جىلقى. ءسابيت مۇقانوۆ
انا ءتىلى 4 - سىنىپ
ساباق تاقىرىبى: جىلقى. س. مۇقانوۆ
سىلتەمە: 4 - سىنىپ انا ءتىلى وقۋلىعى، ينتەرنەت ماتەريالدارى
جالپى ماقساتتار: ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقۋعا باۋلۋ، ونىڭ مازمۇنىن اشۋ، جىلقى تۋرالى تولىق تۇسىنىك بەرىپ، بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، ءبىلىمدى وزدىگىنەن الۋعا ۇيرەتۋ. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، ءوي – ءورىسىن كەڭەيتۋ، ءتىلىن دامىتۋ، شىعارماشىلىق تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: جىلقى تۋرالى تۇسىنىك. جىلقى مالىنان الىناتىن تاعام تۇرلەرىنىڭ پايداسىن ۇعىنۋ. ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقي وتىرىپ، ەستە ساقتاپ، تالداي ءبىلۋ. وقۋشى بويىنا ۇلتتىق سەزىم قالىپتاستىرۋ.
نەگىزگى يدەيالار: جىلقى تۋرالى ۇعىم. جىلقىدان الىناتىن ونىمدەردىڭ قۇندىلىعى.
تاپسىرمالار: 1. وتكەندى پىسىقتاۋ. («ىستىق ورىندىق»)
2. ميعا شابۋىل («تازا تاقتا» ويىنى)
3. توپتىق تاپسىرما. (ءبىز جىلقى تۋرالى نە بىلەمىز؟)
4. جەكە جۇمىس. «لەزدەمە» (كونۆەرتتەن ءبىر ءسوزدى ءبىر
رەت الۋ. ءسوزدىڭ ءوزىن اتاماي ءتۇسىندىرۋ)
5. تەست
ءمۇعالىمنىڭ ءىس - ارەكەتى
3 مينۋت
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) شاتتىق شەڭبەرى
- بالالار، ءقازىر قاي ساباق؟ انا ءتىلى ساباعى.
- ەندەشە، مىنا ولەڭدى بىرگە ايتايىق!
انا ءتىلىم – ۇرانىم،
انا ءتىلىم – قۇرالىم.
انا ءتىلىم بولماسا،
بولماس ەدى جىر - ءانىم.
بالالار، بۇگىنگى ءبىزدىڭ شاتتىق شەڭبەرىمىزدىڭ سيمۆولى – كۇن بولىپ تابىلادى. كۇن ءارقاشاندا كۇلىمدەپ بىزگە جىلۋ بەرەدى. بۇگىن دە كۇن انامىز بىزگە نۇرىن شاشىپ تۇر، ءبارىمىز سول كۇن ساۋلەسىنەن قۋات الىپ، اپتانىڭ قاسيەتتى جۇما كۇنى وتكەلى تۇرعان ساباعىمىزعا ساتتىلىك تىلەپ، ءبىر - بىرىمىزگە جاقسى تىلەكتەر ايتايىق.
كۇنىمىز شۋاقتى بولسىن!
كوكتەم جىلۋىن اكەلسىن!
ءبىلىمىمىز تولسىن!
بەستىك بولسىن باعامىز!
جۇلدىزداي جارقىرايىق!
ءبىر - ءبىرىمىزدى كورگەنىمىزگە، وسى كۇنگە قۋانايىق
ءبارىمىزدىڭ بىرگە ەكەنىمىزدى سەزىنۋ قانداي تاماشا!
مەن باقىتتى بالامىن،
جان دۇنيەمدە كۇن نۇرلى
جىلۋىم مول بويىمدا.
وسى جىلۋدى جەر بەتىندەگى بارلىق ادامدارعا جولدايمىن.
3 مينۋت
ب) توپقا ءبولىنۋ: «وي قوزعاۋ ويىنى». جاسىرىلعان توپتىڭ اتىن قيما قاعازدارمەن تابۋى ءتيىس. قازاق ءتىلى پانىمەن بايلانىس.
باعالاۋ پاراعىن بەرۋ.
3 مينۋت
2. وتكەندى پىسىقتاۋ. ءوز ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەۋدىڭ بەلگىسى - ونى جەتە مەڭگەرۋ، قىر - سىرىن ۇعۋ. ولاي
بولسا، بۇگىنگى انا تىلىنە قالاي دايىندالىپ كەلدىك؟
«ىستىق ورىندىق» ارقىلى وتكەن تاپسىرمالاردى پىسىقتايىق.
باعالاۋ. (سمايليكتەر)
3. توسىن سىي. ءۇنتاسپادان تىڭداتۋ.
ا) جىلقىنى قۇتقارۋ. ۇياشىق تاڭداۋ
1. جىلقىنىڭ ءپىرى؟ (قامبار اتا)
2. ۇلتتىق ويىندار.(كوكپار، اۋدارىسپاق، بايگە، تەڭگە ءىلۋ، جارىس، قىز قۋۋ)
3. قانداي مەملەكەت رامىزىندە جىلقى بەينەسى بار؟
(ەلتاڭبا)
4. جەتى قازىناداعى ءتورت تۇلىكتىڭ ءبىرى.
5. جىلقى نەمەن قورەكتەنەدى؟
6. جىلقى باعاتىن ادامدى قالاي اتايمىز؟
3 مينۋت
ب) جازۋشىمەن تانىسالىق
- مىنە، جىلقىمىزدى قۇتقارىپ الدىق. بۇگىنگى وتىلەتىن تاقىرىبىمىز ءتورت تۇلىكتىڭ ءبىرى «جىلقى» جايىندا، ياعني بۇل ءماتىندى جازعان س. مۇقانوۆ ەكەن.
- بۇل كىسى كىم؟ كانە ەسكە ءتۇسىرىپ وتەيىكشى. س. مۇقانوۆپەن 3 - ءشى سىنىپتان بەرى تانىسپىز. بۇل كىسىنىڭ 3 - ءشى سىنىپتا قانداي اڭگىمەلەرىمەن تانىستىق؟
- «كوكشەنىڭ كورىنىسى» جانە «شىبىنسىز جاز»
- دۇرىس ايتاسىڭدار. مۇقانوۆ ءسابيت مۇقان ۇلى (1900 -
1973) - قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى، قوعام قايراتكەرى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى.
سەندەرگە جوعارعى سىنىپتا انا ءتىلى ءپانىنىڭ ورنىنا ادەبيەت ءپانى بولادى. سوندا س. مۇقانوۆتىڭ «ءومىر مەكتەبى»، «بوتاگوز» رومانى، «سۇلۋشاش»- پوەماسى، «بالۋان شولاق» سياقتى شىعارمالارىمەن تولىعىراق تانىساسىڭدار. «ءومىر مەكتەبى» جازۋشىنىڭ ءوزى جايىندا جازىلعان شىعارماسى. بۇگىنگى ءبىز وتەتىن «جىلقى» ءماتىنى سول ۇلكەن ەڭبەكتىڭ ءبىر كىشكەنتاي بولىگى. وسى ۇزىندىدەن جىلقىنىڭ ەرەكشە قاسيەتتەرىمەن تانىسىپ، جىلقى شارۋاشىلىعى جونىندە تۇسىنىك
الامىز.
15 مينۋت
ءىىى. ماعىنانى تانۋ
جىلقى مالى تۋرالى نە بىلەمىز؟ بەينەبايان كورسەتۋ.
ءىV. توپتىق تاپسىرما. ويلان - توپتاس - تالكىلا. ءار توپ وزىنە بەرىلگەن « جىلقى» اڭگىمەسىندەگى جولداردى ءتۇسىنىپ وقىپ، جوسپار بويىنشا ءماتىندى مازمۇنىن اشىپ، اڭگىمەلەپ بەرەدى
1 - توپ: ءماتىن مازمۇنىڭ مۇقيات ءتۇسىنىپ وقىپ شىعۋ. تابيعات كورىنىسىن بەرەتىن جولداردى وقۋ جانە
سۋرەتتەۋ.
جىلقىنىڭ انالىق مەيىرىمى ايتىلاتىن تۇستى تابۋ.
قوس دەگەن نە؟
جىلقىنى جاسىنا قاراي قالاي اتايدى؟
جىلقىدان الىناتىن ءدامدى تاعامدار.
حالىق سۇيىكتى پەرزەنتتەرىن «قۇلىنىم»، «قۇلىنشاعىم» دەپ ەركەلەتۋى نەلىكتەن دەپ ويلايسىڭ؟
2 - توپ: ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقۋ. جىلقىنىڭ ادامعا قانداي پايداسى بار ەكەنىنە توقتالۋ.
ماقان جىلقىشىنىڭ ءسوزىن تابۋ.
جىلقىنى جۇرىسىنە قاراي قالاي اجىراتادى؟
باتىرلار جىرىنداعى جىلقىنىڭ قاسيەتتەرىن ەسىڭە ءتۇسىر. جىلقى جايىندا ايتىلعان ماقال - ماتەلدەر.
قازىرگى ەلتاڭبامىزدا جىلقى بەينەسىنىڭ بولۋى نەلىكتەن دەپ ويلايسىڭ؟
ءار توپ ءوز بەتىنشە توپ بولىپ اقىلداسىپ، جىلقى تۋرالى بىلەتىن مالىمەتتەرىن ورتاعا سالىپ، ولاردى پوستەرگە بەينەلەيدى.
2 مينۋت
باعالاۋ. «ەكى جۇلدىز، ءبىر ۇسىنىس»
سەرگىتۋ ءساتى: س. سەيفۋلليننىڭ ءانى: «تاۋ ىشىندە».
2 مينۋت
V. جەكە جۇمىس. «لەزدەمە». كونۆەرتتەن ءبىر ءسوزدى ءبىر رەت الۋ.
ءسوزدىڭ ءوزىن اتاماي ءتۇسىندىرۋ. ءسوزدى تاپقان ءبىرىنشى ادام كونۆەرتتەن كەلەسىنى تاڭدايدى جانە قالعاندارىنا تۇسىندىرەدى.
5 مينۋت
VI. بەينەبايان
5 مينۋت
Vءىىى. قورىتىندى:
جىلقى مەن ادام بالاسى تىعىز بايلانىستا. ىشسە – سۋسىنى، جەسە – تاماعى، كيسە – كيىمى، مىنسە – كولىگى بولعان جىلقى مالىنىڭ ادام ومىرىندە ماڭىزى زور.
قازاق حالقى ەر بالانىڭ ەسەيۋ جولىن ات جالىن تارتىپ ءمىندى، ال دۇنيەگە كەلۋىن – ات ۇستار دەپ، اتپەن بايلانىستىرىپ، بەينەلەپ ايتقان. بىزدە ساباعىمىزدى اتىڭ ارىماسىن، تونىڭ توزباسىن دەگەن تىلەكپەن ساباعىمىزدى اياقتايمىز.
2 مينۋت
باعالاۋ. وقۋشىلار الدارىنداعى باعالاۋ پاراقشالارىنداعى باعالاردان قورىتىندى باعا شىعارادى. ساباق بارىسىنداعى باسقا تاپسىرمالار بويىنشا ءار جۇمىس باعالانىپ وتىردى.
2 مينۋت
ءۇي تاپسىرماسى: جىلقى تۋرالى شاعىن ەسسە جازۋ..
رەفلەكسيا.
وقۋشىلار ساباقتان العان اسەرلەرىن ستيكەرگە جازىپ تاقتاداعى پلاكاتقا جاپسىرادى.
ساباق تاقىرىبى: جىلقى. س. مۇقانوۆ
سىلتەمە: 4 - سىنىپ انا ءتىلى وقۋلىعى، ينتەرنەت ماتەريالدارى
جالپى ماقساتتار: ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقۋعا باۋلۋ، ونىڭ مازمۇنىن اشۋ، جىلقى تۋرالى تولىق تۇسىنىك بەرىپ، بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، ءبىلىمدى وزدىگىنەن الۋعا ۇيرەتۋ. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، ءوي – ءورىسىن كەڭەيتۋ، ءتىلىن دامىتۋ، شىعارماشىلىق تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: جىلقى تۋرالى تۇسىنىك. جىلقى مالىنان الىناتىن تاعام تۇرلەرىنىڭ پايداسىن ۇعىنۋ. ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقي وتىرىپ، ەستە ساقتاپ، تالداي ءبىلۋ. وقۋشى بويىنا ۇلتتىق سەزىم قالىپتاستىرۋ.
نەگىزگى يدەيالار: جىلقى تۋرالى ۇعىم. جىلقىدان الىناتىن ونىمدەردىڭ قۇندىلىعى.
تاپسىرمالار: 1. وتكەندى پىسىقتاۋ. («ىستىق ورىندىق»)
2. ميعا شابۋىل («تازا تاقتا» ويىنى)
3. توپتىق تاپسىرما. (ءبىز جىلقى تۋرالى نە بىلەمىز؟)
4. جەكە جۇمىس. «لەزدەمە» (كونۆەرتتەن ءبىر ءسوزدى ءبىر
رەت الۋ. ءسوزدىڭ ءوزىن اتاماي ءتۇسىندىرۋ)
5. تەست
ءمۇعالىمنىڭ ءىس - ارەكەتى
3 مينۋت
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا) شاتتىق شەڭبەرى
- بالالار، ءقازىر قاي ساباق؟ انا ءتىلى ساباعى.
- ەندەشە، مىنا ولەڭدى بىرگە ايتايىق!
انا ءتىلىم – ۇرانىم،
انا ءتىلىم – قۇرالىم.
انا ءتىلىم بولماسا،
بولماس ەدى جىر - ءانىم.
بالالار، بۇگىنگى ءبىزدىڭ شاتتىق شەڭبەرىمىزدىڭ سيمۆولى – كۇن بولىپ تابىلادى. كۇن ءارقاشاندا كۇلىمدەپ بىزگە جىلۋ بەرەدى. بۇگىن دە كۇن انامىز بىزگە نۇرىن شاشىپ تۇر، ءبارىمىز سول كۇن ساۋلەسىنەن قۋات الىپ، اپتانىڭ قاسيەتتى جۇما كۇنى وتكەلى تۇرعان ساباعىمىزعا ساتتىلىك تىلەپ، ءبىر - بىرىمىزگە جاقسى تىلەكتەر ايتايىق.
كۇنىمىز شۋاقتى بولسىن!
كوكتەم جىلۋىن اكەلسىن!
ءبىلىمىمىز تولسىن!
بەستىك بولسىن باعامىز!
جۇلدىزداي جارقىرايىق!
ءبىر - ءبىرىمىزدى كورگەنىمىزگە، وسى كۇنگە قۋانايىق
ءبارىمىزدىڭ بىرگە ەكەنىمىزدى سەزىنۋ قانداي تاماشا!
مەن باقىتتى بالامىن،
جان دۇنيەمدە كۇن نۇرلى
جىلۋىم مول بويىمدا.
وسى جىلۋدى جەر بەتىندەگى بارلىق ادامدارعا جولدايمىن.
3 مينۋت
ب) توپقا ءبولىنۋ: «وي قوزعاۋ ويىنى». جاسىرىلعان توپتىڭ اتىن قيما قاعازدارمەن تابۋى ءتيىس. قازاق ءتىلى پانىمەن بايلانىس.
باعالاۋ پاراعىن بەرۋ.
3 مينۋت
2. وتكەندى پىسىقتاۋ. ءوز ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەۋدىڭ بەلگىسى - ونى جەتە مەڭگەرۋ، قىر - سىرىن ۇعۋ. ولاي
بولسا، بۇگىنگى انا تىلىنە قالاي دايىندالىپ كەلدىك؟
«ىستىق ورىندىق» ارقىلى وتكەن تاپسىرمالاردى پىسىقتايىق.
باعالاۋ. (سمايليكتەر)
3. توسىن سىي. ءۇنتاسپادان تىڭداتۋ.
ا) جىلقىنى قۇتقارۋ. ۇياشىق تاڭداۋ
1. جىلقىنىڭ ءپىرى؟ (قامبار اتا)
2. ۇلتتىق ويىندار.(كوكپار، اۋدارىسپاق، بايگە، تەڭگە ءىلۋ، جارىس، قىز قۋۋ)
3. قانداي مەملەكەت رامىزىندە جىلقى بەينەسى بار؟
(ەلتاڭبا)
4. جەتى قازىناداعى ءتورت تۇلىكتىڭ ءبىرى.
5. جىلقى نەمەن قورەكتەنەدى؟
6. جىلقى باعاتىن ادامدى قالاي اتايمىز؟
3 مينۋت
ب) جازۋشىمەن تانىسالىق
- مىنە، جىلقىمىزدى قۇتقارىپ الدىق. بۇگىنگى وتىلەتىن تاقىرىبىمىز ءتورت تۇلىكتىڭ ءبىرى «جىلقى» جايىندا، ياعني بۇل ءماتىندى جازعان س. مۇقانوۆ ەكەن.
- بۇل كىسى كىم؟ كانە ەسكە ءتۇسىرىپ وتەيىكشى. س. مۇقانوۆپەن 3 - ءشى سىنىپتان بەرى تانىسپىز. بۇل كىسىنىڭ 3 - ءشى سىنىپتا قانداي اڭگىمەلەرىمەن تانىستىق؟
- «كوكشەنىڭ كورىنىسى» جانە «شىبىنسىز جاز»
- دۇرىس ايتاسىڭدار. مۇقانوۆ ءسابيت مۇقان ۇلى (1900 -
1973) - قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى، قوعام قايراتكەرى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى.
سەندەرگە جوعارعى سىنىپتا انا ءتىلى ءپانىنىڭ ورنىنا ادەبيەت ءپانى بولادى. سوندا س. مۇقانوۆتىڭ «ءومىر مەكتەبى»، «بوتاگوز» رومانى، «سۇلۋشاش»- پوەماسى، «بالۋان شولاق» سياقتى شىعارمالارىمەن تولىعىراق تانىساسىڭدار. «ءومىر مەكتەبى» جازۋشىنىڭ ءوزى جايىندا جازىلعان شىعارماسى. بۇگىنگى ءبىز وتەتىن «جىلقى» ءماتىنى سول ۇلكەن ەڭبەكتىڭ ءبىر كىشكەنتاي بولىگى. وسى ۇزىندىدەن جىلقىنىڭ ەرەكشە قاسيەتتەرىمەن تانىسىپ، جىلقى شارۋاشىلىعى جونىندە تۇسىنىك
الامىز.
15 مينۋت
ءىىى. ماعىنانى تانۋ
جىلقى مالى تۋرالى نە بىلەمىز؟ بەينەبايان كورسەتۋ.
ءىV. توپتىق تاپسىرما. ويلان - توپتاس - تالكىلا. ءار توپ وزىنە بەرىلگەن « جىلقى» اڭگىمەسىندەگى جولداردى ءتۇسىنىپ وقىپ، جوسپار بويىنشا ءماتىندى مازمۇنىن اشىپ، اڭگىمەلەپ بەرەدى
1 - توپ: ءماتىن مازمۇنىڭ مۇقيات ءتۇسىنىپ وقىپ شىعۋ. تابيعات كورىنىسىن بەرەتىن جولداردى وقۋ جانە
سۋرەتتەۋ.
جىلقىنىڭ انالىق مەيىرىمى ايتىلاتىن تۇستى تابۋ.
قوس دەگەن نە؟
جىلقىنى جاسىنا قاراي قالاي اتايدى؟
جىلقىدان الىناتىن ءدامدى تاعامدار.
حالىق سۇيىكتى پەرزەنتتەرىن «قۇلىنىم»، «قۇلىنشاعىم» دەپ ەركەلەتۋى نەلىكتەن دەپ ويلايسىڭ؟
2 - توپ: ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقۋ. جىلقىنىڭ ادامعا قانداي پايداسى بار ەكەنىنە توقتالۋ.
ماقان جىلقىشىنىڭ ءسوزىن تابۋ.
جىلقىنى جۇرىسىنە قاراي قالاي اجىراتادى؟
باتىرلار جىرىنداعى جىلقىنىڭ قاسيەتتەرىن ەسىڭە ءتۇسىر. جىلقى جايىندا ايتىلعان ماقال - ماتەلدەر.
قازىرگى ەلتاڭبامىزدا جىلقى بەينەسىنىڭ بولۋى نەلىكتەن دەپ ويلايسىڭ؟
ءار توپ ءوز بەتىنشە توپ بولىپ اقىلداسىپ، جىلقى تۋرالى بىلەتىن مالىمەتتەرىن ورتاعا سالىپ، ولاردى پوستەرگە بەينەلەيدى.
2 مينۋت
باعالاۋ. «ەكى جۇلدىز، ءبىر ۇسىنىس»
سەرگىتۋ ءساتى: س. سەيفۋلليننىڭ ءانى: «تاۋ ىشىندە».
2 مينۋت
V. جەكە جۇمىس. «لەزدەمە». كونۆەرتتەن ءبىر ءسوزدى ءبىر رەت الۋ.
ءسوزدىڭ ءوزىن اتاماي ءتۇسىندىرۋ. ءسوزدى تاپقان ءبىرىنشى ادام كونۆەرتتەن كەلەسىنى تاڭدايدى جانە قالعاندارىنا تۇسىندىرەدى.
5 مينۋت
VI. بەينەبايان
5 مينۋت
Vءىىى. قورىتىندى:
جىلقى مەن ادام بالاسى تىعىز بايلانىستا. ىشسە – سۋسىنى، جەسە – تاماعى، كيسە – كيىمى، مىنسە – كولىگى بولعان جىلقى مالىنىڭ ادام ومىرىندە ماڭىزى زور.
قازاق حالقى ەر بالانىڭ ەسەيۋ جولىن ات جالىن تارتىپ ءمىندى، ال دۇنيەگە كەلۋىن – ات ۇستار دەپ، اتپەن بايلانىستىرىپ، بەينەلەپ ايتقان. بىزدە ساباعىمىزدى اتىڭ ارىماسىن، تونىڭ توزباسىن دەگەن تىلەكپەن ساباعىمىزدى اياقتايمىز.
2 مينۋت
باعالاۋ. وقۋشىلار الدارىنداعى باعالاۋ پاراقشالارىنداعى باعالاردان قورىتىندى باعا شىعارادى. ساباق بارىسىنداعى باسقا تاپسىرمالار بويىنشا ءار جۇمىس باعالانىپ وتىردى.
2 مينۋت
ءۇي تاپسىرماسى: جىلقى تۋرالى شاعىن ەسسە جازۋ..
رەفلەكسيا.
وقۋشىلار ساباقتان العان اسەرلەرىن ستيكەرگە جازىپ تاقتاداعى پلاكاتقا جاپسىرادى.
You Might Also Like
