كەپلەر جاڭا پلانەتالار جۇيەسى
عىلىمي جوبا تاقىرىبى: «كەپلەر»- 11 جاڭا پلانەتا جۇيەسى. (پرەزەنتاسياسىمەن)
زەرتتەۋدىڭ ماقساتى: كۇن جۇيەسىنەن وزگە ەكزوپلانەتالاردى زەرتتەۋ بارىسىندا انىقتالعان كەپلەر - 11 پلانەتالار جۇيەسىن زەرتتەپ، ولاردا تىرشىلىكتىڭ بولۋى مۇمكىن بە؟ بولسا ادام ءۇشىن ماڭىزى قانداي ەكەندىگىن انىقتاۋ.
زەرتتەۋدىڭ مىندەتتەرى: 1. ءتۇرلى اقپارات دەرەكتەرىن وقۋ، تالداۋ، سالىستىرۋ.
2. وزگەلەردىڭ وسى اتالعان تاقىرىپتا بىلەتىندەرىن تىڭداۋ، وي ءبولىسۋ
3. وسى ۋاقىتقا دەيىنگى بار مالىمەتتەردى كوزىممەن كورۋ.
4. كورگەندەرىمدى، ەستىگەندەرىمدى وقىعاندارىمدى جازۋ، سۋرەتىن سالۋ، ماكەتىن جاساۋ.
5. بارلىق جيناقتالعان ماتەريالداردى تالداي وتىرىپ وي قورىتىندىسىن شىعارۋ.
زەرتتەۋدىڭ بولجامى: كەيىنگى كەزدەرى كەپلەر وربيتالىق تەلەسكوبىنىڭ كومەگىمەن انىقتالىپ جاتقان ەكزوپلانەتالاردىڭ تىرشىلىك ءۇشىن ۇلكەن ماڭىزى بار دەپ بولجايمىن.
جۇمىس جوسپارى:
كىرىسپە:
ءى. حح ع. ادامزات تاريحىنداعى «عالامدى يگەرۋدىڭ» ماڭىزدىلىعى.
ءىى. نەگىزگى زەرتتەۋ ءبولىمى.
1. كەپلەر تەلەسكوبىنىڭ جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى
2. «كەپلەر»- 11 جاڭا پلانەتالار جۇيەسى.
3. «كەپلەر»- 22 بي پلانەتاسى.
4. وزگە دە جەتىستىكتەر
قورىتىندى.
جوبامەن تانىستىرۋ.
1. وسىدان 51 جىل بۇرىنعى كوكتەمنىڭ كەرەمەت كۇنىندە، ياعني 1961 جىلدىڭ 12 ساۋىرىندە تاڭعى ساعات 9 - دان 7 مينۋت وتكەندە كەڭەس وداعى قازاق جەرىندەگى بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان اۋە كەڭىستىگىنە «ۆوستوك» كەمەسىن اتتاندىردى. ول كەمەدە الەم تاريحىنداعى وربيتانى بويلاي ۇشقان تۇڭعىش عارىشكەر، اعا لەيتەنانت يۋريي الەكسەيەۆيچ گاگارين بولعان ەدى. جەردەن مىڭداعان شاقىرىم الىس ۇشقان ونىڭ ساپارى ءدال سول كەزەڭ ءۇشىن رەكوردتىق كورسەتكىش بولدى. ساپار 1 ساعات 48 مينۋتقا (108 مينۋت) سوزىلدى. «ۆوستوك» كەمەسى 302 كم بيىكتىكتە جەردى ءبىر اينالىپ شىقتى دا، ساعات 10 - نان 55 مينۋت وتكەندە، ساراتوۆ وبلىسىنداعى سمەلوۆكا اۋىلىنا جاقىن ماڭعا قوندى. وسى اڭىزعا اينالعان ساپارى ءۇشىن عارىشكەر كەڭەس وداعى باتىرى اتاعىن الدى. ونىڭ ەرلىگى بۇكىل ادامزات بالاسىنىڭ سان مىڭداعان جىلدار بويعى ارمان - تىلەگىن جۇزەگە اسىردى. وسى وقيعادان كەيىن عىلىمي - تەحنيكالىق ريەۆوليۋسياعا ەرەكشە سەرپىن بەرىلىپ، سپۋتنيكتىك تەليەۆيدەنيە، ينتەرنەت، اۋا - رايىن باقىلاۋ، باعدارلاۋ سەكىلدى زاماناۋي ءومىردىڭ يگىلىكتەرىنە جول اشىلدى.
وسى ساعاتتان باستاپ، 12 ءساۋىر كەڭەس وداعىنىڭ جوعارعى كەڭەس ءتورالقاسىنىڭ قاۋلىسىمەن مەملەكەتتىك مەرەكە - عارىشكەرلەر كۇنى بولىپ بەلگىلەندى.
1968 جىلى قاراشادا وتكەن جالپى حالىقارالىق اۆياسيا فەدەراسياسىنىڭ 61 - كونفەرەنسياسىنىڭ قاۋلىسىنا سايكەس، ءدال وسى كۇندى حالىقارالىق اۆياسيا جانە عارىشكەرلەر كۇنى رەتىندە اتاپ ءوتۋ تۋرالى شەشىم شىعارىلدى.
ءبارى قالاي باستالدى؟
1955 جىلدىڭ 12 اقپانىندا كسرو - نىڭ جوعارعى كەڭەسى اقىلداسا كەلە، كونتينەنتالدى باليستيكالىق زىمىراندى سىناقتان وتكىزۋگە بەل بۋدى."بايقوڭىر" عارىش ايلاعىن قازاقستاندا تۇرعىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. 1957 جىلدان بەرى "بايقوڭىر" الەمدەگى تۇڭعىش جانە كولەمدى ايلاق بولىپ كەلەدى.
1957 جىلدىڭ 4 قازانىندا رەسەي مەملەكەتى وربيتاعا العاشقى جاساندى جەر سەرىگىن ۇشىردى (سپۋتنيك - 1). ول وربيتادا 1957 جىلدىڭ 4 قازانى مەن 1958 جىلدىڭ 4 قاڭتارى ارالىعىندا، ياعني 92 كۇن بولدى. وسى ارالىقتا جەردى 1400 رەت اينالىپ شىعۋعا ۇلگەردى. ءاربىر اينالىمعا 100 مينۋتتاي ۋاقىت كەتتى. وسىدان كەيىن جەر سەرىگى جەر اتموسفەراسىندا جانىپ كەتتى.
عارىشقا ۇشقان ەڭ العاشقى تىرشىلىك يەسى - لايكا اتتى يت ەدى. يت 1957 جىلدىڭ 3 قاراشاسىندا ماسكەۋ ۋاقىتىمەن تاڭعى التى جارىمدا كەڭەس وداعىنىڭ "سپۋتنيك - 2" اتتى كەمەسىمەن عارىشقا اتتاندىرىلدى. لايكانىڭ جاسى - 2 - دە، سالماعى - 6 كەلى بولعان. سول كەزدەگى باسىلىمدار ونىڭ وربيتادا ءبىر اپتا بولىپ، قالىپتى تۇردە تاماعىن ءىشىپ، ۇيىقتاپ، ۇرگەنىن جازعان بولاتىن. ال شىن مانىندە لايكا ۇشىرىلعان سوڭ، 5 - 6 ساعاتتان سوڭ ءولىپ قالعان. كابيناداعى تەمپەراتۋرا بىرتىندەپ كوتەرىلىپ، اقىرىندا لايكانىڭ دەنەسى قىزىپ، ورتەنىپ كەتتى.
زەرتتەۋدىڭ ماقساتى: كۇن جۇيەسىنەن وزگە ەكزوپلانەتالاردى زەرتتەۋ بارىسىندا انىقتالعان كەپلەر - 11 پلانەتالار جۇيەسىن زەرتتەپ، ولاردا تىرشىلىكتىڭ بولۋى مۇمكىن بە؟ بولسا ادام ءۇشىن ماڭىزى قانداي ەكەندىگىن انىقتاۋ.
زەرتتەۋدىڭ مىندەتتەرى: 1. ءتۇرلى اقپارات دەرەكتەرىن وقۋ، تالداۋ، سالىستىرۋ.
2. وزگەلەردىڭ وسى اتالعان تاقىرىپتا بىلەتىندەرىن تىڭداۋ، وي ءبولىسۋ
3. وسى ۋاقىتقا دەيىنگى بار مالىمەتتەردى كوزىممەن كورۋ.
4. كورگەندەرىمدى، ەستىگەندەرىمدى وقىعاندارىمدى جازۋ، سۋرەتىن سالۋ، ماكەتىن جاساۋ.
5. بارلىق جيناقتالعان ماتەريالداردى تالداي وتىرىپ وي قورىتىندىسىن شىعارۋ.
زەرتتەۋدىڭ بولجامى: كەيىنگى كەزدەرى كەپلەر وربيتالىق تەلەسكوبىنىڭ كومەگىمەن انىقتالىپ جاتقان ەكزوپلانەتالاردىڭ تىرشىلىك ءۇشىن ۇلكەن ماڭىزى بار دەپ بولجايمىن.
جۇمىس جوسپارى:
كىرىسپە:
ءى. حح ع. ادامزات تاريحىنداعى «عالامدى يگەرۋدىڭ» ماڭىزدىلىعى.
ءىى. نەگىزگى زەرتتەۋ ءبولىمى.
1. كەپلەر تەلەسكوبىنىڭ جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپى
2. «كەپلەر»- 11 جاڭا پلانەتالار جۇيەسى.
3. «كەپلەر»- 22 بي پلانەتاسى.
4. وزگە دە جەتىستىكتەر
قورىتىندى.
جوبامەن تانىستىرۋ.
1. وسىدان 51 جىل بۇرىنعى كوكتەمنىڭ كەرەمەت كۇنىندە، ياعني 1961 جىلدىڭ 12 ساۋىرىندە تاڭعى ساعات 9 - دان 7 مينۋت وتكەندە كەڭەس وداعى قازاق جەرىندەگى بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان اۋە كەڭىستىگىنە «ۆوستوك» كەمەسىن اتتاندىردى. ول كەمەدە الەم تاريحىنداعى وربيتانى بويلاي ۇشقان تۇڭعىش عارىشكەر، اعا لەيتەنانت يۋريي الەكسەيەۆيچ گاگارين بولعان ەدى. جەردەن مىڭداعان شاقىرىم الىس ۇشقان ونىڭ ساپارى ءدال سول كەزەڭ ءۇشىن رەكوردتىق كورسەتكىش بولدى. ساپار 1 ساعات 48 مينۋتقا (108 مينۋت) سوزىلدى. «ۆوستوك» كەمەسى 302 كم بيىكتىكتە جەردى ءبىر اينالىپ شىقتى دا، ساعات 10 - نان 55 مينۋت وتكەندە، ساراتوۆ وبلىسىنداعى سمەلوۆكا اۋىلىنا جاقىن ماڭعا قوندى. وسى اڭىزعا اينالعان ساپارى ءۇشىن عارىشكەر كەڭەس وداعى باتىرى اتاعىن الدى. ونىڭ ەرلىگى بۇكىل ادامزات بالاسىنىڭ سان مىڭداعان جىلدار بويعى ارمان - تىلەگىن جۇزەگە اسىردى. وسى وقيعادان كەيىن عىلىمي - تەحنيكالىق ريەۆوليۋسياعا ەرەكشە سەرپىن بەرىلىپ، سپۋتنيكتىك تەليەۆيدەنيە، ينتەرنەت، اۋا - رايىن باقىلاۋ، باعدارلاۋ سەكىلدى زاماناۋي ءومىردىڭ يگىلىكتەرىنە جول اشىلدى.
وسى ساعاتتان باستاپ، 12 ءساۋىر كەڭەس وداعىنىڭ جوعارعى كەڭەس ءتورالقاسىنىڭ قاۋلىسىمەن مەملەكەتتىك مەرەكە - عارىشكەرلەر كۇنى بولىپ بەلگىلەندى.
1968 جىلى قاراشادا وتكەن جالپى حالىقارالىق اۆياسيا فەدەراسياسىنىڭ 61 - كونفەرەنسياسىنىڭ قاۋلىسىنا سايكەس، ءدال وسى كۇندى حالىقارالىق اۆياسيا جانە عارىشكەرلەر كۇنى رەتىندە اتاپ ءوتۋ تۋرالى شەشىم شىعارىلدى.
ءبارى قالاي باستالدى؟
1955 جىلدىڭ 12 اقپانىندا كسرو - نىڭ جوعارعى كەڭەسى اقىلداسا كەلە، كونتينەنتالدى باليستيكالىق زىمىراندى سىناقتان وتكىزۋگە بەل بۋدى."بايقوڭىر" عارىش ايلاعىن قازاقستاندا تۇرعىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. 1957 جىلدان بەرى "بايقوڭىر" الەمدەگى تۇڭعىش جانە كولەمدى ايلاق بولىپ كەلەدى.
1957 جىلدىڭ 4 قازانىندا رەسەي مەملەكەتى وربيتاعا العاشقى جاساندى جەر سەرىگىن ۇشىردى (سپۋتنيك - 1). ول وربيتادا 1957 جىلدىڭ 4 قازانى مەن 1958 جىلدىڭ 4 قاڭتارى ارالىعىندا، ياعني 92 كۇن بولدى. وسى ارالىقتا جەردى 1400 رەت اينالىپ شىعۋعا ۇلگەردى. ءاربىر اينالىمعا 100 مينۋتتاي ۋاقىت كەتتى. وسىدان كەيىن جەر سەرىگى جەر اتموسفەراسىندا جانىپ كەتتى.
عارىشقا ۇشقان ەڭ العاشقى تىرشىلىك يەسى - لايكا اتتى يت ەدى. يت 1957 جىلدىڭ 3 قاراشاسىندا ماسكەۋ ۋاقىتىمەن تاڭعى التى جارىمدا كەڭەس وداعىنىڭ "سپۋتنيك - 2" اتتى كەمەسىمەن عارىشقا اتتاندىرىلدى. لايكانىڭ جاسى - 2 - دە، سالماعى - 6 كەلى بولعان. سول كەزدەگى باسىلىمدار ونىڭ وربيتادا ءبىر اپتا بولىپ، قالىپتى تۇردە تاماعىن ءىشىپ، ۇيىقتاپ، ۇرگەنىن جازعان بولاتىن. ال شىن مانىندە لايكا ۇشىرىلعان سوڭ، 5 - 6 ساعاتتان سوڭ ءولىپ قالعان. كابيناداعى تەمپەراتۋرا بىرتىندەپ كوتەرىلىپ، اقىرىندا لايكانىڭ دەنەسى قىزىپ، ورتەنىپ كەتتى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
داۋىستى دىبىستاردىڭ جۇپ-جۇبىمەن بىرنەشە توپقا ءبولىنۋىن كورسەتۋ. ءتىلدىڭ قاتىسىنا قاراي ءبولىنۋىن اڭعارتۋ؛
-
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ ورگانيزمنىڭ ىشكى سۇيىق ورتاسى قان جانە قان جاسۋشالارى، ولاردىڭ قىزمەتى، ەريتروسيتتەر تۋرالى بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ.
