جەلتوقساندا جانعان الاۋ
اشىق تاربيە ساعاتى (4 - سىنىپ)
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جەلتوقساندا جانعان الاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جەلتوقسان وقيعاسى جونىندە اڭگىمەلەي وتىرىپ، ونىڭ قۇرباندارىن ەسكە ءتۇسىرۋ، ويىن تۇرلەرى ارقىلى ءى جارتى جىلدىقتا العان بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن، ەركىن سويلەۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ
تاربيەلىك: وتاندى سۇيۋگە، ەلىمىزدىڭ رامىزدەرىن قاستەرلەۋگە، تۋعان ەلىنە، جەرىنە
دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋعا، سانالىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: جەلتوقسان وقيعاسىنان سۋرەتتەر، «ساۋلەلى جۇلدىز» اتتى كىتاپ، ۇپايلار، بۋكلەتتەر.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ويىن
ءتۇرى: ءبىلىمدى جۇيەلەۋ
ساباق بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ساباق كىرىسپە سوزدەن باستالادى: قىمباتتى بالالار، ءبىزدىڭ بۇگىنگى ساباعىمىز ويىن تۇرىندە وتەدى. بۇل ويىننىڭ شارتى مىناداي: ويىنعا سىنىبىمىزداعى جاقسى وقيتىن 8 وقۋشى قاتىسادى. مىنا الدىمىزدا تۇرعان «ساۋلەلى جۇلدىز» اتتى كىتاپ. ونىڭ ءار بەتىندە تاپسىرمالار بەرىلگەن، سول تاپسىرمالاردى دۇرىس ورىنداپ ەڭ كوپ ۇپاي جيناعان وقۋشى سىنىبىمىزدىڭ «ساۋلەلى جۇلدىزى» اتانادى.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: بولماساڭ دا ۇقساپ ب ا ق،
ءبىر عالىمدى كورسەڭىز.
ونداي بولماق قايدا دەپ
ايتپا عىلىم سۇيسەڭىز.
سىزگە عىلىم كىم بەرەر،
جانباي جاتىپ سونسەڭىز؟
دۇنيە دە ءوزى، مال دا ءوزى
عىلىمعا كوڭىل بولسەڭىز،- دەپ اباي اتامىز ايتقانداي، بالالار، سىزدەرگە ساتتىلىك تىلەيمىن.
ءى ءبولىم. «بايگە».
8 وقۋشى بەتشەدە تۇرعان 4 ساننىڭ بىرەۋىن تاڭدايدى. ەكى - ەكىدەن.
1 - زات ەسىم
2 - ءۇي جانۋارلارى
3 - سان ەسىم
4 - جابايى اڭدار
سول تاڭداعانى بويىنشا تاقىرىپقا بايلانىستى سوزدەر تاۋىپ، ولاردىڭ قازاقشا - ورىسشاسىن ايتادى. مىسالى: دوپ - مياچ، سيىر - كوروۆا، ءۇش - تري، قاسقىر - ۆولك، ت. ب.
ەندى بۇل وقۋشىلار ويلانعانشا باسقا وقۋشىلارعا سۇراق قويايىق:
- بالالار، سەندەر قانداي ۇلتسىڭدار؟ (قازاق)
- ال، قازاق ەكەندىكتەرىڭدى قالاي دالەلدەيسىڭدەر؟
- ءيا، بالالار، ونى دالەلدەيتىن قازاق ءتىلىمىز، ءدىنىمىز، سالت - ءداستۇرىمىز، تاريحىمىز، تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتىمىز بار ەكەن. ال، وسى تاۋەلسىزدىكتى ءبىز قالاي الدىق؟
وقۋشىلار وزدەرى بىلەتىن جەلتوقسان وقيعاسى جانە ونىڭ قۇرباندارى تۋرالى ايتادى.
- جارايسىڭدار بالالار. بۇل كۇندەرى قازاقستان ءوزىنىڭ ەڭ باستى مەيرامى - تاۋەلسىزدىك كۇنىن اتاپ وتۋدە.
1991 جىلى 16 جەلتوقساندا الەمنىڭ ساياسي كارتاسىندا جاڭا مەملەكەت - قازاقستان رەسپۋبليكاسى پايدا بولدى. بۇدان 21 جىل بۇرىن قازاق جەرىندە اتقان تاۋەلسىزدىك تاڭى - التاي مەن اتىراۋدىڭ اراسىن الىپ جاتقان دالانىڭ مىنا دارحان ءتوسىن قانىمەن، تەرىمەن سۋارعان اتا - بابالارىمىزدىڭ قاسيەتتى كۇرەسىنىڭ زاڭدى جەمىسى، ناقتى ناتيجەسى دەيمىز.
ءىى ءبولىم. «كوكپار»
8 وقۋشى تەرىس قاراتىلىپ قويىلعان سانداردىڭ ىشىنەن قالاعانىن تاڭدايدى. سانداردىڭ ارتىندا پاندەر جازىلعان.
قازاق ءتىلى ( 10 ۇپاي)
قۇرمالاس سويلەم دەپ قانداي سويلەمدى ايتامىز؟ (ەكى نەمەسە ودان دا كوپ جاي سويلەمنەن قۇرالعان سويلەمدى قۇرمالاس سويلەم دەيمىز: مەن ايالداماعا كەلسەم، ايان كۇتىپ تۇر ەكەن. قۇرمالاس سويلەم قۇرامىنداعى جاي سويلەمدەردىڭ اراسىندا جازۋدا كوبىنەسە ءۇتىر، قوس نۇكتە قويىلادى).
انا ءتىلى (10 ۇپاي)
«اقىرعى رەت كەش الدىندا كۇنى بويى جىلاۋمەن ءالى بىتكەن قاسىم جەتىمەكتىڭ بارلىق سورلىلىعىنا بويۇسىنعان پىشىنمەن يسانىڭ ءۇيىن جاعالاپ كەلە جاتىر ەدى»،- دەگەن جولدار كىمنىڭ شىعارماسىنان الىنعان جانە شىعارمانىڭ تاقىرىبى قانداي؟ (مۇحتار اۋەزوۆ «جەتىم»)
ماتەماتيكا (10 ۇپاي)
تەڭدەۋ دەگەنىمىز نە؟ (قۇرامىندا بەلگىسىزى بار تەڭدىك)
دۇنيەتانۋ (5 ۇپاي)
اۋا قۇرامىنداعى تىرشىلىككە ەڭ قاجەتتى گاز؟ (وتتەگى)
ەڭبەككە باۋلۋ ( 5 ۇپاي)
ەڭ جىلدام ءارى تەز دايىندالاتىن تاعام؟ ( بۋتەربرود)
ءان (5 ۇپاي)
ايتىس دەگەنىمىز نە؟ (ەكى ادامنىڭ نەمەسە ەكى توپتىڭ ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى ولەڭ جولدارى ارقىلى داۋلاسۋى)
بەينەلەۋ ونەرى (5 ۇپاي)
پەيزاج دەگەنىمىز نە؟ ( تابيعاتتى قاعاز بەتىنە بەينەلەۋدى پەيزاج دەپ اتايدى)
وسى بولىمنەن سوڭ ۇپايدى ەڭ از جيناعان 4 وقۋشى ويىننان شىعادى.
ءىىى ءبولىم. «جۇمباق سۇراق»
كورەرمەندەر سايىسكەر وقۋشىلارعا سۇراق قويادى، سۇراققا جاۋاپ بەرگەن سوڭ ۇپاي سانىنا قاراي تاعى 2 وقۋشى ويىننان شىعادى.
ءىۇ ءبولىم. «دودا»
قالعان ەكى وقۋشى 1 مينۋتتا نەشە سۇراققا دۇرىس جاۋاپ بەرەدى؟
1 وقۋشىعا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. تاۋەلسىزدىگىمىزگە بيىل نەشە جىل؟
2. قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپابى. (دومبىرا)
3. ساۋلەلى جۇلدىز ىزدەگەن ادام. ( ى. التىنسارين)
4. جەلتوقسان وقيعاسىنداعى قايسار قىز. ( ءسابيرا)
5. «كىتاپ» سوزىندە نەشە ءارىپ بار؟ (5)
6. ءانۇرانىمىزدىڭ ءسوزىن جازعان كىم؟ (ج. ناجىمەدەنوۆ، ن. نازاربايەۆ)
7. قازاقتىڭ ايگىلى بيلەرى نەشەۋ؟ (3)
8. 2013جىل قازاقشا جىل قايىرۋ بويىنشا قانداي جىل؟ (جىلان)
9. تۋىمىزدىڭ ءتۇسى قانداي؟ (كوگىلدىر)
10. تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىندە نە بەينەلەنگەن؟
11. سويلەمنىڭ ەنشە ءتۇرى بار؟
12. «انا» سوزىندەگى داۋىسسىز دىبىستى اتا. (ن)
13. تۇڭعىش قازاق عارىشكەرى؟ (ت. اۋباكىروۆ)
14. ەلوردامىز قاي قالا؟ (استانا)
15. ەڭ تەرەڭ كول؟ (بايكال)
2 وقۋشىعا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. ەگەمەندىگىمىزدى قاي جىلى الدىق؟ (1991 جىلى)
2. ادام ۇندەس مۋزىكالىق اسپاپ؟ (قوبىز)
3. قىردىڭ جاس تۇلەگى كىم؟ (ش. ءۋاليحانوۆ)
4. جەلتوقسان وقيعاسىنداعى قايسار ۇل؟ (ق. رىسقۇلبەكوۆ)
5. «جۋسان» سوزىندە نەشە دىبىس بار؟ (5)
6. ءانۇرانىمىزدىڭ ءانىن جازعان كىم؟ (ش. قالداياقوۆ)
7. ابايدىڭ شىن اتى؟ (يبراھيم)
8. 2012 جىل قازاقشا جىل قايىرۋ بويىنشا قانداي جىل بولدى؟ (قويان)
9. رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى؟ (ن. نازاربايەۆ)
10. رەسپۋبليكامىزدىڭ رامىزدەرى؟ (ەلتاڭبا، ءانۇران، تۋ)
11. 100 جىلدى نە دەيمىز؟ (عاسىر)
12. ەڭ كيەلى قۇس؟ (اققۋ)
13. «جول» سوزىندەگى داۋىستى دىبىس؟ (و)
14. اۋا قۇرامىنداعى تىرشىلىككە ەڭ قاجەتتى گاز؟ (وتتەگى)
15. 24 ساعات قالاي اتالادى؟ (تاۋلىك)
ءۇ ءبولىم. «تەكەتىرەس»
ەكى وقۋشى «جەلتوقسان - ماقتانىش»، «جەلتوقسان - قاسىرەت» دەگەن ەكى تاقىرىپتى تاڭداپ الىپ سول تاقىرىپ توڭىرەگىندە ءوز ويلارىن، پىكىرلەرىن دالەلدەيدى.
بۇل ەكى وقۋشى ويلانعانشا باسقا وقۋشىلار «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانىن» حورمەن ورىندايدى.
قورىتىندى: ويىن سوڭىندا ۇپايدى كوپ جيناعان وقۋشى جەڭىمپاز اتانىپ، ماراپاتتالادى. تالابىڭ جانا بەرسىن، بيىككە شىرقا، ءبىلىمدى، ادال ازامات بول:
كىم بولساڭ دا، ايتەۋىر،
ازاماتتىڭ ءبىرى بول،
تۋعان ەلدىڭ ۇلى بول،- دەپ ساباعىمىزدى اياقتايمىز
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جەلتوقساندا جانعان الاۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جەلتوقسان وقيعاسى جونىندە اڭگىمەلەي وتىرىپ، ونىڭ قۇرباندارىن ەسكە ءتۇسىرۋ، ويىن تۇرلەرى ارقىلى ءى جارتى جىلدىقتا العان بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن، ەركىن سويلەۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ
تاربيەلىك: وتاندى سۇيۋگە، ەلىمىزدىڭ رامىزدەرىن قاستەرلەۋگە، تۋعان ەلىنە، جەرىنە
دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋعا، سانالىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: جەلتوقسان وقيعاسىنان سۋرەتتەر، «ساۋلەلى جۇلدىز» اتتى كىتاپ، ۇپايلار، بۋكلەتتەر.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ويىن
ءتۇرى: ءبىلىمدى جۇيەلەۋ
ساباق بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ساباق كىرىسپە سوزدەن باستالادى: قىمباتتى بالالار، ءبىزدىڭ بۇگىنگى ساباعىمىز ويىن تۇرىندە وتەدى. بۇل ويىننىڭ شارتى مىناداي: ويىنعا سىنىبىمىزداعى جاقسى وقيتىن 8 وقۋشى قاتىسادى. مىنا الدىمىزدا تۇرعان «ساۋلەلى جۇلدىز» اتتى كىتاپ. ونىڭ ءار بەتىندە تاپسىرمالار بەرىلگەن، سول تاپسىرمالاردى دۇرىس ورىنداپ ەڭ كوپ ۇپاي جيناعان وقۋشى سىنىبىمىزدىڭ «ساۋلەلى جۇلدىزى» اتانادى.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: بولماساڭ دا ۇقساپ ب ا ق،
ءبىر عالىمدى كورسەڭىز.
ونداي بولماق قايدا دەپ
ايتپا عىلىم سۇيسەڭىز.
سىزگە عىلىم كىم بەرەر،
جانباي جاتىپ سونسەڭىز؟
دۇنيە دە ءوزى، مال دا ءوزى
عىلىمعا كوڭىل بولسەڭىز،- دەپ اباي اتامىز ايتقانداي، بالالار، سىزدەرگە ساتتىلىك تىلەيمىن.
ءى ءبولىم. «بايگە».
8 وقۋشى بەتشەدە تۇرعان 4 ساننىڭ بىرەۋىن تاڭدايدى. ەكى - ەكىدەن.
1 - زات ەسىم
2 - ءۇي جانۋارلارى
3 - سان ەسىم
4 - جابايى اڭدار
سول تاڭداعانى بويىنشا تاقىرىپقا بايلانىستى سوزدەر تاۋىپ، ولاردىڭ قازاقشا - ورىسشاسىن ايتادى. مىسالى: دوپ - مياچ، سيىر - كوروۆا، ءۇش - تري، قاسقىر - ۆولك، ت. ب.
ەندى بۇل وقۋشىلار ويلانعانشا باسقا وقۋشىلارعا سۇراق قويايىق:
- بالالار، سەندەر قانداي ۇلتسىڭدار؟ (قازاق)
- ال، قازاق ەكەندىكتەرىڭدى قالاي دالەلدەيسىڭدەر؟
- ءيا، بالالار، ونى دالەلدەيتىن قازاق ءتىلىمىز، ءدىنىمىز، سالت - ءداستۇرىمىز، تاريحىمىز، تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتىمىز بار ەكەن. ال، وسى تاۋەلسىزدىكتى ءبىز قالاي الدىق؟
وقۋشىلار وزدەرى بىلەتىن جەلتوقسان وقيعاسى جانە ونىڭ قۇرباندارى تۋرالى ايتادى.
- جارايسىڭدار بالالار. بۇل كۇندەرى قازاقستان ءوزىنىڭ ەڭ باستى مەيرامى - تاۋەلسىزدىك كۇنىن اتاپ وتۋدە.
1991 جىلى 16 جەلتوقساندا الەمنىڭ ساياسي كارتاسىندا جاڭا مەملەكەت - قازاقستان رەسپۋبليكاسى پايدا بولدى. بۇدان 21 جىل بۇرىن قازاق جەرىندە اتقان تاۋەلسىزدىك تاڭى - التاي مەن اتىراۋدىڭ اراسىن الىپ جاتقان دالانىڭ مىنا دارحان ءتوسىن قانىمەن، تەرىمەن سۋارعان اتا - بابالارىمىزدىڭ قاسيەتتى كۇرەسىنىڭ زاڭدى جەمىسى، ناقتى ناتيجەسى دەيمىز.
ءىى ءبولىم. «كوكپار»
8 وقۋشى تەرىس قاراتىلىپ قويىلعان سانداردىڭ ىشىنەن قالاعانىن تاڭدايدى. سانداردىڭ ارتىندا پاندەر جازىلعان.
قازاق ءتىلى ( 10 ۇپاي)
قۇرمالاس سويلەم دەپ قانداي سويلەمدى ايتامىز؟ (ەكى نەمەسە ودان دا كوپ جاي سويلەمنەن قۇرالعان سويلەمدى قۇرمالاس سويلەم دەيمىز: مەن ايالداماعا كەلسەم، ايان كۇتىپ تۇر ەكەن. قۇرمالاس سويلەم قۇرامىنداعى جاي سويلەمدەردىڭ اراسىندا جازۋدا كوبىنەسە ءۇتىر، قوس نۇكتە قويىلادى).
انا ءتىلى (10 ۇپاي)
«اقىرعى رەت كەش الدىندا كۇنى بويى جىلاۋمەن ءالى بىتكەن قاسىم جەتىمەكتىڭ بارلىق سورلىلىعىنا بويۇسىنعان پىشىنمەن يسانىڭ ءۇيىن جاعالاپ كەلە جاتىر ەدى»،- دەگەن جولدار كىمنىڭ شىعارماسىنان الىنعان جانە شىعارمانىڭ تاقىرىبى قانداي؟ (مۇحتار اۋەزوۆ «جەتىم»)
ماتەماتيكا (10 ۇپاي)
تەڭدەۋ دەگەنىمىز نە؟ (قۇرامىندا بەلگىسىزى بار تەڭدىك)
دۇنيەتانۋ (5 ۇپاي)
اۋا قۇرامىنداعى تىرشىلىككە ەڭ قاجەتتى گاز؟ (وتتەگى)
ەڭبەككە باۋلۋ ( 5 ۇپاي)
ەڭ جىلدام ءارى تەز دايىندالاتىن تاعام؟ ( بۋتەربرود)
ءان (5 ۇپاي)
ايتىس دەگەنىمىز نە؟ (ەكى ادامنىڭ نەمەسە ەكى توپتىڭ ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى ولەڭ جولدارى ارقىلى داۋلاسۋى)
بەينەلەۋ ونەرى (5 ۇپاي)
پەيزاج دەگەنىمىز نە؟ ( تابيعاتتى قاعاز بەتىنە بەينەلەۋدى پەيزاج دەپ اتايدى)
وسى بولىمنەن سوڭ ۇپايدى ەڭ از جيناعان 4 وقۋشى ويىننان شىعادى.
ءىىى ءبولىم. «جۇمباق سۇراق»
كورەرمەندەر سايىسكەر وقۋشىلارعا سۇراق قويادى، سۇراققا جاۋاپ بەرگەن سوڭ ۇپاي سانىنا قاراي تاعى 2 وقۋشى ويىننان شىعادى.
ءىۇ ءبولىم. «دودا»
قالعان ەكى وقۋشى 1 مينۋتتا نەشە سۇراققا دۇرىس جاۋاپ بەرەدى؟
1 وقۋشىعا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. تاۋەلسىزدىگىمىزگە بيىل نەشە جىل؟
2. قازاقتىڭ ۇلتتىق اسپابى. (دومبىرا)
3. ساۋلەلى جۇلدىز ىزدەگەن ادام. ( ى. التىنسارين)
4. جەلتوقسان وقيعاسىنداعى قايسار قىز. ( ءسابيرا)
5. «كىتاپ» سوزىندە نەشە ءارىپ بار؟ (5)
6. ءانۇرانىمىزدىڭ ءسوزىن جازعان كىم؟ (ج. ناجىمەدەنوۆ، ن. نازاربايەۆ)
7. قازاقتىڭ ايگىلى بيلەرى نەشەۋ؟ (3)
8. 2013جىل قازاقشا جىل قايىرۋ بويىنشا قانداي جىل؟ (جىلان)
9. تۋىمىزدىڭ ءتۇسى قانداي؟ (كوگىلدىر)
10. تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتىندە نە بەينەلەنگەن؟
11. سويلەمنىڭ ەنشە ءتۇرى بار؟
12. «انا» سوزىندەگى داۋىسسىز دىبىستى اتا. (ن)
13. تۇڭعىش قازاق عارىشكەرى؟ (ت. اۋباكىروۆ)
14. ەلوردامىز قاي قالا؟ (استانا)
15. ەڭ تەرەڭ كول؟ (بايكال)
2 وقۋشىعا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. ەگەمەندىگىمىزدى قاي جىلى الدىق؟ (1991 جىلى)
2. ادام ۇندەس مۋزىكالىق اسپاپ؟ (قوبىز)
3. قىردىڭ جاس تۇلەگى كىم؟ (ش. ءۋاليحانوۆ)
4. جەلتوقسان وقيعاسىنداعى قايسار ۇل؟ (ق. رىسقۇلبەكوۆ)
5. «جۋسان» سوزىندە نەشە دىبىس بار؟ (5)
6. ءانۇرانىمىزدىڭ ءانىن جازعان كىم؟ (ش. قالداياقوۆ)
7. ابايدىڭ شىن اتى؟ (يبراھيم)
8. 2012 جىل قازاقشا جىل قايىرۋ بويىنشا قانداي جىل بولدى؟ (قويان)
9. رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى؟ (ن. نازاربايەۆ)
10. رەسپۋبليكامىزدىڭ رامىزدەرى؟ (ەلتاڭبا، ءانۇران، تۋ)
11. 100 جىلدى نە دەيمىز؟ (عاسىر)
12. ەڭ كيەلى قۇس؟ (اققۋ)
13. «جول» سوزىندەگى داۋىستى دىبىس؟ (و)
14. اۋا قۇرامىنداعى تىرشىلىككە ەڭ قاجەتتى گاز؟ (وتتەگى)
15. 24 ساعات قالاي اتالادى؟ (تاۋلىك)
ءۇ ءبولىم. «تەكەتىرەس»
ەكى وقۋشى «جەلتوقسان - ماقتانىش»، «جەلتوقسان - قاسىرەت» دەگەن ەكى تاقىرىپتى تاڭداپ الىپ سول تاقىرىپ توڭىرەگىندە ءوز ويلارىن، پىكىرلەرىن دالەلدەيدى.
بۇل ەكى وقۋشى ويلانعانشا باسقا وقۋشىلار «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانىن» حورمەن ورىندايدى.
قورىتىندى: ويىن سوڭىندا ۇپايدى كوپ جيناعان وقۋشى جەڭىمپاز اتانىپ، ماراپاتتالادى. تالابىڭ جانا بەرسىن، بيىككە شىرقا، ءبىلىمدى، ادال ازامات بول:
كىم بولساڭ دا، ايتەۋىر،
ازاماتتىڭ ءبىرى بول،
تۋعان ەلدىڭ ۇلى بول،- دەپ ساباعىمىزدى اياقتايمىز