InfoHub Logo

ۇلتتىڭ ۇلىلىعىن سەزىنۋ ءۇشىن اۋەلى ونىڭ تاريxىنا بويلاۋىمىز كەرەك. ءيا، تاسىن تۇرتسەڭ تاريحى سويلەيتىن ۇلى دالانىڭ ءار قيىرىنداعى تۇنىپ تۇرعان ماعىنالى شەجىرەنى، بابالار سالعان داڭعىل جولدى، تاريحىمىزدىڭ جاۋھار جادىگەرلەرىن ءبىلىپ، وسكەلەڭ ۇرپاققا ناسيحاتتاۋ بۇگىنگى كۇننىڭ تالابى. دەمەك،اقىندار مەن باتىرلار ەلى اتانعان تاريحى تەرەڭ، ءومىرى ولەڭ، حالقى كەمەل، دالاسى كەنەن كيەلى ەلىمىزدىڭ بۇرىنعى تاريحىن قازبالاي بەرسەك قۇندى دەرەكتەرگە جولىعاتىنىمىز ءسوزسىز.سونىمەن، تامىرى تەرەڭگە جايىلىپ، اتا-بابامىزدىڭ ومىرىنەن سىر شەرتەتىن تاريحي وقيعانىڭ ءبىرى 1916 جىلى بولعان ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىس ەدى. وسى كوتەرىلىس نەلىكتەن بۇكىلحالىقتىق سيپات الدى؟

سەبەبى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە ساياسي سيپاتتاعى فاكتورلار ەدى. ياعني وتارلىق ەزگىنىڭ سوعىس كەزىندە بارىنشا كۇشەيۋى، جەردى تارتىپ الۋ، ورىستاندىرۋ ساياساتى بولدى. كوتەرىلىستىڭ باستالۋىنا پاتشانىڭ 1916ج. 25 ماۋسىمدا ارميانىڭ قارا جۇمىسىنا تۇركىستان ولكەسىنىڭ جانە ءىشىنارا ءسىبىردىڭ 19-دان 43-جاسقا دەيىنگى ەر-ازاماتتارىن شاقىرۋ جونىندەگى جارلىعى تۇرتكى بولدى.

قازاقستان اۋماعىنا شارۋالار جاپپاي قونىس اۋدارتىلدى؛

قازاقتاردان مايدانعا ءىرى كولەمدە مال مەن كيىز ۇيلەر الىندى؛

ءتۇتىن سالىعى جانە باسقا دا سالىق تۇرلەرى ەنگىزىلدى؛

قازاق حالقىنىڭ قۇنارلى جەرلەرى وزبىرلىقپەن تارتىپ الىندى؛

مۇسىلماندار قۇقىعىنا شەكتەۋ قويىلدى ت.ب. وسى كەزەڭدە قازاق زيالىلارى قاتارىندا بىرلىك بولمادى. ولار ەكىگە ءبولىندى. ال ۇلتتىق-ليبەرالدى باعىتتاعى الاش زيالىلارى ءا.بوكەيحان، م. دۋلات ۇلى، ا.بايتۇرسىن ۇلى باستاعان توپ ەلدى قانتوگىستەن ساقتاۋ ءۇشىن پاتشا وكىمەتىمەن ءتىل تابىسۋ جولدارىن ىزدەدى.كۇرەستىڭ بەيبىت ساياسي ادىستەرىن جاقتادى. سەبەبى پاتشانىڭ تالاي جىل ۇيرەتىلگەن، مۇزداي قارۋلانعان اسكەرىنە توتەپ بەرە الماي، قازاق حالقىنىڭ قىرعىنعا ۇشىرايتىنىن ءبىلدى. سولاي بولدى دا. سونىمەن بۇل كوتەرىلىس قازاق ۇلتىنىڭ  ساياسي جەتىلگەندىگىنىڭ تاعى دا ءبىر كورىنىسى. ءيا، كونە تاريحىمىزدا ءبىز بىلمەيتىن تاعى قانشا سىر جاتىر ەكەن.

سىرى تەرەڭ تاريحىمىزدىڭ كەيىنگى جاس ۇرپاققا بەرەر تاعىلىمى مول،  كيەلى توپىراقتا دۇنيەگە كەلگەن بي، شەشەن، باتىر، اقىن بابالارى جايلى تولعانىستار، بۇگىندە ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ەلەۋلى ۇلەس قوسقان بەلگىلى تۇلعالار مەن تانىمال ازاماتتاردىڭ ءومىربايانى مەن تاريحى جايلى تانىمدىق دەرەكتەرمەن سۋسىنداتقان، شەجىرەسىنەن سىر شەرتكەن كونە تاريح سىرى مىنە وسىنداي!

ال دەرەگى مول، ايرىقشا بەدەرلى، سىر ساندىعىندا جاتقان ۇلت ازاتتىق كوتەرىلىستى جىپكە تىزگەندەي عىپ كورسەتكەن تاريح قويناۋىندا قوردالانىپ جاتقان دەرەكتەر جەتەرلىك. سوندىقتان كونە تاريحىمىز بولاشاق ۇرپاقتىڭ رۋحىن كەمەلدەندىرىپ، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن وياتىپ، بويىنا ماڭگىلىك رۋحاني ازىق بولارىنا بەك سەنەمىن.

سوپىحان ناعيما

---