InfoHub Logo

ءپانى: حيميا (اشىق ساباق)
سىنىبى: 9
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كالسيي جانە ونىڭ قوسىلىستارى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: پەريودتىق جۇيەدەگى ورنى بويىنشا كالسيي اتومىنىڭ قۇرىلىسى، قاسيەتتەرى، ونىڭ قوسىلىستارى، كۇندەلىكتى ومىردە قولدانۋ سالالارىمەن تانىستىرا وتىرىپ، العان بىلىمدەرىن جادىندا ساقتاۋ، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، بىلىمگە قۇشتارلىعىن، دۇنيەتانىمدىق كوزقاراسىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردى ۇيىمشىلدىققا، توزىمدىلىككە، ۇقىپتىلىققا، جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىمەن، ۇجىممەن جۇمىس ىستەۋ بىلىكتىلىكتەرىن دامىتۋ، ەستە ساقتاۋ، وي - ءورىسىن دامىتۋ، ومىردەگى كورگەن دەرەكتەردى پايدالانا بىلۋىنە جانە شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، زەرتحانالىق تاجىريبە، توپتىق جۇمىس، تىرەك – سىزبالارمەن جۇمىس، ديففەرەنسيالاۋ ءادىسى.
كورنەكىلىگى: د. ي. مەندەلەيەۆ كەستەسى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، بۋكلەت، ۇلەستىرمە تاپسىرمالار.
ءپانارالىق بايلانىسى:

ساباقتىڭ ءجۇرىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ:
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
ءىىى. جاڭا ساباق
ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ
ءۇ. ءۇي تاپسىرماسى
ءۇى. قورىتىندى جاساۋ، باعالاۋ

ءى. ءۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ا) ءمۇعالىم: سالەمەتسىزدەر مە؟
وقۋشىلار: سالەمەتسىز بە؟
ءمۇعالىم: وقۋشىلار، وقۋ قۇرالدارىڭىزدى الامىز. بۇگىن سىنىپتا كىم كەزەكشى؟
وقۋشى: مەن.(اتى - ءجونى)
ءمۇعالىم: بۇگىن ساباقتا كىم جوق؟
وقۋشى: بۇگىن سىنىپتا تۇگەلمىز.(نەمەسە جوق وقۋشىنى اتايدى)
ءا) وقۋشىلاردى توپ دەڭگەيلەرىن ەسكەرىپ ءۇش توپقا (وقۋشىلىق، ەۆريستيكالىق، شىعارماشىلىق) ءبولۋ، ەكى پارتادا بىرىكتىرىلگەن ۇستەلدەرگە جاعالاي وتىرعىزىلادى

ءىى. ءۇي تاپسىرماسى «بينگو» ويىنى بارىسىمەن سۇرالادى:
1. كەندەر دەپ نەنى ايتادى؟
جاۋابى: ونەركاسىپتىك ادىسپەن مەتالدار الىناتىن مينەرالداردى كەندەر دەپ اتايدى.
2. قازاقستان قازبا بايلىقتارىنىڭ مەتاللوگەندىك كارتاسىن جاساعان كىم؟
جاۋابى: ق. ي. ساتبايەۆ
3. جەمىرىلۋ (كورروزيا) دەگەن نە؟
جاۋابى: قورشاعان ورتا فاكتورلارىنىڭ اسەرىنەن بولاتىن مەتالدىڭ جەلىنۋ قۇبىلىسى جەمىرىلۋ (كورروزيا) دەپ اتالادى.
4. جۇمساق مەتالل؟
جاۋابى: ليتيي
5. ەلەكتروليتتىك ديسسوسياسيا تەورياسىن اشقان عالىم؟
جاۋابى: س. اررەنيۋس
6. كرەمنيي قىشقىلىنىڭ تۇزدارى قالاي اتالادى؟
جاۋابى: سيليكاتتار
7. سۇيىق مەتالل؟
جاۋابى: سىناپ
8. كۇمىس قاسىق شىنى ستاقانعا قاراعاندا جىلۋدى نەشە ەسە وتكىزەدى؟
جاۋابى: 500 ەسە
9. ەڭ قيىن بالقيتىن مەتالل؟
جاۋابى: ۆولفرام
10. قاننىڭ قۇرامىندا كەزدەسەتىن مەتالل؟
جاۋابى: تەمىر

11. مەتالداردى ولاردىڭ قوسىلىستارىنان حيميالىق بەلسەندىرەك مەتالدارمەن توتىقسىزداندىرۋ ءادىسى؟
جاۋابى؟ مەتاللوتەرميا
12. شىنىنىڭ فورمۋلاسى قانداي؟
جاۋابى: Na2O*CaO* 6SiO2 (تاقتاعا جازۋ)
13. «ادامزات اشقان الاشقى مەتال - التىن»- دەپ ايتقان نەمىس عالىمى كىم؟
جاۋابى: ك. ماركس
14. مەتالداردى الۋدىڭ جالپى ادىستەرى نەشەگە بولىنەدى، جانە ولاردى اتا؟
جاۋابى: پيرومەتاللۋرگيالىق، گيدرومەتاللۋرگيالىق

ءىىى. جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ جوسپارى:
1 - ءبولىم قايتالاۋ - وقۋ اناسى
2 - ءبولىم بىلگەنگە - مارجان
3 - ءبولىم ىزدەنگەن جەتەر مۇراتقا
ساباق جوسپارى تۇسىندىرىلگەننەن كەيىن ءار توپتىڭ الدىنا ۇلەستىرمە تاپسىرمالار تاپسىرىلادى.

1 – ءبولىم. قايتالاۋ – وقۋ اناسى.
I توپ تاپسىرماسى:
8 سىنىپتاعى «د. ي. مەندەلەيەۆتىڭ زاڭى مەن جۇيەسى» تاقىرىبىنان العان تەوريالىق بىلىمدەرىڭىزگە سۇيەنىپ، كالسيي ەلەمەنتىنە سيپاتتاما بەرىڭىزدەر. (پەريودتىق جۇيە پايدالانىلادى)

II توپ تاپسىرماسى:
كالسييدىڭ حيميالىق قاسيەتتەرىن سيپاتتايتىن مىنا رەكسيا تەڭدەۋلەرىن اياقتاڭىزدار.
1. سا+Cl2
2. سا+S
3. سا+ن2
4. Ca+O2
5. Ca+HCl
6. Ca+H2O

III توپ تاپسىرماسى:
توتىعۋ دارەجەسى №2 - گە تەڭ، 8 گر مەتالل سۋمەن رەاكسيالاسقاندا 4، 48ل سۋتەگى (ق. ج.) ءبولىندى. مەتالدىڭ اr انىقتاپ، ونى اتاڭىز.
شىعارىلۋى: مە + 2ن2 و → مە(ون) 2 + ن2↑
8/4، 48=ح/22، 4
ح =40 گ (سا)
جاۋابى: اr = 40 گ (سا)
وسى تاپسىرمالار بويىنشا ءار توپ وزدەرىنىڭ ءبىلىمىن ورتاعا سالدى، ارى قاراي ءمۇعالىم تولىقتىردى.

2 – ءبولىم. بىلگەنگە – مارجان.
ءمۇعالىم تىرەك - حابارلارىن پايدالانا وتىرىپ كالسييدىڭ ادام اعزاسى ءۇشىن ماڭىزى، كالسييدىڭ تابيعاتتا تارالۋى، فيزيكالىق قاسيەتتەرى، حيميالىق قاسيەتتەرى، الىنۋى، قولدانىلۋى، قوسىلىستارى جايلى اڭگىمەلەيدى.

قۇرامى: كالسيي
1808 ج اعىلشىن عالىمى. گ. ديەۆي اشتى

IV پەريود سا40
II توپ نەگىزگى توپشا
2ە 8ە 8ە 2ە
ماڭىزى:
ادام اعزاسى – 1كگ
ورتا ەسەپپەن كۇنىنە – 0، 5 گر
سا2+ ----------------- قان ۇيۋ
سا3(رو4) 2 -------- سۇيەك، ءتىس، باۋىر، بۇيرەك، جۇرەك
تاعامدار --------- ءسۇت، سۇزبە، سىر، جۇمىرتقا

اكتاس قالاي پايدا بولدى؟
بور - مۇحيت پەن تەڭىزدەردە تىرشىلىك ەتەتىن ۇساق اعزالاردىڭ قابىرشاقتارى مەن قاڭقالارىنان پايدا بولادى. ولاردىڭ اكتەن تۇزەلگەن قاڭقالارىنان تەڭىز، مۇحيتتاردا، سۋ استىندا ءۇيىندى پايدا بولادى. قاڭقالار ۇيىندىسىنەن جارتاس - ريف جانە شەڭبەرلى جارتاس - اتولل تۇزىلەدى. اك الۋعا كوبىنەسە ريفتەگى كوپ قارمالاۋىشتى مارجانداردىڭ قاڭقالارى پايدالانادى. بور بور داۋىرىندە تۇزىلگەن، تاۋ جەر بەتىندە تۇتاس جوتا بولىپ كوتەرىلگەن.

تابيعاتتاعى اينالىمى.
كاليسيي كاربوناتىنىڭ گيدروكورباناتقا جانە كەرىسىنشە اينالۋ رەاكسياسى.
جاڭبىر جانە باسقا تابيعي سۋلار اۋاداعى كومىرقىشقىل گازىن ەرىتىپ، كومىرقىشقىلىن تۇزەدى:
ن2و + سو2 → ن2 سو3
سا(نسو) 3 → ن2 سو3 ↓ + ن2و + سو2↑

ءىۇ. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
ءۇش توپقا تاپسىرما بەرىلدى.
1-توپ: وقۋشىلىق دەڭگەي.

2 - تاپسىرما:
كالسييدىڭ وزدەرىڭىز بىلەتىن، كۇندەلىكتى ومىردە كەزدەستىرىپ جۇرگەن قانداي قوسىلىستارىن بىلەسىزدەر؟

3 - تاپسىرما.
ەگەر قىشقىلدىڭ شىعىمى 80% بولسا، وندا 31ت كالسيي ورتوفوسفاتىنان قانشا ورتوفوسفور قىشقىلىن الۋعا بولادى؟

شەشۋى: 31 ح
Ca3(PO4) 2+3H2SO4=3CaSO4+2H3PO4
310گ/مول 98گ/مول
31 X
310 196 X=196*31/310=19. 6
ەگەر قىشقىلدىڭ شىعىمى 80% بولسا
19. 6 100%
X 80% X=19. 6*80/100=15. 68ت.

2 توپ: ەۆريستيكالىق دەڭگەي.
2 - تاپسىرما.

مىنا اينالۋلاردى جۇزەگە اسىرىڭىزدار:
ساو → سا(ون) 2 → ساسو3 → سا(نسو3) 2 → Ca(ClO) 2

3 - تاپسىرما
تازا كالسيي كاربوناتىنىڭ 50كگ ماسساسىن قاقتاعاندا ونىڭ ماسساسى 4. 4 گ كەميدى. كالسيي كاربوناتىنىڭ قانشا پروسەنتى ىدىرايدى؟

شەشۋى:
X 4. 4
CaCO3 = CaO+CO2
100 گ/مول 44گ/مول
100 44
X 4. 4 X=100*4. 4/44=10كگ CaCO3
ەندى ىدىراعان كالسيي كاربوناتىنىڭ ماسسالىق ۇلەسىن ەسەپتەيمىز.
W=10/50=0. 2 نەمەسە 20%

3 توپ: شىعارماشىلىق دەڭگەي
2 - تاپسىرما
رەاكسيالاردىڭ يوندىق تەڭدەۋلەرىن قۇرىڭىزدار:
1. سا(ون) 2 → ساسو3
2. ساسو3 → سا(نسو3) 2
3. سا(نسو3) 2 → ساسو3

3 - تاپسىرما «مەن كىممىن؟»
بەر.: شەشۋى:
W (Cu) = 40% سا: C: O = 40/40: 12/12: 16/48 = 1: 1: 3
W (C) = 12% جاۋابى: ساسو3
W (O) = 48%
T/k: CaxCyOz -؟

ءۇ. ءۇي تاپسىرماسى.
3 ءبولىم. ىزدەنگەن جەتەر مۇراتقا.
ۇيگە تاپسىرمانى ديففەرەنسيالداپ بەرۋ.
1 توپقا: كالسيي جانە ونىڭ قوسىلىستارى تاقىرىبىن وقۋ، تىرەك حابارلاردى پايدالانا وتىرىپ، رەاكسيا تەڭدەۋلەرىن جازا ءبىلۋ
2 توپقا: وقۋلىقتاعى №6، №7 جاتتىعۋ (137 - بەت)
3 توپقا: ىزدەنىپ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋ:
«مەنىڭ ولكەمنىڭ بايلىعى» تاقىرىبىنا رەفەرات جازۋ.

ءىۇ. قورىتىندى جاساۋ. باعالاۋ. ساباققا قاتىسقان وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن باعالاۋ. سىنىپپەن قوشتاسۋ.
م: بۇگىنگى ساباققا بەلسەندى قاتىسقان، ەسەپ شىعارىپ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرگەن وقۋشىلار تۇگەلدەي باعالاندى. ساباق اياقتالدى، ساۋ بولىڭىزدار!
ساۋ بولىڭىزدار!