«ماتەماتيكا - ينفورماتيكا - فيزيكا جانە حيميا، بيولوگيا» اپتالىعىنىڭ اشىلۋ سالتاناتى
«ماتەماتيكا - ينفورماتيكا - فيزيكا جانە حيميا، بيولوگيا» اپتالىعىنىڭ اشىلۋ سالتاناتى.
قۇرمەتتى ءبىلىم الۋشىلار مەن ۇستازدار! بۇگىنگى «ماتەماتيكا - ينفورماتيكا - فيزيكا جانە حيميا، بيولوگيا» اپتالىعىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا قوش كەلدىڭىزدەر! ءبىلىم الۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ بارىسىندا ءپان اپتالىقتارىنىڭ ورنى ەرەكشە. بۇل اپتالىقتى وتكىزۋدەگى نەگىزگى ماقساتىمىز – ءبىلىم الۋشىلار ينفورماتيكا مەن ماتەماتيكانى تەك ساباقتا عانا پايدالانىپ قويماي، ماتەماتيكانىڭ ومىرمەن دە بايلانىستى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ. سول ماقساتتا ءتۇرلى سايىستار مەن ءىس - شارالار وتكىزەمىز. سول ءىس - شارالار ارقىلى سىزدەردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىڭىز بەن قۇرمەتتەرىڭىزدى وياتۋعا تىرىسامىز.
ەڭ الدىمەن، «ماتەماتيكا»- تۋرالى اڭگىمەنى تىڭدايىق.
ەرتەدە اجەسى مەن 2 نەمەرەسى تۇرىپتى. ءبىر كۇنى نەمەرەلەرى مەكتەپتەن شارشاپ كەلىپ، ماتەماتيكا ساباعىن جەك كورىپ، ەكەۋى دە اشۋلانىپتى. سوندا:
- سەن وسى ماتەماتيكا ساباعىن جاقسى كورەسىڭ بە؟
- جوق، وسى ماتەماتيكا ساباعى، ساندار، ەسەپتەر سونىڭ ءبارى مەنىڭ جىنىما تيەدى.
- سەن شە؟
- مەن دە سول ساباقتى جەك كورەمىن. وسى ماتەماتيكا ساباعى، ساندار، ەسەپتەر، فيگۋرالار بولماسا عوي. مەن وسى ساباق ءۇشىن باسقا ساباقتاردى وقىپ ۇلگەرمەيمىن جانە ەسەپتەردەن باسىم قاتادى،- دەپ ەكەۋى دە، ۇستەلدىڭ ۇستىندە ۇيىقتاپ قالادى.
بۇنىڭ ءبارىن ەستىپ قالعان ساندار، بارلىعى جينالىپ، اقىلداسىپ، باسقا امال جوق ەكەنىن ءبىلىپ، بالالاردان قاشىپ كەتەدى.
كەيىنىرەك ولاردىڭ بولمەسىنە كىرگەن اجەسى شوشىپ كەتەدى.
- ويباي - ا - ا - ي! قۇداي ساقتاسىن! مىناۋ ساندار قايدا قاشىپ كەتكەن؟ بۇگىن نەشىنشى كۇن، ساعات نەشە بولعانىن بىلمەيمىز عوي.
- بالالارىم، اينالايىندار، تۇرىڭدار!
- ا؟ نە بولدى؟ ءبىز ەشتەڭە بىلمەيمىز،- دەپ نەمەرەلەرى تاڭ قالدى.
- سەندەر، ماتەماتيكا ساباعىن جاقسى كورمەگەندىكتەن سانداردىڭ ءبارى قاشىپ كەتتى، ەرتەڭ ەرتەمەن تۇرىپ سانداردى ىزدەۋگە شىعايىق. ەندى بۇدان باسقا امالىمىز جوق،- دەپ اجەسى قايعىرادى.
سو كەزدە ەسىكتى بىرەۋ قاعىپ، اجەسى تۇرىپ قاراسا ءبىر قاريا ادام كەلىپ تۇر ەكەن.
- سالەمەتسىز بە؟ – دەپ قاريا امانداسادى.
- سىزدە ماتەماتيكانى جەك كورەتىن بالا بار ما، مەن سولاردى ىزدەپ كەلە جاتىر ەدىم؟
- بىزدە مۇنداي بالا جوق. بىزدە ءبارى جاقسى،- دەپ اجەسى نەمەرەلەرىن قورعاشتايدى.
- ساعات نەشە بولدى؟- دەپ سۇرايدى.
- ساعات، ەەممم - ەەەە - دەپ اجەسى ايتا المايدى.
- ا - ا - ا - اي! قاپ، بالەم! سەندەردەن ەكەن عوي سانداردىڭ ءبارىنىڭ قاشىپ كەتكەنى. تابايىق ولاردى...................... دەپ سانداردى ىزدەۋگە شىعىپتى.
ەندى لوگيكالىق ەسەپ:
جولاۋشىنىڭ ءبىر ەشكىسى، ءبىر كاپۋستاسى، ءبىر قاسقىرى بار. ول وزەننىڭ ءبىر جاعىنان ەكىنشى جاعىنا ەكى ورىندى قايىق ارقىلى ءوتۋى كەرەك. جولاۋشى ەشكىنى، كاپۋستا جانە قاسقىردى وزەننەن قالاي وتكىزدى؟ قاسقىردى ەشكىمەن قالدىرا المايدى، ال ەشكىنى كاپۋستامەن قالدىرا المايتىنى بەلگىلى بولسا؟ شەشىمى: ول ءۇشىن ۇشەۋىن دە قاداعالاۋسىز قالماۋى كەرەك. ءبىرىنشى قاتىناعاندا جولاۋشى وزەننىڭ ار جاعىنا ەشكىنى اپارادى. ەكىنشى قاتىناعاندا جولاۋشى قاسقىردى الادى، كاپۋستا قالادى. وزەننىڭ ار جاعىنا جەتكەن سوڭ قاسقىردى قالدىرىپ، ەشكىنى قايتادان وزەننىڭ بەر جاعىنا اكەلەدى. ءۇش قاتىناعاندا ەشكىنى قالدىرىپ، كاپۋستانى وزەننىڭ ار جاعىنا اپارادى. كاپۋستانى قالدىرادى دا، ءوزى بەر جاققا قايتا ورالادى. ءتورت قاتىناعاندا ول ەشكىنى وزەننىڭ ار جاعىنا شىعارادى.
2. ايدىننىڭ اسقاردان بويى ۇزىن، ءبىراق جاناتتان كىشى. كىم ۇزىن؟ شەشىمى: جانات – ۇزىن
ماتەماتيكا («انانىڭ ءتىلى» ءانىنىڭ ءموتيۆى) ءانىن قابىل الىڭىزدار.
مەكتەپكە كەلدىم، ۇستازدى كوردىم،
جازۋ، سىزۋ مەن ساناۋ ۇيرەندىم.
سان مەنەن ورنەك، تەڭدەۋمەن بولشەك،
سىرىنا ونىڭ، ءۇڭىلىپ كورسەك.
ماتەماتيكا – بار ءىلىم باسى،
ماتەماتيكا – عىلىم پاتشاسى.
ماتەماتيكا - ءومىر تىرەگى
ماتەماتيكا – شاكىرت جۇرەگى.
سەنسىز دۇكەنگە بارا المايمىز،
سەنسىز ۇيلەردى سالا المايمىز.
سەنسىز ۋاقىتتى بىلە المايمىز.
سەنسىز تاريحتى جازا المايمىز
كورىنىس: «اريفمەتيكالىق ورتا».
قۇرمەتتى ءبىلىم الۋشىلار مەن ۇستازدار! بۇگىنگى «ماتەماتيكا - ينفورماتيكا - فيزيكا جانە حيميا، بيولوگيا» اپتالىعىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا قوش كەلدىڭىزدەر! ءبىلىم الۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ بارىسىندا ءپان اپتالىقتارىنىڭ ورنى ەرەكشە. بۇل اپتالىقتى وتكىزۋدەگى نەگىزگى ماقساتىمىز – ءبىلىم الۋشىلار ينفورماتيكا مەن ماتەماتيكانى تەك ساباقتا عانا پايدالانىپ قويماي، ماتەماتيكانىڭ ومىرمەن دە بايلانىستى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ. سول ماقساتتا ءتۇرلى سايىستار مەن ءىس - شارالار وتكىزەمىز. سول ءىس - شارالار ارقىلى سىزدەردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىڭىز بەن قۇرمەتتەرىڭىزدى وياتۋعا تىرىسامىز.
ەڭ الدىمەن، «ماتەماتيكا»- تۋرالى اڭگىمەنى تىڭدايىق.
ەرتەدە اجەسى مەن 2 نەمەرەسى تۇرىپتى. ءبىر كۇنى نەمەرەلەرى مەكتەپتەن شارشاپ كەلىپ، ماتەماتيكا ساباعىن جەك كورىپ، ەكەۋى دە اشۋلانىپتى. سوندا:
- سەن وسى ماتەماتيكا ساباعىن جاقسى كورەسىڭ بە؟
- جوق، وسى ماتەماتيكا ساباعى، ساندار، ەسەپتەر سونىڭ ءبارى مەنىڭ جىنىما تيەدى.
- سەن شە؟
- مەن دە سول ساباقتى جەك كورەمىن. وسى ماتەماتيكا ساباعى، ساندار، ەسەپتەر، فيگۋرالار بولماسا عوي. مەن وسى ساباق ءۇشىن باسقا ساباقتاردى وقىپ ۇلگەرمەيمىن جانە ەسەپتەردەن باسىم قاتادى،- دەپ ەكەۋى دە، ۇستەلدىڭ ۇستىندە ۇيىقتاپ قالادى.
بۇنىڭ ءبارىن ەستىپ قالعان ساندار، بارلىعى جينالىپ، اقىلداسىپ، باسقا امال جوق ەكەنىن ءبىلىپ، بالالاردان قاشىپ كەتەدى.
كەيىنىرەك ولاردىڭ بولمەسىنە كىرگەن اجەسى شوشىپ كەتەدى.
- ويباي - ا - ا - ي! قۇداي ساقتاسىن! مىناۋ ساندار قايدا قاشىپ كەتكەن؟ بۇگىن نەشىنشى كۇن، ساعات نەشە بولعانىن بىلمەيمىز عوي.
- بالالارىم، اينالايىندار، تۇرىڭدار!
- ا؟ نە بولدى؟ ءبىز ەشتەڭە بىلمەيمىز،- دەپ نەمەرەلەرى تاڭ قالدى.
- سەندەر، ماتەماتيكا ساباعىن جاقسى كورمەگەندىكتەن سانداردىڭ ءبارى قاشىپ كەتتى، ەرتەڭ ەرتەمەن تۇرىپ سانداردى ىزدەۋگە شىعايىق. ەندى بۇدان باسقا امالىمىز جوق،- دەپ اجەسى قايعىرادى.
سو كەزدە ەسىكتى بىرەۋ قاعىپ، اجەسى تۇرىپ قاراسا ءبىر قاريا ادام كەلىپ تۇر ەكەن.
- سالەمەتسىز بە؟ – دەپ قاريا امانداسادى.
- سىزدە ماتەماتيكانى جەك كورەتىن بالا بار ما، مەن سولاردى ىزدەپ كەلە جاتىر ەدىم؟
- بىزدە مۇنداي بالا جوق. بىزدە ءبارى جاقسى،- دەپ اجەسى نەمەرەلەرىن قورعاشتايدى.
- ساعات نەشە بولدى؟- دەپ سۇرايدى.
- ساعات، ەەممم - ەەەە - دەپ اجەسى ايتا المايدى.
- ا - ا - ا - اي! قاپ، بالەم! سەندەردەن ەكەن عوي سانداردىڭ ءبارىنىڭ قاشىپ كەتكەنى. تابايىق ولاردى...................... دەپ سانداردى ىزدەۋگە شىعىپتى.
ەندى لوگيكالىق ەسەپ:
جولاۋشىنىڭ ءبىر ەشكىسى، ءبىر كاپۋستاسى، ءبىر قاسقىرى بار. ول وزەننىڭ ءبىر جاعىنان ەكىنشى جاعىنا ەكى ورىندى قايىق ارقىلى ءوتۋى كەرەك. جولاۋشى ەشكىنى، كاپۋستا جانە قاسقىردى وزەننەن قالاي وتكىزدى؟ قاسقىردى ەشكىمەن قالدىرا المايدى، ال ەشكىنى كاپۋستامەن قالدىرا المايتىنى بەلگىلى بولسا؟ شەشىمى: ول ءۇشىن ۇشەۋىن دە قاداعالاۋسىز قالماۋى كەرەك. ءبىرىنشى قاتىناعاندا جولاۋشى وزەننىڭ ار جاعىنا ەشكىنى اپارادى. ەكىنشى قاتىناعاندا جولاۋشى قاسقىردى الادى، كاپۋستا قالادى. وزەننىڭ ار جاعىنا جەتكەن سوڭ قاسقىردى قالدىرىپ، ەشكىنى قايتادان وزەننىڭ بەر جاعىنا اكەلەدى. ءۇش قاتىناعاندا ەشكىنى قالدىرىپ، كاپۋستانى وزەننىڭ ار جاعىنا اپارادى. كاپۋستانى قالدىرادى دا، ءوزى بەر جاققا قايتا ورالادى. ءتورت قاتىناعاندا ول ەشكىنى وزەننىڭ ار جاعىنا شىعارادى.
2. ايدىننىڭ اسقاردان بويى ۇزىن، ءبىراق جاناتتان كىشى. كىم ۇزىن؟ شەشىمى: جانات – ۇزىن
ماتەماتيكا («انانىڭ ءتىلى» ءانىنىڭ ءموتيۆى) ءانىن قابىل الىڭىزدار.
مەكتەپكە كەلدىم، ۇستازدى كوردىم،
جازۋ، سىزۋ مەن ساناۋ ۇيرەندىم.
سان مەنەن ورنەك، تەڭدەۋمەن بولشەك،
سىرىنا ونىڭ، ءۇڭىلىپ كورسەك.
ماتەماتيكا – بار ءىلىم باسى،
ماتەماتيكا – عىلىم پاتشاسى.
ماتەماتيكا - ءومىر تىرەگى
ماتەماتيكا – شاكىرت جۇرەگى.
سەنسىز دۇكەنگە بارا المايمىز،
سەنسىز ۇيلەردى سالا المايمىز.
سەنسىز ۋاقىتتى بىلە المايمىز.
سەنسىز تاريحتى جازا المايمىز
كورىنىس: «اريفمەتيكالىق ورتا».
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
