InfoHub Logo

ەكسترەميستىك سيپاتتاعى "كۋ كلۋكس كلان" ۇيىمىنىڭ پايدا بولۋى

بوتاگوز وراز
 
جالپى ادامزات تاريحىندا ادامداردى تۇستەرىنە قاراپ ءبولىپ،جىك –جىككە بولگەندەر قانشاما.تاريح ساحىناسىندا وسى سارىنداعى بىرنەشە ءىرى –ءىرى ۇيىمدار بولعانى دا وتىرىك ەمەس.سولاردىڭ ءبىرى اقش-تاعى ازاماتتىق سوعىس كەزىندە پايدا بولعان كۋ كلۋك كلان ۇيىمى.

كۋ-كلۋكس-كلان (اعىلش. Ku Klux Klan)، قىسقاشا KKK (اعىلشىن تىلىندە كەي-كەي )-اقش — تاعى اق ۇستەمدىك جانە اق ۇلتشىلدىق سياقتى يدەيالاردى قولدايتىن ۋلترا وڭشىل ءناسىلشىل ۇيىم. XX عاسىردىڭ ورتاسىندا كۋ-كلۋكس-كلان امەريكاندىق كاتوليكتەرگە، اتاپ ايتقاندا قارا ادامدارعا جانە كوممۋنيزمگە قارسى شىقتى . ءۇشىنشى كلان (قازىرگى ۋاقىتتا) گوموسەكسۋالدارعا، مۇسىلماندارعا جانە توزىمدىلىككە قارسى. بۇل ۇيىم سوت لينچ تۇجىرىمداماسىنىڭ پايدا بولۋىمەن بايلانىستى.قۇپيا قوعامدى ازامات سوعىسىندا جەڭىلگەننەن كەيىن (1861-1865) بۇرىنعى وڭتۇستىك ساربازدار قۇردى. كۋ كلۋك كلان مۇشەلەرىنىڭ ىس-ارەكەتتەرى ادەتتە تاڭقالارلىق، ءبىراق تانىمال تۇردە جىبەرىلگەن ەسكەرتۋدەن بۇرىن بولعان. ەلدىڭ كەيبىر بولىكتەرىندە بۇل جاپىراقتارى بار ەمەن بۇتاعى، ال باسقالارىندا قاۋىن نەمەسە اپەلسين داندەرى بولدى. وسىنداي ەسكەرتۋ العان جابىرلەنۋشى بۇرىنعى كوزقاراستارىنان باس تارتۋى نەمەسە ەلدەن كەتۋى مۇمكىن. ەگەر ادام ەسكەرتۋدى ەلەمەسە، ونى ءولىم كۇتىپ تۇردى.قۇپيا قوعامدى ازامات سوعىسىندا جەڭىلگەننەن كەيىن (1861-1865) بۇرىنعى وڭتۇستىك ساربازدار قۇردى. كۋ كلۋك كلان مۇشەلەرىنىڭ ىس-ارەكەتتەرى ادەتتە تاڭقالارلىق، ءبىراق تانىمال تۇردە جىبەرىلگەن ەسكەرتۋدەن بۇرىن بولعان. ەلدىڭ كەيبىر بولىكتەرىندە بۇل جاپىراقتارى بار ەمەن بۇتاعى، ال باسقالارىندا قاۋىن نەمەسە اپەلسين داندەرى بولدى. وسىنداي ەسكەرتۋ العان جابىرلەنۋشى بۇرىنعى كوزقاراستارىنان باس تارتۋى نەمەسە ەلدەن كەتۋى مۇمكىن. ەگەر ادام ەسكەرتۋدى ەلەمەسە، ونى ءولىم كۇتىپ تۇردى.

العاشقى كۋ-كلۋك كلانى 1860 جىلدارى اقش-تىڭ وڭتۇستىگىندە قۇرىلدى، ءبىراق 1870 جىلداردىڭ باسىندا قوزعالىس توقتاپ قالدى. سول كۇندەرى ولار وڭتۇستىكتە رەسپۋبليكالىق شتات ۇكىمەتىن قۇلاتۋعا تىرىستى، اسىرەسە نەگرلەرگە قارسى زورلىق-زومبىلىقتى قولدانا وتىرىپ. سودان كەيىن مانتيادان، ماسكادان جانە كونۋس باس كيىمنەن تۇراتىن ايگىلى اق كوستيۋمدەر پايدا بولدى، ولار قورقىتۋ ءۇشىن ارنايى جاسالعان.

كۋ كلۋك كلان مۇشەلەرى بىردەي اق كوستيۋمدەر مەن پارولدەردى قولداندى، ءبىراق جاڭا سيمۆول ەنگىزىلدى — جانىپ تۇرعان كرەست.

ءۇشىنشى كۋ-كلۋك كلانى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن ازشىلىقتاردىڭ ازاماتتىق قۇقىقتار قوزعالىسىنا رەاكسيا رەتىندە پايدا بولدى. ەكىنشى جانە ءۇشىنشى كۋ-كلۋك كلاندار تاۋەلسىزدىك سوعىسىندا جەڭىسكە جەتكەن العاشقى اقش ازاماتتارىنىڭ ۇرپاقتارىنا ەرەكشە قۇقىقتار بەرۋدى جاقتادى . بارلىق ءۇش ۇيىمدا تەرروريستىك اكتىلەردىڭ باي جازبالارى بار. تانىمال نانىمعا قايشى، بۇل ۇيىم ەشقاشان ساياسي بولعان ەمەس.

---