مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ
تاقىرىبى: مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ
جوسپار:
1. كىرىسپە
مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ
II. نەگىزگى ءبولىم
1.مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ جۇمىستارىن جوسپارلاۋ.
2. قاراپايىم ماتەماتيكالىق ۇعىمداردى قالىپتاستىرۋ ءىس - ارەكەتىندەگى پەداگوگتىڭ قۇزىرەتتىلىگى.
III. قورىتىندى
1. كىرىسپە
مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ
بۇگىنگى بوبەك – ەرتەڭگى ازامات – قوعام يەسى. بالعىن بوبەكتەرگە ەڭ العاش جول كورسەتۋشى، باعىت بەرۋشى – بالاباقشا تاربيەشىلەرى. ويتكەنى ءبىلىم مەن تاربيە نەگىزى بالانىڭ جەكە باسىن قالىپتاستىرۋ نەگىزى بالاباقشادا قالانادى.
مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە بەرۋ ۇيىمدارىندا بالالاردىڭ وي - ءورىسىن، لوگيكاسىن، ءتىلىن دامىتۋدا، بەلگىلى ءبىر زاتتى قابىلداۋىن، ەستە ساقتاۋىن، ونى قايتا جاڭعىرتىپ كوزگە ەلەستەتۋىن، دۇنيەتانىمىن دامىتۋدا قاراپايىم ماتەماتيكالىق ۇعىمداردى قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزى ەرەكشە. بالالاردا بار تۇسىنىكتەر وزدىگىنەن ۇعىمدارعا اينالا المايدى. ۇعىمداردى جانە ولاردى قولدانۋعا نەگىزدەلگەن ويلاۋدىڭ لوگيكالىق فورمالارىن بالالار عىلىمي بىلىمدەرگە نەگىزدەۋ بارىسىندا مەڭگەرەدى. دەمەك، مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ اقىل - وي قىزمەتىنىڭ دامۋى، لوگيكالىق ويلاۋدىڭ دامۋى قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەردى قالىپتاستىرۋ بارىسىندا جۇزەگە اسىرىلادى.
بالالاردى مەكتەپكە دايىنداۋدا ماتەماتيكانى وقىتۋ تەك ساندىق جانە كەڭىستىك، ۋاقىت جايلى تۇسىنىك قالىپتاستىرىپ قانا قويمايدى، سونىمەن بىرگە ولاردىڭ ويلاۋ ۇدەرىسىن دامىتۋعا (اناليز، سينتەز، يندۋكسيا، دەدۋكسيا) ىقپال ەتەدى. ارنايى ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىندە بالانىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىمەن بىرگە جالپى دامۋ قامتاماسىز ەتىلەدى، ياعني وقىتۋدىڭ دامىتۋشىلىق قىزمەتى جۇزەگە اسىرىلىپ، بالانىڭ تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىنا مۇمكىندىك اشىلادى.
بالالارعا قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەردى قالىپتاستىرۋ بارىسىندا وقىتۋدىڭ دامىتۋشىلىق قىزمەتىندەگى ءبىرقاتار تالاپتار مەن شارتتار ورىندالۋى قاجەت.
بىرىنشىدەن، دامىتۋشى ورتا قاجەت، ول ءۇشىن مەكتەپكە دەيىنگى كەزەڭنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى مەن قۇندىلىقتارىن ساقتاي وتىرىپ، قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەردى قالىپتاستىرۋ بارىسىندا ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتى بالالاردىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋعا باعىتتالۋى شارت. بالالاردىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى فاكتورى ولاردىڭ ءبىلىمى مەن داعدىلارىنىڭ دارەجەسى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە، بالانىڭ ماڭىزدى پسيحيكالىق قىزمەتتەرىن، اقىل - وي جۇمىسىنىڭ تاسىلدەرىن قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن وقۋ ءۇردىسى بولىپ سانالادى. ويلاۋعا ۇيرەتەتىن ساباقتار دامىتا وقىتۋ ساباقتارى دەپ ەسەپتەلەدى. دامىتا وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋ، بالاعا اقىل - وي ارەكەتىن مەڭگەرۋگە جاعداي جاسايدى. پەداگوگ بۇل جاعدايدا دايىن ءبىلىمدى ءتۇسىندىرىپ قويۋشى، باعالاۋشى ەمەس، تانىمدىق ءىس - ارەكەتتى ۇيىمداستىراتىن ۇجىمدىق ىستەردىڭ ۇيىتقىسى. تەك وسىنداي وقىتۋ عانا بالانىڭ ينتەللەكتىسىنىڭ كوزىن اشىپ، شىعارماشىلىعىن دامىتادى.
ەكىنشىدەن، سوڭعى جىلدارى باستاۋىش سىنىپ پەن بالاباقشا اراسىنداعى ساباقتاستىق ماسەلەسى ءجيى ايتىلىپ ءجۇر. باستاۋىش سىنىپتا ماتەماتيكانى وقىتۋداعى قازىرگى پسيحولوگيالىق زەرتتەۋلەر بالالار باقشاسىندا دا، مەكتەپالدى دايارلىقتا دا ماتەماتيكالىق دايىندىقتىڭ مازمۇنىن قايتا قاراۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. بۇعان دەيىن كوبىنەسە بالانىڭ پسيحولوگيالىق دامۋ مۇمكىنشىلىگىن ەسكەرمەگەندىكتەن، قولدانىلىپ جۇرگەن كوپتەگەن ءادىس - تاسىلدەردىڭ ۇتىمدىلىعى از ەكەنى بايقالىپ وتىر. ءبىر عانا زاتتاردى، كورنەكىلىكتەردى پايدالانۋ ارقىلى قاراپايىم قوسۋ مەن ازايتۋدى مەڭگەرۋمەن شەكتەلسە، وندا بالانى العاشقى ماتەماتيكالىق تۇسىنىگى كەڭىمەيتىندىگى دالەلدەنگەن. ولاي بولسا، بۇل جەردە دە ءبىزدىڭ زەرتتەۋىمىزدە قاراستىرىلىپ وتىرعان وقىتۋدىڭ دامىتۋشىلىق قىزمەتى ەسكەرىلمەگەن دەۋگە بولادى.
ۇشىنشىدەن، قازىرگى تاڭدا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – ءبىلىم بەرۋ، تاربيەلەۋ، دامىتۋ ارقىلى جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋ. بۇل ماقساتتار ءوزارا تىعىز بايلانىستا بولعاندا عانا ناتيجەلى بولادى. ولاي بولسا، مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىگىن قالىپتاستىرۋ بارىسىندا بالانى جەكە تۇلعا ەتىپ تاربيەلەۋ، ومىرگە دايىنداۋ ماقساتىندا ءبىلىم بەرۋدىڭ دامىتۋشىلىق قىزمەتى جۇزەگە اسىرىلۋى قاجەت. باعدارلاما ءار ءتۇرلى ۇيىمداستىرىلعان وقۋ قىزمەتىنىڭ قارىم - قاتىناسىنىڭ كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلۋى مۇمكىن: قۇراستىرۋ، مۋزىكالىق تاربيە، بەينەلەۋ ونەرى، دەنە شىنىقتىرۋ. نەگىزگى مىندەت دامىتۋشى ويىنداردى قولدانا وتىرىپ، بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق ۇعىمداردى قالىپتاستىرۋ كەزىندە بالالاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋعا ىڭعايلى جاعداي جاساۋ. بۇل باعدارلامادا ب. ن. نيكيتينىڭ، ۆ. ۆ. ۆوسكوبوۆيچتىڭ، وۆيد دەكورليدىڭ، زولتون دەنەشتىڭ دامىتۋشى ويىندارىن قولدانۋ ارقىلى ۇيىمداستىرىلعان وقۋ قىزمەتتەرىنىڭ جوسپارى بەرىلگەن، بۇل بالالاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋعا كوپ سەپتىگىن تيگىزەدى.
ماقساتى:
دامىتۋشى ويىنداردى پايدالانىپ بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق ۇعىمدار تۋرالى تۇسىنىكتەرىن جانە بالالاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
مىندەتتەرى:
• ماتەماتيكالىق ويلاۋدى جانە شاپشاڭدىقتى دامىتۋ؛
• جۇمباقتاردى شەشۋ ارقىلى باقىلاۋ قاسيەتىن دامىتۋ؛
• كوزبەن باقىلاۋدى دامىتۋ؛
• سىزۋ نەگىزدەرىمەن تانىستىرۋ؛
• بالانىڭ شىعارماشىلىق زياتكەرلىگىن دامىتۋ.
II. نەگىزگى ءبولىم
1.مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ جۇمىستارىن جوسپارلاۋ
مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردى قاراپايىم ماتەماتيكالىق ۇعىمداردى قالىپتاستىرۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ تولىققاندى ماتەماتيكالىق دامۋدى قامتاماسىز ەتۋدە ۇيىمداستىرىلعان ماقساتى ءىس – ارەكەت، سونىڭ ىشىندە پەداگوگ بالانىڭ الدىنا تانىمدىق تاپسىرما بەرىپ ونى شەشۋگە كومەكتەسەدى. ول ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتتە جانە كۇندەلىكتى ومىردەگى ءىس – ارەكەتتە جۇزەگە اسۋى ءتيىس.
مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ جۇكتەۋ
جوسپار:
1. كىرىسپە
مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ
II. نەگىزگى ءبولىم
1.مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ جۇمىستارىن جوسپارلاۋ.
2. قاراپايىم ماتەماتيكالىق ۇعىمداردى قالىپتاستىرۋ ءىس - ارەكەتىندەگى پەداگوگتىڭ قۇزىرەتتىلىگى.
III. قورىتىندى
1. كىرىسپە
مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ
بۇگىنگى بوبەك – ەرتەڭگى ازامات – قوعام يەسى. بالعىن بوبەكتەرگە ەڭ العاش جول كورسەتۋشى، باعىت بەرۋشى – بالاباقشا تاربيەشىلەرى. ويتكەنى ءبىلىم مەن تاربيە نەگىزى بالانىڭ جەكە باسىن قالىپتاستىرۋ نەگىزى بالاباقشادا قالانادى.
مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە بەرۋ ۇيىمدارىندا بالالاردىڭ وي - ءورىسىن، لوگيكاسىن، ءتىلىن دامىتۋدا، بەلگىلى ءبىر زاتتى قابىلداۋىن، ەستە ساقتاۋىن، ونى قايتا جاڭعىرتىپ كوزگە ەلەستەتۋىن، دۇنيەتانىمىن دامىتۋدا قاراپايىم ماتەماتيكالىق ۇعىمداردى قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزى ەرەكشە. بالالاردا بار تۇسىنىكتەر وزدىگىنەن ۇعىمدارعا اينالا المايدى. ۇعىمداردى جانە ولاردى قولدانۋعا نەگىزدەلگەن ويلاۋدىڭ لوگيكالىق فورمالارىن بالالار عىلىمي بىلىمدەرگە نەگىزدەۋ بارىسىندا مەڭگەرەدى. دەمەك، مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ اقىل - وي قىزمەتىنىڭ دامۋى، لوگيكالىق ويلاۋدىڭ دامۋى قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەردى قالىپتاستىرۋ بارىسىندا جۇزەگە اسىرىلادى.
بالالاردى مەكتەپكە دايىنداۋدا ماتەماتيكانى وقىتۋ تەك ساندىق جانە كەڭىستىك، ۋاقىت جايلى تۇسىنىك قالىپتاستىرىپ قانا قويمايدى، سونىمەن بىرگە ولاردىڭ ويلاۋ ۇدەرىسىن دامىتۋعا (اناليز، سينتەز، يندۋكسيا، دەدۋكسيا) ىقپال ەتەدى. ارنايى ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىندە بالانىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىمەن بىرگە جالپى دامۋ قامتاماسىز ەتىلەدى، ياعني وقىتۋدىڭ دامىتۋشىلىق قىزمەتى جۇزەگە اسىرىلىپ، بالانىڭ تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىنا مۇمكىندىك اشىلادى.
بالالارعا قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەردى قالىپتاستىرۋ بارىسىندا وقىتۋدىڭ دامىتۋشىلىق قىزمەتىندەگى ءبىرقاتار تالاپتار مەن شارتتار ورىندالۋى قاجەت.
بىرىنشىدەن، دامىتۋشى ورتا قاجەت، ول ءۇشىن مەكتەپكە دەيىنگى كەزەڭنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى مەن قۇندىلىقتارىن ساقتاي وتىرىپ، قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەردى قالىپتاستىرۋ بارىسىندا ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتى بالالاردىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋعا باعىتتالۋى شارت. بالالاردىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى فاكتورى ولاردىڭ ءبىلىمى مەن داعدىلارىنىڭ دارەجەسى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە، بالانىڭ ماڭىزدى پسيحيكالىق قىزمەتتەرىن، اقىل - وي جۇمىسىنىڭ تاسىلدەرىن قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن وقۋ ءۇردىسى بولىپ سانالادى. ويلاۋعا ۇيرەتەتىن ساباقتار دامىتا وقىتۋ ساباقتارى دەپ ەسەپتەلەدى. دامىتا وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋ، بالاعا اقىل - وي ارەكەتىن مەڭگەرۋگە جاعداي جاسايدى. پەداگوگ بۇل جاعدايدا دايىن ءبىلىمدى ءتۇسىندىرىپ قويۋشى، باعالاۋشى ەمەس، تانىمدىق ءىس - ارەكەتتى ۇيىمداستىراتىن ۇجىمدىق ىستەردىڭ ۇيىتقىسى. تەك وسىنداي وقىتۋ عانا بالانىڭ ينتەللەكتىسىنىڭ كوزىن اشىپ، شىعارماشىلىعىن دامىتادى.
ەكىنشىدەن، سوڭعى جىلدارى باستاۋىش سىنىپ پەن بالاباقشا اراسىنداعى ساباقتاستىق ماسەلەسى ءجيى ايتىلىپ ءجۇر. باستاۋىش سىنىپتا ماتەماتيكانى وقىتۋداعى قازىرگى پسيحولوگيالىق زەرتتەۋلەر بالالار باقشاسىندا دا، مەكتەپالدى دايارلىقتا دا ماتەماتيكالىق دايىندىقتىڭ مازمۇنىن قايتا قاراۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. بۇعان دەيىن كوبىنەسە بالانىڭ پسيحولوگيالىق دامۋ مۇمكىنشىلىگىن ەسكەرمەگەندىكتەن، قولدانىلىپ جۇرگەن كوپتەگەن ءادىس - تاسىلدەردىڭ ۇتىمدىلىعى از ەكەنى بايقالىپ وتىر. ءبىر عانا زاتتاردى، كورنەكىلىكتەردى پايدالانۋ ارقىلى قاراپايىم قوسۋ مەن ازايتۋدى مەڭگەرۋمەن شەكتەلسە، وندا بالانى العاشقى ماتەماتيكالىق تۇسىنىگى كەڭىمەيتىندىگى دالەلدەنگەن. ولاي بولسا، بۇل جەردە دە ءبىزدىڭ زەرتتەۋىمىزدە قاراستىرىلىپ وتىرعان وقىتۋدىڭ دامىتۋشىلىق قىزمەتى ەسكەرىلمەگەن دەۋگە بولادى.
ۇشىنشىدەن، قازىرگى تاڭدا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – ءبىلىم بەرۋ، تاربيەلەۋ، دامىتۋ ارقىلى جەكە تۇلعا قالىپتاستىرۋ. بۇل ماقساتتار ءوزارا تىعىز بايلانىستا بولعاندا عانا ناتيجەلى بولادى. ولاي بولسا، مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىگىن قالىپتاستىرۋ بارىسىندا بالانى جەكە تۇلعا ەتىپ تاربيەلەۋ، ومىرگە دايىنداۋ ماقساتىندا ءبىلىم بەرۋدىڭ دامىتۋشىلىق قىزمەتى جۇزەگە اسىرىلۋى قاجەت. باعدارلاما ءار ءتۇرلى ۇيىمداستىرىلعان وقۋ قىزمەتىنىڭ قارىم - قاتىناسىنىڭ كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلۋى مۇمكىن: قۇراستىرۋ، مۋزىكالىق تاربيە، بەينەلەۋ ونەرى، دەنە شىنىقتىرۋ. نەگىزگى مىندەت دامىتۋشى ويىنداردى قولدانا وتىرىپ، بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق ۇعىمداردى قالىپتاستىرۋ كەزىندە بالالاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋعا ىڭعايلى جاعداي جاساۋ. بۇل باعدارلامادا ب. ن. نيكيتينىڭ، ۆ. ۆ. ۆوسكوبوۆيچتىڭ، وۆيد دەكورليدىڭ، زولتون دەنەشتىڭ دامىتۋشى ويىندارىن قولدانۋ ارقىلى ۇيىمداستىرىلعان وقۋ قىزمەتتەرىنىڭ جوسپارى بەرىلگەن، بۇل بالالاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋعا كوپ سەپتىگىن تيگىزەدى.
ماقساتى:
دامىتۋشى ويىنداردى پايدالانىپ بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق ۇعىمدار تۋرالى تۇسىنىكتەرىن جانە بالالاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
مىندەتتەرى:
• ماتەماتيكالىق ويلاۋدى جانە شاپشاڭدىقتى دامىتۋ؛
• جۇمباقتاردى شەشۋ ارقىلى باقىلاۋ قاسيەتىن دامىتۋ؛
• كوزبەن باقىلاۋدى دامىتۋ؛
• سىزۋ نەگىزدەرىمەن تانىستىرۋ؛
• بالانىڭ شىعارماشىلىق زياتكەرلىگىن دامىتۋ.
II. نەگىزگى ءبولىم
1.مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەرىن دامىتۋ جۇمىستارىن جوسپارلاۋ
مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردى قاراپايىم ماتەماتيكالىق ۇعىمداردى قالىپتاستىرۋ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ تولىققاندى ماتەماتيكالىق دامۋدى قامتاماسىز ەتۋدە ۇيىمداستىرىلعان ماقساتى ءىس – ارەكەت، سونىڭ ىشىندە پەداگوگ بالانىڭ الدىنا تانىمدىق تاپسىرما بەرىپ ونى شەشۋگە كومەكتەسەدى. ول ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتتە جانە كۇندەلىكتى ومىردەگى ءىس – ارەكەتتە جۇزەگە اسۋى ءتيىس.
مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ قاراپايىم ماتەماتيكالىق تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: الگەبرالىق بولشەكتەردى قوسۋ جانە ازايتۋ 7 - سىنىپ
