InfoHub Logo

مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردى اقىل - وي تاربيەسى ارقىلى دەربەستىككە تاربيەلەۋ.

مەكتەپكە دەيىنگى كەزەڭدەگى تاربيە - ادام قالىپتاسۋىنىڭ العاشقى باسپالداعى. بۇل بالانىڭ اسەرلەنگىش، ەلىكتەگىش، ويلاۋدى، سويلەۋدى مەڭگەرۋىمەن العاش رەت بوتەن ورتاعا بەيىمدەلۋىمەن سيپاتتالاتىن كەزەڭ مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى تاربيەنىڭ نەگىزى بەس جاسقا دەيىن قالانادى.
«بەس جاسقا دەيىن جۇرگىزىلگەن بارلىق تاربيە ءىسىڭىز - بۇكىل پروسەسىنىڭ توقسان پروسەنتى»، - دەپ ءجۇسىپ بالاساعۇني بالالىق كەزەڭدەگى تاربيەنىڭ ماڭىزىن انىق كورسەتكەن.
بالانىڭ اقىل - ويىن جۇيەلەۋ، ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ، دالدىككە ۇيرەتۋ شىندىققا تاربيەلەۋ ماقساتىندا، ساۋاتتىلىققا باۋلۋ - بۇگىنگى كۇن تالابى.

مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالانى دامىتاتىن، وسىرەتىن ءارى تاربيەلەيتىن دە نەگىزگى ءىس - ارەكەتى - ويىن.
ويىن ارقىلى بالا ءوزىن قورشاعان ورتامەن، تابيعاتپەن، قوعامدىق قۇبىلىستارىمەن، ادامدارمەن، ولاردىڭ ەڭبەگىمەن، قارىم - قاتىناستارىمەن تانىسادى.
بەلگىلى پەداگوگ ا. س. ماكارەنكو بالانىڭ ومىرىندەگى ويىننىڭ اتقاراتىن قىزمەتى تۋرالى؛ ''ۇلكەندەر ءۇشىن جۇمىستىڭ، قىزمەتتىڭ ماڭىزى قانداي بولسا، بالالار ءۇشىن ويىننىڭ ماڭىزى سونداي بولادى - دەگەن؛ ''

ءبىز بالالاردىڭ ويناي ءجۇرىپ، اناسىنىڭ، اكەسىنىڭ بارلىق ماماندىق يەلەرىنىڭ قىزمەتتەرىن اتقارىپ جۇرەتىنىن بايقايمىز. مەكتەپكە دەيىنگى كەزەڭ ءبىز تۇسىنگەندەي ءومىردىڭ تەك الاڭسىز كەزەڭى عانا ەمەس، ەرەسەكتەرگە ولار تەك كيىمى ءبۇتىن، قارنى توق بولسا ويناپ - كۇلۋدى بىلەتىن سياقتى كورىنەدى.

بارلاپ قاراساق بالالار ومىرىندە دە ەرەسەكتەر ومىرىندەگىدەي كۇردەلى، كۇرمەۋى قيىن، كەيدە ءتىپتى شەشىلمەيتىن پروبلەمالار كوپ جانە ولار بالالاردى رەنجۋگە، قاپالانۋعا ءماجبۇر ەتەدى. قيىنشىلىقتارمەن كۇرەسۋگە، جەڭە بىلۋگە، قۋانۋعا ۇيرەتەدى.
- ءتۇرلى - ءتۇستى تەكشەلەردەن ءۇيدى قالاي سالۋ كەرەك؟
- ويىنشىقتاردى ءوزارا قالاي بولىسەمىز؟- دەگەن بولماشى سۇراقتاردى وزدەرى ولار ەرەسەكتەر شە تالقىلاپ جاتادى.

سونىمەن مەكتەپكە دەيىنگى كەزەڭ – بالانىڭ جەكە تۇلعا بولىپ ءوزىن - ءوزى سەزىنۋىنىڭ العاشقى ساتىسى دەمەك ادامگەرشىلىك اقىل – وي جانە باسقا دا قاسيەتتەرىنىڭ ەڭ ماڭىزدى كەزەڭى. بالانىڭ مادەنيەتتى سويلەي ءبىلۋى ءۇي ىشىندە، بالاباقشادا، وتباسىندا العان ءبىلىم تاربيەسىنە بايلانىستى. ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز بالانى جان - جاقتى دامىتا وتىرىپ ءتىلىن دامىتۋ. سوزدىك قورلارىن بايىتۋمەن قاتار ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.

بالانىڭ انا تىلىندە تازا ەركىن سويلەۋىن مەكتەپكە دەيىنگى كەزەڭدە مەڭگەرتۋگە ءتيىسپىز.
ۇلى پەداگوگ ك. د. ۋشينسكيي:”كىمدە كىم بالانىڭ ءتىل قابىلەتىن دامىتقىسى كەلسە، ەڭ الدىمەن ونىڭ وي - ءورىسىن قابىلەتىن دامىتۋى ءتيىس “- دەگەن. ءاربىر ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتتەرىن وتكىزۋدە تاربيەشىنىڭ شىعارماشىلىعى، ءادىس - تاسىلدەرى ءتيىمدى پايدالانۋى، وقۋ ءىس - ارەكەتىن تۇرلەندىرىپ ۇيىمداستىرۋدا ويىنداردى ماقال - ماتەلدەردى، جۇمباقتاردى قولدانۋى بالالاردىڭ قيالىن شارىقتاتادى. ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ ۇستىندە بالانىڭ ويلاۋ قابىلەتى ۇشتاسادى.

كىشكەنتاي بالالار تەز ەلىكتەگىش جان - جاعىنا الاڭداعىش كەلەدى. ءسوزدى مانەرلەپ ايتۋدا بولسىن، بالالار تاربيەشىگە، ۇلكەندەرگە ەلىكتەيدى. ءتىل دامىتۋ، كوركەم ادەبيەت وقۋ ءىس - ارەكەتتەرىن ويىن ارقىلى وتكىزۋ ادامگەرشىلىك مىنەز – قۇلىقتى قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتەدى. سالەمدەسۋگە باۋلۋ، دوستىققا، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋگە بەيىمدەيدى. مەن ءوز تاجىريبەمدە بالالار ءتىلىن دامىتۋدا، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ ماقساتىندا مىنا جوبالاردى نەگىزگە الا وتىرىپ جۇمىس جاساۋدامىن.

- ءتىلدى دۇرىس مەڭگەرۋ؛
- اۋىز ەكى سويلەي ءبىلۋ؛
- كوركەمسوز ۇلگىلەرىن ۇيرەتۋ جانە يگەرگەن بىلىمدەرىن قولدانا ءبىلۋ؛
- سوزدىك قورىن مولايتۋ؛
- دىبىستاردى انىق ايتۋعا ۇيرەتۋ
وسى جوبالاردى مەڭگەرگەن بالا مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاۋعا ەمىن - ەركىن سويلەي الاتىن دەڭگەيگە جەتەدى.

مەكتەپ ج. د. بالا كوزبەن كورىپ تانىعان زاتتى دۇرىس قابىلداپ، ەلەستەتە الادى. سوندىقتان بالامەن سويلەسكەندە، ادەبي شىعارمالاردى وقىعاندا ولارعا سۋرەتتەپ كورسەتىپ اڭگىمەلەۋ وتە اسەرلى بولماق. شىعارما مازمۇنىنا نەمەسە بالالاردىڭ ءىس - ارەكەتىنە ءومىر مەن تابيعات قۇبىلىسىنا ارنالعان كوركەم سۋرەتتەر بالانىڭ سانا سەزىمىنە، جۇيەلى سويلەۋىنە اسەر ەتەدى. ءومىر قۇبىلىسىن ناقتى كورىپ تانۋعا جول اشادى.

مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالا كوزبەن كورىپ، تانىعان زاتتاردى دۇرىس قابىل، ەلەستەتە الادى. سوندىقتان بالامەن سويلەسكەندە، ادەبي شىعارمالاردى وقىعاندا، ولارعا سۋرەتتەر كورسەتىپ، اڭگىمەلەسۋ اسەرلى بولماق. شىعارما مازمۇنىنا نەمەسە بالالاردىڭ ءىس - ارەكەتىنە، ءومىر تابيعات قۇبىلىسىنا ارنالعان كوركەم سۋرەتتەر بالانىڭ سانا - سەزىمىنە، جۇيەلى سويلەۋگە اسەر ەتەدى. ءومىر قۇبىلىسىن ناقتى كورىپ تانۋعا جول اشادى.

بالا وقىعان اڭگىمە، ەرتەگى مازمۇنىن سۋرەت ارقىلى تەز قابىلداپ تۇسىنەدى. سوندىقتان ەرتەگى، اڭگىمەلەردىڭ سۋرەتى ايقىن، شىعارما مازمۇنىنا ساي بولۋىن ەسكەرگەن ءجون. بالانىڭ ءتىلىن، سانا - سەزىمىن جەتىلدىرۋ، ەستەتيكالىق تالعامىن بايىتۋدا تەلەديدار ارقىلى بەرىلەتىن مۋلتيپليكاسيالىق فيلمدەردى كورسەتىپ اڭگىمەلەسۋ، وقىلعان شىعارماعا بايلانىستى ديافيلمدەر، كومپيۋتەر قولدانۋ پايدالى.

بالاعا ديافيلم نەمەسە تەلەديداردان ءار ءتۇرلى قىزىقتى كورسەتىلىمدەردى كورسەتۋ قازىرگى زاماندا وتە قاجەت. بالا تەلەديدار كورىپ وتىرعاندا جان - جاعىنداعىلار داۋىستاپ سويلەپ، اڭگىمەلەسۋ بولماۋىن ەسكەرگەن ءجون. كورىپ نە تىڭداپ وتىرعاندا بالا جاقسى ءتۇسىنىپ، قابىلدايتىن بولۋى كەرەك. سونىمەن بىرگە بالادان العان اسەرىن ايتىپ بەرۋگە ۇيرەتىپ وتىرۋ قاجەت.
بۇگىنگى كۇن تالابى – بالانىڭ اقىل - ويىن دامىتۋ، ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋ، وزىندىك ىسكەرلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، زامان تالابىنا ساي ويى جۇيرىك ەتىپ تاربيەلەۋ.

ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ بارلىق ساتىلارىنىڭ الدىندا تۇرعان كوكەيكەستى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى – ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ، ونىڭ ادىستەمەسىن جەتىلدىرۋ، جاس ۇرپاقتىڭ تۇلعالىق ويلاۋىن دامىتۋ بولىپ تابىلادى.

زامان تالابىنا ساي جاس ۇرپاق تاربيەلەۋدە مەكتەپكە دەيىنگى بالا تاربيەسىمەن اينالىساتىن قىزمەتكەرلەر، تاربيەشىلەرگە جاۋاپتى مىندەت جۇكتەلەدى. بۇل مىندەتتى كەڭ بايتاق رەسپۋبليكامىزدىڭ بارلىق مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردە قىزمەت اتقاراتىن ماماندار ابىرويمەن اتقارىپ كەلەدى.