كوكتەم كەلدى
اتىراۋ قالاسى،
№8 «اقبوتا» شيپا - جاي ءتيپتى بوبەكجاي - بالاباقشاسى.
ماد توبىنىڭ تاربيەشىسى - ديۋسەمالييەۆا گۇلسىم جەكسەن قىزى
ءبىلىم سالاسى: تانىم. الەۋمەتتىك ورتا.
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس – ارەكەتى: ەكولوگيا نەگىزدەرى. قورشاعان ورتا.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: بالالاردىڭ كوكتەمنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى تۋرالى العان بىلىمدەرىن جۇيەلەپ بەكىتۋ؛ جانسىز تابيعات قۇبىلىستارىمەن وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ تىرشىلىگى جانە ماۋسىمدىق ەڭبەك تۇرلەرى اراسىنداعى بايلانىستى ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: تابيعات قۇبىلىستارىن زەرتتەي ءبىلۋ قاسيەتتەرىن دامىتۋ، تانىمدىق بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: كوكتەم مەزگىلىندەگى تابيعات سۇلۋلىعىن بايقاي بىلۋگە تاربيەلەپ، ەستەتيكالىق تالعامدارىن قالىپتاستىرۋ، تابيعاتقا دەگەن جاناشىرلىق سەزىمدەرىن وياتۋ.
كورنەكىلىگى:
1. تابيعات قۇبىلىستارىنىڭ، جىل مەزگىلدەرى جانە جانۋارلار بەينەلەنگەن سۋرەتتەر؛
2. كوكتەم مەزگىلىنىڭ ۆيدەوتاسپاسى؛
3. پ. ي. چايكوۆسكيي «جىل مەزگىلدەرى» شىعارماسى.
ءادىس – ءتاسىلى: كورسەتۋ، بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ.
موتيۆاسيالىق – قوزعاۋشى
تىنىشتىق ءسات ءى (اۋەنمەن) « اعاشتار»
ماقساتى: بالالارعا ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
ءجۇرىسى: باياۋ مۋزىكا اۋەنى ەستىلىپ تۇرادى. پەداگوگ: -- بالالار، مەن سەندەردى تابيعاتقا ساياحاتقا شاقىرعىم كەلىپ تۇر..... ءبارىڭ كوزدەرىڭدى جۇمىپ، وزدەرىڭدى كەز - كەلگەن ءبىر ءوسىپ تۇرعان اعاشپىن دەپ ەلەستەتىپ كورىڭىزدەرشى. ويلانىڭدار: ول ۇلكەن بە، الدە كىشكەنتاي ما، اۋا – رايى قانداي – اشىق پا، الدە بۇلىڭعىر ما؟ سەنىڭ اعاشىڭ ءوزىن قالاي سەزىنىپ تۇر؟ ەندى وزدەرىڭنىڭ ەلەستەتىپ تۇرعان اعاشتى دەنەلەرىڭمەن بىزگە كورسەتىڭدەرشى... جايمەن كوزىمىزدى اشىپ، وزدەرىڭدى قورشاپ تۇرعان تابيعات انامىزدى قالايشا قورعاۋ كەرەكتىگىن ويلانىپ كورىڭدەرشى! مۋزىكا اۋەنى توقتاپ، بالالار وزدەرىنىڭ ويلارىن ايتادى.
ىزدەنۋ ۇيىمداستىرۋشى
پەداگوگ بالالارعا تومەندەگى ولەڭ جولدارىن وقىپ بەرەدى:
كوكتەم كۇنى كۇركىرەپ،
جاڭبىر جاۋدى سىركىرەپ.
بايشەشەكتەر دۇركىرەپ،
شىعا كەلدى قىر تۇلەپ.
كوكتەم كۇنى شۋاقتى،
كوكتەم كۇنى قۋاتتى
مال جاعالاپ سۋاتتى،
ساي - سالامەن سۋ اقتى.
پەداگوگ:
- بالالار، بۇل ولەڭ قانداي — كوڭىلدى مە، كوڭىلسىز بە، الدە سالتاناتتى ما؟
- نەلىكتەن بىزدەر ءبارىمىز كوتەرىڭكى كوڭىل – كۇيمەن ءجۇرمىز؟
بالالاردىڭ جاۋابى.
- سەبەبى كۇن جوعارىلاپ، اسپاندا ساۋلە شاشىپ جارقىراپ تۇر. شاتىردان سۋ تامشىلاپ تۇر، كۇننىڭ كوزى جەردى كۇشتىرەك قىزدىرىپ، جەرگە تۇسكەن تامشىلاردان جىلعالار پايدا بولا باستايدى. ءار جەردەن قارى ەرىگەن قارا جەرلەر كورىنەدى. اعاشتار مەن بۇتالاردىڭ بۇرشىكتەرى پايدا بولىپ، كوكتەمنىڭ العاشقى گۇلدەرى دە اشىلا باستايدى.
- بالالار، سەندەر قانداي جىل مەزگىلدەرىن بىلەسىڭدەر؟ بالالارعا تاپسىرمالار بەرىلەدى:
ا) جىلدىڭ قىس مەزگىلى بەينەلەنگەن كارتوچكالاردى كورسەتۋ؛
ءا) جىلدىڭ كوكتەم مەزگىلى؛
ب) جىلدىڭ جاز مەزگىلى؛
ۆ) جىلدىڭ كۇز مەزگىلى بەينەلەنگەن كارتوچكالاردى كورسەتۋ.
- ءبىر جىلدا نەشە اي بار؟ (12)
پەداگوگ: - ءار جىل سايىن جىل ايلارى ءارقايسىسى بىرىنەن كەيىن ءبىرى ءوز مەزگىلدەرىندە بىزگە كەلەدى. ءقازىر بىزگە كوكتەم مەزگىلى كەلىپ جەتتى.
- بالالار ەندى كوكتەم مەزگىلىنىڭ ايلارىن اتاڭدارشى. (ناۋرىز، ءساۋىر، تامىز)
بالالاردىڭ جاۋاپتارى.
بالالار ينتەراكتيۆتى تاقتادان كوكتەم مەزگىلىنىڭ كورىنىستەرىن ۆيدەوتاسپا ارقىلى تاماشالايدى.
پەداگوگ:-- بالالار ناۋرىز ايىنىڭ كوكتەمنىڭ العاشقى ايى ەكەندىگىن بىلەسىڭدەر.
قازاق حالقى كوكتەمنىڭ العاشقى ايلارىندا قاردىڭ كۇرت ەرىپ، اينالانىڭ لايساڭعا اينالۋىن «الاساپىران» دەپ اتاعان.
- ەرتە كوكتەمنىڭ قانداي بەلگىلەرى بولادى؟
- كۇننىڭ شۋاعى كوبەيىپ، قار بورپىلداق قوڭىرقاي تۇسكە ەنەدى.. شاتىرداعى مۇز سۇڭگىلەرىنەن اققان سۋ جىلعا بولادى.
- ناۋرىز ايىن تاعى دا قالاي اتايدى؟
-«كوكتەم تاڭى»، «جىل تاڭى» دەپ تە اتايدى.
- نەلىكتەن؟
- ويتكەنى كۇن ۇزارىپ، جاندىكتەر ويانىپ، جانۋارلار مەن قۇستاردىڭ تىرشىلىگى جاندانا باستايدى.
- بالالار، ناۋرىزدا حالىقتىڭ «ساسكەدە جاز، كەشكە قىس» دەگەن تەڭەۋلەرىن قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
- ويتكەنى ناۋرىز ايىندا اۋا – رايى اۋمالى – توكپەلى بولىپ، ءالى دە بولسا قىستىڭ سوڭعى بوراندارى ۇيتقىپ، تۇندە كۇن سۋىق بولادى. قارلى جەلدەردىڭ اسەرىنەن اعاشتار قىستاعىداي اپپاق بولىپ تۇرادى. كۇندىز كەي - كەيدە جىلى جەلدەر سوعىپ تۇرادى.
- ناۋرىز ايىندا ورمان جانۋارلارىنىڭ تىرشىلىگىندە قانداي وزگەرىستەر پايدا بولادى؟
بالالاردىڭ جاۋابى. سلايد. «ورمان جانۋارلارى.»
- ايۋ ءالى دە بولسا ۇيقىدا جاتادى. تۇلكى مەن قاسقىر ورماندى جورتىپ وزدەرىنە ازىق ىزدەيدى. ءبۇل كەزدە بورسىق تا ىنىنەن شىعا قويمايدى. ال قويان بولسا بۇتا تۇبىندە ىقتاپ وتىرادى.
- كوكتەم قۇستاردىڭ تىرشىلىگىنە قانداي وزگەرىستەر ەنگىزەدى؟
بالالاردىڭ جاۋابى. تورعايلار كۇنى بويى تىنىم تاپپاستان شىقىلىقتاپ، ۇيا جاسايتىن جەر ىزدەپ جۇرەدى. ال قارعالار بولسا بۇل كەزدە ۇيا جاساپ، بالاپان باسا باستايدى.
سەرگىتۋ ءساتى: بالالار دوڭگەلەنىپ تۇرىپ، تاربيەشىنىڭ سۇراعىنا حورمەن جاۋاپ بەرىپ، قيمىلمەن كورسەتەدى.
- كۇن سەن نەگە كۇركىرەيسىڭ؟
- كوكتەم كەلدى، كوكتەم كەلدى.
- جاڭبىر نەگە سىركىرەيسىڭ؟
- كوكتەم كەلدى، كوكتەم كەلدى.
- بۇلاق نەگە سىلدىرايسىڭ؟
№8 «اقبوتا» شيپا - جاي ءتيپتى بوبەكجاي - بالاباقشاسى.
ماد توبىنىڭ تاربيەشىسى - ديۋسەمالييەۆا گۇلسىم جەكسەن قىزى
ءبىلىم سالاسى: تانىم. الەۋمەتتىك ورتا.
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس – ارەكەتى: ەكولوگيا نەگىزدەرى. قورشاعان ورتا.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: بالالاردىڭ كوكتەمنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى تۋرالى العان بىلىمدەرىن جۇيەلەپ بەكىتۋ؛ جانسىز تابيعات قۇبىلىستارىمەن وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ تىرشىلىگى جانە ماۋسىمدىق ەڭبەك تۇرلەرى اراسىنداعى بايلانىستى ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: تابيعات قۇبىلىستارىن زەرتتەي ءبىلۋ قاسيەتتەرىن دامىتۋ، تانىمدىق بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: كوكتەم مەزگىلىندەگى تابيعات سۇلۋلىعىن بايقاي بىلۋگە تاربيەلەپ، ەستەتيكالىق تالعامدارىن قالىپتاستىرۋ، تابيعاتقا دەگەن جاناشىرلىق سەزىمدەرىن وياتۋ.
كورنەكىلىگى:
1. تابيعات قۇبىلىستارىنىڭ، جىل مەزگىلدەرى جانە جانۋارلار بەينەلەنگەن سۋرەتتەر؛
2. كوكتەم مەزگىلىنىڭ ۆيدەوتاسپاسى؛
3. پ. ي. چايكوۆسكيي «جىل مەزگىلدەرى» شىعارماسى.
ءادىس – ءتاسىلى: كورسەتۋ، بايانداۋ، سۇراق – جاۋاپ.
موتيۆاسيالىق – قوزعاۋشى
تىنىشتىق ءسات ءى (اۋەنمەن) « اعاشتار»
ماقساتى: بالالارعا ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ.
ءجۇرىسى: باياۋ مۋزىكا اۋەنى ەستىلىپ تۇرادى. پەداگوگ: -- بالالار، مەن سەندەردى تابيعاتقا ساياحاتقا شاقىرعىم كەلىپ تۇر..... ءبارىڭ كوزدەرىڭدى جۇمىپ، وزدەرىڭدى كەز - كەلگەن ءبىر ءوسىپ تۇرعان اعاشپىن دەپ ەلەستەتىپ كورىڭىزدەرشى. ويلانىڭدار: ول ۇلكەن بە، الدە كىشكەنتاي ما، اۋا – رايى قانداي – اشىق پا، الدە بۇلىڭعىر ما؟ سەنىڭ اعاشىڭ ءوزىن قالاي سەزىنىپ تۇر؟ ەندى وزدەرىڭنىڭ ەلەستەتىپ تۇرعان اعاشتى دەنەلەرىڭمەن بىزگە كورسەتىڭدەرشى... جايمەن كوزىمىزدى اشىپ، وزدەرىڭدى قورشاپ تۇرعان تابيعات انامىزدى قالايشا قورعاۋ كەرەكتىگىن ويلانىپ كورىڭدەرشى! مۋزىكا اۋەنى توقتاپ، بالالار وزدەرىنىڭ ويلارىن ايتادى.
ىزدەنۋ ۇيىمداستىرۋشى
پەداگوگ بالالارعا تومەندەگى ولەڭ جولدارىن وقىپ بەرەدى:
كوكتەم كۇنى كۇركىرەپ،
جاڭبىر جاۋدى سىركىرەپ.
بايشەشەكتەر دۇركىرەپ،
شىعا كەلدى قىر تۇلەپ.
كوكتەم كۇنى شۋاقتى،
كوكتەم كۇنى قۋاتتى
مال جاعالاپ سۋاتتى،
ساي - سالامەن سۋ اقتى.
پەداگوگ:
- بالالار، بۇل ولەڭ قانداي — كوڭىلدى مە، كوڭىلسىز بە، الدە سالتاناتتى ما؟
- نەلىكتەن بىزدەر ءبارىمىز كوتەرىڭكى كوڭىل – كۇيمەن ءجۇرمىز؟
بالالاردىڭ جاۋابى.
- سەبەبى كۇن جوعارىلاپ، اسپاندا ساۋلە شاشىپ جارقىراپ تۇر. شاتىردان سۋ تامشىلاپ تۇر، كۇننىڭ كوزى جەردى كۇشتىرەك قىزدىرىپ، جەرگە تۇسكەن تامشىلاردان جىلعالار پايدا بولا باستايدى. ءار جەردەن قارى ەرىگەن قارا جەرلەر كورىنەدى. اعاشتار مەن بۇتالاردىڭ بۇرشىكتەرى پايدا بولىپ، كوكتەمنىڭ العاشقى گۇلدەرى دە اشىلا باستايدى.
- بالالار، سەندەر قانداي جىل مەزگىلدەرىن بىلەسىڭدەر؟ بالالارعا تاپسىرمالار بەرىلەدى:
ا) جىلدىڭ قىس مەزگىلى بەينەلەنگەن كارتوچكالاردى كورسەتۋ؛
ءا) جىلدىڭ كوكتەم مەزگىلى؛
ب) جىلدىڭ جاز مەزگىلى؛
ۆ) جىلدىڭ كۇز مەزگىلى بەينەلەنگەن كارتوچكالاردى كورسەتۋ.
- ءبىر جىلدا نەشە اي بار؟ (12)
پەداگوگ: - ءار جىل سايىن جىل ايلارى ءارقايسىسى بىرىنەن كەيىن ءبىرى ءوز مەزگىلدەرىندە بىزگە كەلەدى. ءقازىر بىزگە كوكتەم مەزگىلى كەلىپ جەتتى.
- بالالار ەندى كوكتەم مەزگىلىنىڭ ايلارىن اتاڭدارشى. (ناۋرىز، ءساۋىر، تامىز)
بالالاردىڭ جاۋاپتارى.
بالالار ينتەراكتيۆتى تاقتادان كوكتەم مەزگىلىنىڭ كورىنىستەرىن ۆيدەوتاسپا ارقىلى تاماشالايدى.
پەداگوگ:-- بالالار ناۋرىز ايىنىڭ كوكتەمنىڭ العاشقى ايى ەكەندىگىن بىلەسىڭدەر.
قازاق حالقى كوكتەمنىڭ العاشقى ايلارىندا قاردىڭ كۇرت ەرىپ، اينالانىڭ لايساڭعا اينالۋىن «الاساپىران» دەپ اتاعان.
- ەرتە كوكتەمنىڭ قانداي بەلگىلەرى بولادى؟
- كۇننىڭ شۋاعى كوبەيىپ، قار بورپىلداق قوڭىرقاي تۇسكە ەنەدى.. شاتىرداعى مۇز سۇڭگىلەرىنەن اققان سۋ جىلعا بولادى.
- ناۋرىز ايىن تاعى دا قالاي اتايدى؟
-«كوكتەم تاڭى»، «جىل تاڭى» دەپ تە اتايدى.
- نەلىكتەن؟
- ويتكەنى كۇن ۇزارىپ، جاندىكتەر ويانىپ، جانۋارلار مەن قۇستاردىڭ تىرشىلىگى جاندانا باستايدى.
- بالالار، ناۋرىزدا حالىقتىڭ «ساسكەدە جاز، كەشكە قىس» دەگەن تەڭەۋلەرىن قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
- ويتكەنى ناۋرىز ايىندا اۋا – رايى اۋمالى – توكپەلى بولىپ، ءالى دە بولسا قىستىڭ سوڭعى بوراندارى ۇيتقىپ، تۇندە كۇن سۋىق بولادى. قارلى جەلدەردىڭ اسەرىنەن اعاشتار قىستاعىداي اپپاق بولىپ تۇرادى. كۇندىز كەي - كەيدە جىلى جەلدەر سوعىپ تۇرادى.
- ناۋرىز ايىندا ورمان جانۋارلارىنىڭ تىرشىلىگىندە قانداي وزگەرىستەر پايدا بولادى؟
بالالاردىڭ جاۋابى. سلايد. «ورمان جانۋارلارى.»
- ايۋ ءالى دە بولسا ۇيقىدا جاتادى. تۇلكى مەن قاسقىر ورماندى جورتىپ وزدەرىنە ازىق ىزدەيدى. ءبۇل كەزدە بورسىق تا ىنىنەن شىعا قويمايدى. ال قويان بولسا بۇتا تۇبىندە ىقتاپ وتىرادى.
- كوكتەم قۇستاردىڭ تىرشىلىگىنە قانداي وزگەرىستەر ەنگىزەدى؟
بالالاردىڭ جاۋابى. تورعايلار كۇنى بويى تىنىم تاپپاستان شىقىلىقتاپ، ۇيا جاسايتىن جەر ىزدەپ جۇرەدى. ال قارعالار بولسا بۇل كەزدە ۇيا جاساپ، بالاپان باسا باستايدى.
سەرگىتۋ ءساتى: بالالار دوڭگەلەنىپ تۇرىپ، تاربيەشىنىڭ سۇراعىنا حورمەن جاۋاپ بەرىپ، قيمىلمەن كورسەتەدى.
- كۇن سەن نەگە كۇركىرەيسىڭ؟
- كوكتەم كەلدى، كوكتەم كەلدى.
- جاڭبىر نەگە سىركىرەيسىڭ؟
- كوكتەم كەلدى، كوكتەم كەلدى.
- بۇلاق نەگە سىلدىرايسىڭ؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
«بۇرىمدى قىز» اتتى 8 - 10 سىنىپتارىنىڭ اراسىنداعى قىزدار بايقاۋىنىڭ ءجۇرۋ بارىسى.
