىڭ تىنىشتىعىنىڭ ىرگەتاسىن قالاپ كەتتى.  ءبىز ءقازىر ەشبىر سوعىسسىز باقىتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز.

ءيا، شىعارمامدى اياقتاي كەلە راسىندا دا بۇل قاسىرەتتى سوعىستىڭ  اياقتالۋىن تەزدەتۋدە، جەڭىستىڭ  جالاۋىن جەلبىرەتۋدە سول جىلدارداعى باتىر ۇلدارىمىز بەن قىزدارىمىزدىڭ كورسەتكەن ەرلىگى مەن  تىلدا ەڭبەك ەتكەن اتالارىمىز بەن اجەلەرىمىزدىڭ قاجىرلى   ەڭبەگى بىردەي. ەرلىك پەن ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا  بۇل سوعىستىڭ تامىرى كەسىلدى. جارقىن بولاشاققا باقىتتى عۇمىر سىيلاعان اتالار، اپالار ەرلىگى ەشقاشان ۇمىتىلمايدى! سولاردىڭ قاسيەتتى رۋحى ، ەرلىگى مەن ەڭبەگى  بۇگىنگى بەيبىت ومىرىمىزگە ماڭگى نۇرىن شاشتى. ەندىگى كەزەكتە تىنىشتىقتىڭ جالاۋىن جەلبىرەتىپ، جاۋلاردان وتانىمىزدى كوز قاراشىعىمىزداي ساقتاۋ ءبىزدىڭ قاسيەتتى پارىزىمىز.

---