كۇنا
شارتاراپقا جايىلىپ، شايقالىپ جاتقان الىپ تەڭىز اسپانعا كوتەرىلىپ كەتىپ، قارا جەرگە قايتادان قارا جاڭبىر بوپ قۇيىلعانداي ما دەرسىڭ: ۇيىتقىپ جەل تۇرسا، اۋەدەن سارقىراپ سۋ توگىلەدى. الماتىنىڭ كوشەلەرىندە اۆتوكولىكتەر ءجۇزىپ ءجۇر.
تاڭەرتەڭ عانا كۇن اشىق سياقتى ەدى. الاتاۋدىڭ يىعىنا قالىقتاپ كەپ ءبىر شوكىم اق ماقتا بۇلت قوندى دا، ءتۇتىلىپ سوزىلا بەرگەن. الماتىنىڭ الاڭسىز جۇرتى اياقتى الشاڭ تاستاپ، جۇمىس ورىندارىنا جەتكەنشە شۋلى قالانىڭ ۇستىنەن اق نوسەر جۇگىرىپ ءوتتى. «كوشەنىڭ شاڭىن باسىپ، ىستىعىن قايتارتىن بولدى»، — دەسكەن اپتاپقا قاقتالعان قالا تۇرعىندارى. ەندى، مىنە، تىزەدەن كوتەرىلگەن «كول-داريانى» كەشىپ، ۇيلەرىنە جەتۋگە زار بولىپ تۇر. بۇندايدا قوعامدىق كولىكتىڭ قاراسى باتادى، ال قالا ىشىندە جولاۋشى تاسىپ تابىس تاباتىندار قىزمەت اقىسىن شارىقتاتىپ جىبەرەدى. تاكسيستەر. بۇل دا وزىنشە تاكسيست. ەسكى «جيگۋلينە» ءمىنىپ الىپ، ەرتەلى كەش كوشەدەن ادام اڭديدى. ءبىرىن اندا، ءبىرىن مىندا جەتكىزىپ سالىپ، قاس قارايا دىڭكەلەپ قۇجىراسىنا ورالادى. ءوزى دە، كارى جولداس «جيگۋليى» دە توزىپ بىتكەن. ۇيدە ناۋقاس كەمپىرى جاتىر.
ءقازىر قالادا نە كوپ، جۇيتكىگەن شەتەلدىك جەڭىل ماشينا كوپ. جۇلقىنعان جاستار. كولىكتەرى دە جۇلقىنا جۇيتكيدى. جۇرىستەن قالا باستاعان «جيگۋليدىڭ» ءناپاقاسىن ولار وپ-وڭاي قاعىپ كەتەدى. بۇعان بۇيىراتىنى سول — ءوزى قاتارلى كارى-قۇرتاڭ، بالالى ايەل، ءبىرلى-جارىم قالتاسى جۇقا ستۋدەنت، ساراڭ ساۋداگەر. جانە، ءبارى بۇنىڭ قىجالاتتى ءجايىن جاقسى بىلەتىن بولسا كەرەك، بارار جەرىنىڭ جارتى قۇنىن ايتىپ شىرەنەدى.
«1-ۆوكزالعا» — دەيدى جولاۋشى. بۇل باسىن شايقاپ، 1-ۆوكزالدى الىسسىنعان بولادى.
— قانشا بەرەسىڭ؟
— قانشا سۇرايسىڭ؟
— 700 تەڭگە بولا ما؟
— جوق، 500 تەڭگە.
«500 تەڭگە قاي جىرتىعىمدى جامايدى، ءبىراق، قايتار جولدا بىرەۋ-مىرەۋ كەزدەسىپ قالار، ىلە كەتەرمىن»، — دەپ كەلىسەدى. 1-تەمىرجول ۆوكزالىنان تۇسكەن سوڭ جولاۋشى ءبۇتىن 10 مىڭ تەڭگە ۇسىنادى.
— 10 مىڭ تەڭگەنى ۇساقتاپ، قايىرىمىن قايتارا المايمىن، شىراعىم.
— مەندە ۇساق بولماي تۇر.
— اپىر-اي، ءا، ءاميانىڭنىڭ ءتۇبىن قاراپ كورشى، اينالايىن، مايدا-شۇيدە شىعاتىن شىعار؟
— شىعادى ەكەن، شال، ءما، 400 تەڭگە. باسقا جوق.
قارت تاكسيست تۇنەرىپ كەلگەن جولىمەن كەرى سالادى.
اۋا رايىنىڭ بۇگىنگى كۇرت قۇبىلعانىن، اسپاننان نوسەردىڭ توقتاماي توگىلگەنىن شال وزىنشە جاقسىلىققا جورىعان. «بۇنداي كەزدە الماتىنىڭ استام، تاكاپپار جۇرتى كولىك تاڭدامايدى، سۇراعان باعاڭا وڭاي كەلىسەدى دە، «تارتا بەر» دەيدى. بۇگىن قايتكەندە جولىم بولار» دەپ كۇبىرلەيدى ول جاڭبىر شايعان «جيگۋليىنىڭ» تەرەزەسىنەن العا ۇمسىنىپ.
العاشقى جولاۋشى ويداعىداي جولىقتى. مومىش ۇلى كوشەسىنىڭ بويىنان وتىرعان جىگىت «دوستىق» كوشەسىنە دەيىن 700 تەڭگە بەرمەك بولعان. مەجەلى جەرىنە جەتكەن سوڭ، تۋرا 700 تەڭگەنى الاقانىنا سالىپ، راحمەتىن ايتىپ، ءتۇسىپ قالدى.
«ال ەندى الىپ شاحاردىڭ ورتالىق كوشەسىن ءسۇزىپ وتسە، 700 تەڭگەدەن دە ارتىق اقشا ۇسىناتىندار شىعىپ قالۋى مۇمكىن. الدە، دوستىقتى بويلاپ، تومەن قۇلديلاپ، سوسىن، قايىرا ورلگەنى ءجون بە ەكەن؟»
كارى «جيگۋليدىڭ» يەسى وسى باعىتتى قۇپ كورگەن. تۇنەرە تۇيىلگەن قارا سۇر بۇلتتىڭ باۋرىنان سارىلداپ سۋ توگىلەدى. «جاڭبىر دەگەن جاۋاتىن ەدى، مىناۋ اۋەدەن اعىپ، قۇيىلىپ جاتىر، شاماسى، اسپاننىڭ قايسى ءبىر تۇسى اشىلىپ، جىرتىلىپ كەتسە كەرەك» دەپ ويلادى ول.
اسىقپاي «جيگۋليىمەن» قۇلديلاپ كەلەدى. ءقازىر اناۋ ايالداماداعىلاردىڭ ءبىرى ەمەس، بىرنەشەۋى كەلىپ ەسىگىنە جابىسارى انىق. «اتاتاي-اي، جەتكىزىپ تاستاشى، اپارىپ تاستاشى، سۇراعانىڭدى بەرەيىن»، — دەيدى ولار. ارينە، بۇل جەتكىزىپ تاستايدى. اقشانىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ، قۇنىققان دانەڭەسى جوق. تەك، ايتەۋىر، قارا-قۇرا بىردەڭە تاۋىپ قايتسا بولعانى... ولمەستىڭ كۇنى. جاراعان اتتاي جاس كەزى ەمەس، بۇگىنگى تىرلىگىنىڭ ارى-بەرگىسىن تۇگەندەي ءتۇسىپ، ءتۇبىن ويلاسا، وسى ءبىر كاسىبى دۇرىس تا بولعان سياقتى. ايتپەسە، تاڭى اتىپ، كەشى باتىپ بولمايتىن كارىلىكتىڭ جىبىرلاعان كۇندەرىن ءقايتىپ وتكىزەر ەدى...
«ءا-ا، انە، انە، دەگەندەي-اق بولدى، قولدارىن كوتەرىپ، جانۇشىرىپ كەلەدى. توقتايىن، ۇستەماقى، كولدەنەڭ پايدا تىلەپ نە قىلام، كۇندەگى باعامەن-اق قاجەت جەرلەرىنە اپارىپ قويامىن. ال ەندى ات باسىن ىركەيىن».
سىرالعى دوسى — كونە «جيگۋليدىڭ» تەجەگىشىنە تابانىن تىرەگەن. توقتامادى. تەجەگىشتى قانشا باسسا دا توقتاي المادى. شال سوندا ءبىر-اق بىلگەن: اعىپ بارادى ەكەن. «جيگۋليدىڭ» بوكسەسى بۇرىلىپ اۋناپ كەتە جازدادى. ايتسە دە قۇداي ساقتادى، قاتتى تولقىنعا ۇرىنباي «جيگۋلي» ءبىر الىپ ەمەننىڭ تۇبىنە كەپ تۇمسىق تىرەدى. كوشە جايىلعان سەل كوتەرىلىپ كەتپەسە، مىنا ەمەننىڭ ءدىڭى پانا بولارى انىق. قاريا الماتىدا تاسقىننىڭ قاتتى بولاتىنىن بۇرىننان بىلەدى. ەگەر اناۋ تاۋدان قۇلاپ اعاتىن وزەندەر وكىرىپ باس كوتەرسە بار عوي، بۇنى «جيگۋليىمەن» اۋناتىپ اكەتۋى ابدەن مۇمكىن.
سەل ماشينانىڭ دوڭگەلەگىن، باۋىرىن سوعىپ بيىكتەپ كەلەدى دە، تەرەزەسىن شايىپ كەرى قايتادى. اسپان كۇركىرەپ، الدەبىر الىپ ادامدار تاۋدان تاس دومالاتىپ جۇرگەندەي كۇتىر-كۇتىر ەتەدى. شال تەمەكى تۇتاتىپ كەمپىرىن ويلاعان، ىلە ءوزىنىڭ وكىنىشپەن ءوتىپ كەلە جاتقان ءومىرىن دە ويلاپ كەتتى.
كەمپىرى بۇنىڭ قوينىنا كەمپىر بوپ كىرگەن جوق، ارينە... جاستىقتىڭ قامسىز، مۇڭسىز، جاۋاپسىز كۇندەرىنىڭ بىرىندە تابىسىپتى. ۇزاققا سوزباي بىردەن باس قۇراپتى، بولدى. جىلدار وتە سىز قاباق، ۇنەمى تۇلدانىپ، رەنجىپ وتىراتىن ايەلگە بايلانىپ قالعانىن ءبىر-اق بىلگەن. ايەلى بالاعى قاناپ بالا دا تاپپادى، نە، بۇنىڭ باسىنا ەركىندىك تە بەرمەدى. ال بۇل بەدەۋ قاتىننان كەتە المادى. ويتكەنى وعان جانى اشيتىن. نەگە ەكەنى، ۇنەمى جانى اشىپ تۇراتىن. «ونى ورتا جولدا قالدىرسام، وپاسىزدىق ىستەگەن بولامىن» دەيتىن وزىنە. سول ءۇشىن ءۇنسىز، جىم-جىرت ءومىر سۇرۋگە ۇيرەندى. كەيىن، ءتىپتى، ەتى ءولىپ كەتكەن. تاڭقالارلىعى ەڭكەيگەن شاعىندا، ەگدەلىكتەن قارتتىققا بەت بۇرعاندا وزىنە ءوزىنىڭ جانى اشيتىندى شىعاردى. توق مىقىنىن ويناتىپ، بىلق-سىلق ەتكەن بيكەشتەردى جەتەلەپ، كوشەدە سالقام كۇلىپ بارا جاتقان جىگىتتەرگە قىزىعا، قىزعانا قارايتىن شال كۇرىسىنىپ جىبەرەتىن. «ۋح، شىركىن، جالعان-اي!» كۇرسىنگەندە كەۋدەسىن وت قاريدى. ويلاپ قاراسا، ءومىر وسى ەكەن دەپ، ىرعىن جۇرتتىڭ ورتاسىندا ىرىق باعىپ جۇرە بەرىپتى. ءجۇرىپ، ءجۇرىپ كەلە جاتىپ، جاڭبىر سۋى شەتكە شىعارىپ تاستاعان «جيگۋليى» سياقتى شوڭقيىپ قالعان ءتۇرى مىناۋ...
شال قۇنارسىز ويلارعا تىزگىن بەرىپ، ەسىنە تۇسكەن ەسكى كۇندەردەن ەسەپ الىپ وتىرعاندا، ىمىرت ءۇيرىلىپ، قاس قارايعان. سابالاق اۋىر بۇلتتاردى ايداپ، ىزعىرىق جەل سوعىپ، جاڭبىرعا مالشىنعان قالانى ءبۇرىستىرىپ تاستادى. ايالدامالاردا ادام جوق، كوشە جۇرگىنشىلەردەن ارىلىپ قالىپتى.
مىقشىڭداپ يتەرىپ، جان دالباسامەن «جيگۋلين» جولعا شىعارعان. قاسىنان جارىعى كوز قارىقتىرعان ماشينالار دابىل قاعىپ، وتە شىعادى.
شال ءيى قانىپ، يلەنىپ بىتكەن ءاميانىنىڭ ىشىندەگى بارىن ەسەپتەپ كەلەدى. «كەشەگىدەن 1300 تەڭگە قالعان. الگىندەگى — 700 تەڭگە. سونىمەن 2000 تەڭگە... ۇستىنە 500 تەڭگە قوسسا جەتەدى، سوعان قاناعات».
تەپكىلەپ مىنۋگە ۇيرەنگەن كارى سۇيەك كوك «جيگۋلي» كۇرك-كۇرك جوتەلىپ جولعا تۇسكەن. شال ۇيدەگى دەرتتى كەمپىرىن ويلادى. «بەيشارا، ورنىنان تۇرىپ ءبىر قاسىق قارا سۋىن ىشە الدى ما، جوق پا؟» كۇيى كەتكەن ەسكى قۇجىراسىن ويلاپ جانە قامىقتى: «ىرگەسىنەن سۋ جۇگىرىپ كەتپەدى مە ەكەن؟..»
كوڭىلى ءتۇسى قاشقان اسپانداي قۇلازىپ، ۋايىم جەتەكتەگەن قاريا ۇيىنە اسىققان، كەنەت، الداعى ايالدامادا ءبۇرىسىپ، ءدىر-دىر ەتكەن قىزىل كويلەكتى قىزدى كورىپ قالدى. شالدىڭ كوزىندەگى وت ءالى سونە قويماعان ەدى. جولاۋشى تاسۋدى كاسىپ ەتكەن تىرىلىگىندە ول، جانارىنىڭ وسى جىلتىنا شۇكىرشىلىك ەتەتىن.
قىزىل كويلەكتى قىز قول كوتەرىپ ەدى، قاسىنا بارىپ ءبىر ماشينا ىركىلدى. «اكەتتى-اۋ» دەگەن بۇل. جوق، ماشينا سىرعىپ كەتە باردى، قىز قالدى. لىپ ەتىپ وڭ جاقتان «فولكسۆاگەن» شىعا كەلدى. «وسىمەن كەتكەن شىعار» دەدى قىزىلى ءوشىپ بىتپەگەن باعدارشامعا قاراپ قويىپ شال. باعاسىنا كەلسە المادى ما، ول دا قىزدى قالدىرىپ كەتتى. جۇرەگى انتەك ءجيى قاعىپ، قىزىل كويلەكتى قىزدىڭ قاسىنا تاقاعاندا، «جيگۋليننىڭ» تەجەگىشىنە اياق تىرەگەن: «جاڭبىرعا مىلەنىپ، ابدەن توڭدى-اۋ، بايقۇس».
— ساينا — دوموسترويتەلنايا، — دەدى قىز اۋىزى يكەمگە ارەڭ كەلىپ.
— وتىرا عوي.
جولدا قىز «ماشينانىڭ پەشىن قوسىڭىزشى» دەپ سۇراعان. بۇل پەشتىڭ قىزۋىن جوعارى كەرنەۋىنە جەتكىزە كوتەردى. يەك-يەگىنە تيمەي دىرىلدەگەن بويجەتكەن ءبىر ازدان سوڭ شاشىن سىلكىپ، بويىن تىكتەپ وتىردى. شال جەلتوقسان كوشەسىمەن قۋالاپ كەلدى دە، تولەبيگە ءتۇسىپ، قالانىڭ ەڭ شۋلى كوشەسى — سايىندى بەتكە الدى. مىنە، بايتۇرسىنوۆ كوشەسىنەن ءوتتى. قالا جايناپ، جارقىراپ، قالىپتى تىرشىلىگىنە قايتا ورالا باستاعان سياقتى. ۇلكەن بيلبوردتىڭ بەتىندەگى جارنامانىڭ جارىعى شاشىراعاندا، ۇنەمى كۇڭگىرتتەنىپ تۇراتىن «جيگۋليدىڭ» ءىشىن جارقىراتىپ جىبەردى. قىزدىڭ بويىنا جابىسقان كويلەگى كەۋىپ، قۇرعاپ قالعان با، كەپكەن كويلەكتىڭ ومىراۋ تۇسى تەبىنىپ الىپتى. دەرتىپ تۇر. ال تولەبيدىڭ روزىباكييەۆپەن قيىلىسى باعانا باسىنا ىلىنگەن جارنامالاردىڭ بازارى ما دەرسىڭ، توڭىرەك تۇگەل جاپ-جارىق: جارق-جۇرق ەتەدى، جانعا راحات سيقىرلى ساۋلەلەر اينالا قاشىپ، جىمىڭداپ شاقىرادى. جاڭا بايقادى: قىز ارتقى ورىندىقتىڭ تۋرا ورتاسىنا جايعاسىپتى، كويلەگىنىڭ شولاق ەتەگى تۇرىلە تۇسكەن...
شال سالون ىشىندەگى اينادان كوزىن تايدىرىپ اكەتىپ، ءوزىن ياناتتاي جونەلدى: «كارى توبەت، تۇرىلگەن ەتەكتى عانا كورمەي، اشقاراق كوزىڭ اشىلىپ قالعان تاقىمنىڭ اراسىن كەزىپ كەتتى-اۋ... قىزىل كويلەك بولعان سوڭ، ايەل بالاسى قىزىل ءتىز كيىم كيەدى عوي، سەن سونى دا كورىپ ۇلگەردىڭ، كارى ازبان!»
كوز ويناپ، كوڭىلدى بۇزعاننان كەيىن شال بايسال تابۋعا تىرىسىپ: «جاستار، وسى سەندەر قىزىق سويلەيسىڭدەر، — دەپ اڭگىمە باستاعان، — ءۇزىپ-جۇلىپ، ورىسشا ارالاستىرىپ، بىلدىرلاپ كەتەسىڭدەر. جاڭا «ساينا» دەدىڭ. دۇرىسى: «سايىن كوشەسى» عوي، اينالايىن. سايىن دەگەن اقىن اتاڭ بولعان. «ايدار، ايدار، اق ايدار» دەگەن اقىننىڭ ولەڭىن بىلەسىڭ بە؟ بىلمەيسىڭ، ارينە!»
سومكەسىنەن تاراعىن الىپ تارانىپ، بويانىپ، رەتكە كەلىپ، ساندەنىپ وتىرعان قىز ۇندەگەن جوق. «جيگۋلي» جەلدەي ەستى. كارى كەۋدەگە دە كەنەتتەن جەل بىتكەندەي شال ءوزىنىڭ جەلپىنە سويلەپ كەلە جاتقانىن بىلمەدى.
سايىن مەن دومونسترويتەلنىي كوشەسى تۇيىسكەن تۇسقا توقتاعاندا قىز شالعا: — «سداچاڭىز بار ما؟» — دەپ 100 دوللار ۇسىندى.
— پالەە، — دەدى شال قالبالاقتاپ، — بۇنداي مول اقشاعا قايتاراتىن «ىزداش» ءبىزدىڭ قالتادا قايدان بولسىن؟ بەس ءجۇز تەڭگە بولسا، بەرە سالا عوي؟
— جوق، — دەدى قىز سالون ىشىندە بوكسەسىن بۇرىپ تاستاپ. سودان سوڭ ساۋساعىنىڭ اراسىنا قىسقان دوللارمەن شالدىڭ موينىن قىتتىقتادى. — مەن تەڭگە ۇستامايمىن.
— ەندى قايتتىك؟ بولماسا، تۇسە عوي، كەلەتىن جەرىڭە كەلدىڭ. — شالدىڭ جاڭا ءبىر ازىردە شايداي اشىلعان كوڭىلىن قايتادان تات باستى: ەسكى قۇجىرا، داستارحان شەتىندە قۇنجيىپ قانا وتىراتىن اۋرۋ كەمپىر. ءاميانىندا 2000 تەڭگە. مىنا قىز 500 تەڭگە بەرگەندە عوي، ءدارىسىن الا بارار ەدى. تاڭەرتەڭ بۇل قالاعا شىعاردا: «ءدارىم تاۋسىلدى، ءدارى الا كەل» دەگەن ەدى كەمپىرى. ءدارىسى دارمەكحانالاردا — 2500 تەڭگە تۇرادى.
— مەن تەڭگە ۇستامايمىن، — دەدى قىز ءسوزىن ساباقتاپ، — مەندەگىنىڭ ءبارى دوللار.
قىزدىڭ دوللار قىستىرعان ساۋساقتارى شالدىڭ القىمىندا وينادى. شال شالقالاپ كوزىن جۇمعان. قىز شال وتىرعان ورىندىقتىڭ سىرتىنان ارتىلىپ كەپ، جۇرەگى اتقاقتاي سوققان كارى كەۋدەنى قۇشاعىنا الدى. دەمى جالىن اتادى. ۇلبىرگەن سۇيرىك ساۋساقتار القىمنان تومەن كەتىپ، كىندىكتىڭ باسىنان قايتقاندا شال كۇندىزگى نوسەر جەر الەمدى الىپ توگىلسە ەكەن، جاڭبىر ۇزىلمەي جاۋا تۇسسە ەكەن دەپ تىلەدى ىشىنەن. سودان ارى قاراي ءتانى بالقىپ، سۇيەگى جىك-جىگىنەن ايرىلىپ، راحات كۇيگە بولەنە بەرگەن.
— سەن قايىرىمدى جانسىڭ، — دەدى قىز سىبىرلاپ، — ەگەر بۇل كۇنا بولسا، ساعان بۇنداي كۇناعا باتۋعا بولادى.
...ءدارى الۋعا اقشاسى جەتپەگەن شال دارمەكحاناعا سوقپاي ۇيىنە قايتتى.
You Might Also Like
-
تاڭعى سامال جەل ءسال عانا سالقىن ءۇن قاتىپ تۇرعان قالپى تامىرىن جەر انانىڭ تۇبىنە تەرەڭ جايعان ورىك اعاشىنىڭ جاپىراقتارى سىبدىر ەتىپ، القىزىل جەمىستەرى ەلەڭ ەتە قالدى. تۇپ-تۇنىق كولدىڭ ءمولدىر ايدىنىن...
-
وتكەن زامانداردا ءبىر مەدرەسەدە وقيتىن جەتىم بالا بولىپتى. وتە بىلىكتى ۇستازداردان ءدارىس السا دا، قانشا تالپىنسا دا، ساباقتى تۇسىنۋدە قينالىپ، وزىمەن قاتار وقىپ جۇرگەن بالالاردان كەرى قالىپ جۇرەدى. ...
