InfoHub Logo

بۇرىنعى زاماندا ءبىر حان بولىپتى. ول زاماندا حان سەرىكتەرىمەن جۇرەدى ەكەن. حان سەرىكتەرىمەن ءبىر ۇلكەن تاۋعا كەلىپتى. ونىڭ باۋىرىندا ءبىر ۇلكەن وزەن بار ەكەن. حان وزەندى جاعالاپ سەيىل قۇرىپتى. «بۇعان سەن باس بول!» دەپ بىرەۋدى حان قويىپتى. ول وڭىردە ءبىر ۇلكەن كوپەس باي بار ەكەن. كوپەستىڭ جالعىز قىزى بار ەكەن. قىزى وقىمىستى، دۇنيەنىڭ ءتىلىن بىلەدى ەكەن.

         «مەن ولگەندە، ايەلىمە زورلىق قىلماسىن» دەپ كوپەس حانمەن تامىر بولىپتى. سول شاعىندا باي دۇنيەدەن ءوتىپتى. ول ەلدە ءبىر ۇلكەن مولدا بار ەكەن. ءبىر كۇندەردە قىز تەرەزەسىنەن تىسقا قاراپ وتىرسا، مولدا تەرەزە الدىنان ءوتىپ بارادى ەكەن. «ءبىزدىڭ اكەمىزگە باتا قىلىپ، تاماق ءىشسىن» دەپ، مولدانى قىز ۇيگە شاقىرىپتى.

         «جارايدى، قىرىق كىسىگە جەتكەندەي تاماق جاساپ قويسىن!» – دەيدى مولدا. تۇندە مولدا قىزدىڭ ۇيىنە كەلىپ تاماق ىشەدى. تاماق ءىشىپ بولعان سوڭ مولدا يەك قاققاندا، سەرىگى دالاعا شىعىپ كەتەدى...

         ەرتەڭگىسىن قىز حانعا بارىپ:

         — تۇندە ءبىزدى جاۋ شاۋىپ كەتتى، – دەيدى قىز.

         — ول جاۋدى ءسىز تانىدىڭىز با؟ – دەپتى حان.

         — جاۋدى تانىدىم، مەنى شاپقان جاۋ اناۋ!– دەپتى قىز حاننىڭ قاسىندا وتىرعان مولدانى كورسەتىپ.

         — وتىرىك ايتاسىڭ، بۇل كىسى ەشكىمگە تيمەيدى. مىنا قىزدىڭ ورنىن وپات قىلىپ، كوزىن جوعالتىڭدار،– دەپتى تولەڭگىتتەرىنە حان. سوندا ءبىر تولەڭگىتى تۇرىپ:

         — ەي تاقسىر، قىزدىڭ اكەسى ءبىر كۇندەردە ءسىزدىڭ جاقسى دوسىڭىز ەدى، ولتىرمەڭىز، قىزدى شارىدەن قۋىپ جىبەرىڭىز،– دەيدى. حان مۇنى دۇرىس كورىپ قالادان ايداپ جىبەرەدى.

         قىز اناسىمەن بەتى اۋعان جاققا قاڭعىرىپ كەتە بارادى. كۇندەر، ايلار، جىلدار وتەدى. كۇندەردە ءبىر كۇنى جول ءجۇرىپ، كەلە جاتىپ سۋ جاعاسىنداعى بيىك بايتەرەكتىڭ تۇبىنە كەلىپ شەشەسىمەن سايالايدى. تەرەكتىڭ باسىندا ءبىر توپ تورعاي وتىر ەكەن. شەشەسىمەن ەكەۋى جىلاپ جاتسا، تورعايدىڭ بىرەۋى: «بۇلار نەگە جىلاپ جاتىر؟» دەيدى.

         — حان بۇلاردىڭ مال-مۇلكىن شاۋىپ الىپ قويدى!– دەيدى ەكىنشى تورعاي.

         — ەندى بۇل بايعۇستار ءقايتىپ ادام بولادى؟

         — بۇلاردىڭ جاتقان جەرىندە جەتى پاتشانىڭ مالى بار.

         — ول جەتى پاتشانىڭ مالىن ءقايتىپ الادى؟

         — شەشەسى شارىگە بارىپ، ءبىر سۇيمەن، ءبىر كۇرەك سۇراپ الىپ كەلىپ قازسا، كىسى بويى جەردەن اسىل تاس شىعادى. سول تاستى سۇيمەنمەن ۇرىپ سىندىرسا جەتى پاتشانىڭ مالىن كومگەن قويمانىڭ اۋزى اشىلار ەدى. وندا نەشە ءتۇرلى كيىم، ساۋىت سايمان، اربا بار. وعان بازاردان بارىپ ات ساتىپ الىپ، ارباعا جەگىپ، قايتادان حانعا بارىپ «قوناقپىز!» دەسە، حان «قون» دەر ەدى. «ءبىز بۇل جەرگە ءۇي سالامىز!» دەسە، حان «سال!» دەر ەدى: ونان سوڭ بۇلار ءوزىنىڭ بۇرىنعى ورنىناسالىپ الار ەدى، – دەيدى تورعاي. تورعايدىڭ ايتقاندارىن قىز ەستىپ جاتادى.

         قىز تۇرەگەلىپ، ەستىگەنىن شەشەسىنە ايتادى. «بازارعا بارىپ، سۇيمەن، كۇرەك ساتىپ اكەل» دەيدى. شەشەسى بازارعا بارىپ سۇيمەن، كۇرەك ساتىپ اكەلەدى. كۇرەكپەن قىز تەرەكتىڭ ءتۇبىن قازادى. كىسى بويى جەر قازعان سوڭ استىنان اسىل تاس شىعادى. اسىل تاستى سۇيمەنمەن ۇرىپ سىندىرسا، تاستىڭ استىنان جەتى پاتشانىڭ قازىناسى شىعادى. شەشەسى بازارعا قايتادان بارىپ ات ساتىپ اكەلەدى. اتقا ارباسىن جەگىپ، ەركەكشە كيىنىپ قىز حانعا كەلەدى. حانعا كەلىپ: «قوناقپىز!» دەيدى. «قوناق بولساڭ، كىمسىڭ؟» دەيدى حان. «مەن ءبىر شارىدە تۇراتىن حاننىڭ بالاسى ەدىم!» دەيدى قىز.

         — قوناق بولساڭ، قون! – دەيدى حان.

         — ءبىز مۇندا تۇرىپ ساۋدا قىلامىز، ءۇي تۇرعىزامىز! – دەيدى قىز.

         — ءجا، تۇرعىزىڭىز! – دەيدى حان.

         — ءۇي تۇرعىزساق، وسى جەردە تۇرعىزامىز! – دەيدى قىز.

         — بۇل جەردە تۇرعىزباڭدار، ويتكەنى بۇل جەردىڭ يەسى وتىرىك ايتىپ، جازاعا ۇشىراعان، بۇل جەر قۇتسىز مەكەن، – دەيدى حان.

         — قۇتسىز بولسا دا ءسىز ىقتيار بولساڭىز وسى جەرگە سالامىز! – دەيدى قىز.

         — سالساڭ، سال! – دەيدى حان. قىز ءۇي سالىپ، ساۋداسىن ىستەپ جاتادى. ءۇيىنىڭ ەسىگىن تەرەكتىڭ تۇبىنەن شىعارىپ، تەرەزەدەن قاراپ وتىرسا، باياعى مولدا كەتىپ بارا جاتىر ەكەن. قىز مولدانى «بىزگە قوناق بولىڭىز» دەپ تاعى دا شاقىرادى. مولدا: «بارايىق، كەشكە الپىس كىسىگە جەتكەندەي تاماق دايارلاپ قويىڭىز» دەيدى. قىز سەرىكتەرىنە:

         — مەن داڭعىرا سوققاندا، قىرىق ەسىكتى بەكىتىپ تاستاڭدار، – دەپ تاپسىرادى. كەشكە الپىس كىسى مەن مولدا كەلەدى، كەلەدى دە تاماق ىشەدى. تاماق ءىشىپ بولعان سون، مولدا سەرىگىنە «جاۋ ۋاقىتى!» دەيدى، سەرىگى شىعىپ كەتەدى.

         سوندا قىز بارابان سوعادى، سەرىكتەرى تەز ەسىكتى بەكىتەدى. تاڭەرتەڭ قىز جۇگىرىپ حانعا كەلەدى.

         — بۇل كىم؟ – دەيدى حان.

         — بۇل كەشەگى شارىدەن قۋىپ جىبەرىلگەن قىز، – دەيدى ءۋازىر. حاننىڭ جاقسى ءۋازىرى بار ەكەن.

         — وتىرىگى ءۇشىن قۋىپ جىبەرىلگەن قىز بۇل جەردەن نە الادى؟ – دەيدى حان.

         — ەي، تاقسىر! مۇنى تۇندە تاعى دا جاۋ شاۋىپتى، – دەيدى ءۋازىر.

         — شاپقان كىم ەكەن؟ – دەيدى حان.

         — مۇنى تاعى باياعى مولدا شاۋىپتى، – دەيدى ءۋازىر.

         — مولدا ۇستالدى ما؟ – دەيدى حان.

         — يا، ۇستالدى، – دەيدى قىز. مولدانى حانعا الىپ كەلەدى.

         — ءجا، مولدا! سەن مۇنى نەگە شاپتىڭ؟ – دەيدى حان. قارابەت مولدا جاۋاپ ايتا الماي تومەن قارايدى. سول جەردە ءولىم جازاسى بەرىلىپ، مولدا ولتىرىلەدى.

         مولدانىڭ ءجۇز كىسى سەرىگى بار ەدى. ولاردىڭ دا كۇنىگە بىرەۋى ولتىرىلەدى. ەڭ سوڭىندا قالعان سەرىگى: «مولدانىڭ تىققان قازىناسى بار، مەن سونى ايتىپ بەرەيىن، مەنى ولتىرمەڭىز»،– دەپ جالىنادى.

         — ءجا، سەنى ولتىرمەيىك، بۇل مولدا قايدان كەلدى؟ – دەيدى حان،

         — جەتى قالانى قىرىپ كەلدى، – دەيدى مولدانىڭ سەرىگى.

         — ول جەتى قالانىڭ قازىناسى قايدا؟ – دەيدى حان.

         — ونىڭ ءبارى مۇندا كومۋلى، – دەيدى سەرىگى.

         ءسويتىپ، جىگىت ارامزا مولدانىڭ دالاعا تىققان قويماسىن حانعا تاۋىپ بەرىپ، ءوزى حانعا سەنىمدى ءۋازىر بولادى.

---