InfoHub Logo

كۇلاش (گۇلباھرام) جاسىن قىزى بايسەيىتوۆا (1912-1957) — قازاقتىڭ ايگىلى ءانشىسى (ليريكا-كالوراتۋرالىق سوپرانو)، قازاق وپەرا ونەرىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى، قوعام قايراتكەرى. كسرو حالىق ءارتيسى (1936). كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى (1948-1949). تۋىپ-وسكەن جەرى — قاراعاندى وبلىسىنىڭ شەت اۋدانى. توپىراق بۇيىرعان جەرى — الماتى قالاسى.

كۇلاشتىڭ انشىلىك ونەرگە بەيىمدىلىگى جاس كەزىنەن-اق بايقالا باستاعان. ونىڭ بويىنداعى قابىلەتتىڭ ۇشتالۋىنا ءان مەن كۇيگە جۇيرىك اكەسى جاسىننىڭ دا اسەرى زور بولعان. جەتى جىلدىق مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ كۇلاش قازاقتىڭ پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنا ءتۇسىپ، مۇنداعى كوركەم-ونەرپازدار ۇيىرمەسىنە بەلسەنە ارالاسادى. قالا جاستارىنىڭ ونەر بايقاۋلارىندا انشىلىك دارىنىمەن كوزگە تۇسەدى. سودان 1930 جىلى قازاقتىڭ تۇڭعىش دراما تەاترىنىڭ گرۋپپاسىنا قابىلدانادى.

كۇلاش ساحنا ونەرىنىڭ قىر-سىرىنا قىزىعا دەن قويىپ، كەشىكپەي-اق تەاتردىڭ بەلدى ارتيستەرىنىڭ قاتارىنان كورىنە باستايدى. ول از ۋاقىتتىڭ ىشىندە ب.ءمايليننىڭ «مايدان» پەساسىندا ءپۇلىشتىڭ، ن.ۆ.گوگولدىڭ «ۇيلەنۋ تويىنداعى» اگافيا توحونوۆانىڭ، م.تريگەردىڭ «سۇڭگۋىر قايىعىنداعى» كلاۋديانىڭ، ق.بايسەيىتوۆ پەن ا.ءشانيننىڭ «زاۋرەسىندەگى» زاۋرە، م.اۋەزوۆتىڭ «ەڭلىك- كەبەگىندەگى» ەڭلىكتىڭ رولدەرىن ويناپ، ساحنالىق تاماشا قابىلەتىمەن تانىلادى. وبرازداردىڭ تابيعاتىن تاپ باسىپ تانۋ، ول تانىعانىن ومىرلىك شىنايى شەبەرلىكپەن جەتكىزە ءبىلۋ، اسىرەسە تۋا بىتكەن انشىلىك قابىلەتى كەيىپكەر بولمىسىن اشا ءتۇسۋى دە كۇلاشتىڭ ساحنا ونەرى ءۇشىن جارالاعان جان ەكەنىن ايگىلەي تۇسەدى. كۇلاش 1933 جىلى جاڭادان اشىلعان مۋزىكا ستۋدياسىنا قابىلدانادى.

العاش رەت قازاق مۋزىكا تەاترىنىڭ شىمىلدىعى 1934 جىلى «ايمان-شولپان» (م.اۋەزوۆ، ي.ۆ.كوسىح) مۋزىكالىق كومەدياسىمەن اشىلعاندا، كۇلاش باستى ءرولدى ۇلكەن شەبەرلىكپەن ويناپ، ايمان بەينەسى ارقىلى قازاق قىزدارىنىڭ ار-نامىستان جارالعانداي پاراساتتى بولمىسىن شابىتپەن تۇلعالايدى. مۇنان ءارى كۇلاشتىڭ عاجايىپ قابىلەتى مەن دارىنى ب.مايلين مەن ي.ۆ.كوسىحتىڭ «شۇعاسىنداعى» — شۇعا، ە.برۋسيلوۆسكييدىڭ «قىز جىبەك» وپەراسىنداعى — جىبەك وبرازدارىن سومداۋ بارىسىندا ودان ءارى جارقىراپ اشىلا تۇسەدى. بۇل رولدەر ارقىلى ونىڭ بويىنداعى انشىلىك-ارتيستىك قابىلەتتىڭ عاجايىپ مۇمكىندىكتەرى بارشا بولمىسىمەن كورىنىس تاۋىپ، قازاق ساحنا ونەرىنىڭ سونى تابىسى رەتىندە جۇرتشىلىقتىڭ ءىقىلاس-ىلتيپاتىنا بولەندى. ول جاڭا قاز باسقان قازاق ساحنا ونەرىنىڭ شىن مانىندە تىرەك تۇلعاسىنا، ۇيتقىسىنا اينالدى. از ۋاقىت اياسىندا ە.برۋسيلوۆسكييدىڭ «جالبىر»، «ەر تارعىن»، «التىن استىق»، «گۆارديا العا»، «ا.ا. زيلبەردىڭ «بەكەت»، ي.ن. ناديروۆتىڭ «تەرەڭ كول»، ا.جۇبانوۆ پەن ل.ءحاميديدىڭ «اباي»، م. تولەبايەۆتىڭ «ءبىرجان-سارا»، د.ج.ءپۋچينيدىڭ «چيو-چيو-سان»، پ.ي.چايكوۆسكييدىڭ «ەۆگەنيي ونەگين»، ا.رۋبينشتەيننىڭ «دەمون» سياقتى وپەرالارىندا باستى رولدەردە ويناپ، باستى ۆوكالدىق پارتيالاردى ورىنداپ، قايتالانباس حاس شەبەرلىگىمەن تانىلدى.

بىر-بىرىنە ۇقسامايتىن كەرەعار وبرازدار، ءيىرىم-قايىرىمى ءار الۋان ۆوكالدىق پارتيالار كۇلاشتىڭ كوپ قىرلى، الاۋان سىرلى دارىنىنىڭ ارقاسىندا الماستاي جارقىراپ اشىلىپ، ەستەتيكالىق ەموسيالىق قۋاتى مەيلىنشە تەگەۋرىندى وبرازدار گالەرياسى جاسالدى. كۇلاش بايسەيىتوۆا كونسەرتتىك ءانشى رەتىندە دە دۇنيە جۇزىنە تانىلعان قايتالانباس دارىن يەسى بولا ءبىلدى.

---