InfoHub Logo

حالىق ۇعىمىندا كيىز ءۇيدى قۇراستىرۋ «تىگۋ»، قايتا بولشەكتەۋ «جىعۋ» دەپ اتالادى. تىگۋ ءۇشىن الدىمەن كەرەگەلەردى بىر-بىرىنە قوسىپ، ونىڭ ەكى جاعىن ەسىك بوساعاسىنا تاڭعىشتار ارقىلى بەكىتەدى. ەسىك شىعىس جاققا قاراتىلادى. كەرەگە باسىن باس ارقانمەن وراي تارتىپ، ماڭدايشانىڭ ەكى جاق باسىنا مىقتاپ بايلايدى. ءۇيدىڭ بەرىك تۇرۋى، ونىڭ  سالماعى وسى باس ارقانعا تۇسەدى. سودان سوڭ باقان ارقىلى شاڭىراق كوتەرىلىپ، ونىڭ جان-جاعىنان ۋىق شانشىلادى. قازاق سالتىندا شاڭىراقتى ەركەك ادام كوتەرەدى. ۋىق تەگىس شانشىلىپ بىتكەننەن كەيىن، ىرگە كيىز جابىلادى. ونىڭ بيىكتىگى جارتى مەتردەي، ونىمەن ءۇي اينالا ورالا جابىلىپ، ءتۇسىپ كەتپەس ءۇشىن ءار جەرىنەن كەرەگەگە بايلانادى. ىرگە  كيىز جەلدى كۇنى شاڭ، توپىراقتان، قىستا سۋىقتان قورعايدى. وسىدان كەيىن تۋىرلىق جابىلادىدا، ول  تۋىرلىق باۋ (قۇر) ارقىلى ۋىقتان اسىپ، قارسى كەرەگەگە بايلانادى. ءۇي كولەمىنە قاراي تۋىرلىق 3، 4 بولىك بولۋى مۇمكىن. تۋىرلىق ەكى بوساعا جاقتان باستاپ جابىلادى، ول دا ۇزىك باۋ ارقىلى بەلدەۋگە بايلانادى. ەڭ سوڭىندا تۇندىك جابىلادى.

وسى ارادا شەرنياز اقىننىڭ كيىز ۇيگە سيپاتتاماسى ەسكە تۇسەدى. بۇل جىردىڭ تۋۋىنا مىنا جاي سەبەپ بولعان ەكەن.
بايماعامبەت شەرنيازعا قىز الىپ بەرىپ، باسىنا ءۇي تىگىپ، الدىنا مال سالادى. بۇل ىسىنە وكىنىپ، قايتادان اينىماققا سىلتاۋ ىزدەپ، وعان مىناداي شارت قويادى:

— سەن اقىن بولساڭ، وسى ءۇيدىڭ ىشكى، تىسقى جابدىعىن بوگەلمەي ولەڭمەن ايتىپ بەر. ايتا الماساڭ، بەرگەنىمنىڭ ءبارىن قايتىپ الام.
سوندا شەرنياز اقىن بىلاي دەگەن ەكەن:

— اكەڭنىڭ ءبىر اتاسى قويانجىرىق،
بوساعا، ماڭدايشا مەن تابالدىرىق.
كەرەگە التى قانات، التىن ۋىق،
شاڭىراق، كۇلدىرەۋىش وعان جۋىق.
«تورىندە، - ساندىق ايتار، - تورەمىن»، -دەپ،
ەسىك ايتار: «ءار نارسە كورەمىن»، -دەپ.
ەرنىن جالاق قىلىپتى جومارت وجاۋ،
كورىنگەنگە قول قايىر بەرەمىن دەپ.
وجاۋ ايتار: «قازانعا قاقتالدىم»، -دەپ،
قازان ايتار: «قارنىمنان قاقتالدىم»، -دەپ،
جۇگىرىپ وت اينالا شاينەك جۇرەر،
قىلىعىم نە قۇايعا جاقپادى دەپ.
كەتپەن ايتار: «اعاشقا باستالدىم»، -دەپ.
بالتا ايتار: «بارلىعىنا داق سالدىم»، -دەپ.
تەكەمەت – توردە جاتقان سال اۋرۋ،
جاقسىعا، جامانعا دا تاپتالدىم دەپ.
ىستىققا قول باتپاعان ءشومىش باتقان،
سىقىرلاپ توسەك اعاش جىلاپ جاتقان.
قىلمىسى بۇل جالعانعا جاققان تۇتقىش،
بەتىنە قازان ۇستاپ كۇيە جاققان.
اسىلىپ كەرەگەگە ىشىك تولىپ،
تولعايىپ تۇز باسپاق تۇر ءىشى تولىپ.
مەيماندى ۇيگە كەلگەن كۇتىپ الىپ،
قۇمان تۇر وت باسىندا كەلىن بولىپ.
تۋىرلىق، ۇزىك، بەلبەۋ، شي، دودەگە،
شالقالاپ تۇندىك جاتىر ءدال توبەدە.
ورنىقتى بايبىشەدەي قارا سابا،
استىندا ورىندىقتىڭ مىس تەگەنە.
تاعى دا مەن ايتپاعان كۇنىڭ قالدى،
قابىڭدا تۇتىلمەگەن ءجۇنىڭ قالدى.
شەلەك، قايراق، ۇستارا، ادالباقان،
وتباسى، وشاق قاسى، كۇلىڭ قالدى.
تاعى دا مەن ايتپاعان موسى قالدى،
ىڭىرشاق پەن اشاماي، قوسى قالدى.
توسىننان تورە جارلىق قىلعاننان سوڭ،
بۇل شەرىڭ ءسوز تابا الماي شوشىپ قالدى.
ورامدى قىزىل ءتىلدىڭ وراعىمەن،
شەرىڭ دە ودان-بۇدان قوسىپ الدى.
بولعاندا توپاي، قۇلعا اسىق قالدى،
اياق قاپتا قىرعىش پەن قاسىق قالدى.
توسىننان تورە جارلىق قىلعاننان سوڭ،
بۇل شەرىڭ جاۋاپ تاپپاي ساسىپ قالدى.
حان ماقتاپ بارەەلدى دەگەننەن سوڭ،
بۇل شەرىڭ تاعى دا ءوسىپ، تاسىپ قالدى.

كيىز ءۇيدى جىعۋ تىگۋ ادىسىنە كەرىسىنشە، ياعني تۇندىكتى سىپىرۋدان باستالىپ، سوڭى كەرەگەلەردى جياپ الۋمەن اياقتالادى.

 

كيىز ءۇيدىڭ تۇرلەرى مەن قۇرىلىسى

 

---