تالاق تاڭ
بۇگىن بەسىنشى كۇن. تاڭ اتپادى. كۇن ۇياسىنان شىقپاي قويدى. شىعىسقا تەلمىرگەن كىشكەنتاي عانا الىستاعى ءبىر اۋىلدىڭ تۇرعىندارىنان ۇيقى قاشتى. تاڭمەن بىرگە كۇلىپ وياناتىن شات-شادىمان قۋانىشتارى قايعىنىڭ قارا بۇلتىنا ءسىڭىپ جاتتى. ورىسكە جىبەرگەن قورا-قورا قوي مەن تابىن-تابىن سيىرلاردىڭ ءوزى، الىسقا ۇزاماي، قايتادان اۋىل ىشىنە تىعىلادى. ازان-قازان. اۋىل ءىشى ۋ-شۋ. العاشىندا ءبارى: «ە-ە-ە، كۇن تۇتىلعان شىعار. قايتادان قالپىنا كەلەدى عوي» دەپ ويلاعان. بەكەر ەكەن، توڭىرەكتى تۇگەلىمەن قىمتاعان قاراڭعىلىق سەيىلمەي-اق قويدى. جارىق كۇننەن حابار جوق. انشەيىندە مالى ورىستەن ەرتە قايتپاسا دا، قۇدايدى سىباپ، تالاي قارعىستىڭ استىنا الاتىن جۇرتشىلىق كىمدى كىنالارىن تۇسىنبەي داعداردى. ۇمىتتەرىن ۇزبەي، كەلەر كۇنگە ەمەۋرىن تانىتا قاراعان ەدى ءبارى. التىنشى كۇن ءوتتى. تاڭ اتپادى. امالدارى تاۋسىلعان اۋىل حالقى ءبىر بايلامعا توقتادى. كۇندى ىزدەپ ساپارعا شىعۋ قاجەت. باسقا جول جوق.
جەتىنشى كۇن دە ءوتتى. شىعىس جاق تىم-تىرىس، كۇن ۇياسىنان كوتەرىلمەدى. ءبىر ءسات اۋىل حالقى: «بالكىم ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ۇستىندە عانا تاڭ اتپاي تۇرعان شىعار، كىم بىلەدى، باسقا جاقتا مۇنداي قاسىرەت ورىن الىپ وتىرماعان شىعار» دەپ ويلادى. وسى پىكىر «كۇندى ىزدەپ ساپارعا شىعۋ كەرەك» دەگەن ويدى نىعىرلاي، دالەلدەي تۇسكەندەي. وكىنىشتىسى، ەشقايسىسى بەلسەنىپ ورتاعا شىقپادى. اقساقالدارى جاستارعا، جاستارى جەرگە قارادى.
«كىم جولعا شىعۋى كەرەك؟»
— مەن بارامىن!
جۇرتتىڭ ءبارى جالت قارادى. اۋىلدىڭ ءبارى مەنسىنە بەرمەيتىن، تەك مۇسىركەپ قانا قارايتىن ءبىر جەتىم قىز بولاتىن. سول ەكەن. ودان مۇنداي ەرلىكتى ەشكىم ەشاقاشان كۇتپەگەن، ءبارى نازارلارىن سوعان بۇردى. اۋىل اقساقالى تاماعىن ءبىر كەنەپ جوتكىرىنىپ الدى دا، اياۋشىلىق سەزىممەن:
— مەنىڭ جاسىم بولسا بەلگىلى. تورىمنەن كورىم جاقىن. اۋىلدان التى قادام شىقپاي جاتىپ-اق سۇيەگىم شاشىلىپ قالار. ءبىراق، مىنا كىشكەنتاي قىزدى ۇلى ساپارعا جالعىز ءوزىن جىبەرگەنىمىز قالاي بولار ەكەن؟.. بالكىم ورنىنا وزگە جان تابىلىپ قالار.
اينالاسىنا بارلاي كوز تاستادى. جينالعانداردىڭ باستارى تومەن ءتۇسىپ كەتكەن. اقساقال اۋىر تىنىستاپ، تاعى دا يەگىن كوتەرە جينالعاندارعا قاراپ ەدى، ەشكىم ۇندەمەدى.
— ارينە، بىرەۋدى زورلىقپەن ساپارعا شىعارۋ كەلە قويماس. ءبىراق، كۇننىڭ ۇياسىنان شىقپاي قويۋى جاقسىلىقتىڭ نىشانى ەمەس. ءبىر امالىن تابۋىمىز كەرەك. الايدا مىنا ءبىر قارشاداي قىزدى مەن جىبەرە المايمىن. ساپارعا ءوزىم شىعامىن، – دەپ، كەسىمدى ءسوز ايتقانداي بەلگى تانىتقان.
— جوق، اتاي... مەن بارامىن!
قىزدىڭ ءۇنى جالىنىشتى شىقتى.
— بۇل پىكىرلەرىڭىزدى مەن ايەل زاتى بولىپ جاراتىلعاندىقتان ايتىپ وتىرعان شىعارسىز. جەتىمدىگىمدى ايتاتىن شىعارسىزدار مۇسىركەپ. الايدا مەنىڭ سوڭعى ءتۇيىنىم ءوزىڭىز ەستىگەندەي. بۇل ساپاردا كۇندى ىزدەپ تابارمىن، مۇمكىن تاپپاسپىن دا. ماڭگىلىك ساپار بولسا دا مەنىڭ جوعالتاتىن ەشتەڭەم جوق قوي. ءوزىم جوعالىپ كەتسەم دە ارمانىم جوق...
وسى تۇستا جەتىم قىز ءسال كىبىرتىكتەپ قالدى.
— ءيا، ارمان دەمەكشى، سىزدەن كەشىرىم سۇراي وتىرىپ ءبىر نارسەنى ايتسام دەيمىن، مەنىڭ ەس بىلگەننەن ءبىر ارمانىم بولۋشى ەدى. كۇنگە قاراي ۇشسام دەپ ارماندايتىنمىن. كۇنگە بارعىم كەلەتىن. كورگىم كەلەتىن. مۇنى ءسىز جەتىم قىزدىڭ بار ومىرىندەگى باقىتى دەپ ۇعارسىز.
ساي-سۇيەگىڭدى سىرقىراتاتىن جالىنىشتى ءۇن.
ءبارى كوزىنە جاس الدى. اقساقال جانارىنىڭ جاساۋراعانىن ەشكىمگە سەزدىرگىسى كەلمەدى. ەندى كەلىسپەسكە شارا قايسى.
— قىزىم، مەنىڭ باسقا امالىم تاۋسىلعانداي. اق جول تىلەيمىن!!! كەل، بەرى جاقىندا،— جانىنا شاقىردى،— باتامدى بەرەيىن، قولىڭدى جاي.
جينالعاندار تۇگەلىمەن قولىن جايدى. اقساقالدىڭ باتاسىنان كەيىن ءبارى بەتتەرىن سيپادى.
جەتىم قىز جولعا دايىندالدى. اۋىل شەتىندە بارلىعى تايلى-تاياعى قالماي جينالعان. ءۇرپيىسىپ تۇر. اقساقال جەتىم قىزدى بارىنەن وڭاشا شىعارىپ الىپ، قولىنا ۇلكەن اعاش قوبدي ۇسىندى.
— مىنانىڭ ءقازىر اۋزىن اش، ىشىندە ساعان ارنالعان ءبىر دۇنيە بار. وسى ۋاقىتقا دەيىن ەشكىمگە كورسەتپەي كەلگەن ەدىم، ەندى سەنىڭ قاجەتىڭە جارايتىن سياقتى.
— بۇل نە سوندا؟
— اشقاسىن كورەسىڭ.
جەتىم قىز قوبديدىڭ اۋزىن اشتى. ىشىندە ەكى ۇلكەن اق قانات تۇر ەكەن.
— مىناۋ كادىمگى قانات قوي.
— ءيا، تاعىپ ال، كۇنگە وسى قاناتپەن عانا جەتە الاسىڭ. ءبىراق مىنا قاراڭعىلىقتان وعان بارار باعىت قايسى ەكەندىگىن بىلمەيمىن.
جەتىم قىز ۇندەمەدى. قاناتتى تاعىنىپ الدى. ەكى قولىن ەكى جاققا سىلتەپ قالعان، جەردەن كوتەرىلە ءتۇستى. قاناتتىڭ سۋسىلى ەستىلدى. جەتىم قىز جەردەن بيىكتەي بەردى. اپ-ساتتە قاراڭعىعا ءسىڭىپ كەتتى. جەردەگىلەر قول بۇلعاپ قالا بەردى.
جەتىم قىز باعىتىن بىلمەيتىن. ۇشا بەردى. قاراڭعىلىققا دا كوزى ۇيرەندى. اسپان ءتورىن شارلاعاننان بەرى اي دا كورىنبەدى، سانسىز جۇلدىزدار دا ءىز-تۇزسىز جوق. ۇشا بەردى. ءبىر ءسات ءوزىن توڭكەرىلگەن ءداۋ قازاننىڭ ىشىندە ۇشىپ جۇرگەندەي سەزىندى. قاناتى تالسا كەڭىستىكتە ءسال ايالداپ الىپ، قايتادان ۇشا بەردى. كۇن وتكەن شىعار، اي وتكەن شىعار، مۇمكىن ارادا سان جىلدار سىرعىپ وتكەن بولۋى مۇمكىن، بالكىم ءبىر سەكۋند تا العا جىلجىماعان شىعار، ايتەۋىر ءبىر زاماتتا ۇشىپ كەلە جاتىپ الدەنەگە سوقتىعىسىپ قالدى. ۇركە ءتۇستى. ول دا ءوزى سەكىلدى ادام ەكەن. كوڭىلى جايلاندى. مويىلداي قارا قاناتى بار. ءوزى سۇلۋ جىگىت.
— ءسىز كىمسىز؟
جەتىم قىز ءبىرىنشى سۇراق قويدى.
— مەن ءتۇنمىن، نەمەسە ءتۇننىڭ يەسىمىن. ءوزىڭىز كىم بولاسىز؟ مىنا كەڭىستىكتە نە جوعالتىپ ءجۇرسىز، قايدانسىز؟
— مەن بە... مەن قاراپايىم اداممىن. كۇندى ىزدەپ ءجۇر ەدىم.
جىگىت قارقىلداپ كۇلىپ جىبەردى.
— مەن دە كۇندى ىزدەپ ءجۇرمىن. ءبىراق باسقا كۇندى.
— باسقا دەيسىز، ءوزى ءبىر اق كۇن بار ەمەس پە. جەردەگىلەر سونى كورۋگە زارىعىپ وتىر، جەر بەتىندە تاڭ اتپاعالى، كۇن شىقپاعالى ءبىراز ۋاقىت وتكەن.
جىگىت پەن جەتىم قىز كەڭىستىكتە قالىقتاپ تۇرعان بولاتىن. ءبىر— بىرىنەن كوز الار ەمەس.
— ءسىز ەندى ىزدەگەن كۇندى تاپپايسىز.
— نەگە؟
— ول ەندى جوق. باسقا جاققا كەتىپ قالعان.
— كۇن دەگەنىمىز باسقا جاققا كەتىپ قالاتىن ادام ەمەس قوي. ال جەر ونى ماڭگىلىككە اينالىپ جۇرەدى.
— ماڭگىلىك ەش نارسە جوق. ءيا، ول دا مەن سياقتى قاناتى بار جان بولاتىن. ول سۇلۋ بولاتىن،— جىگىت دەگبىرسىزدەنە سويلەي بەردى،— ونىڭ سۇلۋلىعىنا ەشتەڭە تەڭ كەلمەيتىن. جەر بەتىنە كوكتەن شاشىلىپ قۇلايتىن شۋاق پەن جارىق ونىڭ نۇرلى جۇزىنەن تاراعان ساۋلەلەر بولاتىن،— جىگىت ەندى اعىنان جارىلا سويلەدى،— ءيا، مەن وعان ولەردەي عاشىق بولعانمىن. ول دا مەنى سۇيگەن. ءبىراق... ول ماعان وپاسىزدىق جاسادى.
جىگىت جىلاپ تۇر ەكەن. ونىڭ جانارىنان تامعان ءاربىر جاس كەڭىستىككە جۇلدىز بولىپ جايىلىپ جاتتى. جەتىم قىز جۇلدىزداردى كورىپ قۋانىپ كەتتى. قۋانىشتان ايقايلاپ تا جىبەردى. جىگىت ءالى جىلاپ تۇردى. قانشا قۋانسا دا ارىستاي جىگىتتىڭ قاق الدىندا ەڭىرەپ تۇرعانىن كورگەن قىز شىداي الماي:
— جىگىت جىلاۋشى ما ەدى؟ – دەپ سۇرادى.
بەيتانىس جىگىت قىزدىڭ ءسوزىن ەلەڭ قىلمادى.
— ادامنىڭ كوز جاسى — جىنىسقا بولىنبەيدى. بارىنە ورتاق،— دەگەن جىگىت العاشقى ايتقاندارىن قايتادان جالعاستىرىپ،— ...ءبىراق ونى ەندى ولسەم دە كەشىرمەيمىن، – دەدى.
— ءسىزدىڭ نە ايتىپ تۇرعانىڭىزدى تۇسىنبەدىم. قيالي اڭگىمە ايتىپ تۇرعان سياقتىسىز. كۇننىڭ وپاسىزدىعى دەگەن تىپتەن اقىلعا سىيمايدى.
— ءسىزدىڭ بۇل ايتقانىڭىز ءوزىڭىز تۇرعىسىنان زاڭدىلىق. ءبىراق مەنىڭ ايتقانىمنىڭ بارلىعى بۇكپەسىز اقيقات. كۇن ماعان وپاسىزدىق جاساعان. ماعان دەگەن سەزىمىن ايعا ايىرباستاپتى. ونى بىلگەن ساتتەن باستاپ، بار دۇنيە ورتكە بولەنگەن. ءبىراق امال قانشا... ەندى مىنە باسقا كۇن ىزدەپ ءجۇرمىن. مەن ونى تالاق ەتكەنمىن.
— تالاق دەيسىز بە؟
— ءيا، ءدال سولاي...
جىگىت ءالى جىلاپ تۇر ەكەن. ءاربىر تامشى جۇلدىز كەيپىنە ەنىپ كوبەيە ءتۇستى.
— مۇنى سىزگە نە ءۇشىن ايتىپ تۇرعانىمدى دا بىلمەيمىن. ءسىز ءبارىبىر تۇسىنبەيتىن سياقتىسىز. بالكىم كۇندى ىزدەپ تاعى دا جولعا شىعاتىن شىعارسىز. تەك ەندىگى ساپارىڭىز اۋرەشىلىك ەكەنىن ۇعىڭىز.
— مەن ءسىزدى اياپ تۇرمىن. مەنىڭ جانىمدى دا جالىن شارپىپ وتكەندەي اسەردەمىن.
— مۇسىركەمەڭىز.
— جوق، ولاي ويلامىڭىز. ءبارىن دە ۇققاندايمىن.
— سەنبەيمىن.
— وندا كۇندى بىرگە ىزدەيىك.
— ءسىز مەنى الداپ تۇرسىز.
— ەگەر سەنبەسىز، جولعا شىعالىق.
— ءباربىر ەكەۋمىز ەكى باعىتتان ىزدەپ شىققانبىز، جولىمىز تۇيىسە قويار ما ەكەن.
— ءسىز مەنى قورلاپ تۇرسىز.
— ماعان ولاي سويلەۋگە قۇقىڭىز جوق.
— سوندا دا، مەن ءسىزدى جالعىز تاستاپ كەتە المايمىن.
— ال مەنىڭ سولاي ىستەۋگە دارمەنىم جەتەدى.
— مەن وندا ءارى قاراي جۇرمەيمىن. وسى جەردە قالامىن.
جەتىم قىز قوس يىعىنداعى قاناتتى جۇلىپ الىپ تاستادى. شىندىعىندا شىداي المادى. جىلادى. اعىل-تەگىل ەڭىرەدى. ونىڭ جانارىنان ىرشىپ تۇسكەن ءمولدىر تامشىلار دا جۇلدىزدارعا اينالىپ جاتتى. تاعى ءبىر تومەن قاراي قۇلاپ كەتكەن تامشى-جاستى ءتۇن يەسى الاقانىمەن توسىپ العان ەدى، ءمولدىر الەم قاراڭعى كەڭىستىكتى نۇرعا بولەپ، جارىق ساۋلەنى عالامات جىلدامدىقپەن تاراتا ءتۇستى. الىستا، تىم الىستا، جەر بەتىندە قالعان اۋىل تۇرعىندارى اراسىنان اقساقال عانا جەتىم قىزعا دۇعا باعىشتادى.
You Might Also Like
-
ول كۇندەلىكتى قىم-قۋىت تىرلىك پەن جۇمىسباستىلىقتان ءۇي ىشىندە ورىن الىپ جاتقان وقيعالارعا ونشا ءمان بەرمەيتىن. ايتەۋىر ايەلى بايعۇس زىر-زىر جۇگىرىپ، تاڭەرتەڭگىسىن ەرتە ويانسا شايىن قايناتىپ بەرىپ، جۇم...
