جەلىمدەۋ تەحنولوگياسى
تەحنولوگيا
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى جەلىمدەۋ تەحنولوگياسىنىڭ ادىسىمەن تانىستىرىپ، بۇيىم جاساپ ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، ىسكەرلىككە، تازالىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ءتيىمدى پايدالانۋ ارقىلى جەلىمدەۋ تەحنولوگياسىمەن دۇرىس جۇمىس جاساۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمە – پراكتيكالىق
ساباققا قولدانىلاتىن ستراتەگيالىق ادىستەر: ينتەراكتيۆتى ادىستەر، ستو ادىستەرى
كورنەكىلىگى: سلايدتار، اعاش، جەلىم، ارا، ت.ب.
قۇرالدارى: ارا، بۇراندالى قىسقىش، ەگەۋ، سۇرگى ت.ب.
پايدالانعان ادەبيەت: تەحنولوگيا 6،7، «وقىتۋ ۇردىسىندەگى تانىمدىق جانە شىعارماشىلىق ادىس-تاسىلدەردى ءتيىمدى پايدالانۋ» ە.دۇيسەنوۆ، ا.بالعوجايەۆ قىزىلوردا 2006ج
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ.
2. سىنىپ تازالىعىن تەكسەرۋ.
3. وقۋشى نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
«وزىندىك باعالاۋ» ءادىسى:
وقۋشىلار بەرىلگەن ءۇي تاپسىرماسىنا ءوزىنىڭ دايىندىق دەڭگەيىن ءمۇعالىم سۇراعىنا قول كوتەرۋ ارقىلى بايقاتادى: كىم «بەسكە» دايىن؟ كىم «تورتكە» دايىن؟ كىم «ۇشكە» دايىن؟ كىم مۇلدە دايىن ەمەس؟
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
جەلىم تۇرلەرى
«تىزبەكتەي سۇراۋ» ءادىسى:
قويىلعان سۇراققا بەرىلىپ جاتقان وقۋشىنىڭ جاۋابى كەز كەلگەن جەرىنەن توقتاتىلىپ، ءارى قاراي باسقا وقۋشىنىڭ جاۋاپ بەرىلۋى سۇرالادى. بۇل ءادىس وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن اۋدارۋ جانە بايقاعىشتىعىن دامىتۋعا بايلانىستى.
كازەين جەلىمىنىڭ جاسالۋ جولدارى قانداي؟
ونەركاسىپتە تاقتا تۇرىندەگى جەلىمنىڭ ساپاسى قانداي بولادى؟
III. ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ
«كىم جىلدام» ويىنى (سۇراق جاۋاپ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپتى قالاي مەڭگەرگەنىن انىقتاۋ).
جەلىم تۇرلەرىن اتاڭدار.
(كازەين، شەل، نيتروجەلىم ت.ب.)
مالدىڭ كەپكەن، مايسىز سۇيەگىنەن، ءمۇيىزى مەن تۇياعىنان ازىرلەنەتىن جەلىم ءتۇرى.
(سۇيەك جەلىمى)
شەل جەلىمى سۋدى ءوز كولەمىنەن نەشە ەسە ارتىق سىڭىرەدى.
(6-10 ەسە)
قاراعايدان، شىرشادان، قايىڭنان جاسالعان زاتتاردى جەلىمدەۋگە ارنالعان جەلىم.
(كازەين جەلىمى)
ىلعال تيمەيتىن بولشەكتەرگە عانا قولدانىلاتىن جەلىم تۇرلەرىن اتا.
(كازەين جانە شەل جەلىمى)
ءسۇت بەلوكتارىنىڭ نەگىزىندە مايى الىنعان سۇزبەدەن جاسالعان جەلىم.
(كازەين جەلىمى)
نيتروسەلليۋلوزا مەن شايىرلاردىڭ ورگانيكالىق ەرىتكىشتەردەگى ەرىتىندىسىنەن جاسالاتىن جەلىم.
(نيتروجەلىم)
IV. جاڭا ساباقتى دايارلاۋ. جاڭا ساباق
جەلىمدەۋ تەحنولوگياسى
جەلىمدەۋ ءىسىنىڭ نەگىزىنە جەلىمنىڭ اعاش بولىكتەرىنە ءسىڭىپ، تارالۋ پروسەسى جاتادى. جەلىم جىڭىشكە ءجىپ ءتارىزدى تالشىقتارىمەن ۇستىڭگى قاباتتاردى بىر-بىرىمەن بەرىك بايلانىستىرادى. جەلىمدەۋدىڭ ساپالى بولۋىنا كوپتەگەن فاكتورلار اسەر ەتەدى. سولاردىڭ قاتارىندا جەلىمنىڭ ءتيىستى بولشەكتەرگە نەعۇرلىم تەرەڭ ءارى بىركەلكى ءسىڭۋىن، جەلىمدەلەتىن ۇستىڭگى قاباتتاردىڭ بىر-بىرىمەن وتە تىعىز بايلانىسۋىن، اعاش ماتەريالدارىنىڭ قانشالىقتى دارەجەدە دىمقىل ەكەندىگىن، جەلىمنىڭ ناقتى كەزدەگى جاعدايىن جانە ساپاسىن، پرەسسكە سالعان كەزدەگى قىسىم كۇشىن، سونداي-اق پرەسستەن شىققاننان كەيىنگى توزىمدىلىك ۋاقىتىن ايتۋعا بولادى.
سونىمەن بىرگە جەلىمدەۋدىڭ ساپاسىنا اسەر ەتەتىن فاكتور رەتىندە جەلىمنىڭ قانشالىقتى دارەجەدە قويۋلانۋ كەرەكتىگىن دە ەستەن شىعارماۋ كەرەك. وعان قوسىمشا ايتارىمىز – جەلىم قاباتىنىڭ قالىڭدىعى شاماممەن 0،1 مم بولۋى ءتيىس.
جەلىمدەپ قۇراستىرۋدىڭ بەرىكتىگى مەن ساپاسى اعاش ماتەريالدارىنىڭ دىمقىلدىعى 12-15 پايىزدان اسپايتىن كەزدە جوعارى بولادى. اعاش ماتەريالدارىنىڭ دىمقىلدىعى 8-10 % بولعان كەزدە وتە جاقسى، بەرىك جەلىمدەلەدى. ويتكەنى ول جەلىمنىڭ قۇرامىنداعى سۋدى ءوز بويىنا تارتىپ الادى.
جەلىمدەپ جاپسىرىلاتىن ۇستىڭگى بەتتەردىڭ جاعدايىنا كەلەتىن بولساق، ولاردىڭ ازداعان كەدىر-بۇدىرلاۋ بولعانى، جەتە وڭدەلمەگەنى ماقۇل. ويتكەنى بۇل جاپسىرىلاتىن ۇستىڭگى قاباتتاردىڭ جەلىممەن جاپسىرىلاتىن اۋماعىن ارتتىرا تۇسەدى.
جەلىمدەۋ تەحنولوگياسىمەن جۇمىس ىستەۋ كەزىندەگى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى
1. كەرەكتى جەرىنە ازداپ قانا جاق .
2. كولەمدى نارسە جەلىمدەگەندە، جەلىمدى اۋەلى ونىڭ ورتاسىنا جاق، سوسىن ونى تاياقشامەن تارات.
3. جولاقشا نەمەسە مايدا نارسە جەلىمدەگەندە ابايلا.
4. جەلىمدەگەن بولىكتىڭ ۇستىنەن تازا قاعاز جاۋىپ، سىرتىنان قولىڭمەن سيپاپ باس.
5. 5-10 مينۋت سالماقتىلاۋ، تەگىس زاتپەن باستىر.
6. جەلىمدەپ بولعان سوڭ مىندەتتى تۇردە قولىڭدى سابىنداپ جۋ.
ساراماندىق جۇمىس
جەكە
جۇمىس كيىمىن كيۋ: فارتۋك، جەڭقاپ
جۇمىسقا قاجەت ماتەريالدار: اعاش وڭدەۋگە قاجەتتى قۇرالدار
جۇمىستىڭ ماقساتى: شارباقتى، كەرتىكتى - تيەكتى ماتەريالداردى قۇراستىرىپ - بەكىتۋدى ۇيرەنۋ.
شارباقتى، كەرتىكتى - تيەكتى ماتەريالداردى قۇراستىرىپ -بەكىتۋ كەزىندە ولاردىڭ جارتىسى دەرلىك وزدەرى كيگىزىلەتىن ويىقتار مەن تەسىكتەردەن شىعىپ، كورىنىپ تۇرۋى ءتيىس. ولاردى جەلىم جاعىلىپ بولعاننان كەيىن ءتيىستى ورىندارىنا قاعىپ كىرگىزىپ، پرەسستىڭ استىنا باستىرىپ قويادى. ءبىراق بۇل كەزدە بولشەكتەردىڭ دۇرىس قۇراستىرىلىپ بەكىتىلگەنىنە تولىق كوز جەتكىزىپ الۋ قاجەت.
پەرەستىڭ استىنا الىپ، باستىرا جەلىمدەۋ بىلاي جۇرگىزىلەدى.
1. اۋەلى جاقسى جونىپ، قيۋلاستىرعان تاقتالاردى تاڭداپ، ىرىكتەپ الىڭدار.
2. ولار قالقاندا قالاي تۇرۋى كەرەكتىگىنە قاراي رەت-رەتىمەن ورنالاستىرىڭدار.
3. ءتيىستى جاقتارىنا جەلىم جاعىڭدار.
4. بۇرانداما قىسقىشتىڭ كومەگىمەن جاقسىلاپ بەكىتىڭدەر.
V. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
«سيقىرلى تورشا» ويىنى
جەلىم قاباتىنىڭ قالىڭدىعى نەشە مم بولۋى ءتيىس؟
(0،1مم)
اعاش ماتەريالدارىنىڭ دىمقىلدىعى نەشە پايىز بولعان كەزدە وتە جاقسى، بەرىك جەلىمدەلەدى؟
(8-10%)
جەلىمدەۋ ءىسىنىڭ نەگىزىنە جەلىمنىڭ اعاش بولشەكتەرگە ءسىڭىپ، تارالۋ پروسەسى نە دەپ اتالادى؟
(جەلىمدەۋ تەحنولوگياسى)
اعاشتى جەلىمدەگەندە بولمەنىڭ تەمپەراتۋراسى قانشا گرادۋس بولۋى كەرەك؟
(18-25°)
قۇرال-سايماندارمەن جۇمىس ىستەۋ بارىسىنداعى قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى.
(قۇرال-سايمانداردىڭ دۇرىستىعىن تەكسەرۋ.)
جەلىمدى جاپسىراتىن قاباتقا بىرتەگىس ەتىپ جاعۋ ءۇشىن قانداي قۇرالدى پايدالانادى؟
(قىلقالام)
Vءى. باعالاۋ
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
«يدەال تاپسىرما» ءادىسى: ءار وقۋشى ءوزى ورىندايتىن ءۇي تاپسىرماسىن ءوزى تاڭدايدى. مىسالى، بىرەۋ قوسىمشا دەرەك جيناسا، كەلەسى سۋرەت سالۋى، ءۇشىنشىسى نۇسقاۋ كارتاسى نەمەسە بۇيىم جاساۋى مۇمكىن.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى جەلىمدەۋ تەحنولوگياسىنىڭ ادىسىمەن تانىستىرىپ، بۇيىم جاساپ ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، ىسكەرلىككە، تازالىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ءتيىمدى پايدالانۋ ارقىلى جەلىمدەۋ تەحنولوگياسىمەن دۇرىس جۇمىس جاساۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمە – پراكتيكالىق
ساباققا قولدانىلاتىن ستراتەگيالىق ادىستەر: ينتەراكتيۆتى ادىستەر، ستو ادىستەرى
كورنەكىلىگى: سلايدتار، اعاش، جەلىم، ارا، ت.ب.
قۇرالدارى: ارا، بۇراندالى قىسقىش، ەگەۋ، سۇرگى ت.ب.
پايدالانعان ادەبيەت: تەحنولوگيا 6،7، «وقىتۋ ۇردىسىندەگى تانىمدىق جانە شىعارماشىلىق ادىس-تاسىلدەردى ءتيىمدى پايدالانۋ» ە.دۇيسەنوۆ، ا.بالعوجايەۆ قىزىلوردا 2006ج
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ.
2. سىنىپ تازالىعىن تەكسەرۋ.
3. وقۋشى نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
«وزىندىك باعالاۋ» ءادىسى:
وقۋشىلار بەرىلگەن ءۇي تاپسىرماسىنا ءوزىنىڭ دايىندىق دەڭگەيىن ءمۇعالىم سۇراعىنا قول كوتەرۋ ارقىلى بايقاتادى: كىم «بەسكە» دايىن؟ كىم «تورتكە» دايىن؟ كىم «ۇشكە» دايىن؟ كىم مۇلدە دايىن ەمەس؟
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
جەلىم تۇرلەرى
«تىزبەكتەي سۇراۋ» ءادىسى:
قويىلعان سۇراققا بەرىلىپ جاتقان وقۋشىنىڭ جاۋابى كەز كەلگەن جەرىنەن توقتاتىلىپ، ءارى قاراي باسقا وقۋشىنىڭ جاۋاپ بەرىلۋى سۇرالادى. بۇل ءادىس وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن اۋدارۋ جانە بايقاعىشتىعىن دامىتۋعا بايلانىستى.
كازەين جەلىمىنىڭ جاسالۋ جولدارى قانداي؟
ونەركاسىپتە تاقتا تۇرىندەگى جەلىمنىڭ ساپاسى قانداي بولادى؟
III. ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ
«كىم جىلدام» ويىنى (سۇراق جاۋاپ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپتى قالاي مەڭگەرگەنىن انىقتاۋ).
جەلىم تۇرلەرىن اتاڭدار.
(كازەين، شەل، نيتروجەلىم ت.ب.)
مالدىڭ كەپكەن، مايسىز سۇيەگىنەن، ءمۇيىزى مەن تۇياعىنان ازىرلەنەتىن جەلىم ءتۇرى.
(سۇيەك جەلىمى)
شەل جەلىمى سۋدى ءوز كولەمىنەن نەشە ەسە ارتىق سىڭىرەدى.
(6-10 ەسە)
قاراعايدان، شىرشادان، قايىڭنان جاسالعان زاتتاردى جەلىمدەۋگە ارنالعان جەلىم.
(كازەين جەلىمى)
ىلعال تيمەيتىن بولشەكتەرگە عانا قولدانىلاتىن جەلىم تۇرلەرىن اتا.
(كازەين جانە شەل جەلىمى)
ءسۇت بەلوكتارىنىڭ نەگىزىندە مايى الىنعان سۇزبەدەن جاسالعان جەلىم.
(كازەين جەلىمى)
نيتروسەلليۋلوزا مەن شايىرلاردىڭ ورگانيكالىق ەرىتكىشتەردەگى ەرىتىندىسىنەن جاسالاتىن جەلىم.
(نيتروجەلىم)
IV. جاڭا ساباقتى دايارلاۋ. جاڭا ساباق
جەلىمدەۋ تەحنولوگياسى
جەلىمدەۋ ءىسىنىڭ نەگىزىنە جەلىمنىڭ اعاش بولىكتەرىنە ءسىڭىپ، تارالۋ پروسەسى جاتادى. جەلىم جىڭىشكە ءجىپ ءتارىزدى تالشىقتارىمەن ۇستىڭگى قاباتتاردى بىر-بىرىمەن بەرىك بايلانىستىرادى. جەلىمدەۋدىڭ ساپالى بولۋىنا كوپتەگەن فاكتورلار اسەر ەتەدى. سولاردىڭ قاتارىندا جەلىمنىڭ ءتيىستى بولشەكتەرگە نەعۇرلىم تەرەڭ ءارى بىركەلكى ءسىڭۋىن، جەلىمدەلەتىن ۇستىڭگى قاباتتاردىڭ بىر-بىرىمەن وتە تىعىز بايلانىسۋىن، اعاش ماتەريالدارىنىڭ قانشالىقتى دارەجەدە دىمقىل ەكەندىگىن، جەلىمنىڭ ناقتى كەزدەگى جاعدايىن جانە ساپاسىن، پرەسسكە سالعان كەزدەگى قىسىم كۇشىن، سونداي-اق پرەسستەن شىققاننان كەيىنگى توزىمدىلىك ۋاقىتىن ايتۋعا بولادى.
سونىمەن بىرگە جەلىمدەۋدىڭ ساپاسىنا اسەر ەتەتىن فاكتور رەتىندە جەلىمنىڭ قانشالىقتى دارەجەدە قويۋلانۋ كەرەكتىگىن دە ەستەن شىعارماۋ كەرەك. وعان قوسىمشا ايتارىمىز – جەلىم قاباتىنىڭ قالىڭدىعى شاماممەن 0،1 مم بولۋى ءتيىس.
جەلىمدەپ قۇراستىرۋدىڭ بەرىكتىگى مەن ساپاسى اعاش ماتەريالدارىنىڭ دىمقىلدىعى 12-15 پايىزدان اسپايتىن كەزدە جوعارى بولادى. اعاش ماتەريالدارىنىڭ دىمقىلدىعى 8-10 % بولعان كەزدە وتە جاقسى، بەرىك جەلىمدەلەدى. ويتكەنى ول جەلىمنىڭ قۇرامىنداعى سۋدى ءوز بويىنا تارتىپ الادى.
جەلىمدەپ جاپسىرىلاتىن ۇستىڭگى بەتتەردىڭ جاعدايىنا كەلەتىن بولساق، ولاردىڭ ازداعان كەدىر-بۇدىرلاۋ بولعانى، جەتە وڭدەلمەگەنى ماقۇل. ويتكەنى بۇل جاپسىرىلاتىن ۇستىڭگى قاباتتاردىڭ جەلىممەن جاپسىرىلاتىن اۋماعىن ارتتىرا تۇسەدى.
جەلىمدەۋ تەحنولوگياسىمەن جۇمىس ىستەۋ كەزىندەگى قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى
1. كەرەكتى جەرىنە ازداپ قانا جاق .
2. كولەمدى نارسە جەلىمدەگەندە، جەلىمدى اۋەلى ونىڭ ورتاسىنا جاق، سوسىن ونى تاياقشامەن تارات.
3. جولاقشا نەمەسە مايدا نارسە جەلىمدەگەندە ابايلا.
4. جەلىمدەگەن بولىكتىڭ ۇستىنەن تازا قاعاز جاۋىپ، سىرتىنان قولىڭمەن سيپاپ باس.
5. 5-10 مينۋت سالماقتىلاۋ، تەگىس زاتپەن باستىر.
6. جەلىمدەپ بولعان سوڭ مىندەتتى تۇردە قولىڭدى سابىنداپ جۋ.
ساراماندىق جۇمىس
جەكە
جۇمىس كيىمىن كيۋ: فارتۋك، جەڭقاپ
جۇمىسقا قاجەت ماتەريالدار: اعاش وڭدەۋگە قاجەتتى قۇرالدار
جۇمىستىڭ ماقساتى: شارباقتى، كەرتىكتى - تيەكتى ماتەريالداردى قۇراستىرىپ - بەكىتۋدى ۇيرەنۋ.
شارباقتى، كەرتىكتى - تيەكتى ماتەريالداردى قۇراستىرىپ -بەكىتۋ كەزىندە ولاردىڭ جارتىسى دەرلىك وزدەرى كيگىزىلەتىن ويىقتار مەن تەسىكتەردەن شىعىپ، كورىنىپ تۇرۋى ءتيىس. ولاردى جەلىم جاعىلىپ بولعاننان كەيىن ءتيىستى ورىندارىنا قاعىپ كىرگىزىپ، پرەسستىڭ استىنا باستىرىپ قويادى. ءبىراق بۇل كەزدە بولشەكتەردىڭ دۇرىس قۇراستىرىلىپ بەكىتىلگەنىنە تولىق كوز جەتكىزىپ الۋ قاجەت.
پەرەستىڭ استىنا الىپ، باستىرا جەلىمدەۋ بىلاي جۇرگىزىلەدى.
1. اۋەلى جاقسى جونىپ، قيۋلاستىرعان تاقتالاردى تاڭداپ، ىرىكتەپ الىڭدار.
2. ولار قالقاندا قالاي تۇرۋى كەرەكتىگىنە قاراي رەت-رەتىمەن ورنالاستىرىڭدار.
3. ءتيىستى جاقتارىنا جەلىم جاعىڭدار.
4. بۇرانداما قىسقىشتىڭ كومەگىمەن جاقسىلاپ بەكىتىڭدەر.
V. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
«سيقىرلى تورشا» ويىنى
جەلىم قاباتىنىڭ قالىڭدىعى نەشە مم بولۋى ءتيىس؟
(0،1مم)
اعاش ماتەريالدارىنىڭ دىمقىلدىعى نەشە پايىز بولعان كەزدە وتە جاقسى، بەرىك جەلىمدەلەدى؟
(8-10%)
جەلىمدەۋ ءىسىنىڭ نەگىزىنە جەلىمنىڭ اعاش بولشەكتەرگە ءسىڭىپ، تارالۋ پروسەسى نە دەپ اتالادى؟
(جەلىمدەۋ تەحنولوگياسى)
اعاشتى جەلىمدەگەندە بولمەنىڭ تەمپەراتۋراسى قانشا گرادۋس بولۋى كەرەك؟
(18-25°)
قۇرال-سايماندارمەن جۇمىس ىستەۋ بارىسىنداعى قاۋىپسىزدىك ەرەجەسى.
(قۇرال-سايمانداردىڭ دۇرىستىعىن تەكسەرۋ.)
جەلىمدى جاپسىراتىن قاباتقا بىرتەگىس ەتىپ جاعۋ ءۇشىن قانداي قۇرالدى پايدالانادى؟
(قىلقالام)
Vءى. باعالاۋ
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
«يدەال تاپسىرما» ءادىسى: ءار وقۋشى ءوزى ورىندايتىن ءۇي تاپسىرماسىن ءوزى تاڭدايدى. مىسالى، بىرەۋ قوسىمشا دەرەك جيناسا، كەلەسى سۋرەت سالۋى، ءۇشىنشىسى نۇسقاۋ كارتاسى نەمەسە بۇيىم جاساۋى مۇمكىن.
You Might Also Like
