مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جازعى دەمالىسىن ۇيىمداستىراتىن تاربيەشىلەرگە ارنالعان ادىستەمەلىك جۇمىستار مەن ءىس-شارالار جيناعى
مازمۇنى
العى ءسوز
جاز ايلارىندا وقۋشىلاردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق تالاپتارى
قازاقستاندىق ەلجاندىلىق تاربيەسى - ىنتىماق پەن دوستىق كەپىلى
ادەبي - مۋزىكالىق قوناق ءۇي
ولەڭ – جىرلار
ۇلتتىق سپورت، ونەر، ءبىلىم
پايدالانعان ادەبيەتتەر
العى ءسوز
قازاق حالقى - تالعامپاز حالىق. ۇرپاعىنا قالدىرعان باي مۇراسى – تۇنعان عيبرات ونەگە، ۇرپاق جالعاستىعىن بايلانىستىرىپ تۇرعان حالىقتىڭ ومىرشەڭ تاجىريبەسىنە تولى. ۇلتتىق بولمىس پەن حالىقتىق ۇعىمداردى شاكىرت بويىنا دارىتۋدا وتباسى مەن ۇستازدار قاۋىمىنىڭ ءتالىم - تاربيەلىك شارالارىنا قويىلار تالاپ جوعارىلادى. مەكتەپ – ءبىلىم بەرۋمەن قاتار، تاعىلىمدى ءتالىم - تاربيە تۇرلەرىن ۇيىمداستىراتىن ونەگە ورداسى. تاربيە مازمۇنى ۇيىمداستىرۋشىنىڭ شەبەرلىگىمەن ۇشتاسقاندا قانداي شارا بولسىن، شاكىرتتىڭ ىشكى جان - دۇنيەسىن جاڭارتىپ، رۋحاني ازىق بولىپ، سونىدا جارقىن قۇبىلىستارعا جەتەكشى بولا بەرمەكشى.
ۇزاق ۋاقىت بويى وقۋشىلاردىڭ وي - ساناسىنىڭ ءوسىپ – جەتىلۋى تەك ءبىلىم كورسەتكىشىمەن باعالانىپ كەلدى. ناتيجەسىندە تامىرىن تەرەڭگە جايماعان، قۇنارسىز جەردە وسكەن وسىمدىك بولمىسىن بويىنا دارىتا الماعان، ال وزىنىكىن باعالاپ بىلمەگەن جاس ۇرپاق ءوسىپ جەتىلدى. مۇنىڭ سالقىنى بۇكىل ۇلت بولمىسىنان كورىنىس تاپتى. «بالا ءتالىمى – قۇرساقتان» دەگەن حالىق دانالىعىن ەسكەرمەگەن كەيبىر اكە - شەشە تالىمدىك ماعىناسى بار دانالىق سوزدەر مەن ونەگەلى ىستەردى وتباسىنا دارىتا المادى.
وسى ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلەتىن تاربيەلىك شارالارى ءۇشىن ۇسىنىلىپ وتىرعان ادىستەمەلىك جيناعىمنىڭ سەپتىگى تيەر دەگەن ويدامىن.
جاز ايلارىندا وقۋشىلاردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق تالاپتارى
جاز ايلارى – مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇشىن ەرەكشە ىقىلاسپەن كۇتىلەتىن ۋاقىت. جىل بويى ساباق بارىسىنداعى توقسان اراسىنداعى بەرىلەتىن كۇندەر دەمالىس بولىپ ەسەپتەلگەنىمەن، جاز كەزىندەدەگىدەي دەمالىستىڭ مول مۇمكىندىگىن بەرە المايدى. جازعى دەمالىس – مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جالپى فيزيولوگيالىق، سانا – سەزىمدىك، دۇنيەتانىمدىق تۇرعىدا دامۋ، جەتىلۋ كەزەڭى.
باستاۋىش جانە ورتا بۋىن سىنىپتارىنىڭ بالالارى ءۇشىن بۇل ۋاقىت ءتان – تۇرپاتتىڭ تابيعاتپەن ەرەكشە ۇندەستىك تاۋىپ، دۇنيەتانىم اياسى كەڭيتىن، كوزقاراس قالىپتاسىپ، ۇيرەنۋگە ىقىلاسى ارتاتىن جىلدىڭ تاماشا مەزگىلى.
جاز مەزگىلىندەگى بۇل ۋاقىت بالالاردىڭ نەگىزگى ساباقتان، ۇيرەنشىكتى تىرشىلىك قارەكەتىنەن بوساپ، ءوزىن قىزىعۋشىلىعىمەن اينالىسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان ۇستاز - تاربيەشىلەرگە وقۋشىنىڭ بوس ۋاقىتىن دۇرىس پايدالانۋعا باعىتتاۋدىڭ، ۇيرەتۋدىڭ ءمانى زور. بوس ۋاقىت دەنە جانە اقىل - وي قىزمەتىن تىنىقتىراتىن، قارىم - قۋاتتى جەتىلدىرەتىن ءىس - ارەكەتكە جۇمسالۋى ءجون. ايتسە دە تىنىعا ءجۇرىپ، ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ شىنىعۋ – شىڭدالۋ ماسەلەسىمەن قاتار، ءتۇرلى باعىتتاعى ءىس - شارالارعا تارتۋ ارقىلى تاربيەلەۋ ماڭىزدى.
وسىعان وراي، بالالاردىڭ جازعى دەمالىسىن ۇتىمدى پايدالانۋ ماقساتىندا، ولارمەن ءتۇرلى شارالار وتكىزۋدە تاربيەشىلەر:
- بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىن؛
- پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىگىن؛
- دەنساۋلىعىن؛
- ۇلتتىق ەرەكشەلىگىن؛
- ايماقتىق ەرەكشەلىگىن؛
- ءدىل (مەنتاليتەتتى) ەرەكشەلىگىن؛
- جىنىستىق ەرەكشەلىگىن؛
- قابىلەت - مۇمكىندىگىن، ت. س. س. ەرەكشەلىكتەرى مەن مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرۋى قاجەت.
سونىمەن قاتار، وتكىزىلەتىن شارالار ناتيجەسى بالالارعا:
- ءوز دەنساۋلىعى مەن ءوزىنىڭ ءوسىپ - جەتىلۋىنە ءمان بەرۋگە؛
- ويىن ارەكەتى بارىسىندا ويلاۋ ارەكەتىنىڭ دە ءتيىمدى ادىستەرىن مەڭگەرۋگە؛
- دوستىق، جولداستىق، سىيلاستىق، ءوزارا كومەك ت. ب. سياقتى ادامي قاسيەتتەردى ۇعىنۋعا؛
- تۋعان جەردىڭ تابيعاتىنىڭ جانە ەكولوگيالىق ماڭىزىنا ءمان بەرۋگە؛
- ازاماتتىق - ەلجاندىلىق سانانى قالىپتاستىرۋعا؛
- ۇلتتىق جانە مادەني، تۇرمىستىق سالت - ءداستۇر، جانە ت. ب. ۇعىمداردى مەڭگەرۋگە قالىپتاستىرۋ – تاربيەشى - ۇستازدىڭ باستى مىندەتى.
قويىلعان مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ ۇردىسىندە ونى ورىنداۋ جانە تۇزەتۋدى باقىلاۋ – جوسپاردىڭ ناقتىلىعى.
ناقتى پەداگوگيكالىق مىندەتتەردى انىقتاۋ:
- لاگەر ورنالاسقان جەردىڭ، ەلدىڭ دامۋ پەرسپەكتيۆاسى؛
- قازىرگى زامانعى بالالار قوزعالىسى مەن ۇيىمدارى قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى؛
- لاگەر جۇمىسىنىڭ كۇنتىزبەلىك جانە پەرسپەكتيۆالىق جوسپارىنان؛
- لاگەردىڭ الەۋمەتتىك كەڭەسىنىڭ ۇسىنىستارى ارقىلى جولعا قويىلادى؛
لاگەردىڭ توپ جۇمىستارى دەگەنىمىز، بۇل:
- اۋىسىمدا جۇرەتىن جالپى لاگەرلىك جۇمىستاردىڭ باعىتتىلىعى، سيپاتى، اۋىسىمدارىنىڭ وزگەشەلىگى؛
- لاگەردىڭ داستۇرلىگى؛
- لاگەردىڭ پروفيلدەرى (جاس تىلشىلەر، تۋريستەر، سپورتشىلار ت. ب.)؛
- ءمۇعالىم - ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ جەكە قىزىعۋشىلىقتارى؛
- تاربيە ءۇردىسىنىڭ ماتەريالدىق جاعىنان قامتاماسىز ەتىلۋى؛
- لاگەردىڭ بارلىق بولىمشەلەرىنىڭ ءوزارا ءىس - ارەكەتى.
جازعى مەكتەپ لاگەرىندەگى تاربيەشىلەر جۇمىستى ۇيىمداستىرۋدىڭ تومەندەگىشە رەتىن ەسكەرۋگە مىندەتتى:
ا) كۇندەلىكتى جوسپاردى قۇرۋ؛
ءا) توپتىڭ كۇندەلىگىن جۇرگىزۋ؛
ب) ۇيقىدان تۇرعانعا دەيىنگى 15 - 20 مينۋتتىق تاربيەشىلەر لەزدەمەسىنە قاتىسۋ.
توپ اتتارى، ۇراندارى
توپتاردىڭ اتتارى مەن ۇراندارى، ۇراندىق سويلەسىمدەرى بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي ىرىكتەلىپ الىنادى.
توپتاردىڭ اتتارى «جۇلدىزشا»، «بالدىرعان»، «اق كوگەرشىن»، «قارلىعاش»، «جالىن»، «قىران»، «بولاشاق»، «مۇراگەر»، «بالداۋرەن»، «جاس تولقىن» ت. ب. دەپ اتاۋعا بولادى.
توپ ۇراندارىنىڭ ۇلگىلىك نۇسقالارى:
- ءبىز كىشكەنتاي «جۇلدىزبىز»،
ونەگەلى ۇل - قىزبىز.
- «بالدىرعانبىز»- بالدايمىز،
باقىتتى ءومىر تاڭدايمىز.
شاتتىق - دۋمان كوڭىلدى،
بولاشاققا جالعايمىز. 3
- «اق كوگەرشىن»- بەيبىتشىلىك ۇلانبىز،
- جاقسىلىق، جاقسى ۇنگە ۇرانبىز. ت. ب. س.
ۇراندىق سويلەسىمدەر:
- قاندايمىز؟ - ءان ايتۋعا قالايمىز؟
- جارايمىز! - باستاۋشىعا قارايمىز.
- قالايمىز؟
- سانايمىز: ءبىر، ەكى، ءۇش!
جولعا باستاپ ءتۇس.
- ءبىزدىڭ توپ قانداي؟
تاتۋلىعى بالداي!
شارىقتاتىپ، تالماي...
- ءان ايتامىز قالماي!
لاگەردە بالالارمەن جۇرگىزىلەتىن جۇمىس تۇرلەرى
جازعى ماۋسىمدىق لاگەرلەردە بالالارمەن جۇرگىزىلەتىن جۇمىس الۋان ءتۇرلى بولۋى مۇمكىن. ولار:
- سپورتتىق، ۇلتتىق، تانىمدىق جانە جەرگىلىكتى ويىندار؛
- العىرلىق، زەردەلىك، تىلدىك شوۋ - سايىستارى؛
- ەر بالالار مەن قىز بالالار اراسىنداعى ادەپ، سالت - داستۇرگە بايلانىستى سىن - بايقاۋلار؛
- ۇلتتىق داستۇرلەر مەرەكەسى؛
- ونەر بايقاۋلارى؛
- ادەبي ۆيكتورينالار؛
- سۋرەت كورمەسى، پلاكاتتار بايقاۋى؛
- پىكىرتالاس، پىكىر - سايىستار، ينتەراكتيۆتى تاپسىرمالار؛
- كوڭىلدى تاپقىرلار كلۋبى (كۆن)؛
- سوزدىك سايىستار، ساياحاتتار؛
- پوەزيا كەشتەرى؛
- ءان - كۇي كەشتەرى؛
- كونسەرتتىك كەشتەر؛
- بي كەشتەرى، ت. ب.
ءىس - شارالاردىڭ تاقىرىپتىق ۇلگىلەرى
جازعى دەمالىس لاگەرىندە دەمالۋعا كەلگەن بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، وتكىزۋگە مۇمكىن ءىس - شارالار تاقىرىپتارى:
- «مەنىڭ ەلىمنىڭ نىشاندارى» اڭگىمە؛
- «قازاقستاندىق ەلجاندىلىق - بۇل....» پىكىرتالاستار،
- «ءانىم سەنسىڭ، تۋعان جەر!» ءان - كەشى؛
- «قازاقستاننىڭ ۇلى ادامدارى» شىعارما؛
- «تىلگە قۇرمەت – ەلگە قۇرمەت» كۆن
- «مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ اۋىلىم» جوبالار سايىسى؛
- «لاگەر ارۋى»قىزدار اراسىنداعى سايىستار؛
- «قانداي كوركەم، تۋعان ولكەم» تابيعات اياسىنا ساياحات؛
- «ۇلتىمنىڭ ۇلانىمىن» ەر بالالار اراسىنداعى سايىس؛
- «لاگەر جەتىستىكتەرى» باسپاسوزگە ماقالا بەرۋ؛
لاگەر جۇمىسىن جوسپارلاۋعا ەسكەرىلەتىن داتالى كۇندەر
1 ماۋسىم – حالىقارالىق بالالاردى قورعاۋ كۇنى.
5 ماۋسىم - دۇنيە جۇزىلىك قورشاعان ورتانى قورعاۋ كۇنى.
17 ماۋسىم - دۇنيەجۇزىلىك اشارشىلىق پەن قۇرعاقشىلىققا كۇرەس كۇنى.
26 ماۋسىم - حالىقارالىق ەسىرتكى پايدالانۋشىلار مەن تاراتۋشىلار، ساتۋشىلارمەن كۇرەس كۇنى.
مەكتەپ جانىنداعى لاگەر جۇمىستارى تومەندەگى رەتپەن قۇرىلۋى كەرەك
1. جول جۇرۋگە دايىندىق.
2. لاگەر ايماعىنا كەلۋ.
1 - كۇن
لاگەرگە كەلگەننەن كەيىن:
ا) بالالاردى ورنالاستىرۋ؛
ءا) لاگەر ءومىرىنىڭ جاعدايىمەن، كۇن تارتىبىمەن تانىستىرۋ؛
2 - كۇن
تاڭەرتەڭ: دەنە شىنىقتىرۋ. (ۇنەمى)
كۇندىز توپتارعا ءبولىنۋ، تاپسىرمالاردى ءبولىپ الۋ. لاگەردىڭ اشىلۋىنا دايىندىق.
تۇستەن كەيىن: «ءبىز لاگەردە قالاي تۇرامىز؟» شارا
3 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «ۇلتىمنىڭ ۇلانىمىن» اتتى ەر بالالار اراسىنداعى سايىسقا دايىندىق.
كۇندىز: دەنە شىنىقتىرۋ ساباعى. «ەڭ مىقتى جۇرگىزۋشى» سايىسى.
تۇستەن كەيىن: «نەگەش» كلۋبىندا كەزدەسۋ. تانىمدىق سىرىنا ساياحات.
4 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «دەنساۋلىعىڭ جاقسى بولسا، جاتتىعۋعا العىس ايت» سايىسى.
كۇندىز: «داستارحان باسىندا ءوزىن مادەنيەتتى ۇستاۋ» اڭگىمە.
تۇستەن كەيىن: «ماماندىققا ساياحات» توپتىق اڭگىمە.
5 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «قازاقستان قىزدار»اتتى سايىسقا دايىندىق.
كۇندىز: «ءبىزدىڭ لاگەر» اتتى سۋرەت سايىسى.
تۇستەن كەيىن: «ماقالداپ سويلەۋ – شەشەنگە ءتان» سايىسى.
6 - كۇن
تاڭەرتەڭ: تۋعان جەر، وتان تۋرالى اندەر ۇيرەنۋ.
كۇندىز: جەرگىلىكتى جەرلەردىڭ ويىندارى. ۇلتتىق ويىن سايىسى.
تۇستەن كەيىن: ەر بالالار اراسىنداعى سايىس.
7 - كۇن
تاڭەرتەڭ: دالاداعى سەرۋەن. «وزىڭە زيان كەلتىرمەي، كۇنمەن قالاي
دوستاسۋعا بولادى؟» اتتى دارىگەرمەن كەزدەسۋ.
كۇندىز: مۋزىكالىق ساباقتار.«ءبىز قاي ەرتەگىدەنبىز؟» اتتى ۆيكتورينا.
تۇستەن كەيىن: تابيعي ماتەريالداردان جاساپ، «ورمان كەرەمەتى» سايىسى.
8 - كۇن
تاڭەرتەڭ: تازالىق كۇنى.
كۇندىز: «كوپ وقىعان، كوپ بىلەدى»اتتى ادەبي ويىن.
تۇستەن كەيىن: تىنىش ويىندار. نەگەشپەن كەزدەسۋ.
تىيىمدار سىرىنا ساياحات.
9 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «كۇشتى، العىر، قىراعى ويىندار ءبىزدى دامىتادى»
كۇندىز: فەستيۆال تۋرالى اڭگىمە.
تۇستەن كەيىن: «ەڭ ادەمى قۇمنان جاسالعان قالالار، اۋىلدار» سايىسى.
10 - كۇن
تاڭەرتەڭ: اتا - انالارمەن كەزدەسۋ.
كۇندىز: ويىن - ساياحات.
تۇستەن كەيىن: «دوستىق وتى». دوستىق تۋرالى اندەر مەن ولەڭدەر.
11 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «جاڭىلتپاش جالىقپايمىز»
كۇندىز: دەنە شىنىقتىرۋ ساباقتارى. كورمەنى بەزەندىرۋ.
تۇستەن كەيىن: الەم حالىقتارىنىڭ بيلەرى.
12 - كۇن
تاڭەرتەڭ: سۋرەتتەر سايىسى
كۇندىز: دەنە شىنىقتىرۋ سايىستارى. «قارا جورعا» بۋىن بيىنەن.
تۇستەن كەيىن: بالشىق پەن ەرمەكسازدان مۇسىندەۋ سايىسى.
13 - كۇن
تاڭەرتەڭ: تازا اۋادا اڭگىمە. «ادەپتىلىك الىپپەسى».
كۇندىز: ۇلتتىق ويىندار.
تۇستەن كەيىن: دوستىق وتى.
14 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «جۇمباق - جۇمىپ ب ا ق....»اۋىز ادەبيەتىنە ساياحات.
كۇندىز: «سۋ پاتشالىعى» كۇنى ويىنىنا دايىندىق.
تۇستەن كەيىن: بي كەشى.
15 - كۇن
تاڭەرتەڭ: كوڭىلدى ويىندار كۇنى
كۇندىز: «مەنىڭ ومىرىمدەگى ەڭ قىزىقتى كۇن» توپ جيىندارى.
تۇستەن كەيىن: «تۋعان ولكەم جايناي بەر» اڭگىمە.
16 - كۇن
تاڭەرتەڭ: جەرگىلىكتى جەردەگى ويىندار.
كۇندىز: «ەلىمنىڭ ەرتەڭىمىن» اڭگىمەلەسۋ.
تۇستەن كەيىن: مەرگەندەر سايىسى.
17 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «ەڭ تاپقىر»سايىسى.
كۇندىز: مۋزىكالىق ساباقتار.
تۇستەن كەيىن: مەرگەندەر سايىسى.
18 - كۇن
توپتاردىڭ لاگەر جابىلۋىنا دايىندىعى.
قوشتاسۋ كونسەرتى.
19 - كۇن
لاگەردىڭ جابىلۋىنىڭ سالتاناتتى مەرەكەسى.
ساپ تۇزەۋ، توپتاردىڭ راپورتى.
لاگەرلىك بال - ماسكاراد.
(لاگەرگە قابىلدانعان كۇنىڭ ىشىندەگى جيىرما كۇنى بەرىلگەن)
قازاقستاندىق ەلجاندىلىق تاربيەسى – ىنتىماق پەن دوستىق كەپىلى.
ەلىمىزدىڭ كوپۇلتتى مەملەكەت ەكەنىن ەسكەرە كەلىپ، بەلگىلى مەرزىمدە از ۋاقىتقا باس قوساتىن قازاق بالالارى مەن سان ۇلت وكىلدەرى ۇرپاعىنىڭ ءبىر - بىرىمەن ىنتىماقتى، دوستىق قارىم - قاتىناستا بولۋىنا، تۋعان ەل، وسكەن جەرگە، جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرىنە، حالىقتىڭ ۇلتتىق مادەنيەتىنە دەگەن شىنايى سەزىمىنىڭ ۇيلەسۋىنە اس كوڭىل ءبولۋ كەرەك.
قازاقستاندىق ەلجاندىلىق دەگەنىمىز – بۇل تۋعان ەلىن جاقسى كورىپ، ءسۇيۋ، ارداقتاۋ، جالپىحالىقتىق ىستەرگە بەلسەنە ارالاسۋ. ازاماتتىلىق – بۇل الەۋمەتتەندىرىلگەن جەكە تۇلعانىڭ بەلسەندىلىك قاسيەتى، ول ءوزى رەتىندە قوعام مەن مەملەكەت دامۋىنىڭ ءار ءتۇرلى ساتىلارىندا ساياسي قۇقىقتىق بەلسەندىلىكتىڭ وبەكتىسى مەن سۋبەكتىسى بولا الادى. قازاقستاندىق ەلجاندىلىق رۋحتا تاربيەلەنگەن، ازاماتتىلىق قاسيەتتەرى قالىپتاسقان تۇلعا بويىندا:
- مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ؛
- وتانىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك؛
- وتان تاعدىرىنا دەگەن جاۋاپكەرشىلىك سەزىمى؛
- وتان مۇددەسىنە قىزمەت ەتۋ قابىلەتى مەن دايىندىعى؛
- قازاقستانداعى باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ قۇقىقتارىن سىيلاۋ.
- قالىپتاسقان وزىندىك ادامگەرشىلىك سەزىم؛
- وزىندىك تارتىپكە اينالعان ىشكى ەركىندىك؛
- بيلىك جۇرگىزۋ شەبەرلىگىنە يە بولۋعا دەگەن قۇشتارلىق سەزىمدەر مەن ىشكى دايىندىق بولۋى ءتيىس.
ۇلتجاندىلىق دەگەنىمىز - ءوز ۇلتىن ءسۇيۋ جانە ءوز حالقى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋ، ۇلتتىق مۇددەنى قورعاۋ، قايدا جۇرسە دە ءوز ۇلتىنىڭ بالاسى ەكەندىگىن ۇمىتپاۋ، سونىمەن قاتار باسقا ۇلتتىڭ وكىلدەرىنە قۇرمەتپەن قاراپ، ءوز حالقىنىڭ مۇددەسىنە ساي ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك - مادەني ماسەلەلەردى شەشۋگە اتسالىسۋ. وسىنداي اسىل سەزىمدەردى بالالار بويىنا دارىتۋ ءۇشىن ەل مەن جەر، تۋعان وتان جانە ۇلتىمىز تۋرالى اڭىز – اڭگىمەلەر وقىپ، تالداتىپ، اندەر مەن ولەڭ – جىرلار جاتتاتىپ، ورىنداتۋ وتە ۇلكەن ىقپال ەتەرى ءسوزسىز.
تۋعان جەر تۋرالى اڭگىمە
قازاق حالقىنىڭ ۇعىمىندا تۋعان جەردەن قاسيەتتى ەش نارسە جوق. سوندىقتان دا جاۋعا قارسى جورىققا اتتاناردا نەمەسە ەل باسىنا كۇن تۋىپ، ۋاقىتشا قونىس اۋدارعان كەزدە، كىندىك قانى تامعان تۋعان جەردىڭ ءبىر ۋىس توپىراعىن اتا - بابامىز ءارقاشان وزىمەن بىرگە الىپ جۇرگەن. سونداي - اق شەت ولكەدە قايتىس بولعان كىسىنىڭ سۇيەگىن تۋعان جەرىنە اكەلىپ جەرلەيتىن بولعان.
ۇلتاراقتاي بولسا دا،
اتا قونىس جەر قىمبات.
ات توبەلىندەي بولسا دا،
تۋىپ وسكەن ەل قىمبات،- دەپ ولار تۋعان جەرىن قورعاۋدى قاسيەتتى ساناعان.
قازاق حالقى تۋعان جەردىڭ تابيعاتىن ساقتاۋعا دا ۇلكەن ءمان بەرگەن.
«ۇلتىمنىڭ ۇلانىمىن»اتتى ەر بالالار اراسىنداعى وتەتىن سايىسى
لاگەردە ادەتتە بالالار ارالاسىپ جۇرگەندىكتەن، ولاردىڭ دوستىعىن نىعايتۋ بارىسىندا، ءار ۇلتتىڭ دا ماقتانارلىق مادەنيەتى بار ەكەنىن كورسەتكەن ءجون.
لاگەردە وتەتىن بۇل شاراعا توپتاردان ءار ۇلت وكىلدەرىن قاتىستىرادى. ەسكەرتەتىن ءبىر جايت: بالالاردىڭ قابىلەت ەرەكشەلىگىنە ساي، نوميناسيا ءتۇرىن كوبەيتكەن دۇرىس. سايىستىرۋ ارقىلى بالالاردى ءبىر - بىرىنە جاۋلاستىرماي، دوستاستىرۋدىڭ ءبىر ءتۇرى – بەرىلەتىن اتاق تۇرلەرىن كوبىرەك تاڭداۋ كەرەك.
سايىستىڭ ماقساتى:
- لاگەردەگى بالالاردىڭ ءتىل تابىسۋى، ەر بالالار بەدەلىنىڭ ارتۋى، توپتاردىڭ ۇجىمدىق سيپات الىپ، قالىپتاسۋى؛
- ەلىمىزدە تۇراتىن ۇلت وكىلدەرىنىڭ ءوز ۇلتىنىڭ ءتىلى مەن ونەرىن، مادەنيەتىن قۇرمەتتەپ قانا قويماي، مەملەكەتتىك ءتىل مەن تۋعان، وسكەن جەرگە، جەرگىلىكتى حالىققا دەگەن قۇرمەت سەزىمىن نىعايتۋ؛
- بالالاردىڭ ءوز ونەرىن ەركىن كورسەتۋ ارقىلى بولاشاق ومىرىندە جەتىستىككە جەتۋ جولىنا سۇرلەۋ سالۋ.
1. «كورگەندى ەلدىڭ بالاسى». 2 - 3مينۋت. بۇل – ءوزىن - ءوزى تانىستىرۋ. سايىسكەر - ۇلان ءوزىن جانە ءوزىنىڭ اتا – تەگىن، ۇلتىن، شىققان جەرىن، وسكەن قالاسىن، تۋعان جەرىن تاقپاقتاپ نەمەسە انگە قوسىپ، ءتىپتى قارا سوزبەن دە اسەرلى بايانداۋىنا بولادى.
2. «تىلگە قۇرمەت - ەلگە قۇرمەت» 1 - 2مينۋت. بالالاردىڭ قازاق تىلىنە دەگەن قۇرمەتىن باعالاۋ ماقساتىندا بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە ساي سۇراقتار دايىنداۋعا بولادى. تاربيەشى بالار مۇمكىندىكتەرىنە وراي، جۇمباق، جاڭىلتپاش، ماقال - ماتەل، تاقپاق، ءان ت. س. س. تالاپتاردى تاڭداعانى دۇرىس. ونى بيلەت سۇراقتارىن دايىنداعانداي تاپسىرما رەتىندە بەرۋگە بولادى.
3. «كۇش اتاسىن تانىماس» (جاتتىقتىرۋشىلار بەلگىلەنگەن ۋاقىتپەن) ۇلانداردىڭ كۇشىن، ەپتىلىگىن، قىراعىلىعىن ساراپقا سالاتىن كەزەڭ. ول بىرنەشە شاعىن كۇش سىنايتىن ويىنداردان تۇرۋى مۇمكىن:
- بىلەك كۇرەستىرۋ
- اسىق اتۋ
- مەرگەندىك سايىسى ت. س. س كوپكە ورتاق سپورتتىق سايىستاردى قوسۋعا بولادى.
سايىس بارىسىندا قيىندىق تۋعىزارداي بولسا، سپورتتىق كۇش - سايىستارىن الدىن الا وتكىزىپ، ۇپايىن جازىپ اكەلىپ، حابارلاۋعا بولادى.
4. «ازاماتتىق ايناسى». سۇراق - جاۋاپ تۇرىندە بىلىمدىلىگىن بايقاۋ. بيلەتكە جازىلعان نەمەسە شاردىڭ ىشىندە جاسىرىنعان سۇراقتاردى الىپ، وقىپ دەرەۋ جاۋاپ بەرۋى ءتيىس. بۇل شامامەن سۇراقتار شامامەن تومەندەگىشە بولعانى ءجون:
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءانۇرانىنىڭ اۆتورلارىن اتاڭىز؟
- ەلتاڭبا اۆتورلارى كىمدەر؟ ونىڭ ماعىنالىق بەينەسىن ءتۇسىندىرىپ بەرىڭىز.
- «حالىق قاھارماندارىن اتاڭىز»؟
- قازاقستاندا قانشا ۇلت وكىلدەرى تۇرادى؟
- قازاقستان قانداي مەملەكەتتەرمەن كورشى؟
5. «ونەرپاز بولساڭ، ارقالان» (2 - 3 مينۋت) اتىنان بەلگىلى بولىپ تۇرعانداي، ۇلاندار سايىستىڭ بۇل تۇرىندە ءوز ونەرلەرىن ورتاعا سالادى. ساحنادا كورسەتۋگە لايىق ونەر تۇرلەرى:
- ءان ايتۋ:
- بي بيلەۋ:
- شىعىس جەكپە - جەگى ونەرى:
- سۋرەت ونەرى:
- رولدەردە ورىنداۋشىلىق ونەر:
- كوركەم ءسوز وقۋ: ت. س. س.
سايىستىڭ بارلىق ءتۇرى ورىندالىپ بىتكەن سوڭ، ءادىل قازىلار القاسى ءوزارا اقىلداسا وتىرىپ، ەشقانداي بالانى ەسكەرۋسىز قالدىرماعانى دۇرىس. ءار قايسىسىنا ساي اتاق بەرىپ، ماراپاتتاعانى دۇرىس.
ۇلاندارعا لايىق اتاق - نوميناسيا تۇرلەرى:
«ۇلت ۇلانى»
«ماقتاۋلى ازامات»
«ماۋسىم جۇلدىزى»
«لاگەردىڭ ابزال ۇلانى»
«ونەرىمەن كوپكە جاققان»
«كورەرمەندەر كوزايىمى»
«بولاشاق سپورت جۇلدىزى»
«ادەپتى جىگىت»
جارىس مەملەكەتتىك تىلدە ءوتۋى ءتيىس. ماراپاتتاۋ بارىسىندا جازۋلى لەنتا تاعىپ نەمەسە ماقتاۋ قاعازىن ۇسىنعان ءجون.
«لاگەر ارۋى»
اتتى قىز سىنى بايقاۋى
بايقاۋدىڭ ماقساتى:
- قىز بالالاردىڭ ۇجىمدا ءوزارا ءتىل تابىسۋى، باسقا ورتادا ءوز مۇمكىندىكتەرىن كورسەتۋى ارقىلى بەدەلگە يە بولۋى، ۇجىم اراسىندا دوستىقتى نىعايتۋ.
- قىز دەگەن نازىك جاراتىلىستىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگىن، ومىردەگى الاتىن ورنىن سەزىندىرۋ.
بايقاۋ تالاپتارى:
1. «قىزدار سۇلۋ كورىنەر سالەمىمەن» (1 - 2 مينۋت).
سالەمدەسۋ سالتى. سايىستىڭ بۇل بولىمىندە قىزدار وزدەرىن تانىستىرادى. تانىستىرۋ بارىسىندا اتى - ءجونى، اتا - تەگى، وقىعان، وسكەن جەرى، تۋعان وتانى تۋرالى ولەڭدەتىپ، انگە قوسىپ، تاقپاقتاتىپ تا، قاراسوزبەن دە ايتۋعا بولادى.
2. «ءبىلىمدى قىز سۇيكىمدى». قازاق ەلى تاقىرىبىنا سۇراقتار بيلەتكە جازىلىپ، بيلەت الۋ بارىسىندا جاۋاپ بەرۋگە ءتيىس.
سۇراقتاردى تومەندەگىشە بەرۋگە بولادى:
- قانداي تىيىم سوزدەردى بىلەسىز؟ ونىڭ ماعىناسى نەدە؟
- قازاق باتىرلارىن اتاڭىز؟
- قازاقستاننىڭ ونەر جۇلدىزى اتانعان قىزدار كىمدەر؟
3. «بارماعىنان بال تامعان». (5 مينۋت). قىزدار وزدەرىنىڭ قولىنان كەلەتىن ۇلتتىق تاعامىن جاساپ، ونى قانشا ۋاقىتتا، قالاي جاسالاتىنىن ايتۋىنا مۇمكىندىك بەرىلەدى.
4. «ون ساۋساعى مايىسقان» (2 مينۋت). وسى ۋاقىت ىشىندە قىزدار ءوز حالقىنىڭ ويۋ - ورنەگى نەمەسە قولدانبالى قول ونەرىنە قاتىستى تەز جاسالاتىن زاتتى قاعازبەن نەمەسە ماتامەن جاساپ كورسەتۋىنە بولادى.
5. «تال بويىنا جاراسىپ....» (1 - 2 مينۋت). قىزدار ۇلتتىق نەمەسە ءسان ۇلگىسى كيىمدەرىن كيىپ كورسەتىپ، كەربەز جۇرىسىمەن، ادەمىلىگىمەن، ءسان - سالتاناتىن ساحنادا بايقاتادى.
6. «ونەرلى ورگە جۇزەر» (2 - 3مينۋت). قىزدار ونەردىڭ سان قىرىن مەڭگەرۋى ارقىلى بايقاۋدا ونەردەگى ءوز مۇمكىندىكتەرىن كورسەتە الادى.
قىزداردى ماراپاتتاۋعا ارنالعان نوميناسيالار:
«لاگەر ارۋ»- باس جۇلدەگەر
«ەڭ سۇيكىمدى»- 1ورىن
«پاراساتتى ارۋ»- 2ورىن
«ونەرلى ارۋ»- 3ورىن
«زەردەلى ارۋ»
«بەساسپاپ ارۋ» ت. س. س.
«تىلگە قۇرمەت - ەلگە قۇرمەت» كوڭىلدى تاپقىرلار كلۋبىنىڭ بايقاۋى
ماقساتى: لاگەردەگى دەمالۋشىلاردىڭ كوڭىلدى ءازىل - قالجىڭ ارقىلى قازاق تىلىنە دەگەن ىقىلاس تۋعىزۋ.
بايقاۋدىڭ تالاپتارى:
1. سالەمدەسۋ، تانىستىرۋ. «ءبىز كىمبىز؟». (1 - 2مينۋت)
2. ءازىر جاۋاپ ءساتى. «تىلگە قۇرمەت...»
ءار توپتىڭ باسشىسى ءبىر - بىرىنە وسى تاقىرىپ اياسىندا سۇراق قويادى نەمەسە ويىندى جۇرگىزۋشى ءار توپ باسىنا تۇرلەندىرىپ ساۋال تاستايدى.
3. توپ باسشىلارى مونولوگى: «مەنىڭ تىلگە دەگەن قۇرمەتىم» (2مينۋت).
4. ءۇي تاپسىرماسى: «ءتىل – كوڭىل كىلتى» (3مينۋت).
5. مۋزىكالىق سالەم. «ءتىلىم، ءتىلىم، ءتىلىم مەنىڭ....»( 3مينۋت).
(لاگەردەگى سايىس كەزىندە)
تاقىرىبى: «ساعىزدىق سپورت مايتالماندارى ورتامىزدا»
لاگەر دەمالۋشىلارى
ءتۇرى: كەش قالماڭىز باعدارلاماسى جەلىسىندە شوۋ، كەزدەسۋ كەشى.
ماقساتى:
1) لاگەر دەمالۋشىلارىنا ساعىزدىق سپورت مايتالماندارىن تانىستىرا وتىرىپ، سپورتقا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
2) سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا ناسيحاتتاي وتىرىپ، سپورتتان العان ءتۇرلى جەڭىستەردى ناسيحاتتاۋ.
كورنەكىلىگى، پايدالانعان قۇرالدار: مۋلتيمەديالىق تاقتا، وليمپيادا روليكتەرى، فوتو سۋرەتتەر. ت. ب.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءجۇرىسى: تالىمگەر: ن. بەكباۋوۆ قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار جانە كەش قوناقتارى، بۇگىنگى شارامىزدىڭ تاقىرىبى «ساعىزدىق سپورت مايتالماندارى ورتامىزدا» اتتى كەزدەسۋ كەشىنە قوش كەلدىڭىزدەر! كەشىمىزدى باستاماس بۇرىن ورتاعا مەكتەبىمىزدىڭ «ايداناي» بيشىلەر توبىنىڭ ورىنداۋىنداعى «ايگولەك» ءبيىن قابىل الىڭىزدار.
جۇرگىزۋشى: «بالداۋرەن» توبىنىڭ دەمالۋشىسى: دوستان سىمبات ءسوز الادى.
قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار كەشىمىز حابار تەلەارناسىنداعى «كەش قالماڭىز» باعدارلاما جەلىسىندە وتپەكشى. ولاي بولسا العاشقى كەش قوناعى ساتىبالدييەۆ ماقاتباي اعايىمىزدى شاقىرامىز. اعاي وسى مۇعالىمدىك سالادا كوپ جىلداردان بەرى دەنە تاربيەسى پانىنەن ءدارىس بەرىپ كەلەدى. اعاي قوش كەلدىڭىز! ءسىز وسى مۇعالىمدىكتى قاي كەزدەن باستاپ ۇناتتىڭىز؟
اعاي:- ءسوزىن ايتادى:
ەكىنشى سۇراعىمىز بيىلعا جىلدا قازاقستاندا ازيا ەلدەرى اراسىندا اق وليمپيادا ويىندارى وتكەلى وتىر وسى جونىندە قىسقاشا ءوزىڭىزدىڭ پىكىرىڭىزدى بىلدىرسەڭىز؟ وسى جەردە اعاي ءوز پىكىرىن جەتكىزەدى.
جۇرگىزۋشى: دوستان سىمبات كەلەسى بۇگىنگى كەشىمىزگە ارنايى شاقىرىلعان بۇرىنعى مەكتەبىمىزدىڭ تۇلەگى، قازىرگى كەزدە اتىراۋ وبلىستىق مۇگەدەكتەرگە ارنالعان ۆولەيبول قۇراما كومانداسىنىڭ مۇشەسى، سپورت مايتالمانى ماتەۋوۆ ەرناردى قارسى الالىق.
ەرنار مىرزاعا العاشقى سۇراعىمىز. ءسىز سپورتتىق دەگەن قىزىعۋشىلىعىڭىز قاي كەزدە باستالىپ ەدى؟ ەرنار جاۋاپ بەرەدى.
دوستان سىمبات: ەرنار قازىرگى كەزدە قازاقستان ازيادا وليمپياداسىنا دايىندالۋ ۇستىندە ءسىزدىڭ پىكىرىڭىزشە وسى وليمپيادا قازاقستان ءۇشىن قانشالىقتى قاجەت دەپ ەسەپتەيسىز؟ ەرنار جاۋاپ بەرەدى.
سلايدقا نازار اۋدارىلادى، وسى جەردە ماتەۋوۆ ەرناردىڭ شەتەلدەرگە بارعان كەزىنەن سىر شەرتىلەدى تانىستىرعان «ايگولەك»توبىنىڭ دەمالۋشىسى تىلەكتەس ايدانا
ەرناردىڭ مىسىر ەلىنە بارعان ءساتى.
ەرناردىڭ جۇڭگو ەلىنە بارعانداعى ءساتى.
جۇرگىزۋشى: دوستان سىمبات. مىنە وسىنداي سپورت مايتالماندارىمىزدىڭ قۇرمەتىنە مەكتەبىمىزدىڭ «ايداناي» بيشىلەر توبىنىڭ ورىنداۋىنداعى «قولداۋشىلار» بيىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
جۇرگىزۋشى: دوستان سىمبات كەلەسى كەزەكتە ورتاعا قوناعىمىز ساعىز سەلوسىنداعى №11 كاسىپتىك ليسەيدىڭ دەنە تاربيەسى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى اقنيەت جانبۋسينوۆ مىرزانى شاقىرامىز. سالەمەتسىز بە، قوش كەلدىڭىز؟ سىزگە قويار العاشقى سۇراعىمىز بيىلعا قىسقى وليمپيادا ويىندارىنىڭ قازاقستاندا ءوتۋى ءسىزدى قىزىقتىرادى ما؟ اقنيەت جاۋاپ بەرەدى.
سونىمەن سىزگە تاعىدا سۇراق بەرەيىن: ءسىزدىڭ سپورتقا دەگەن شاكىرتتەرىڭىز، ياعني جولىڭىزدى قۋىپ جۇرگەندەر بار ما؟ اقنيەت جاۋاپ بەرەدى.
جۇرگىزۋشى: دوستان سىمبات. مىنە ءبىز بۇگىن اۋىلىمىزدان تۇلەپ ۇشقان سپورت مايتالماندارىمەن سۇحبات قۇرا وتىرىپ، قىسقى وليمپيادانىڭ بارلىق كەزەڭىندە قامتىلعالى وتىرعان، جايتتاردان حاباردار بولدىق. وسىمەن كەش قالماڭىز باعدارلاماسى جەلىسىندەگى كەشىمىز اياقتالدى. كەلەسى جەڭىستى كۇندەردە جولىققانشا ساۋ بولىڭىزدار!
ادەبي – مۋزىكالىق قوناق ءۇي
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانى ولەڭىن جازعان: ج. ناجمەدەنوۆ، ن. نازاربايەۆ
ءانىن جازعان: ش. قالداياقوۆ
التىن كۇن اسپانى،
التىن ءدان دالاسى.
ەرلىكتىڭ داستانى،
ەلىمە قاراشى.
ەجەلدەن ەر دەگەن،
داڭقىمىز شىقتى عوي.
نامىسىن بەرمەگەن،
قازاعىم مىقتى عوي.
قايىرماسى:
مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ ەلىم،
گۇلىڭ بولىپ ەگىلەمىن.
جىرىڭ بولىپ توگىلەمىن، ەلىم،
تۋعان جەرىم مەنىڭ – قازاقستانىم!
ۇرپاققا جول اشقان،
كەڭ بايتاق جەرىم بار.
بىرلىگى جاراسقان،
تاۋەلسىز ەلىم بار.
قارسى العان ۋاقىتتى
ماڭگىلىك دوسىنداي،
ءبىزدىڭ ەل باقىتتى،
ءبىزدىڭ ەل وسىنداي.
لاگەر دەمالۋشىلارى – 2007جىل)
ولەڭ – جىرلار
ءۇش باقىتتىم
مۇقاعالي ماقاتايەۆ
ەڭ ءبىرىنشى باقىتىم حالقىم مەنىڭ،
سوعان بەرەمىن ويىمنىڭ التىن كەنىن،
ول بار بولسا، مەن بارمىن، قور بولمايمىن،
قىمباتتىراق التىننان نارقىم مەنىڭ.
ال ەكىنشى باقىتىم – ءتىلىم مەنىڭ،
تاس جۇرەكتى تىلىممەن تىلىمدەدىم.
دۇنيەدەن كەي - كەيدە تۇڭىلسەم دە،
قاسيەتتى تىلىممەن تۇڭىلمەدىم.
باقىتىم بار ءۇشىنشى – وتان دەگەن،
قۇداي دەگەن كىم دەسە، وتان دەر ەم!
... وتى سونگەن جالعاندا جان بارسىڭ با؟
ويلانباي - اق كەل - داعى وت ال مەنەن.
ءۇش بىردەي باقىتىم بار الاقاندا،
مەنى مۇنداي باقىتتى جاراتار ما!
ءۇش كۇن نۇرىن توگەدى اسپانىمنان،
اتىراۋ، التاي، ارقا، الاتاۋعا!!!
مەن - بالاسى دالانىڭ
مۇزافار الىمبايەۆ
بەس جاسىنان ات جالىندا ويناعان،
اق شاباقشا ەرتىس بويىن بويلاعان.
جەتى تۇندە بەس ءجۇز قويدىڭ ءتۇس - كەيپىن،
بەس ساۋساقتاي تۇگەندەيتىن، تۇستەيتىن.
مەن – بالاسى دالانىڭ،
كەڭ دالاما تارتىپ تۋعان بالامىن.
ات ۇستىندە ءان شىرقاسام التايدان،
اق جايىقتا قۋانىپ ەل، مارقايعان،
مۇزدان توسەك، قاردان كورپە جامىلار،
كوك داۋىلدا، اق جاۋىندا جادىرار.
مەن – بالاسى دالانىڭ،
كەڭ دالاما تارتىپ تۋعان بالامىن.
«ۇلتتىق سپورت، ونەر، ءبىلىم» كوممۋناسى
اق سۇيەك. بالالار ەكى توپقا بولىنەدى. ويىن باستاۋشى سۇيەكتى قولىنا الىپ، الىسقا سەرمەپ لاقتىرادى. تەرىس قاراپ تۇرىپ بالالار جاپا تارماعاي جۇگىرىپ سۇيەكتى ىزدەپ كەتەدى. سۇيەكتى تاپقان ادام باسقا توپتاعىلارعا كورسەتپەي سورەگە قاراي جۇگىرۋى كەرەك. سول كەزدە ەكىنشى توپ ونى سەزىپ قويىپ، ارتىنان جۇگىرىپ جەتىپ ۇستاپ السا، ول سۇيەكتى قايتادان لاقتىرادى. قاي توپتىڭ ادامى سۇيەكتى ءبىرىنشى تاۋىپ، سورەگە جەتكىزەتىن بولسا، سول توپ جەڭىسكە جەتەدى.
ساناماق. ويىنعا بارلىق وقۋشىلار قاتىسادى. ويىننىڭ شارتى: ويىن باستاۋشى ويىنعا قاتىسۋشى ءبىر بالانى ورتاعا الىپ شىعادى. ول وقۋشى ءبىر تەكتەس اتاۋ سوزدەن جاڭىلماي، كىدىرمەي اتاپ ءجۇرىپ، ايتىپ شىعۋى كەرەك. توقتاماي، قاتەلەسپەي ايتىپ شىقسا، جۇلدە الادى. ەگەر قاتەلەسسە، ويىننان شىعادى. مىسالى، جاڭىلماي ءبىر دىبىستان باستالاتىن ون ادامنىڭ نەمەسە اقىننىڭ اتىن اتاۋى كەرەك: نەمەسە تاعام اتتارىن اتايدى.
تىمپي - تىمپي. ويىندى باستاۋشى ءوز ورىندارىندا وتىرعان وقۋشىلاردىڭ ورتاسىنا شىعىپ: «تىم - تىرىس، تىمپي - تىمپي»،- دەيدى. وسى ساتتە قالعان وقۋشىلار ۇندەمەۋى ءتيىس. ورتاعا شىققان وقۋشى ءارتۇرلى ءازىل، سىقاق، قىزىقتى اڭگىمەلەر ايتىپ، وتىرعانداردى كۇلدىرۋگە تىرىسادى. بەلگىلى ۋاقىتقا دەيىن ءوزىنىڭ وسىنداي «ونەرىمەن» ەشكىمدى كۇلدىرە الماسا، جەكە وقۋشىنىڭ جانىنا بارىپ، سونى كۇلدىرۋگە كۇش سالادى. ءازىل - سىقاقتارى ءالسىز، اسەرسىز بولسا، اۋىزى - مۇرنىن قيسايتىپ، ءتۇرلى قولاپايسىز قيمىلدار جاساپ كۇلدىرۋگە ارەكەت ەتەدى.
وسى ساتتە الگى ويىنشى ءۇن شىعارماۋعا، ورتاداعى وقۋشىنىڭ سۇراعىنا جاۋاپ بەرمەۋگە تىرىسادى. ال سويلەپ، كۇلىپ قويسا، ايىپكەر سانالادى. ايىبى ءۇشىن تاقپاق، ولەڭ ايتىپ، بي بيلەيدى. ايىبىن وتەگەننەن كەيىن ول ورتاعا شىعىپ، ويىندى باسقارىپ كەتەدى.
اتىراۋ وبلىسى،
قىزىلقوعا اۋدانى، ساعىز سەلوسى
№9 ورتا مەكتەپ
نۇربەك بەكباۋوۆ سەمباي ۇلى
العى ءسوز
جاز ايلارىندا وقۋشىلاردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق تالاپتارى
قازاقستاندىق ەلجاندىلىق تاربيەسى - ىنتىماق پەن دوستىق كەپىلى
ادەبي - مۋزىكالىق قوناق ءۇي
ولەڭ – جىرلار
ۇلتتىق سپورت، ونەر، ءبىلىم
پايدالانعان ادەبيەتتەر
العى ءسوز
قازاق حالقى - تالعامپاز حالىق. ۇرپاعىنا قالدىرعان باي مۇراسى – تۇنعان عيبرات ونەگە، ۇرپاق جالعاستىعىن بايلانىستىرىپ تۇرعان حالىقتىڭ ومىرشەڭ تاجىريبەسىنە تولى. ۇلتتىق بولمىس پەن حالىقتىق ۇعىمداردى شاكىرت بويىنا دارىتۋدا وتباسى مەن ۇستازدار قاۋىمىنىڭ ءتالىم - تاربيەلىك شارالارىنا قويىلار تالاپ جوعارىلادى. مەكتەپ – ءبىلىم بەرۋمەن قاتار، تاعىلىمدى ءتالىم - تاربيە تۇرلەرىن ۇيىمداستىراتىن ونەگە ورداسى. تاربيە مازمۇنى ۇيىمداستىرۋشىنىڭ شەبەرلىگىمەن ۇشتاسقاندا قانداي شارا بولسىن، شاكىرتتىڭ ىشكى جان - دۇنيەسىن جاڭارتىپ، رۋحاني ازىق بولىپ، سونىدا جارقىن قۇبىلىستارعا جەتەكشى بولا بەرمەكشى.
ۇزاق ۋاقىت بويى وقۋشىلاردىڭ وي - ساناسىنىڭ ءوسىپ – جەتىلۋى تەك ءبىلىم كورسەتكىشىمەن باعالانىپ كەلدى. ناتيجەسىندە تامىرىن تەرەڭگە جايماعان، قۇنارسىز جەردە وسكەن وسىمدىك بولمىسىن بويىنا دارىتا الماعان، ال وزىنىكىن باعالاپ بىلمەگەن جاس ۇرپاق ءوسىپ جەتىلدى. مۇنىڭ سالقىنى بۇكىل ۇلت بولمىسىنان كورىنىس تاپتى. «بالا ءتالىمى – قۇرساقتان» دەگەن حالىق دانالىعىن ەسكەرمەگەن كەيبىر اكە - شەشە تالىمدىك ماعىناسى بار دانالىق سوزدەر مەن ونەگەلى ىستەردى وتباسىنا دارىتا المادى.
وسى ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا جۇرگىزىلەتىن تاربيەلىك شارالارى ءۇشىن ۇسىنىلىپ وتىرعان ادىستەمەلىك جيناعىمنىڭ سەپتىگى تيەر دەگەن ويدامىن.
جاز ايلارىندا وقۋشىلاردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق تالاپتارى
جاز ايلارى – مەكتەپ وقۋشىلارى ءۇشىن ەرەكشە ىقىلاسپەن كۇتىلەتىن ۋاقىت. جىل بويى ساباق بارىسىنداعى توقسان اراسىنداعى بەرىلەتىن كۇندەر دەمالىس بولىپ ەسەپتەلگەنىمەن، جاز كەزىندەدەگىدەي دەمالىستىڭ مول مۇمكىندىگىن بەرە المايدى. جازعى دەمالىس – مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ جالپى فيزيولوگيالىق، سانا – سەزىمدىك، دۇنيەتانىمدىق تۇرعىدا دامۋ، جەتىلۋ كەزەڭى.
باستاۋىش جانە ورتا بۋىن سىنىپتارىنىڭ بالالارى ءۇشىن بۇل ۋاقىت ءتان – تۇرپاتتىڭ تابيعاتپەن ەرەكشە ۇندەستىك تاۋىپ، دۇنيەتانىم اياسى كەڭيتىن، كوزقاراس قالىپتاسىپ، ۇيرەنۋگە ىقىلاسى ارتاتىن جىلدىڭ تاماشا مەزگىلى.
جاز مەزگىلىندەگى بۇل ۋاقىت بالالاردىڭ نەگىزگى ساباقتان، ۇيرەنشىكتى تىرشىلىك قارەكەتىنەن بوساپ، ءوزىن قىزىعۋشىلىعىمەن اينالىسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان ۇستاز - تاربيەشىلەرگە وقۋشىنىڭ بوس ۋاقىتىن دۇرىس پايدالانۋعا باعىتتاۋدىڭ، ۇيرەتۋدىڭ ءمانى زور. بوس ۋاقىت دەنە جانە اقىل - وي قىزمەتىن تىنىقتىراتىن، قارىم - قۋاتتى جەتىلدىرەتىن ءىس - ارەكەتكە جۇمسالۋى ءجون. ايتسە دە تىنىعا ءجۇرىپ، ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ شىنىعۋ – شىڭدالۋ ماسەلەسىمەن قاتار، ءتۇرلى باعىتتاعى ءىس - شارالارعا تارتۋ ارقىلى تاربيەلەۋ ماڭىزدى.
وسىعان وراي، بالالاردىڭ جازعى دەمالىسىن ۇتىمدى پايدالانۋ ماقساتىندا، ولارمەن ءتۇرلى شارالار وتكىزۋدە تاربيەشىلەر:
- بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىن؛
- پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىگىن؛
- دەنساۋلىعىن؛
- ۇلتتىق ەرەكشەلىگىن؛
- ايماقتىق ەرەكشەلىگىن؛
- ءدىل (مەنتاليتەتتى) ەرەكشەلىگىن؛
- جىنىستىق ەرەكشەلىگىن؛
- قابىلەت - مۇمكىندىگىن، ت. س. س. ەرەكشەلىكتەرى مەن مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرۋى قاجەت.
سونىمەن قاتار، وتكىزىلەتىن شارالار ناتيجەسى بالالارعا:
- ءوز دەنساۋلىعى مەن ءوزىنىڭ ءوسىپ - جەتىلۋىنە ءمان بەرۋگە؛
- ويىن ارەكەتى بارىسىندا ويلاۋ ارەكەتىنىڭ دە ءتيىمدى ادىستەرىن مەڭگەرۋگە؛
- دوستىق، جولداستىق، سىيلاستىق، ءوزارا كومەك ت. ب. سياقتى ادامي قاسيەتتەردى ۇعىنۋعا؛
- تۋعان جەردىڭ تابيعاتىنىڭ جانە ەكولوگيالىق ماڭىزىنا ءمان بەرۋگە؛
- ازاماتتىق - ەلجاندىلىق سانانى قالىپتاستىرۋعا؛
- ۇلتتىق جانە مادەني، تۇرمىستىق سالت - ءداستۇر، جانە ت. ب. ۇعىمداردى مەڭگەرۋگە قالىپتاستىرۋ – تاربيەشى - ۇستازدىڭ باستى مىندەتى.
قويىلعان مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ ۇردىسىندە ونى ورىنداۋ جانە تۇزەتۋدى باقىلاۋ – جوسپاردىڭ ناقتىلىعى.
ناقتى پەداگوگيكالىق مىندەتتەردى انىقتاۋ:
- لاگەر ورنالاسقان جەردىڭ، ەلدىڭ دامۋ پەرسپەكتيۆاسى؛
- قازىرگى زامانعى بالالار قوزعالىسى مەن ۇيىمدارى قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى؛
- لاگەر جۇمىسىنىڭ كۇنتىزبەلىك جانە پەرسپەكتيۆالىق جوسپارىنان؛
- لاگەردىڭ الەۋمەتتىك كەڭەسىنىڭ ۇسىنىستارى ارقىلى جولعا قويىلادى؛
لاگەردىڭ توپ جۇمىستارى دەگەنىمىز، بۇل:
- اۋىسىمدا جۇرەتىن جالپى لاگەرلىك جۇمىستاردىڭ باعىتتىلىعى، سيپاتى، اۋىسىمدارىنىڭ وزگەشەلىگى؛
- لاگەردىڭ داستۇرلىگى؛
- لاگەردىڭ پروفيلدەرى (جاس تىلشىلەر، تۋريستەر، سپورتشىلار ت. ب.)؛
- ءمۇعالىم - ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ جەكە قىزىعۋشىلىقتارى؛
- تاربيە ءۇردىسىنىڭ ماتەريالدىق جاعىنان قامتاماسىز ەتىلۋى؛
- لاگەردىڭ بارلىق بولىمشەلەرىنىڭ ءوزارا ءىس - ارەكەتى.
جازعى مەكتەپ لاگەرىندەگى تاربيەشىلەر جۇمىستى ۇيىمداستىرۋدىڭ تومەندەگىشە رەتىن ەسكەرۋگە مىندەتتى:
ا) كۇندەلىكتى جوسپاردى قۇرۋ؛
ءا) توپتىڭ كۇندەلىگىن جۇرگىزۋ؛
ب) ۇيقىدان تۇرعانعا دەيىنگى 15 - 20 مينۋتتىق تاربيەشىلەر لەزدەمەسىنە قاتىسۋ.
توپ اتتارى، ۇراندارى
توپتاردىڭ اتتارى مەن ۇراندارى، ۇراندىق سويلەسىمدەرى بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي ىرىكتەلىپ الىنادى.
توپتاردىڭ اتتارى «جۇلدىزشا»، «بالدىرعان»، «اق كوگەرشىن»، «قارلىعاش»، «جالىن»، «قىران»، «بولاشاق»، «مۇراگەر»، «بالداۋرەن»، «جاس تولقىن» ت. ب. دەپ اتاۋعا بولادى.
توپ ۇراندارىنىڭ ۇلگىلىك نۇسقالارى:
- ءبىز كىشكەنتاي «جۇلدىزبىز»،
ونەگەلى ۇل - قىزبىز.
- «بالدىرعانبىز»- بالدايمىز،
باقىتتى ءومىر تاڭدايمىز.
شاتتىق - دۋمان كوڭىلدى،
بولاشاققا جالعايمىز. 3
- «اق كوگەرشىن»- بەيبىتشىلىك ۇلانبىز،
- جاقسىلىق، جاقسى ۇنگە ۇرانبىز. ت. ب. س.
ۇراندىق سويلەسىمدەر:
- قاندايمىز؟ - ءان ايتۋعا قالايمىز؟
- جارايمىز! - باستاۋشىعا قارايمىز.
- قالايمىز؟
- سانايمىز: ءبىر، ەكى، ءۇش!
جولعا باستاپ ءتۇس.
- ءبىزدىڭ توپ قانداي؟
تاتۋلىعى بالداي!
شارىقتاتىپ، تالماي...
- ءان ايتامىز قالماي!
لاگەردە بالالارمەن جۇرگىزىلەتىن جۇمىس تۇرلەرى
جازعى ماۋسىمدىق لاگەرلەردە بالالارمەن جۇرگىزىلەتىن جۇمىس الۋان ءتۇرلى بولۋى مۇمكىن. ولار:
- سپورتتىق، ۇلتتىق، تانىمدىق جانە جەرگىلىكتى ويىندار؛
- العىرلىق، زەردەلىك، تىلدىك شوۋ - سايىستارى؛
- ەر بالالار مەن قىز بالالار اراسىنداعى ادەپ، سالت - داستۇرگە بايلانىستى سىن - بايقاۋلار؛
- ۇلتتىق داستۇرلەر مەرەكەسى؛
- ونەر بايقاۋلارى؛
- ادەبي ۆيكتورينالار؛
- سۋرەت كورمەسى، پلاكاتتار بايقاۋى؛
- پىكىرتالاس، پىكىر - سايىستار، ينتەراكتيۆتى تاپسىرمالار؛
- كوڭىلدى تاپقىرلار كلۋبى (كۆن)؛
- سوزدىك سايىستار، ساياحاتتار؛
- پوەزيا كەشتەرى؛
- ءان - كۇي كەشتەرى؛
- كونسەرتتىك كەشتەر؛
- بي كەشتەرى، ت. ب.
ءىس - شارالاردىڭ تاقىرىپتىق ۇلگىلەرى
جازعى دەمالىس لاگەرىندە دەمالۋعا كەلگەن بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، وتكىزۋگە مۇمكىن ءىس - شارالار تاقىرىپتارى:
- «مەنىڭ ەلىمنىڭ نىشاندارى» اڭگىمە؛
- «قازاقستاندىق ەلجاندىلىق - بۇل....» پىكىرتالاستار،
- «ءانىم سەنسىڭ، تۋعان جەر!» ءان - كەشى؛
- «قازاقستاننىڭ ۇلى ادامدارى» شىعارما؛
- «تىلگە قۇرمەت – ەلگە قۇرمەت» كۆن
- «مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ اۋىلىم» جوبالار سايىسى؛
- «لاگەر ارۋى»قىزدار اراسىنداعى سايىستار؛
- «قانداي كوركەم، تۋعان ولكەم» تابيعات اياسىنا ساياحات؛
- «ۇلتىمنىڭ ۇلانىمىن» ەر بالالار اراسىنداعى سايىس؛
- «لاگەر جەتىستىكتەرى» باسپاسوزگە ماقالا بەرۋ؛
لاگەر جۇمىسىن جوسپارلاۋعا ەسكەرىلەتىن داتالى كۇندەر
1 ماۋسىم – حالىقارالىق بالالاردى قورعاۋ كۇنى.
5 ماۋسىم - دۇنيە جۇزىلىك قورشاعان ورتانى قورعاۋ كۇنى.
17 ماۋسىم - دۇنيەجۇزىلىك اشارشىلىق پەن قۇرعاقشىلىققا كۇرەس كۇنى.
26 ماۋسىم - حالىقارالىق ەسىرتكى پايدالانۋشىلار مەن تاراتۋشىلار، ساتۋشىلارمەن كۇرەس كۇنى.
مەكتەپ جانىنداعى لاگەر جۇمىستارى تومەندەگى رەتپەن قۇرىلۋى كەرەك
1. جول جۇرۋگە دايىندىق.
2. لاگەر ايماعىنا كەلۋ.
1 - كۇن
لاگەرگە كەلگەننەن كەيىن:
ا) بالالاردى ورنالاستىرۋ؛
ءا) لاگەر ءومىرىنىڭ جاعدايىمەن، كۇن تارتىبىمەن تانىستىرۋ؛
2 - كۇن
تاڭەرتەڭ: دەنە شىنىقتىرۋ. (ۇنەمى)
كۇندىز توپتارعا ءبولىنۋ، تاپسىرمالاردى ءبولىپ الۋ. لاگەردىڭ اشىلۋىنا دايىندىق.
تۇستەن كەيىن: «ءبىز لاگەردە قالاي تۇرامىز؟» شارا
3 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «ۇلتىمنىڭ ۇلانىمىن» اتتى ەر بالالار اراسىنداعى سايىسقا دايىندىق.
كۇندىز: دەنە شىنىقتىرۋ ساباعى. «ەڭ مىقتى جۇرگىزۋشى» سايىسى.
تۇستەن كەيىن: «نەگەش» كلۋبىندا كەزدەسۋ. تانىمدىق سىرىنا ساياحات.
4 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «دەنساۋلىعىڭ جاقسى بولسا، جاتتىعۋعا العىس ايت» سايىسى.
كۇندىز: «داستارحان باسىندا ءوزىن مادەنيەتتى ۇستاۋ» اڭگىمە.
تۇستەن كەيىن: «ماماندىققا ساياحات» توپتىق اڭگىمە.
5 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «قازاقستان قىزدار»اتتى سايىسقا دايىندىق.
كۇندىز: «ءبىزدىڭ لاگەر» اتتى سۋرەت سايىسى.
تۇستەن كەيىن: «ماقالداپ سويلەۋ – شەشەنگە ءتان» سايىسى.
6 - كۇن
تاڭەرتەڭ: تۋعان جەر، وتان تۋرالى اندەر ۇيرەنۋ.
كۇندىز: جەرگىلىكتى جەرلەردىڭ ويىندارى. ۇلتتىق ويىن سايىسى.
تۇستەن كەيىن: ەر بالالار اراسىنداعى سايىس.
7 - كۇن
تاڭەرتەڭ: دالاداعى سەرۋەن. «وزىڭە زيان كەلتىرمەي، كۇنمەن قالاي
دوستاسۋعا بولادى؟» اتتى دارىگەرمەن كەزدەسۋ.
كۇندىز: مۋزىكالىق ساباقتار.«ءبىز قاي ەرتەگىدەنبىز؟» اتتى ۆيكتورينا.
تۇستەن كەيىن: تابيعي ماتەريالداردان جاساپ، «ورمان كەرەمەتى» سايىسى.
8 - كۇن
تاڭەرتەڭ: تازالىق كۇنى.
كۇندىز: «كوپ وقىعان، كوپ بىلەدى»اتتى ادەبي ويىن.
تۇستەن كەيىن: تىنىش ويىندار. نەگەشپەن كەزدەسۋ.
تىيىمدار سىرىنا ساياحات.
9 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «كۇشتى، العىر، قىراعى ويىندار ءبىزدى دامىتادى»
كۇندىز: فەستيۆال تۋرالى اڭگىمە.
تۇستەن كەيىن: «ەڭ ادەمى قۇمنان جاسالعان قالالار، اۋىلدار» سايىسى.
10 - كۇن
تاڭەرتەڭ: اتا - انالارمەن كەزدەسۋ.
كۇندىز: ويىن - ساياحات.
تۇستەن كەيىن: «دوستىق وتى». دوستىق تۋرالى اندەر مەن ولەڭدەر.
11 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «جاڭىلتپاش جالىقپايمىز»
كۇندىز: دەنە شىنىقتىرۋ ساباقتارى. كورمەنى بەزەندىرۋ.
تۇستەن كەيىن: الەم حالىقتارىنىڭ بيلەرى.
12 - كۇن
تاڭەرتەڭ: سۋرەتتەر سايىسى
كۇندىز: دەنە شىنىقتىرۋ سايىستارى. «قارا جورعا» بۋىن بيىنەن.
تۇستەن كەيىن: بالشىق پەن ەرمەكسازدان مۇسىندەۋ سايىسى.
13 - كۇن
تاڭەرتەڭ: تازا اۋادا اڭگىمە. «ادەپتىلىك الىپپەسى».
كۇندىز: ۇلتتىق ويىندار.
تۇستەن كەيىن: دوستىق وتى.
14 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «جۇمباق - جۇمىپ ب ا ق....»اۋىز ادەبيەتىنە ساياحات.
كۇندىز: «سۋ پاتشالىعى» كۇنى ويىنىنا دايىندىق.
تۇستەن كەيىن: بي كەشى.
15 - كۇن
تاڭەرتەڭ: كوڭىلدى ويىندار كۇنى
كۇندىز: «مەنىڭ ومىرىمدەگى ەڭ قىزىقتى كۇن» توپ جيىندارى.
تۇستەن كەيىن: «تۋعان ولكەم جايناي بەر» اڭگىمە.
16 - كۇن
تاڭەرتەڭ: جەرگىلىكتى جەردەگى ويىندار.
كۇندىز: «ەلىمنىڭ ەرتەڭىمىن» اڭگىمەلەسۋ.
تۇستەن كەيىن: مەرگەندەر سايىسى.
17 - كۇن
تاڭەرتەڭ: «ەڭ تاپقىر»سايىسى.
كۇندىز: مۋزىكالىق ساباقتار.
تۇستەن كەيىن: مەرگەندەر سايىسى.
18 - كۇن
توپتاردىڭ لاگەر جابىلۋىنا دايىندىعى.
قوشتاسۋ كونسەرتى.
19 - كۇن
لاگەردىڭ جابىلۋىنىڭ سالتاناتتى مەرەكەسى.
ساپ تۇزەۋ، توپتاردىڭ راپورتى.
لاگەرلىك بال - ماسكاراد.
(لاگەرگە قابىلدانعان كۇنىڭ ىشىندەگى جيىرما كۇنى بەرىلگەن)
قازاقستاندىق ەلجاندىلىق تاربيەسى – ىنتىماق پەن دوستىق كەپىلى.
ەلىمىزدىڭ كوپۇلتتى مەملەكەت ەكەنىن ەسكەرە كەلىپ، بەلگىلى مەرزىمدە از ۋاقىتقا باس قوساتىن قازاق بالالارى مەن سان ۇلت وكىلدەرى ۇرپاعىنىڭ ءبىر - بىرىمەن ىنتىماقتى، دوستىق قارىم - قاتىناستا بولۋىنا، تۋعان ەل، وسكەن جەرگە، جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرىنە، حالىقتىڭ ۇلتتىق مادەنيەتىنە دەگەن شىنايى سەزىمىنىڭ ۇيلەسۋىنە اس كوڭىل ءبولۋ كەرەك.
قازاقستاندىق ەلجاندىلىق دەگەنىمىز – بۇل تۋعان ەلىن جاقسى كورىپ، ءسۇيۋ، ارداقتاۋ، جالپىحالىقتىق ىستەرگە بەلسەنە ارالاسۋ. ازاماتتىلىق – بۇل الەۋمەتتەندىرىلگەن جەكە تۇلعانىڭ بەلسەندىلىك قاسيەتى، ول ءوزى رەتىندە قوعام مەن مەملەكەت دامۋىنىڭ ءار ءتۇرلى ساتىلارىندا ساياسي قۇقىقتىق بەلسەندىلىكتىڭ وبەكتىسى مەن سۋبەكتىسى بولا الادى. قازاقستاندىق ەلجاندىلىق رۋحتا تاربيەلەنگەن، ازاماتتىلىق قاسيەتتەرى قالىپتاسقان تۇلعا بويىندا:
- مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ؛
- وتانىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك؛
- وتان تاعدىرىنا دەگەن جاۋاپكەرشىلىك سەزىمى؛
- وتان مۇددەسىنە قىزمەت ەتۋ قابىلەتى مەن دايىندىعى؛
- قازاقستانداعى باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ قۇقىقتارىن سىيلاۋ.
- قالىپتاسقان وزىندىك ادامگەرشىلىك سەزىم؛
- وزىندىك تارتىپكە اينالعان ىشكى ەركىندىك؛
- بيلىك جۇرگىزۋ شەبەرلىگىنە يە بولۋعا دەگەن قۇشتارلىق سەزىمدەر مەن ىشكى دايىندىق بولۋى ءتيىس.
ۇلتجاندىلىق دەگەنىمىز - ءوز ۇلتىن ءسۇيۋ جانە ءوز حالقى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋ، ۇلتتىق مۇددەنى قورعاۋ، قايدا جۇرسە دە ءوز ۇلتىنىڭ بالاسى ەكەندىگىن ۇمىتپاۋ، سونىمەن قاتار باسقا ۇلتتىڭ وكىلدەرىنە قۇرمەتپەن قاراپ، ءوز حالقىنىڭ مۇددەسىنە ساي ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك - مادەني ماسەلەلەردى شەشۋگە اتسالىسۋ. وسىنداي اسىل سەزىمدەردى بالالار بويىنا دارىتۋ ءۇشىن ەل مەن جەر، تۋعان وتان جانە ۇلتىمىز تۋرالى اڭىز – اڭگىمەلەر وقىپ، تالداتىپ، اندەر مەن ولەڭ – جىرلار جاتتاتىپ، ورىنداتۋ وتە ۇلكەن ىقپال ەتەرى ءسوزسىز.
تۋعان جەر تۋرالى اڭگىمە
قازاق حالقىنىڭ ۇعىمىندا تۋعان جەردەن قاسيەتتى ەش نارسە جوق. سوندىقتان دا جاۋعا قارسى جورىققا اتتاناردا نەمەسە ەل باسىنا كۇن تۋىپ، ۋاقىتشا قونىس اۋدارعان كەزدە، كىندىك قانى تامعان تۋعان جەردىڭ ءبىر ۋىس توپىراعىن اتا - بابامىز ءارقاشان وزىمەن بىرگە الىپ جۇرگەن. سونداي - اق شەت ولكەدە قايتىس بولعان كىسىنىڭ سۇيەگىن تۋعان جەرىنە اكەلىپ جەرلەيتىن بولعان.
ۇلتاراقتاي بولسا دا،
اتا قونىس جەر قىمبات.
ات توبەلىندەي بولسا دا،
تۋىپ وسكەن ەل قىمبات،- دەپ ولار تۋعان جەرىن قورعاۋدى قاسيەتتى ساناعان.
قازاق حالقى تۋعان جەردىڭ تابيعاتىن ساقتاۋعا دا ۇلكەن ءمان بەرگەن.
«ۇلتىمنىڭ ۇلانىمىن»اتتى ەر بالالار اراسىنداعى وتەتىن سايىسى
لاگەردە ادەتتە بالالار ارالاسىپ جۇرگەندىكتەن، ولاردىڭ دوستىعىن نىعايتۋ بارىسىندا، ءار ۇلتتىڭ دا ماقتانارلىق مادەنيەتى بار ەكەنىن كورسەتكەن ءجون.
لاگەردە وتەتىن بۇل شاراعا توپتاردان ءار ۇلت وكىلدەرىن قاتىستىرادى. ەسكەرتەتىن ءبىر جايت: بالالاردىڭ قابىلەت ەرەكشەلىگىنە ساي، نوميناسيا ءتۇرىن كوبەيتكەن دۇرىس. سايىستىرۋ ارقىلى بالالاردى ءبىر - بىرىنە جاۋلاستىرماي، دوستاستىرۋدىڭ ءبىر ءتۇرى – بەرىلەتىن اتاق تۇرلەرىن كوبىرەك تاڭداۋ كەرەك.
سايىستىڭ ماقساتى:
- لاگەردەگى بالالاردىڭ ءتىل تابىسۋى، ەر بالالار بەدەلىنىڭ ارتۋى، توپتاردىڭ ۇجىمدىق سيپات الىپ، قالىپتاسۋى؛
- ەلىمىزدە تۇراتىن ۇلت وكىلدەرىنىڭ ءوز ۇلتىنىڭ ءتىلى مەن ونەرىن، مادەنيەتىن قۇرمەتتەپ قانا قويماي، مەملەكەتتىك ءتىل مەن تۋعان، وسكەن جەرگە، جەرگىلىكتى حالىققا دەگەن قۇرمەت سەزىمىن نىعايتۋ؛
- بالالاردىڭ ءوز ونەرىن ەركىن كورسەتۋ ارقىلى بولاشاق ومىرىندە جەتىستىككە جەتۋ جولىنا سۇرلەۋ سالۋ.
1. «كورگەندى ەلدىڭ بالاسى». 2 - 3مينۋت. بۇل – ءوزىن - ءوزى تانىستىرۋ. سايىسكەر - ۇلان ءوزىن جانە ءوزىنىڭ اتا – تەگىن، ۇلتىن، شىققان جەرىن، وسكەن قالاسىن، تۋعان جەرىن تاقپاقتاپ نەمەسە انگە قوسىپ، ءتىپتى قارا سوزبەن دە اسەرلى بايانداۋىنا بولادى.
2. «تىلگە قۇرمەت - ەلگە قۇرمەت» 1 - 2مينۋت. بالالاردىڭ قازاق تىلىنە دەگەن قۇرمەتىن باعالاۋ ماقساتىندا بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە ساي سۇراقتار دايىنداۋعا بولادى. تاربيەشى بالار مۇمكىندىكتەرىنە وراي، جۇمباق، جاڭىلتپاش، ماقال - ماتەل، تاقپاق، ءان ت. س. س. تالاپتاردى تاڭداعانى دۇرىس. ونى بيلەت سۇراقتارىن دايىنداعانداي تاپسىرما رەتىندە بەرۋگە بولادى.
3. «كۇش اتاسىن تانىماس» (جاتتىقتىرۋشىلار بەلگىلەنگەن ۋاقىتپەن) ۇلانداردىڭ كۇشىن، ەپتىلىگىن، قىراعىلىعىن ساراپقا سالاتىن كەزەڭ. ول بىرنەشە شاعىن كۇش سىنايتىن ويىنداردان تۇرۋى مۇمكىن:
- بىلەك كۇرەستىرۋ
- اسىق اتۋ
- مەرگەندىك سايىسى ت. س. س كوپكە ورتاق سپورتتىق سايىستاردى قوسۋعا بولادى.
سايىس بارىسىندا قيىندىق تۋعىزارداي بولسا، سپورتتىق كۇش - سايىستارىن الدىن الا وتكىزىپ، ۇپايىن جازىپ اكەلىپ، حابارلاۋعا بولادى.
4. «ازاماتتىق ايناسى». سۇراق - جاۋاپ تۇرىندە بىلىمدىلىگىن بايقاۋ. بيلەتكە جازىلعان نەمەسە شاردىڭ ىشىندە جاسىرىنعان سۇراقتاردى الىپ، وقىپ دەرەۋ جاۋاپ بەرۋى ءتيىس. بۇل شامامەن سۇراقتار شامامەن تومەندەگىشە بولعانى ءجون:
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءانۇرانىنىڭ اۆتورلارىن اتاڭىز؟
- ەلتاڭبا اۆتورلارى كىمدەر؟ ونىڭ ماعىنالىق بەينەسىن ءتۇسىندىرىپ بەرىڭىز.
- «حالىق قاھارماندارىن اتاڭىز»؟
- قازاقستاندا قانشا ۇلت وكىلدەرى تۇرادى؟
- قازاقستان قانداي مەملەكەتتەرمەن كورشى؟
5. «ونەرپاز بولساڭ، ارقالان» (2 - 3 مينۋت) اتىنان بەلگىلى بولىپ تۇرعانداي، ۇلاندار سايىستىڭ بۇل تۇرىندە ءوز ونەرلەرىن ورتاعا سالادى. ساحنادا كورسەتۋگە لايىق ونەر تۇرلەرى:
- ءان ايتۋ:
- بي بيلەۋ:
- شىعىس جەكپە - جەگى ونەرى:
- سۋرەت ونەرى:
- رولدەردە ورىنداۋشىلىق ونەر:
- كوركەم ءسوز وقۋ: ت. س. س.
سايىستىڭ بارلىق ءتۇرى ورىندالىپ بىتكەن سوڭ، ءادىل قازىلار القاسى ءوزارا اقىلداسا وتىرىپ، ەشقانداي بالانى ەسكەرۋسىز قالدىرماعانى دۇرىس. ءار قايسىسىنا ساي اتاق بەرىپ، ماراپاتتاعانى دۇرىس.
ۇلاندارعا لايىق اتاق - نوميناسيا تۇرلەرى:
«ۇلت ۇلانى»
«ماقتاۋلى ازامات»
«ماۋسىم جۇلدىزى»
«لاگەردىڭ ابزال ۇلانى»
«ونەرىمەن كوپكە جاققان»
«كورەرمەندەر كوزايىمى»
«بولاشاق سپورت جۇلدىزى»
«ادەپتى جىگىت»
جارىس مەملەكەتتىك تىلدە ءوتۋى ءتيىس. ماراپاتتاۋ بارىسىندا جازۋلى لەنتا تاعىپ نەمەسە ماقتاۋ قاعازىن ۇسىنعان ءجون.
«لاگەر ارۋى»
اتتى قىز سىنى بايقاۋى
بايقاۋدىڭ ماقساتى:
- قىز بالالاردىڭ ۇجىمدا ءوزارا ءتىل تابىسۋى، باسقا ورتادا ءوز مۇمكىندىكتەرىن كورسەتۋى ارقىلى بەدەلگە يە بولۋى، ۇجىم اراسىندا دوستىقتى نىعايتۋ.
- قىز دەگەن نازىك جاراتىلىستىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگىن، ومىردەگى الاتىن ورنىن سەزىندىرۋ.
بايقاۋ تالاپتارى:
1. «قىزدار سۇلۋ كورىنەر سالەمىمەن» (1 - 2 مينۋت).
سالەمدەسۋ سالتى. سايىستىڭ بۇل بولىمىندە قىزدار وزدەرىن تانىستىرادى. تانىستىرۋ بارىسىندا اتى - ءجونى، اتا - تەگى، وقىعان، وسكەن جەرى، تۋعان وتانى تۋرالى ولەڭدەتىپ، انگە قوسىپ، تاقپاقتاتىپ تا، قاراسوزبەن دە ايتۋعا بولادى.
2. «ءبىلىمدى قىز سۇيكىمدى». قازاق ەلى تاقىرىبىنا سۇراقتار بيلەتكە جازىلىپ، بيلەت الۋ بارىسىندا جاۋاپ بەرۋگە ءتيىس.
سۇراقتاردى تومەندەگىشە بەرۋگە بولادى:
- قانداي تىيىم سوزدەردى بىلەسىز؟ ونىڭ ماعىناسى نەدە؟
- قازاق باتىرلارىن اتاڭىز؟
- قازاقستاننىڭ ونەر جۇلدىزى اتانعان قىزدار كىمدەر؟
3. «بارماعىنان بال تامعان». (5 مينۋت). قىزدار وزدەرىنىڭ قولىنان كەلەتىن ۇلتتىق تاعامىن جاساپ، ونى قانشا ۋاقىتتا، قالاي جاسالاتىنىن ايتۋىنا مۇمكىندىك بەرىلەدى.
4. «ون ساۋساعى مايىسقان» (2 مينۋت). وسى ۋاقىت ىشىندە قىزدار ءوز حالقىنىڭ ويۋ - ورنەگى نەمەسە قولدانبالى قول ونەرىنە قاتىستى تەز جاسالاتىن زاتتى قاعازبەن نەمەسە ماتامەن جاساپ كورسەتۋىنە بولادى.
5. «تال بويىنا جاراسىپ....» (1 - 2 مينۋت). قىزدار ۇلتتىق نەمەسە ءسان ۇلگىسى كيىمدەرىن كيىپ كورسەتىپ، كەربەز جۇرىسىمەن، ادەمىلىگىمەن، ءسان - سالتاناتىن ساحنادا بايقاتادى.
6. «ونەرلى ورگە جۇزەر» (2 - 3مينۋت). قىزدار ونەردىڭ سان قىرىن مەڭگەرۋى ارقىلى بايقاۋدا ونەردەگى ءوز مۇمكىندىكتەرىن كورسەتە الادى.
قىزداردى ماراپاتتاۋعا ارنالعان نوميناسيالار:
«لاگەر ارۋ»- باس جۇلدەگەر
«ەڭ سۇيكىمدى»- 1ورىن
«پاراساتتى ارۋ»- 2ورىن
«ونەرلى ارۋ»- 3ورىن
«زەردەلى ارۋ»
«بەساسپاپ ارۋ» ت. س. س.
«تىلگە قۇرمەت - ەلگە قۇرمەت» كوڭىلدى تاپقىرلار كلۋبىنىڭ بايقاۋى
ماقساتى: لاگەردەگى دەمالۋشىلاردىڭ كوڭىلدى ءازىل - قالجىڭ ارقىلى قازاق تىلىنە دەگەن ىقىلاس تۋعىزۋ.
بايقاۋدىڭ تالاپتارى:
1. سالەمدەسۋ، تانىستىرۋ. «ءبىز كىمبىز؟». (1 - 2مينۋت)
2. ءازىر جاۋاپ ءساتى. «تىلگە قۇرمەت...»
ءار توپتىڭ باسشىسى ءبىر - بىرىنە وسى تاقىرىپ اياسىندا سۇراق قويادى نەمەسە ويىندى جۇرگىزۋشى ءار توپ باسىنا تۇرلەندىرىپ ساۋال تاستايدى.
3. توپ باسشىلارى مونولوگى: «مەنىڭ تىلگە دەگەن قۇرمەتىم» (2مينۋت).
4. ءۇي تاپسىرماسى: «ءتىل – كوڭىل كىلتى» (3مينۋت).
5. مۋزىكالىق سالەم. «ءتىلىم، ءتىلىم، ءتىلىم مەنىڭ....»( 3مينۋت).
(لاگەردەگى سايىس كەزىندە)
تاقىرىبى: «ساعىزدىق سپورت مايتالماندارى ورتامىزدا»
لاگەر دەمالۋشىلارى
ءتۇرى: كەش قالماڭىز باعدارلاماسى جەلىسىندە شوۋ، كەزدەسۋ كەشى.
ماقساتى:
1) لاگەر دەمالۋشىلارىنا ساعىزدىق سپورت مايتالماندارىن تانىستىرا وتىرىپ، سپورتقا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
2) سالاۋاتتى ءومىر سالتىنا ناسيحاتتاي وتىرىپ، سپورتتان العان ءتۇرلى جەڭىستەردى ناسيحاتتاۋ.
كورنەكىلىگى، پايدالانعان قۇرالدار: مۋلتيمەديالىق تاقتا، وليمپيادا روليكتەرى، فوتو سۋرەتتەر. ت. ب.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
ءجۇرىسى: تالىمگەر: ن. بەكباۋوۆ قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار جانە كەش قوناقتارى، بۇگىنگى شارامىزدىڭ تاقىرىبى «ساعىزدىق سپورت مايتالماندارى ورتامىزدا» اتتى كەزدەسۋ كەشىنە قوش كەلدىڭىزدەر! كەشىمىزدى باستاماس بۇرىن ورتاعا مەكتەبىمىزدىڭ «ايداناي» بيشىلەر توبىنىڭ ورىنداۋىنداعى «ايگولەك» ءبيىن قابىل الىڭىزدار.
جۇرگىزۋشى: «بالداۋرەن» توبىنىڭ دەمالۋشىسى: دوستان سىمبات ءسوز الادى.
قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار كەشىمىز حابار تەلەارناسىنداعى «كەش قالماڭىز» باعدارلاما جەلىسىندە وتپەكشى. ولاي بولسا العاشقى كەش قوناعى ساتىبالدييەۆ ماقاتباي اعايىمىزدى شاقىرامىز. اعاي وسى مۇعالىمدىك سالادا كوپ جىلداردان بەرى دەنە تاربيەسى پانىنەن ءدارىس بەرىپ كەلەدى. اعاي قوش كەلدىڭىز! ءسىز وسى مۇعالىمدىكتى قاي كەزدەن باستاپ ۇناتتىڭىز؟
اعاي:- ءسوزىن ايتادى:
ەكىنشى سۇراعىمىز بيىلعا جىلدا قازاقستاندا ازيا ەلدەرى اراسىندا اق وليمپيادا ويىندارى وتكەلى وتىر وسى جونىندە قىسقاشا ءوزىڭىزدىڭ پىكىرىڭىزدى بىلدىرسەڭىز؟ وسى جەردە اعاي ءوز پىكىرىن جەتكىزەدى.
جۇرگىزۋشى: دوستان سىمبات كەلەسى بۇگىنگى كەشىمىزگە ارنايى شاقىرىلعان بۇرىنعى مەكتەبىمىزدىڭ تۇلەگى، قازىرگى كەزدە اتىراۋ وبلىستىق مۇگەدەكتەرگە ارنالعان ۆولەيبول قۇراما كومانداسىنىڭ مۇشەسى، سپورت مايتالمانى ماتەۋوۆ ەرناردى قارسى الالىق.
ەرنار مىرزاعا العاشقى سۇراعىمىز. ءسىز سپورتتىق دەگەن قىزىعۋشىلىعىڭىز قاي كەزدە باستالىپ ەدى؟ ەرنار جاۋاپ بەرەدى.
دوستان سىمبات: ەرنار قازىرگى كەزدە قازاقستان ازيادا وليمپياداسىنا دايىندالۋ ۇستىندە ءسىزدىڭ پىكىرىڭىزشە وسى وليمپيادا قازاقستان ءۇشىن قانشالىقتى قاجەت دەپ ەسەپتەيسىز؟ ەرنار جاۋاپ بەرەدى.
سلايدقا نازار اۋدارىلادى، وسى جەردە ماتەۋوۆ ەرناردىڭ شەتەلدەرگە بارعان كەزىنەن سىر شەرتىلەدى تانىستىرعان «ايگولەك»توبىنىڭ دەمالۋشىسى تىلەكتەس ايدانا
ەرناردىڭ مىسىر ەلىنە بارعان ءساتى.
ەرناردىڭ جۇڭگو ەلىنە بارعانداعى ءساتى.
جۇرگىزۋشى: دوستان سىمبات. مىنە وسىنداي سپورت مايتالماندارىمىزدىڭ قۇرمەتىنە مەكتەبىمىزدىڭ «ايداناي» بيشىلەر توبىنىڭ ورىنداۋىنداعى «قولداۋشىلار» بيىمەن ورتاعا شاقىرامىز.
جۇرگىزۋشى: دوستان سىمبات كەلەسى كەزەكتە ورتاعا قوناعىمىز ساعىز سەلوسىنداعى №11 كاسىپتىك ليسەيدىڭ دەنە تاربيەسى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى اقنيەت جانبۋسينوۆ مىرزانى شاقىرامىز. سالەمەتسىز بە، قوش كەلدىڭىز؟ سىزگە قويار العاشقى سۇراعىمىز بيىلعا قىسقى وليمپيادا ويىندارىنىڭ قازاقستاندا ءوتۋى ءسىزدى قىزىقتىرادى ما؟ اقنيەت جاۋاپ بەرەدى.
سونىمەن سىزگە تاعىدا سۇراق بەرەيىن: ءسىزدىڭ سپورتقا دەگەن شاكىرتتەرىڭىز، ياعني جولىڭىزدى قۋىپ جۇرگەندەر بار ما؟ اقنيەت جاۋاپ بەرەدى.
جۇرگىزۋشى: دوستان سىمبات. مىنە ءبىز بۇگىن اۋىلىمىزدان تۇلەپ ۇشقان سپورت مايتالماندارىمەن سۇحبات قۇرا وتىرىپ، قىسقى وليمپيادانىڭ بارلىق كەزەڭىندە قامتىلعالى وتىرعان، جايتتاردان حاباردار بولدىق. وسىمەن كەش قالماڭىز باعدارلاماسى جەلىسىندەگى كەشىمىز اياقتالدى. كەلەسى جەڭىستى كۇندەردە جولىققانشا ساۋ بولىڭىزدار!
ادەبي – مۋزىكالىق قوناق ءۇي
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانى ولەڭىن جازعان: ج. ناجمەدەنوۆ، ن. نازاربايەۆ
ءانىن جازعان: ش. قالداياقوۆ
التىن كۇن اسپانى،
التىن ءدان دالاسى.
ەرلىكتىڭ داستانى،
ەلىمە قاراشى.
ەجەلدەن ەر دەگەن،
داڭقىمىز شىقتى عوي.
نامىسىن بەرمەگەن،
قازاعىم مىقتى عوي.
قايىرماسى:
مەنىڭ ەلىم، مەنىڭ ەلىم،
گۇلىڭ بولىپ ەگىلەمىن.
جىرىڭ بولىپ توگىلەمىن، ەلىم،
تۋعان جەرىم مەنىڭ – قازاقستانىم!
ۇرپاققا جول اشقان،
كەڭ بايتاق جەرىم بار.
بىرلىگى جاراسقان،
تاۋەلسىز ەلىم بار.
قارسى العان ۋاقىتتى
ماڭگىلىك دوسىنداي،
ءبىزدىڭ ەل باقىتتى،
ءبىزدىڭ ەل وسىنداي.
لاگەر دەمالۋشىلارى – 2007جىل)
ولەڭ – جىرلار
ءۇش باقىتتىم
مۇقاعالي ماقاتايەۆ
ەڭ ءبىرىنشى باقىتىم حالقىم مەنىڭ،
سوعان بەرەمىن ويىمنىڭ التىن كەنىن،
ول بار بولسا، مەن بارمىن، قور بولمايمىن،
قىمباتتىراق التىننان نارقىم مەنىڭ.
ال ەكىنشى باقىتىم – ءتىلىم مەنىڭ،
تاس جۇرەكتى تىلىممەن تىلىمدەدىم.
دۇنيەدەن كەي - كەيدە تۇڭىلسەم دە،
قاسيەتتى تىلىممەن تۇڭىلمەدىم.
باقىتىم بار ءۇشىنشى – وتان دەگەن،
قۇداي دەگەن كىم دەسە، وتان دەر ەم!
... وتى سونگەن جالعاندا جان بارسىڭ با؟
ويلانباي - اق كەل - داعى وت ال مەنەن.
ءۇش بىردەي باقىتىم بار الاقاندا،
مەنى مۇنداي باقىتتى جاراتار ما!
ءۇش كۇن نۇرىن توگەدى اسپانىمنان،
اتىراۋ، التاي، ارقا، الاتاۋعا!!!
مەن - بالاسى دالانىڭ
مۇزافار الىمبايەۆ
بەس جاسىنان ات جالىندا ويناعان،
اق شاباقشا ەرتىس بويىن بويلاعان.
جەتى تۇندە بەس ءجۇز قويدىڭ ءتۇس - كەيپىن،
بەس ساۋساقتاي تۇگەندەيتىن، تۇستەيتىن.
مەن – بالاسى دالانىڭ،
كەڭ دالاما تارتىپ تۋعان بالامىن.
ات ۇستىندە ءان شىرقاسام التايدان،
اق جايىقتا قۋانىپ ەل، مارقايعان،
مۇزدان توسەك، قاردان كورپە جامىلار،
كوك داۋىلدا، اق جاۋىندا جادىرار.
مەن – بالاسى دالانىڭ،
كەڭ دالاما تارتىپ تۋعان بالامىن.
«ۇلتتىق سپورت، ونەر، ءبىلىم» كوممۋناسى
اق سۇيەك. بالالار ەكى توپقا بولىنەدى. ويىن باستاۋشى سۇيەكتى قولىنا الىپ، الىسقا سەرمەپ لاقتىرادى. تەرىس قاراپ تۇرىپ بالالار جاپا تارماعاي جۇگىرىپ سۇيەكتى ىزدەپ كەتەدى. سۇيەكتى تاپقان ادام باسقا توپتاعىلارعا كورسەتپەي سورەگە قاراي جۇگىرۋى كەرەك. سول كەزدە ەكىنشى توپ ونى سەزىپ قويىپ، ارتىنان جۇگىرىپ جەتىپ ۇستاپ السا، ول سۇيەكتى قايتادان لاقتىرادى. قاي توپتىڭ ادامى سۇيەكتى ءبىرىنشى تاۋىپ، سورەگە جەتكىزەتىن بولسا، سول توپ جەڭىسكە جەتەدى.
ساناماق. ويىنعا بارلىق وقۋشىلار قاتىسادى. ويىننىڭ شارتى: ويىن باستاۋشى ويىنعا قاتىسۋشى ءبىر بالانى ورتاعا الىپ شىعادى. ول وقۋشى ءبىر تەكتەس اتاۋ سوزدەن جاڭىلماي، كىدىرمەي اتاپ ءجۇرىپ، ايتىپ شىعۋى كەرەك. توقتاماي، قاتەلەسپەي ايتىپ شىقسا، جۇلدە الادى. ەگەر قاتەلەسسە، ويىننان شىعادى. مىسالى، جاڭىلماي ءبىر دىبىستان باستالاتىن ون ادامنىڭ نەمەسە اقىننىڭ اتىن اتاۋى كەرەك: نەمەسە تاعام اتتارىن اتايدى.
تىمپي - تىمپي. ويىندى باستاۋشى ءوز ورىندارىندا وتىرعان وقۋشىلاردىڭ ورتاسىنا شىعىپ: «تىم - تىرىس، تىمپي - تىمپي»،- دەيدى. وسى ساتتە قالعان وقۋشىلار ۇندەمەۋى ءتيىس. ورتاعا شىققان وقۋشى ءارتۇرلى ءازىل، سىقاق، قىزىقتى اڭگىمەلەر ايتىپ، وتىرعانداردى كۇلدىرۋگە تىرىسادى. بەلگىلى ۋاقىتقا دەيىن ءوزىنىڭ وسىنداي «ونەرىمەن» ەشكىمدى كۇلدىرە الماسا، جەكە وقۋشىنىڭ جانىنا بارىپ، سونى كۇلدىرۋگە كۇش سالادى. ءازىل - سىقاقتارى ءالسىز، اسەرسىز بولسا، اۋىزى - مۇرنىن قيسايتىپ، ءتۇرلى قولاپايسىز قيمىلدار جاساپ كۇلدىرۋگە ارەكەت ەتەدى.
وسى ساتتە الگى ويىنشى ءۇن شىعارماۋعا، ورتاداعى وقۋشىنىڭ سۇراعىنا جاۋاپ بەرمەۋگە تىرىسادى. ال سويلەپ، كۇلىپ قويسا، ايىپكەر سانالادى. ايىبى ءۇشىن تاقپاق، ولەڭ ايتىپ، بي بيلەيدى. ايىبىن وتەگەننەن كەيىن ول ورتاعا شىعىپ، ويىندى باسقارىپ كەتەدى.
اتىراۋ وبلىسى،
قىزىلقوعا اۋدانى، ساعىز سەلوسى
№9 ورتا مەكتەپ
نۇربەك بەكباۋوۆ سەمباي ۇلى
You Might Also Like
-
سالاۋاتتى ءومىر سالتى مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ
-
تاقىرىبى: «جان قازىناسى - ادامگەرشىلىك نەگىزى» /10سىنىپ/
