InfoHub Logo

قازاق ادەبيەتى
سىنىپ: 9
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ماقال-ماتەلدەر. جۇمباقتار
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) ينتەراكتيۆتى تاقتانى پايدالانا وتىرىپ ماقال - ماتەلدەر، جۇمباقتار تۇرلەرىن، قۇرىلىمدىق ەرەكشەلىكتەرىن مەڭگەرۋ. ماقال - ماتەلدەردى كۇندەلىكتى ومىردە قولدانا ءبىلۋ. ولاردىڭ تىلىمىزدەگى ءسوزدىڭ كوركى ەكەنىن ۇعىندىرۋ.
ءا) تاربيەلىك: ماقال - ماتەلدەر ارقىلى وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، وتانشىلدىققا، ەلجاندىلىققا، جاقسىدان ۇيرەنىپ، جاماننان جيرەنۋگە تاربيەلەۋ.
ب) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى سوزدىك قورىن، ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋىنا ىقپال جاساۋ. شىعارماشىلىق جۇمىستار ارقىلى ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ.
ساباقتا قولدانىلاتىن ءادىس: تۇسىندىرمەلى، سۇراق - جاۋاپ، ينتەراكتيۆتى، توپتاستىرۋ.
ءپان ارالىق بايلانىس: تاريح، قازاق ءتىلى
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى. سىزبا جۇمباقتى سۋرەتتەر. ءسوزجۇمباق.

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ، قورىتۋ.
ءى. سۇراق - جاۋاپ ءادىسى ارقىلى. (وقۋشى ءبىر - بىرىنە)
1. حالىق اۋىز ادەبيەتى دەگەنىمىز نە؟
2. اۋىز ادەبيەتىڭ جازبا ادەبيەتىنەن ايىرماشىلىعى نەدە؟
3. جانردىڭ نەشە ءتۇرى بار ەدى؟
4. اۋىز ادەبيەتىنىڭ تۇرلەرى قانداي جانرلاردان تۇرادى؟
5. حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ تۇرلەرى.
ءىى. تۇرمىس - سالت جىرلاردىڭ تۇرلەرىن توپتاستىرۋ.

1. بالانىڭ دۇنيەگە كەلۋىنە بايلانىستى
2. ۇيلەنۋ سالتىنا بايلانىستى
3. كوڭىل - كۇيدى بىلدىرەتىن ولەڭ - جىرلار
4. باتا - تىلەكتەر

ءىىى. كورىنىس
ءىىى. جاڭا ساباق.
ءى. ماقال - ماتەلدەر تۋرالى جالپى تۇسىنىك. ماقال - ماتەلدەر، جۇمباقتار ءبىر عاسىردىڭ عانا جەمىسى ەمەس. ولاردىڭ العاشقى ۇلگىلەرى ەستە قالماعان ەرتە زاماندا تۋىپ، ءوزىنىڭ قالىپتا سۋ، دامۋ، ءوسۋ پروسەسىندە تالاي عاسىرمەن بىرگە جاساسقان. بۇل جولدا ءارتۇرلى قوعامدىق، توپتىق وزگەرىستەرگە ساي وزگەرىپ جاڭارىپ وتىرعان.

ءىى. ماقال - ماتەلدەر تۇرلەرى.
1. وتان، تۋعان جەر، اتامەكەن تۋرالى.
2. ەڭبەك تۋرالى
3. ەرلىك باتىرلىققا ارنالعان
4. ىنتىماق، بىرلىك، تاتۋلىققا ارنالعان
5. دوستىق، جولداستىق تۋرالى
6. وقۋ، ءبىلىم، ونەرگە ارنالعان
7. ادامگەرشىلىككە جانە جاقسى - جامان مىنەزگە بايلانىستى.
8. وتباسىن، اتا - انانى قادىرلەۋ، ۇلكەندى سىيلاۋعا بايلانىستى.
9. ءتور تۇلىك مالعا، كاسىپكە، ەگىنشىلىككە بايلانىستى.

ءىىى. ماقال - ماتەلدەردىڭ قۇرىلىمدىق ەرەكشەلىكتەرى
ا) ماقال - ماتەلدىڭ ءون بويىندا پوەزياعا ءتان جيناقىلىق، ۇندىلىك، سازدىلىق، ۇيقاس، ىرعاقتىلىق بايقالادى.
ەردىڭ ءىسى - كەلىس، ەزدىڭ ءىسى كەرىس
ءا) ماقال - ماتەلدەردە حالىق ءسوزدى بارىنشا ۇنەم دەگەن
ءسوز تاستاپ كەتىپ تە وتىرعان
«اقىل - جاستان، اسىل - تاستان» دەگەندە «شىعادى» ءسوزى قالىپ قويعان. ءبىراق ءتۇسىپ قالعان ءسوز وزىنەن - ءوزى ويعا ورالىپ، يشارامەن بىلىنەدى.
«اعاش تامىرىمەن، ادام دوسىمەن مىقتى»
ب) ماقال - ماتەلدەر تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىنادا قولدانىلادى.
«ونەر الدى، قىزىل ءتىل»، «ەر قاناتى - ات»، «ەلىن سۇيگەن ەر بولار»
اۋىسپالى ماعىنادى.
«قىزىم ساعان ايتام، كەلىنىم سەن تىڭدا»، «نە ەكسەڭ، سونى وراسىڭ»
ۆ) ماقال - ماتەلدەردە بەينەلى كوركەم ءسوز ايشىقتارىنىڭ نەلەر اسىلى كەزدەسەدى.

V. جۇمباق ادامنىڭ دۇنيەتانۋ جولىنداعى ويىنىڭ، قيالىنىڭ شاماسىن بىلدىرەدى. جۇمباق - اۋىز ادەبيەتىنىڭ ەرتەدەن كەلە جاتقان ءتۇرى. ول بالانى جاستايىنان قيالداي بىلۋگە، تابيعاتتى، قورشاعان ورتانى باقىلاپ، اڭعارىمپازدىققا، تاپقىرلىققا باۋلۋدى كوزدەۋدەن تۋعان.

جۇمباقتىڭ تاقىرىبى الۋان ءتۇرلى بولىپ كەلەدى.

جۇمباق شەشۋ
قوبديىڭدا قايىرلى
قازىنانىڭ ءبارى بار
تاۋىسساڭ كوز مايىڭدى
قالاعانىڭ تابىلار (كىتاپ)
تال باسىندا تۇندىكسىز وتاۋ (ۇيا)
قالقيىپ ۇزىن قۇلاعى
ەلەڭدەپ ىلعي تۇرادى. (قويان)
كوزىڭە كورىنبەيدى
قولىڭا ىلىنبەيدى
ءبىراق - تا قۇلاعىڭا
ۇدايى كۇبىرلەيدى (جەل)
ءومىردى ولشەيدى، ەشكىمنەن سۇرامايدى
ءتىلىڭدى المايدى، تەتىگىن بۇرماي (ساعات)
ون كوزى بار وزىندە،
ون سيفر بار كوزىندە
كوزىنە ساۋساق سالاسىڭ
جىراقتان حابار الاسىڭ (تەلەفون)
تەڭىزدى شايقايدى،
ەگىستى جايپايدى (جەل)
ەڭ بيىككە شىعادى
كەشكە قاراي بۇعادى (كۇن)
تاڭ قالامىن كەيدە مەن
شالبارىممەن جەيدەمدى
ءتۇسىردى قاعازعا
وزگەرتپەي بەينەمدى (فوتواپارات)

Vءىى. شىعارماشىلىق جۇمىس
وقۋشىلار وزدەرى جۇمباق جاسىرادى.
Vءىىى. «جالعاسىن تاپ» ماقال - ماتەل ايتقىزۋ

«مەن بىلەمىن» ويىنى
2 وقۋشى كەزەك - كەزەك ماقال ايتادى.(2مينۋت)

ساباقتى قورىتۋ:
1. ماقال - ماتەلدەردىڭ تاقىرىپتارى قانداي بولادى؟
2. ماقال - ماتەلدەر بىزگە نە ءۇشىن قاجەت؟
3. ماقال - ماتەلدەردىڭ وزىنە ءتان قانداي ەرەكشەلىكتەرى بار؟
4. ماقال مەن ماتەلدىڭ قانداي ايىرماشىلىعى بار؟
5. جۇمباقتىڭ ادام ومىرىندەگى ورنى قانداي؟

ءۇي تاپسىرماسى: م. الىمبايەۆ «ورنەكتى ءسوز - ورتاق قازىنا» كىتابىن وقۋ رەفەرات جازامىز.
وزدەرىڭ جۇمباق قۇراستىرىڭدار
باعالاۋ
ماقال-ماتەلدەر. جۇمباقتار جۇكتەۋ