جەلتوقسان جاڭعىرىعى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جەلتوقسان جاڭعىرىعى!
ساباقتىڭ ماقساتى: جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسقان قۇربانداردى ەسكە الۋ. وقۋشىلاردى وتانىن سۇيۋگە، قورعاي بىلۋگە جانە ۇلتتىق رۋح پەن قازاقى مادەنيەتتى جوعارى دەڭگەيدە كورسەتەتىن ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى، ناقىل سوزدەر، جەلتوقسان قۇرباندارىنىڭ سۋرەتتەرى، قازاقستان رامىزدەرى، سلايدتار
ساباقتىڭ ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، ينتەراكتيۆتى ءادىس، ءتۇسىندىرۋ
ساباقتىڭ ينتەگراسيالىق مۇمكىندىگى: تاريح، ساياساتتانۋ
ساباقتىڭ بارىسى: 1. بالالاردى ساباققا بەيىمدەۋ؛
2. سىنىپپەن امانداسۋ، كەزەكشىمەن سويلەسىم؛
3. ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: ق ر تاۋەلسىزدىگىنىڭ بەلگىلەرى تۋرالى مالىمەت جيناۋ؛
جاڭا تاقىرىپقا كىرىسپە:
سويلەسىم: م: قازاق حالقىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن قاس دۇشپانمەن ارىستانداي الىسقان باتىر بابالاردان كىمدەردى بىلەسىڭدەر؟
بالالاردىڭ مۇمكىندىك جاۋاپتارى: ابىلاي حان، قابانباي باتىر، قاراساي باتىر، تولە بي، قازىبەك بي، ايتەكە بي، ەر ماحامبەت، ءاليحان بوكەيحانوۆ، ت. ب.
م: 16 جەلتوقساندا تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسكەن ازاماتتار مەن قۇرباندارىن بىلەسىڭدەر مە؟
بالالاردىڭ مۇمكىندىك جاۋاپتارى: تاۋەلسىزدىك جولىندا كۇرەسكەن جاندار: ج. مولداعالييەۆ، ح. قوجاحمەت، ن. سابيليانوۆ، ت. ب. ال قۇرباندارى: قايرات، ءلاززات، ءسابيرا، ەربول سىندى اعالارىمىز بەن اپالارىمىز.
(سلايد كورسەتۋ ارقىلى بالالارعا جەلتوقسان وقيعاسى تۋرالى ايتۋ، تاۋەلسىزدىكتىڭ ءبىز ءۇشىن وڭاي تيمەگەنىن اڭگىمە ەتۋ)
ءمۇعالىم ءسوزى: بالالار، الماتى قالاسىندا 1986 جىلى جەلتوقساننىڭ وتتى وقيعاسى تۋرالى ەستۋلەرىڭ بار ما؟ ەلدىڭ ەگەمەندىگىن اڭساعان جاستار الاڭعا شىقتى. جەلتوقسان جەلى داۋىلعا اينالدى. ورتتەي قاۋلاعان جاستار ۇلتتىڭ نامىس قۇدىرەتىن الەمگە پاش ەتتى.
1 - وقۋشى:
قاندى قىرعىن – قالعان ءىس،
بەينە تەڭىز سەڭ سوققان.
جارقىلدايدى ار – نامىس،
الماتى. اياز. جەلتوقسان!
دۇرسىلدەيدى جۇرەكتەر،
سەسى كۇشتى قارۋدىڭ
جۇزىنە مۇڭ تۇنەتتى،
ۇلبىرەگەن ارۋدىڭ.
2 – وقۋشى:
ارمانى الدا سەنىم كوپ،
وراندى وتقا ۇمىتتەر.
مۇرتى جاڭا تەبىندەپ،
كەلە جاتتى جىگىتتەر.
جۇرەگىنەن قان جىلاپ،
ۋلادى دەرت ۇلىنى
اق ماحاببات سان قۇلاپ،
قىرقىلدى ەرتە بۇرىمى.
3 – وقۋشى:
ءالى دە بوستاندىق دەپ اتار تاڭدار،
ۇشقىننان بار الەمگە اپارعاندار.
قايرات، ءلاززات، ەربول، مەن ءسابيرالار.
وسىلار – جەلتوقساندا قاھارماندار
حالىقتىڭ قابىرعاسى سوگىلمەسىن،
انالار ۇلىن جوقتاپ ەگىلمەسىن.
اللادان اق نيەتپەن تىلەيىك ءبىز،
جازىقسىز جاننىڭ قانى توگىلمەسىن.
«جەلتوقسان جەلى» ءانى ورىندالادى.
4 – وقۋشى:
كۇللى الەمگە قايرات بوپ،
تاراپ كەتكەن اتاعى.
جەلتوقساننىڭ جارىسى،
ماڭگى جانعا باتادى.
باتىر بولعان تۇرارداي،
باۋىرجانداي اتاعى.
قايراتى جوق حالىقتىڭ،
تاڭى قالاي اتادى؟!
5 – وقۋشى:
جەلتوقساندا سوققان جەل،
قايراتتى ەسكە سالا ما؟
قايراتى جوق حالىقتىڭ
بولاشاعى بولا ما؟!
قازاعىما قايرات بوپ،
تۋسا ەكەن ۇلدارىم،
قالىڭ ەلگە بايراق بوپ!
6 – وقۋشى:
قازاعىم ءمولدىر سۋداي تازالانسىن،
ەسىنە قايرات دەگەن قازانى السىن.
ەل بولىپ، حالىق بولىپ قولعا الايىق،
سول كەزدە كىنالىلەر جازالانسىن!
7 – وقۋشى:
ويلان، قازاق!
تاپتاماساڭ قىزعالداق سولار ما ەدى؟
اراسىنا تاسقىندار تولار ما ەدى؟
تۋادى تاعى قايرات، قادىرلەيىك،
ەلىڭە سولار تۇتقا بولار ەندى
2 – جۇرگىزۋشى:
وسىنداي ەركىندىكتى ەل تىلەسىن،
باقىت قۇسى باعىمىزعا ەركىن كەلسىن.
ال ەندى تاۋەلسىزدىك قۇتتى بولىپ،
كوك بايراق ماڭگى – باقي جەلبىرەسىن!
1 – جۇرگىزۋشى:
نامىستى وت – جالىنعا شىڭدايىق ءبىز،
قايراتتىڭ ەرلىگىنە لايىقپىز.
20 جىل تولعان ەكەن جەلتوقسانعا،
ءاۋمين، قابىل بولسىن، جىر – ءانىمىز!
ءمۇعالىم ءسوزى: قازىرگى تاڭدا، بالالار، 20 جىل بويى قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىز ەل اتانىپ كەلەدى، بۇل تاۋەلسىزدىك - قىرشىن كەتكەن جاستاردىڭ قانىمەن كەلگەن تاۋەلسىزدىك! 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا قازاق مەملەكەتى ەگەمەندىككە قول جەتكىزدى، سودان بەرى دە تالاي وقيعالار ءوتتى.
(ق ر تۋرالى سلايد كورسەتۋ)
ماتىنمەن جۇمىس: استانا
استانانىڭ ىرگەتاسى 1830 جىلى قالانعان. استانا بۇرىن قاراوتكەل، اكمولينسك، سەلينوگراد، اقمولا دەپ اتالعان. استانا سارىارقانىڭ سولتۇستىك اۋماعىندا ورنالاسقان. بۇل جەردىڭ اۋاسى تازا، قىسى قاتال، جازى ىستىق بولادى.
استانا 1932 جىلى اكمولينسك دەپ اتالدى. ال 1961 جىلى سەلينوگراد دەپ وزگەرتىلدى. 1992 جىلى اقمولا دەپ اتالدى. 1998 جىلى اقمولادان استانا بولىپ اۋىستى. ول - ءقازىر ەلىمىزدىڭ استاناسى. استانادا پرەزيدەنت اقورداسى، «بايتەرەك» مونۋمەنتى بار.
ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك استاناسى – الماتى قالاسى. وندا تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى ورنالاسقان، ونىڭ بيىكتىگى – 28 مەتر.
ءۇي تاپسىرماسى: وسى بۇگىنگى جەلتوقسان وقيعاسىنا بايلانىستى قوسىمشا ماتەريال ىزدەستىرۋ؛
ساباقتىڭ سوڭى: بالالارعا ساباقتا العان باعالارىن ايتىپ، كۇندەلىكتەرىنە قويىپ بەرۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسقان قۇربانداردى ەسكە الۋ. وقۋشىلاردى وتانىن سۇيۋگە، قورعاي بىلۋگە جانە ۇلتتىق رۋح پەن قازاقى مادەنيەتتى جوعارى دەڭگەيدە كورسەتەتىن ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەر: تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى، ناقىل سوزدەر، جەلتوقسان قۇرباندارىنىڭ سۋرەتتەرى، قازاقستان رامىزدەرى، سلايدتار
ساباقتىڭ ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، ينتەراكتيۆتى ءادىس، ءتۇسىندىرۋ
ساباقتىڭ ينتەگراسيالىق مۇمكىندىگى: تاريح، ساياساتتانۋ
ساباقتىڭ بارىسى: 1. بالالاردى ساباققا بەيىمدەۋ؛
2. سىنىپپەن امانداسۋ، كەزەكشىمەن سويلەسىم؛
3. ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: ق ر تاۋەلسىزدىگىنىڭ بەلگىلەرى تۋرالى مالىمەت جيناۋ؛
جاڭا تاقىرىپقا كىرىسپە:
سويلەسىم: م: قازاق حالقىنىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن قاس دۇشپانمەن ارىستانداي الىسقان باتىر بابالاردان كىمدەردى بىلەسىڭدەر؟
بالالاردىڭ مۇمكىندىك جاۋاپتارى: ابىلاي حان، قابانباي باتىر، قاراساي باتىر، تولە بي، قازىبەك بي، ايتەكە بي، ەر ماحامبەت، ءاليحان بوكەيحانوۆ، ت. ب.
م: 16 جەلتوقساندا تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسكەن ازاماتتار مەن قۇرباندارىن بىلەسىڭدەر مە؟
بالالاردىڭ مۇمكىندىك جاۋاپتارى: تاۋەلسىزدىك جولىندا كۇرەسكەن جاندار: ج. مولداعالييەۆ، ح. قوجاحمەت، ن. سابيليانوۆ، ت. ب. ال قۇرباندارى: قايرات، ءلاززات، ءسابيرا، ەربول سىندى اعالارىمىز بەن اپالارىمىز.
(سلايد كورسەتۋ ارقىلى بالالارعا جەلتوقسان وقيعاسى تۋرالى ايتۋ، تاۋەلسىزدىكتىڭ ءبىز ءۇشىن وڭاي تيمەگەنىن اڭگىمە ەتۋ)
ءمۇعالىم ءسوزى: بالالار، الماتى قالاسىندا 1986 جىلى جەلتوقساننىڭ وتتى وقيعاسى تۋرالى ەستۋلەرىڭ بار ما؟ ەلدىڭ ەگەمەندىگىن اڭساعان جاستار الاڭعا شىقتى. جەلتوقسان جەلى داۋىلعا اينالدى. ورتتەي قاۋلاعان جاستار ۇلتتىڭ نامىس قۇدىرەتىن الەمگە پاش ەتتى.
1 - وقۋشى:
قاندى قىرعىن – قالعان ءىس،
بەينە تەڭىز سەڭ سوققان.
جارقىلدايدى ار – نامىس،
الماتى. اياز. جەلتوقسان!
دۇرسىلدەيدى جۇرەكتەر،
سەسى كۇشتى قارۋدىڭ
جۇزىنە مۇڭ تۇنەتتى،
ۇلبىرەگەن ارۋدىڭ.
2 – وقۋشى:
ارمانى الدا سەنىم كوپ،
وراندى وتقا ۇمىتتەر.
مۇرتى جاڭا تەبىندەپ،
كەلە جاتتى جىگىتتەر.
جۇرەگىنەن قان جىلاپ،
ۋلادى دەرت ۇلىنى
اق ماحاببات سان قۇلاپ،
قىرقىلدى ەرتە بۇرىمى.
3 – وقۋشى:
ءالى دە بوستاندىق دەپ اتار تاڭدار،
ۇشقىننان بار الەمگە اپارعاندار.
قايرات، ءلاززات، ەربول، مەن ءسابيرالار.
وسىلار – جەلتوقساندا قاھارماندار
حالىقتىڭ قابىرعاسى سوگىلمەسىن،
انالار ۇلىن جوقتاپ ەگىلمەسىن.
اللادان اق نيەتپەن تىلەيىك ءبىز،
جازىقسىز جاننىڭ قانى توگىلمەسىن.
«جەلتوقسان جەلى» ءانى ورىندالادى.
4 – وقۋشى:
كۇللى الەمگە قايرات بوپ،
تاراپ كەتكەن اتاعى.
جەلتوقساننىڭ جارىسى،
ماڭگى جانعا باتادى.
باتىر بولعان تۇرارداي،
باۋىرجانداي اتاعى.
قايراتى جوق حالىقتىڭ،
تاڭى قالاي اتادى؟!
5 – وقۋشى:
جەلتوقساندا سوققان جەل،
قايراتتى ەسكە سالا ما؟
قايراتى جوق حالىقتىڭ
بولاشاعى بولا ما؟!
قازاعىما قايرات بوپ،
تۋسا ەكەن ۇلدارىم،
قالىڭ ەلگە بايراق بوپ!
6 – وقۋشى:
قازاعىم ءمولدىر سۋداي تازالانسىن،
ەسىنە قايرات دەگەن قازانى السىن.
ەل بولىپ، حالىق بولىپ قولعا الايىق،
سول كەزدە كىنالىلەر جازالانسىن!
7 – وقۋشى:
ويلان، قازاق!
تاپتاماساڭ قىزعالداق سولار ما ەدى؟
اراسىنا تاسقىندار تولار ما ەدى؟
تۋادى تاعى قايرات، قادىرلەيىك،
ەلىڭە سولار تۇتقا بولار ەندى
2 – جۇرگىزۋشى:
وسىنداي ەركىندىكتى ەل تىلەسىن،
باقىت قۇسى باعىمىزعا ەركىن كەلسىن.
ال ەندى تاۋەلسىزدىك قۇتتى بولىپ،
كوك بايراق ماڭگى – باقي جەلبىرەسىن!
1 – جۇرگىزۋشى:
نامىستى وت – جالىنعا شىڭدايىق ءبىز،
قايراتتىڭ ەرلىگىنە لايىقپىز.
20 جىل تولعان ەكەن جەلتوقسانعا،
ءاۋمين، قابىل بولسىن، جىر – ءانىمىز!
ءمۇعالىم ءسوزى: قازىرگى تاڭدا، بالالار، 20 جىل بويى قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىز ەل اتانىپ كەلەدى، بۇل تاۋەلسىزدىك - قىرشىن كەتكەن جاستاردىڭ قانىمەن كەلگەن تاۋەلسىزدىك! 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا قازاق مەملەكەتى ەگەمەندىككە قول جەتكىزدى، سودان بەرى دە تالاي وقيعالار ءوتتى.
(ق ر تۋرالى سلايد كورسەتۋ)
ماتىنمەن جۇمىس: استانا
استانانىڭ ىرگەتاسى 1830 جىلى قالانعان. استانا بۇرىن قاراوتكەل، اكمولينسك، سەلينوگراد، اقمولا دەپ اتالعان. استانا سارىارقانىڭ سولتۇستىك اۋماعىندا ورنالاسقان. بۇل جەردىڭ اۋاسى تازا، قىسى قاتال، جازى ىستىق بولادى.
استانا 1932 جىلى اكمولينسك دەپ اتالدى. ال 1961 جىلى سەلينوگراد دەپ وزگەرتىلدى. 1992 جىلى اقمولا دەپ اتالدى. 1998 جىلى اقمولادان استانا بولىپ اۋىستى. ول - ءقازىر ەلىمىزدىڭ استاناسى. استانادا پرەزيدەنت اقورداسى، «بايتەرەك» مونۋمەنتى بار.
ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك استاناسى – الماتى قالاسى. وندا تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى ورنالاسقان، ونىڭ بيىكتىگى – 28 مەتر.
ءۇي تاپسىرماسى: وسى بۇگىنگى جەلتوقسان وقيعاسىنا بايلانىستى قوسىمشا ماتەريال ىزدەستىرۋ؛
ساباقتىڭ سوڭى: بالالارعا ساباقتا العان باعالارىن ايتىپ، كۇندەلىكتەرىنە قويىپ بەرۋ
You Might Also Like
