InfoHub Logo

باياعى وتكەن زاماندا ءبىر حان ءومىر ءسۇرىپتى. ول جەر بەتىندەگى ادامداردى مەنسىنبەي، ولاردىڭ قالاۋ-تىلەۋىنە ونشا كوڭىل بولمەپتى. سودان كەيىن وعان شايتان ءۇيىر بولىپتى. ءسويتىپ، جاقىنداسا ءجۇرىپ، حان مەن شايتان دوستاسىپ كەتىپتى.

         بىردە اڭگىمەلەسىپ وتىرىپ، شايتان ءوزىنىڭ قۇدىرەتىن كورسەتكىسى كەلەدى دە حانعا:

         – دوستىم، نە قالاساڭ، سونى سۇرا، ايتقانىڭدى ورىنداۋعا ءازىرمىن، – دەپتى ماقتانىپ.

         مۇنى ەستىگەندە، شايتاننىڭ قولىنان كەلمەيتىن ەشتەڭە جوق ەكەنىن بىلەتىن حان ويلانىپ قالادى. ويتكەنى كەڭ دالا، اسپان استى تۇگەل شايتانعا قارايدى ەكەن. حان سونى ءوزى يەلەنسە، بايلىعىم دا، ابىرويىم دا ارتا تۇسەدى دەپ تۇيەدى ىشتەي. وسى ورايدا حان ىقىلاسى اۋىپ وتىرعان شايتان دوسىنىڭ شۇلەندىگىن پايدالانىپ قالعىسى كەلەدى دە:

         – ءوزىڭ بىلەسىڭ، دوسىم. مەنىڭ حالقىم مال باعادى. ونىسى ىشسە – اسى، كيسە – كيىمى. وسى كۇنگە دەيىن جەرى تار بوپ كەلىپ ەدى، ماعان تولەيتىن سالىعى دا از. ماعان كەڭ ءورىس كەرەك. سوندىقتان قيساڭ، كەڭ جازيرا دالانى بەر، – دەپتى. ايتقانىن ورىنداۋعا ۋادە بەرىپ قويعان سوڭ، شايتان دا بولسا، سوزىنەن قايتا الماي، حاننىڭ قالاۋىن ورىنداپتى.

         – قالاۋىڭ بولسىن! – دەپتى دە جەر بەتىندە دالانى كۇزەتىپ جۇرگەن ءوزىنىڭ قاراۋىلدارىنا اسپانعا شىعىپ كەتۋگە بۇيرىق بەرىپتى. جالپاق دالا يەسىز قالىپتى.

         حان سول دالانىڭ ءبىر شەتىن يەمدەنىپتى. بوس جەرگە باسقا ادامدار قونىس تەۋىپتى. ءسويتىپ، ادام بالاسى جالپاق دالاعا يە بولادى دا مال ءوسىرىپ، ءومىر كەشە باستاپتى.

         ءبىر كۇنى شايتان دوسى حانعا قوناققا كەلىپ، ىشىپ-جەپ بولعان سوڭ، قايتۋعا قامدانىپتى. سوندا حان دوسىنىڭ ءبىر قالاۋىن ورىنداۋدى ماقسات ەتىپتى.

         – ال، دوسىم، – دەپتى حان كۇلىمدەپ. – مەنىڭ قالاعانىمدى سەن ورىندادىڭ. نە قالايسىڭ، ءوزىڭ ايتشى؟ ايتقانىڭدى ورىنداۋعا مەن دە ءازىرمىن.

         – ولاي بولسا، – دەپتى شايتان قۋانىپ. – سەنەن وتىنەرىم مىناۋ: اي مەن كۇندى ماعان بەر.

         شايتاننىڭ تىلەگىن ەستىگەندە، حاننىڭ ۇرەيى ۇشادى. نە دەرىن بىلمەي ساسقالاقتاپ قالادى. اي مەن كۇندى شايتانعا بەردىم دەسە، ول الىپ كەتەدى. سونان سوڭ جەر بەتىن قارا تۇنەك باسادى. بەرمەيمىن دەسە، دوسىنىڭ كوڭىلى قالادى، ءوزى سوزىنەن قايتقان بولادى. قابىرعاسى قايىسقان سوڭ، سىلتاۋ ىزدەيدى:

         – «ات بەرسەڭ، اۋلىڭمەن اقىلداس» دەگەن ەمەس پە، دوسىم. سەنىڭ قالاۋىڭ جونىندە ەل-جۇرتىممەن كەڭەسىپ، حابارىن ءوزىم بەرەيىن، – دەپتى. سوندا شايتان:

         – مەيلى، ويلاسىپ، شەشىمىن ايتارسىڭ، – دەپتى ونشا زورلاماي.

         شايتان كەتكەن سوڭ حان ۋازىرلەرى مەن سۇلتاندارىن جيناپ الىپ، شايتان دوسىنىڭ قالاۋىن ايتادى دا:

         – دوس بولسا دا قالاعانى قيىن ءتيىپ تۇر، – دەپتى قينالىپ. – ەگەر اسپانداعى اي مەن كۇندى بەرەتىن بولساق، ءوزىمىز تۇنەكتىڭ ىشىندە قالامىز. سوندىقتان اي مەن كۇندى ساقتاپ قالۋدىڭ ءبىر امالىن ويلاستىرىڭدار!

         ۋازىرلەر مەن سۇلتاندار ءارى كەڭەسىپ، بەرى كەڭەسىپ، ەشبىر ايلا تابا المايدى. بۇل قينالىستىڭ ءمان-جايىن ەل-جۇرت تا ەستىپتى. ءبارى باس قوسىپ كەڭەسە باستايدى. ءار ادام ءار ءتۇرلى ءماسليحات ايتادى. ءبىراق ەشقايسىسىنىڭ قيسىنى كەلمەيدى. ەل وسىلايشا سانسىراپ وتىرعان كەزدە، حان ورداسىنا بەلى بۇكىرەيگەن، اياق-قولى سىقىرلاعان، شيدەي تاياعىنا سۇيەنىپ، سۇيرەتىلە باسقان، بويى شىناشاقتاي ءبىر كەمپىر كىرىپ كەلەدى.

         – ساعان مۇندا نە بار؟ – دەپ، كۇلىسەدى حاننىڭ قاقپاسىنداعى كۇزەتشىلەر. بۇعان كەمپىر يمەنبەي جاۋاپ قايىرادى:

         – مەنىڭ حانعا ايتاتىن اقىلىم بار...

         اقىل ىزدەپ وتىرعان حانعا ءبىر سەبى تيەر دەپ ويلاعان كۇزەتشىلەر كەمپىردى ىشكە وتكىزىپ جىبەرەدى.

         كەمپىر حان ورداسىنىڭ ەسىگىنە تاياپ كەلەدى دە تابالدىرىقتان اتتاي بەرگەندە، ءسۇرىنىپ كەتىپ، ارتىنا قاراي دومالاي جونەلەدى. مۇنى كورىپ، حاننىڭ قاسىندا وتىرعان ۋازىرلەرى مەن سۇلتاندارى قىران-توپان كۇلكىگە باتادى.

         بۇلاردىڭ ماعىناسىز كۇلكىسىنە نامىستانعان كەمپىر كۇڭكىلدەپ، بىردەڭەنى ايتادى دا كەرى قاراي تۇرا قاشادى. كەمپىردىڭ قىلىعىمەن نە ايتىپ كەتكەنىنە قۇشتارلانعان حان ءبىر ۋازىرىنە:

         – اناۋ كەمپىر نە ايتىپ كەتتى؟ سوڭىنان قۋىپ جەت تە سونى ۇعىپ كەل، – دەپ بۇيىرادى.

         كەمپىر تىمپىڭداي باسىپ، ۇزاي بەرەدى. ءۋازىر سوڭىنان جۇگىرەدى. سودان ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن قايتا ورالادى. ءوزىن توسىپ وتىرعاندارعا كەمپىردىڭ ءسوزىن ايتادى.

         – كەمپىر: «حان باس بولىپ، ۋازىرلەرى مەن سۇلتاندارى جينالعاندا، شايتانعا تويتارىس بەرىپ، دەسىن قايتارار ءسوز تابا الماعانى ما؟ ءسويتىپ وتىرىپ، مەنىڭ سۇرىنگەنىمە كۇلگەندەرى نەسى، ۇيالماي! ودان دا شايتانعا: «سارى مايدان ارقان ەسىپ بەر، مالىمدى ماتايىن، بۇلدىراعان ساعىمدى ۇستاپ بەر. اي مەن كۇنسىز وتىرعاندا ەرمەك ەتەيىن» دەمەي مە؟ سارى مايدان ارقان ەسىلمەيدى، قانشا قۋسا دا ساعىمدى ۇستاي المايدى. ءسويتىپ، شايتان اۋرە-سارساڭعا تۇسەدى. شارتتى ورىنداي الماعان سوڭ، وزىنەن-وزى جولاماي كەتەدى» دەپ بارادى ەكەن، – دەپ حابارلايدى.

         جينالىپ، قينالىپ وتىرعان جۇرت كەمپىردىڭ تاپقىرلىعىنا قايران قالىسادى.

         ءوزىنىڭ قالاۋى جونىندەگى شەشىمىن ەستۋ ءۇشىن شايتان دوسى كەلگەندە، حان اي مەن كۇنسىز ءوزىنىڭ قينالاتىنىن سىلتاۋراتادى دا الگى كەمپىر ايتقان شارتتى ورىنداپ بەرۋىن وتىنەدى. بۇل شارتقا شايتان دا كەلىسەدى. ءسويتىپ، سارى مايدان ارقان ەسە الماي، بۇلدىراعان ساعىمدى ۇستاي الماي سەندەلەدى.

         ءبىر كۇنى شايتان ايدالادا ساعىم قۋىپ كەلە جاتىپ، ءبىر توبەشىكتىڭ ۇستىندە وزىنە كۇلىپ تۇرعان شىناشاقتاي كەمپىردى كورەدى دە:

         – حانعا وسى اقىلدى ۇيرەتكەن سەن ەكەنسىڭ عوي، – دەپ شىرق ۇيىرىلەدى دە قۇيىنداي دوڭگەلەپ، كەمپىردى ۇستىنە ءتۇرپى قاپتاعان ءبىر جاندىككە اينالدىرىپ جىبەرەدى. ال ءوزى شارتتى ورىنداي الماعان سوڭ، حان ورداسىنا جولاماي كەتىپتى.

         ءسويتىپ، الگى بىلگىر كەمپىر كىرپىگە اينالسا دا ەلدىڭ باقىتى سانالاتىن اي مەن كۇندى شايتاننىڭ ولجالاپ كەتۋىنەن وسىلايشا ساقتاپ قالعان ەكەن.

---