جەلتوقسان وقيعا ەمەس بولا سالعان ...
ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانى،
سام ورتا مەكتەبىندە باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
كويشىبايەۆا بايان كيپچاكوۆنا
تاقىرىبى: جەلتوقسان وقيعا ەمەس بولا سالعان...
ساباقتىڭ ماقساتى: ۇزاق جىلدار بويى بوستاندىق ءۇشىن كۇرەس جولىندا قان دا، جاس تا، تەر دە توگىلگەن تاۋەلسىزدىك ءبىزدىڭ حالقىمىز ءۇشىن اسا قىمبات ەكەنىن، جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قۇرباندارىن ۇلگى - ونەگە ەتە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ەلىن، جەرىن قورعاۋعا دايىن بولۋعا، ءوز ەلىن سۇيەتىن پاتريوت بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىپاتايەۆ ەربولدىڭ، اسانوۆا ءلاززاتتىڭ، مۇحامەتجانوۆا ءسابيرانىڭ، رىسقۇلبەكوۆ قايراتتىڭ سۋرەتتەرى.
قاناتتى سوزدەر: «ۇرپاقتىڭ ۇمىتىلماس ماڭگى ۇرانى،
جەلتوقسان جۇرەكتەردە جاڭعىرادى!»
جەلتوقساننىڭ الاۋى – تاۋەلسىزدىك جالاۋى
تاربيە ساعاتتىڭ بارىسى:
ءمۇعالىم ءسوزى: جەلتوقسان وقيعا ەمەس بولا سالعان،
جاستار – ەر، تاعدىرىمەن تالاسا العان.
جەلتوقسان – رۋحىمىزدىڭ ىرىلىگى،
قازاققا جاراسا ما الاسارعان؟!
قازاقستان تاريحىندا XVIII عاسىردان قازان توڭكەرىسىنە دەيىن 200 - دەن استام كوتەرىلىستەر بولدى. سان عاسىرعا سوزىلعان ۇلت ازاتتىق كۇرەستىڭ ەڭ سوڭعىسى 1986 16 جەلتوقساندا جەرگىلىكتى ساعات 10. 00 - دە قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ 1 - حاتشىسى د. ا. قونايەۆ ورنىنان الىنىپ، ونىڭ ورنىنا ۋليانسك وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ باسشىسى گ. ب. كولبين سايلانادى. مۇنىڭ ءبارى ماسكەۋدە ازىرلەنگەن سەناريي بويىنشا ىسكە اسىپ جاتتى. اتا – بابامىزدىڭ عاسىرلار بويى قورعاپ، امانات ەتكەن ەلدى، جەردى ءوز ەلىنەن شىققان ازامات باسقارۋعا لايىقتى دەپ تاپپاعان ءامىرشىل جۇيەگە نارازى بولعان قازاق جاستارى الاڭعا شەرۋگە شىعادى.
داۋىلعا جەلتوقساننىڭ جەلى اينالدى،
اشۋعا ءمىندى الاتاۋ كارى، ايبارلى.
كۇتپەگەن ءىس اقىرى نە بولدى دەپ،
كۇللى الەم الماتىعا قاراي قالدى.
ءان: «جەلتوقسان جەلى»
ءمۇعالىم ءسوزى:
بالالار ەندى جەلتوقسان وقيعاسىنا بايلانىستى تاقپاقتارىمىزدى ايتايىقشى.
نۇربەك:
قازاق قىزىن سۇيرەتكەن بۇرىمىنان،
تەپكىلەگەن بەلىنەن، جۇلىنىنان.
تۇياق سەرپكەن ءتۇرى ەدى بوداندىقتىڭ،
قۇلاپ بارا جاتقاندا تۇعىرىنان.
شارشاتىپ قامىت كيگەن جىلدارىمىز،
نامىسقا باسقان ناعىز ۇلدارىمىز.
بايگەگە باسىن تىگىپ ۇلتى ءۇشىن،
دەدى ولار: «تاۋەلسىزدىك قۇربانىمىز!»
اقبوتا:
جىگىتتەر سۇر قاسقىرداي سۇسى باسىم،
ىزا - كەك بيلەپ الىپ ءتۇسى – باسىن...
كوزدەرى - وت، سوزدەرى – سوت، ءمالىم ەتتى:
«جاس ساياسات، يەگى قىشىماسىن!»
ءور قىزدار قاناتتاسىپ وڭشەڭ ەلىك،
وتقا ماي قۇيىپ ءجۇردى ورشەلەنىپ.
ءبىز سوندا قازاقتاعى قايسارلىقتى،
كوزىن اشىپ بار عالام كورسە دەدىك،
تىلەكتەس: قانىمىز باسىمىزعا كوتەرىلىپ،
قۇدايدان تىلەمەدىك بوتەن ءۇمىت.
قازاقتىڭ ءتىلىن، ءدىلىن، ءدىنىن بۇزار
كەرەك ەمەس بىزگە ەندى بوتەن ۇگىت.
قابىل:
كەز ەمەس جاۋگەرشىلىك «اتتان» اتتى،
الاڭنىڭ شەرۋى ەمەس سالتاناتتى.
قىتىمىر قىستىڭ باسى، سول ءبىر ايدا،
جەلتوقسان جەلى الەمدى جالت قاراتتى.
جارىلقاسىن:
بوداندىققا نارازىلىق كۇنىسىڭ،
امىرشىلدىك ساياساتتان ءىرىسىڭ.
قويداي مومىن قازاعىما كۇش بەرگەن
نامىسى ەرەن، ارلى كۇننىڭ ءبىرىسىڭ.
و، جەلتوقسان، نامىس وتىن تۇتاتقان،
سەن تاريحقا كىردىڭ ەرلىك اتىمەن.
مەيلى سەنى از وقيىق كىتاپتان،
ماڭگىلىكسىڭ زور داڭقىڭنىڭ زاتىمەن.
ءان: «قارا باۋىر قاسقالداق» ورىندايدى: ناباتوۆا ۇلبولسىن
قارا باۋىر قاسقالداق، قايدا ۇشتىڭ پىر – پىرلاپ – اۋ؟
سازىڭ قالدى ءسابيدىڭ ەڭبەگىندەي بىلقىلداپ - ەي
قارا باۋىر قاسقالداق، كەرى قايت،
سيرەپ قالعان توعايعا «قامىقپا» دەپ كوڭىل ايت
قايىرماسى:
ۇيا قالسا يەسىز – ايدىن ءۇشىن سول قايعى،
قاڭعىپ كەلگەن شۇرەگەي كولگە پانا بولمايدى.
ءوز بوساعاڭ – بۇل جەردىڭ تاۋى، قىرى، بەلەسى،
بوساعاسىن باسقاعا تاستاي ما ەكەن، و، نەسى،
قارا باۋىر قاسقالداق، كەرى قايت،
سيرەپ قالعان توعايعا «قامىقپا» دەپ كوڭىل ايت
سام ورتا مەكتەبىندە باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
كويشىبايەۆا بايان كيپچاكوۆنا
تاقىرىبى: جەلتوقسان وقيعا ەمەس بولا سالعان...
ساباقتىڭ ماقساتى: ۇزاق جىلدار بويى بوستاندىق ءۇشىن كۇرەس جولىندا قان دا، جاس تا، تەر دە توگىلگەن تاۋەلسىزدىك ءبىزدىڭ حالقىمىز ءۇشىن اسا قىمبات ەكەنىن، جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قۇرباندارىن ۇلگى - ونەگە ەتە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ەلىن، جەرىن قورعاۋعا دايىن بولۋعا، ءوز ەلىن سۇيەتىن پاتريوت بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىپاتايەۆ ەربولدىڭ، اسانوۆا ءلاززاتتىڭ، مۇحامەتجانوۆا ءسابيرانىڭ، رىسقۇلبەكوۆ قايراتتىڭ سۋرەتتەرى.
قاناتتى سوزدەر: «ۇرپاقتىڭ ۇمىتىلماس ماڭگى ۇرانى،
جەلتوقسان جۇرەكتەردە جاڭعىرادى!»
جەلتوقساننىڭ الاۋى – تاۋەلسىزدىك جالاۋى
تاربيە ساعاتتىڭ بارىسى:
ءمۇعالىم ءسوزى: جەلتوقسان وقيعا ەمەس بولا سالعان،
جاستار – ەر، تاعدىرىمەن تالاسا العان.
جەلتوقسان – رۋحىمىزدىڭ ىرىلىگى،
قازاققا جاراسا ما الاسارعان؟!
قازاقستان تاريحىندا XVIII عاسىردان قازان توڭكەرىسىنە دەيىن 200 - دەن استام كوتەرىلىستەر بولدى. سان عاسىرعا سوزىلعان ۇلت ازاتتىق كۇرەستىڭ ەڭ سوڭعىسى 1986 16 جەلتوقساندا جەرگىلىكتى ساعات 10. 00 - دە قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ 1 - حاتشىسى د. ا. قونايەۆ ورنىنان الىنىپ، ونىڭ ورنىنا ۋليانسك وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ باسشىسى گ. ب. كولبين سايلانادى. مۇنىڭ ءبارى ماسكەۋدە ازىرلەنگەن سەناريي بويىنشا ىسكە اسىپ جاتتى. اتا – بابامىزدىڭ عاسىرلار بويى قورعاپ، امانات ەتكەن ەلدى، جەردى ءوز ەلىنەن شىققان ازامات باسقارۋعا لايىقتى دەپ تاپپاعان ءامىرشىل جۇيەگە نارازى بولعان قازاق جاستارى الاڭعا شەرۋگە شىعادى.
داۋىلعا جەلتوقساننىڭ جەلى اينالدى،
اشۋعا ءمىندى الاتاۋ كارى، ايبارلى.
كۇتپەگەن ءىس اقىرى نە بولدى دەپ،
كۇللى الەم الماتىعا قاراي قالدى.
ءان: «جەلتوقسان جەلى»
ءمۇعالىم ءسوزى:
بالالار ەندى جەلتوقسان وقيعاسىنا بايلانىستى تاقپاقتارىمىزدى ايتايىقشى.
نۇربەك:
قازاق قىزىن سۇيرەتكەن بۇرىمىنان،
تەپكىلەگەن بەلىنەن، جۇلىنىنان.
تۇياق سەرپكەن ءتۇرى ەدى بوداندىقتىڭ،
قۇلاپ بارا جاتقاندا تۇعىرىنان.
شارشاتىپ قامىت كيگەن جىلدارىمىز،
نامىسقا باسقان ناعىز ۇلدارىمىز.
بايگەگە باسىن تىگىپ ۇلتى ءۇشىن،
دەدى ولار: «تاۋەلسىزدىك قۇربانىمىز!»
اقبوتا:
جىگىتتەر سۇر قاسقىرداي سۇسى باسىم،
ىزا - كەك بيلەپ الىپ ءتۇسى – باسىن...
كوزدەرى - وت، سوزدەرى – سوت، ءمالىم ەتتى:
«جاس ساياسات، يەگى قىشىماسىن!»
ءور قىزدار قاناتتاسىپ وڭشەڭ ەلىك،
وتقا ماي قۇيىپ ءجۇردى ورشەلەنىپ.
ءبىز سوندا قازاقتاعى قايسارلىقتى،
كوزىن اشىپ بار عالام كورسە دەدىك،
تىلەكتەس: قانىمىز باسىمىزعا كوتەرىلىپ،
قۇدايدان تىلەمەدىك بوتەن ءۇمىت.
قازاقتىڭ ءتىلىن، ءدىلىن، ءدىنىن بۇزار
كەرەك ەمەس بىزگە ەندى بوتەن ۇگىت.
قابىل:
كەز ەمەس جاۋگەرشىلىك «اتتان» اتتى،
الاڭنىڭ شەرۋى ەمەس سالتاناتتى.
قىتىمىر قىستىڭ باسى، سول ءبىر ايدا،
جەلتوقسان جەلى الەمدى جالت قاراتتى.
جارىلقاسىن:
بوداندىققا نارازىلىق كۇنىسىڭ،
امىرشىلدىك ساياساتتان ءىرىسىڭ.
قويداي مومىن قازاعىما كۇش بەرگەن
نامىسى ەرەن، ارلى كۇننىڭ ءبىرىسىڭ.
و، جەلتوقسان، نامىس وتىن تۇتاتقان،
سەن تاريحقا كىردىڭ ەرلىك اتىمەن.
مەيلى سەنى از وقيىق كىتاپتان،
ماڭگىلىكسىڭ زور داڭقىڭنىڭ زاتىمەن.
ءان: «قارا باۋىر قاسقالداق» ورىندايدى: ناباتوۆا ۇلبولسىن
قارا باۋىر قاسقالداق، قايدا ۇشتىڭ پىر – پىرلاپ – اۋ؟
سازىڭ قالدى ءسابيدىڭ ەڭبەگىندەي بىلقىلداپ - ەي
قارا باۋىر قاسقالداق، كەرى قايت،
سيرەپ قالعان توعايعا «قامىقپا» دەپ كوڭىل ايت
قايىرماسى:
ۇيا قالسا يەسىز – ايدىن ءۇشىن سول قايعى،
قاڭعىپ كەلگەن شۇرەگەي كولگە پانا بولمايدى.
ءوز بوساعاڭ – بۇل جەردىڭ تاۋى، قىرى، بەلەسى،
بوساعاسىن باسقاعا تاستاي ما ەكەن، و، نەسى،
قارا باۋىر قاسقالداق، كەرى قايت،
سيرەپ قالعان توعايعا «قامىقپا» دەپ كوڭىل ايت
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
