InfoHub Logo

كومپيۋتەر دەگەنىمىز نە؟ بۇل – اقپارات جانە مالىمەتتەرمەن جۇمىس ىستەيتىن ەلەكتروندى قۇرىلعى. ونىڭ اقپاراتتى ساقتاپ، وڭدەپ، الىپ، تاراتىپ جانە ت.ب. ارەكەتتەر ىستەۋگە مۇمكىندىگى بار. ءسىز كومپيۋتەردىڭ كومەگىمەن قۇجاتتارمەن، ەلەكتروندى پوشتامەن جۇمىس ىستەۋگە، ويىن ويناۋعا، ۆەب-پاراقشالاردى اقتارۋعا، سونىمەن قاتار كەستەلەرمەن، پرەزەنتاسيالارمەن جۇمىس ىستەۋگە، ۆيدەولار كورۋگە جانە ت.ب. كوپتەگەن ىستەر ىستەۋگە بولاتىنىن بىلەتىن شىعارسىز.

بۇل جازبادا ءبىز كومپيۋتەرگە جاڭادان وتىرعانداردىڭ «كومپيۋتەر دەگەن نە جانە كومپيۋتەردىڭ قانداي تۇرلەرى بار» دەگەن سياقتى نەگىزگى سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرمەكپىز.

اپپاراتتىق جاساقتاما جانە باعدارلامالىق جاساقتاما

ءسوزىمىزدى جالعاستىرماس بۇرىن، ءسىز مىنا ماڭىزدى زاتتاردى ءبىلىپ الۋىڭىز كەرەك: بۇل كومپيۋتەردىڭ اپپاراتتىق جاساقتاماسى نەمەسە باسقاشا ايتقاندا «تەمىر»، سونىمەن قاتار باعدارلامالىق جاساقتاما نەمەسە كومپيۋتەردە ءسىزدىڭ جۇمىس ىستەيتىن باعدارلامالارىڭىز.

اپپاراتتىق جاساقتاما (تەمىر) — بۇل ءبىز قولمەن ۇستاپ كورە الاتىن كومپيۋتەردىڭ بولىگى، ياعني مونيتور، جۇيەلىك بلوك، پەرنەتاقتا نەمەسە ءتىنتۋىر (mouse). سونىمەن قاتار كومپيۋتەردىڭ اپپاراتتىق بولىگىنە بارلىق ىشكى كومپونەنتتەر كىرەدى، مىسالى، جۇيەلىك بلوكتىڭ ىشىندە ورنالاسقان جۇيەلىك تاقتا.

باعدارلامالىق جاساقتاما – بۇل كومپيۋتەردىڭ اپپاراتتىق بولىگىن باسقاراتىن زات، ياعني قاراپايىم سوزبەن ايتقاندا بۇل Microsoft Word، Excel، Windows، براۋزەرلەر، ويىندار جانە ت.ب. باعدارلامالار. تومەندەگى سۋرەتتە پرەزەنتاسيا قۇرۋعا كومەكتەسەتىن Microsoft PowerPoint باعدارلاماسىن كورە الاسىز.

ءسىزدىڭ كومپيۋتەردەگى بارلىق ارەكەتتەرىڭىز اپپاراتتىق جاساقتاما مەن باعدارلامالىق جاساقتاماعا تىكەلەي قاتىستى. مىسالى، ءقازىر ءسىز وسى ۆەب-پاراقشانى اشىپ وتىرسىز جانە ۆەب-براۋزەردىڭ (باعدارلامالىق جاساقتاما) كومەگىمەن ماقالا وقىپ وتىرسىز جانە وڭ قولىڭىزبەن سول پاراقشالاردى اقتارۋعا كومەكتەسەتىن ءتىنتۋىردى (اپپاراتتىق جاساقتاما) ۇستاپ وتىرسىز.

كومپيۋتەردىڭ تۇرلەرى مەن تيپتەرى

كوپتەگەن ادام كومپيۋتەر ءسوزىن ەستىگەندە دەربەس كومپيۋتەر نەمەسە نوۋتبۋكتى ەلەستەتەدى. الايدا، تۇرلەرى مەن مولشەرلەرى ءارتۇرلى كومپيۋتەرلەر بولادى جانە ولار كۇندەلىكتى ومىردە ءارتۇرلى فۋنكسيالاردى اتقارادى. ءسىز بانكوماتتان اقشا العاندا، سۋپەرماركەتتە ازىق-تۇلىگىڭىزدى باعاسىن انىقتايتىن سكانەردەن وتكىزگەندە نەمەسە كالكۋلياتور قولدانعانىڭىزدا. مۇنىڭ ءبارى كومپيۋتەر، تەك ءتيپى مەن ماقساتى باسقا.

ۇستەل ۇستىلىك كومپيۋتەرلەر

ءبىز ۇستەل ۇستىلىك كومپيۋتەرلەردى جۇمىستا، ۇيدە، مەكتەپتە، كىتاپحانادا جانە ت.ب. جەرلەردە قولدانامىز. ولار كىشكەنتاي، ورتاشا، ۇلكەن بولا الادى جانە ادەتتە ۇستەل ۇستىندە تۇرادى. ول پەرنەتاقتا، ءتىنتۋىر، مونيتور جانە جۇيەلىك بلوكتان تۇرادى.

كوپتەگەن ۇستەل ۇستىلىك كومپيۋتەرلەردى جاڭارتۋ، جەتىلدىرۋ نەمەسە ىشىنە جاڭا بولشەكتەر سالۋ وڭاي. ۇستەل ۇستىلىك كومپيۋتەرلەردىڭ تاعى ءبىر ارتىقشىلىعى – بۇل ولاردىڭ باعاسى. ەگەر فۋنكسيونالدىلىعى جاعىنان بىردەي بولاتىن ۇستەل ۇستىلىك كومپيۋتەر مەن نوۋتبۋكتى سالىستىراتىن بولساڭىز، باعاسى جاعىنان ۇستەلىك ۇستىلىك كومپيۋتەر ارزانىراق بولاتىنىن بايقايسىز. ۇستەل كومپيۋتەرىنىڭ نەگىزگى بولىكتەرى تۋرالى وسى جەردەن وقي الاسىز.

ءپورتاتيۆتى كومپيۋتەرلەر

كومپيۋتەرلەردىڭ ەكىنشى ءتيپى – بۇل نوۋتبۋكتەر. بۇلاردىڭ ارتىقشىلىعى، باتارەيامەن جۇمىس ىستەيتىندىگىندە جانە جيناقى، وڭتايلىلىعىندا، سوندىقتان ونى كەز كەلگەن جەردە پايدالانۋعا بولادى.

نوۋتبۋك ۇستەل ۇستىلىك كومپيۋتەردەن كىشكەنتاي بولعاندىقتان، ىشكى كومپونەنتتەرىنە قولجەتىمدىلىك قيىنعا سوعادى. بۇل دەگەنىمىز – ءسىز وعان ۇستەل ۇستىلىك كومپيۋتەردەگى سياقتى جاڭا بولشەكتەر قوسىپ نەمەسە وڭاي جاڭارتا المايسىز.

پلانشەتتىك كومپيۋتەرلەر

پلانشەتتىك كومپيۋتەرلەر نەمەسە جاي عانا «پلانشەت». ولار نوۋتبۋكتەن دە جيناقى ءارى وڭتايلى. پەرنەتاقتا مەن تاچپادتىڭ ورنىنا ءماتىندى تەرۋ مەن ناۆيگاسيا ءۇشىن سەنسورلىق ەكران قولدانىلادى. iPad — پلانشەتتىك كومپيۋتەرگە مىسال بولا الادى.

پلانشەت ۇستەل ۇستىلىك كومپيۋتەر نەمەسە نوۋتبۋكتىڭ ورنىن تولىق باسا المايدى، ويتكەنى باعدارلامالاردى اشۋعا جانە قۇجاتتارمەن جۇمىس ىستەۋگە نوۋتبۋك نەمەسە ۇستەل ۇستىلىك كومپيۋتەر ىڭعايلى. ءبىراق ەگەر ءسىز جاي عانا ويىن ويناپ، الەۋمەتتىك جەلىدە وتىرىپ، ۆيدەو كورىپ، مۋزىكا تىڭداۋدى ويلاساڭىز، وندا پلانشەت كومپيۋتەردى تولىقتاي الماستىرا الادى.

سەرۆەرلەر

سەرۆەر — بۇل جەلىدەگى باسقا كومپيۋتەرلەردى قامسىزداندىراتىن كومپيۋتەر. كوپتەگەن فيرمالار، ونەركاسىپتەر اقپارات ساقتايتىن فايلىق سەرۆەرلەرگە يە. سەرۆەر قاراپايىم ۇستەل ۇستىلىك كومپيۋتەر نەمەسە ودان دا ۇلكەن ءپىشىندى بولا الادى.

سەرۆەرلەردىڭ ينتەرنەتتە ماڭىزى زور. ولار وزدەرىندە ۆەب-پاراقشالاردى، سايتتاردى، سۋرەتتەر مەن ۆيدەولاردى ساقتايدى. جانە ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن براۋزەردە جۇكتەلۋ ۋاقىتىنا جاۋاپ بەرەدى.

كومپيۋتەردىڭ باسقا دا تيپتەرى

ءبىز كومپيۋتەر دەپ قابىلداي بەرمەيتىن، نەگىزىندە مامانداندىرىلعان كومپيۋتەر بولىپ كەلەتىن كوپتەگەن قۇرىلعىلار بار. مىنە، بىرنەشە مىسال:

ۇيالى تەلەفوندار: بۇگىندە ولار بۇرىندارى تەك كومپيۋتەردە عانا ىستەۋگە مۇمكىن بولاتىن كوپتەگەن فۋنكسيالاردى ۇسىنا الادى، مىسالى، ويىن ويناۋ، فيلمدەر كورۋ جانە ت.ب. مۇنداي تەلەفونداردى سمارتفون دەپ اتايدى.

ويىن پريستاۆكالارى: ۆيدەو ويىنداردى ويناتۋعا ارنالعان كومپيۋتەردىڭ مامانداندىرىلعان ءتۇرى. ولار ۇستەل ۇستىلىك كومپيۋتەرلەر سياقتى كوپفۋنكسيونالدى بولماسا دا، ولاردىڭ كوبى ينتەرنەتتە ۆەب-پاراقشا اشۋ سياقتى تاپسىرمالاردى ورىنداي الادى.

تەلەديدارلار: كوپتەگەن تەلەديدارلار بۇگىندە ينتەرنەتكە كىرۋگە نەمەسە فيلمدەردى ونلاين كورۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن باعدارلامالار مەن قوسىمشالاردان تۇرادى.

دەربەس كومپيۋتەرلەر جانە ماك

دەربەس كومپيۋتەرلەر ەكى ءتۇرلى بولادى: دك (دەربەس كومپيۋتەر) جانە ماك. ەكەۋى دە تولىقتاي فۋنكسيونالدى، ءبىراق سىرت كەلبەتى ءارتۇرلى.

دك: مۇنداي كومپيۋتەر ەڭ العاش 1981 جىلى شىعارىلىپ، IBM PC دەپ اتالدى. كەيىن وسىعان ۇقساس كومپيۋتەرلەردى باسقا كومپانيالار دا شىعارا باستادى. بۇگىندە بۇل دك-نىڭ ەڭ كوپ تارالعان ءتيپى جانە ودا Microsoft Windows وپەراسيالىق جۇيەسى جۇمىس ىستەيدى.

ماك: بۇل كومپيۋتەرلەردى Apple Inc. كومپانياسى 1984 جىلى شىعارا باستادى. ول قولدانۋشىنىڭ گرافيكالىق ينتەرفەيسى (GUI) بار العاشقى كومپيۋتەر بولىپ سانالادى. ولاردا Mac OS X وپەراسيالىق جۇيەسى پايدالانىلادى. 

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

كومپيۋتەر نەدەن تۇرادى؟ ۇستەل كومپيۋتەرىنىڭ نەگىزگى بولىكتەرى

جۇمىس ىستەپ تۇرعان ەڭ ەسكى كومپيۋتەر

كومپيۋتەر تاريحى

---