مەن ادەپتى بولامىن!
ماقساتى: 1) وقۋشىلاردى جاقسىلىققا، جامان ادەتتەن اۋلاق بولۋعا، ۇلكەندى سىيلاۋعا ۇيرەتۋ؛2) شىنشىلدىققا، اتا-اناعا مەيىرىمدى بولۋعا، تۋعان جەرگە، اينالاداعى زاتتارعا ۇقىپتى بولۋعا باۋلۋ؛ 3) وقۋشىلاردى يماندىلىققا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
بارىسى.
كىرىسپە.
- بۇگىنگى ءىس-شارا جاقسىلىققا جول باستاپ، جاماندىقتان ارىلۋعا باعىتتايدى. ومىردە بۇل قۇبىلىستار قاتار ورىن العان. مەكتەپ جاسىنان جاقسى ادەتتەرگە تاربيەلەنىپ، جامان ادەتتەردەن بويىمىزدى اۋلاق ۇستاعان ءجون.
I ءبولىم.ادەبي – مۋزىكالىق مونتاج.”نە دەۋ كەرەك؟”
1) اپاڭ سەنىڭ بازاردان
الما ساتىپ اكەلدى.
ەڭ ۇلكەنىن، جاقسىسىن
ساعان تاڭداپ اپەردى.
نە دەۋ كەرەك؟ (راحمەت اپا) دەۋ كەرەك.
2) بالالار ءجۇر كوشەدە،
ەستىلەدى شۋ - ايقاي.
سەن دە شىقتىڭ، كورشىڭدى
قاعىپ كەتتىڭ بايقاماي.
مۇندايدا نە دەۋ كەرەك؟ ( كەشىرىڭىز!) دەۋ كەرەك.
3) وسى كەلگەن بەتىڭدە
دوپتى قۋدىڭ، جارىستىڭ.
كوشەنىڭ سول شەتىندە
كەزىكتى ءبىر تانىسىڭ.
ۇمىتتىڭ سەن نە دەۋدى؟ ( سالەمەتسىز بە؟) دەۋ كەرەك.
4)ءۇي ارتىندا قوقىستى
جاتقان كوپتەن ءۇيىلىپ
تازالايدى قارت كىسى
بەلى زورعا ءيىلىپ.
نە دەگەنىڭ ءجون ەدى ؟ (كومەكتەسەيىن) دەۋ كەرەك.
5) كىشى ۇلكەندى سىيلاسا، كىم ۇلكەندى تىڭداسا.
ول قانداي بالا؟ (ادەپتى)
II ءبولىم. ”ماقال – ماتەلدەر”
وقۋشىلار بىلگەن ماقال-ماتەلدەردى ايتادى.
III ءبولىم. سۇراق-جاۋاپ. ىزگىلىك، ادەپتىلىك، ادامگەرشىلىك جونىندە.
ءمۇعالىم:
1)سىيلاپ ۇلكەن اعانى
سالەم بەرگەن بالانى
كىم دەيمىز؟ (ۇقىپتى)
2)تاۋداي بيىك تالابى
جاقسى وقيتىن بالان
كىم دەيمىز؟ (ۇلگىلى)
3) باقشانى سۋارىپ، كەلەدى سۋ الىپ،
قويادى جايناتىپ، ساماۋرىن قايناتىپ.
ول قانداي بالا؟ ( ەڭبەكقور)
4) 5 اسىل (تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي، قاناعات، راقىم)
5) 5 دۇشپان ( وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق، ەرىنشەك، بەكەر مال شاشپاق)
III ءبولىم.”سايىس”( جاقسى، جامان ادەتتەر)
وقۋشىلاردى جاقسى ادەتتەردى، جامان ادەتتەردى ايتقىزىپ جارىستىرۋ.
( بۇل جارىستا كوپ جاقسى ادەتتەردى ايتقان توپ جەڭىسكە جەتەدى)
جاقسى جامان
ۇلكەندى سىيلاۋ وتىرىك سويلەۋ
وتىرىك ايتپاۋ سالاقتىق
ساباقتان قالماۋ ساباقتان قاشۋ
ۇلكەندى تىڭداۋ ۇلكەندى تىڭداماۋ
قامقورشى بولۋ كىشىگە كۇش كورسەتۋ
ۇلكەندەردىڭ ءسوزىن بولمەۋ
IV ءبولىم. ءۇي جۇمىسى.
امانداسۋ تۇرلەرىن ايتىپ، كورسەتۋ.
V ءبولىم
سۋرەت سالۋ سايىسى
جامان جولداس، ۇلكەندى قۇرمەتتە، كىشىگە قامقورلىق، انالاردى سىيلاۋ، قۇستاردى اتپاۋ.
«قۇپيا حاتتارعا» جاۋاپ بەرۋ
1) اۆتوبۋسقا مىنگەندە نە ىستەۋ كەرەك؟
2) ۇلكەن كىسىمەن قالاي سويلەسۋ كەرەك؟
3) مەكتەپتە، سىنىپ ىشىندە قالاي ءجۇرۋ كەرەك؟
4) قوناق كەلگەندە بالا نە ىستەۋ كەرەك؟
5) تەلەفونمەن قالاي سويلەسۋ كەرەك؟
- سونىمەن، ءبىز قانداي بالامىز ؟(ادەپتى، ءتارتىپتى)
- بالالار، بۇگىن ءبىز سەندەرمەن ادەپتىلىك جايلى بىلدىك، ءار ادام ءوزىن كەز-كەلگەن جاعدايدا ادەپتى دە ادەمى سويلەي ءبىلۋى كەرەك ەكەن.
ماراپاتتاۋ.
«مەن جانە مەنىڭ مىندەتتەرىم، قۇقىقتارىم»
ماقساتى: 1) ادامزاتتىڭ باستى قۇندىلىقتارىن ايىرا ءبىلۋ؛
2) دۇرىس سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ، زاڭ، قۇقىق، مىندەت، بورىش سياقتى سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشۋ؛
3) وقۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىككە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
بارىسى.
1. كىرىسپە.
قىسقاشا شولۋ. «بۇگىن ساباقتا»
قازاقستان – تاۋەلسىز مەملەكەت.
ق ر كونستيتۋسياسى.
ءومىر، دەنساۋلىق، بوستاندىق.
2 . «قىزىقتى سۇراقتار» ويىنى (سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى)
ا) العاش رەت سىنىپقا كىممەن كەلدىڭ؟
ءا) پارتادا كىممەن وتىردىڭ؟
ب) ءبىلىم تۋرالى ماقال ايت.
ۆ) 1- قىركۇيەكتى نەگە ءبىلىم كۇنى دەپ اتايمىز؟
گ) قىركۇيەك ايى قاي مەزگىلگە جاتادى؟
3. «ءبارىمىز بىرگە!» ويىنى ( قويىلعان سۇراقتارعا بارلىق وقۋشى حورمەن جاۋاپ بەرەدى)
ا) ءبىزدىڭ مەملەكەت – ق ر.
ءا) مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى.
ب) مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىز – ءانۇران، تۋ، ەلتاڭبا.
ۆ) ەلوردا – استانا.
گ) ق ر كىم باسقارادى؟ – پرەزيدەنت.
ءمۇعالىم: – سەن سياقتى قانشاما ادام دۇنيەگە كەلۋدە. وسى ادامداردىڭ بارلىعى ءبىر زاڭعا باعىنادى. ول – كونستيتۋسيا دەپ اتالادى. ءار ەلدىڭ، مەملەكەتتىڭ ءوز ازاماتتارىنا ارنالعان زاڭى – كونستيتۋسياسى بار. بۇل زاڭدا ءبىزدىڭ قۇقىقتارىمىز عانا ەمەس، مىندەتتەرىمىز دە قاتار جازىلعان. ونىڭ دالەلى مىنە، سەن بۇگىن مەكتەپتە وتىرسىڭ، سەن بارلىق ادامدار سياقتى وقۋعا، ءبىلىم الۋعا قۇقىعىڭ بار.سونىمەن قاتار، سەنىڭ دە مىندەتىڭ دە بار. ول – سەن ورتا ءبىلىم الۋعا مىندەتتىسىڭ. مىنا ۇلكەن مەكتەپ، جارىق تا، كەڭ ادەمى بولمە جاقسى ءبىلىم الىپ، ءتارتىپتى، سانالى ازامات بولىپ، ءوو وتانىڭا قىزمەت ەتۋىڭ ءۇشىن جاسالعان.
4. پىكىرتالاس.
- ادامعا نە قىمبات؟ – ءومىر
15 باپ. 1. اركىمنىڭ ءومىر سۇرۋگە قۇقىعى بار.
16 باپ. 1. اركىمنىڭ ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ بوستاندىعىنا قۇقىعى بار.
29 باپ. 1.ق ر ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا قۇقىعى بار.
1. ازاماتتار زاڭمەن بەلگىلەنگەن كەپىلدى مەديسينالىق كومەك كولەمىن تەگىن الۋعا حۇقىلى.
- دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىنە ورتاق زاڭدار بار. ءبىز ول زاڭعا دا باعىنۋعا مىندەتتىمىز. ول بىلاي اتالادى: «ادام قۇقىقتارى جايلى جالپىعا بىردەي دەكلاراسياسى».دۇنيە ءجۇزىنىڭ بالالارىن قورعاۋعا ارنالعان «بالالار كونۆەنسيانىڭ 6-بابىندا بىلاي دەلىنگەن: «ءسىزدىڭ ءومىر سۇرۋگە قۇقىعىڭىز بار، ال مەملەكەت ءسىزدىڭ جان-جاقتى ەركىن دامۋىڭىزعا كومەكتەسۋگە مىندەتتى. دەنساۋلىعىنا، ومىرىڭە قامقورلىق جاساپ، قورعاۋعا مىندەتتى».
ولاي بولسا، ءبىزدىڭ وتانىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسى.
وقۋشى: وتان دەيمىز وت جاققان جەرىمىزدى
وتان دەيمىز وسىرگەن ەلىمىزدى.
وتان دەيمىز تۋعان جەر، اتامەكەن
بيىك تاۋ، ورمان-توعاي ەلىمىزدى.
ساباقتى قورىتۋ.
- سەندەردىڭ قازىرگى مىندەتتەرىڭ؟ - ادامزاتتىڭ باستى قۇندىلىقتارىن اتا.
بارىسى.
كىرىسپە.
- بۇگىنگى ءىس-شارا جاقسىلىققا جول باستاپ، جاماندىقتان ارىلۋعا باعىتتايدى. ومىردە بۇل قۇبىلىستار قاتار ورىن العان. مەكتەپ جاسىنان جاقسى ادەتتەرگە تاربيەلەنىپ، جامان ادەتتەردەن بويىمىزدى اۋلاق ۇستاعان ءجون.
I ءبولىم.ادەبي – مۋزىكالىق مونتاج.”نە دەۋ كەرەك؟”
1) اپاڭ سەنىڭ بازاردان
الما ساتىپ اكەلدى.
ەڭ ۇلكەنىن، جاقسىسىن
ساعان تاڭداپ اپەردى.
نە دەۋ كەرەك؟ (راحمەت اپا) دەۋ كەرەك.
2) بالالار ءجۇر كوشەدە،
ەستىلەدى شۋ - ايقاي.
سەن دە شىقتىڭ، كورشىڭدى
قاعىپ كەتتىڭ بايقاماي.
مۇندايدا نە دەۋ كەرەك؟ ( كەشىرىڭىز!) دەۋ كەرەك.
3) وسى كەلگەن بەتىڭدە
دوپتى قۋدىڭ، جارىستىڭ.
كوشەنىڭ سول شەتىندە
كەزىكتى ءبىر تانىسىڭ.
ۇمىتتىڭ سەن نە دەۋدى؟ ( سالەمەتسىز بە؟) دەۋ كەرەك.
4)ءۇي ارتىندا قوقىستى
جاتقان كوپتەن ءۇيىلىپ
تازالايدى قارت كىسى
بەلى زورعا ءيىلىپ.
نە دەگەنىڭ ءجون ەدى ؟ (كومەكتەسەيىن) دەۋ كەرەك.
5) كىشى ۇلكەندى سىيلاسا، كىم ۇلكەندى تىڭداسا.
ول قانداي بالا؟ (ادەپتى)
II ءبولىم. ”ماقال – ماتەلدەر”
وقۋشىلار بىلگەن ماقال-ماتەلدەردى ايتادى.
III ءبولىم. سۇراق-جاۋاپ. ىزگىلىك، ادەپتىلىك، ادامگەرشىلىك جونىندە.
ءمۇعالىم:
1)سىيلاپ ۇلكەن اعانى
سالەم بەرگەن بالانى
كىم دەيمىز؟ (ۇقىپتى)
2)تاۋداي بيىك تالابى
جاقسى وقيتىن بالان
كىم دەيمىز؟ (ۇلگىلى)
3) باقشانى سۋارىپ، كەلەدى سۋ الىپ،
قويادى جايناتىپ، ساماۋرىن قايناتىپ.
ول قانداي بالا؟ ( ەڭبەكقور)
4) 5 اسىل (تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي، قاناعات، راقىم)
5) 5 دۇشپان ( وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق، ەرىنشەك، بەكەر مال شاشپاق)
III ءبولىم.”سايىس”( جاقسى، جامان ادەتتەر)
وقۋشىلاردى جاقسى ادەتتەردى، جامان ادەتتەردى ايتقىزىپ جارىستىرۋ.
( بۇل جارىستا كوپ جاقسى ادەتتەردى ايتقان توپ جەڭىسكە جەتەدى)
جاقسى جامان
ۇلكەندى سىيلاۋ وتىرىك سويلەۋ
وتىرىك ايتپاۋ سالاقتىق
ساباقتان قالماۋ ساباقتان قاشۋ
ۇلكەندى تىڭداۋ ۇلكەندى تىڭداماۋ
قامقورشى بولۋ كىشىگە كۇش كورسەتۋ
ۇلكەندەردىڭ ءسوزىن بولمەۋ
IV ءبولىم. ءۇي جۇمىسى.
امانداسۋ تۇرلەرىن ايتىپ، كورسەتۋ.
V ءبولىم
سۋرەت سالۋ سايىسى
جامان جولداس، ۇلكەندى قۇرمەتتە، كىشىگە قامقورلىق، انالاردى سىيلاۋ، قۇستاردى اتپاۋ.
«قۇپيا حاتتارعا» جاۋاپ بەرۋ
1) اۆتوبۋسقا مىنگەندە نە ىستەۋ كەرەك؟
2) ۇلكەن كىسىمەن قالاي سويلەسۋ كەرەك؟
3) مەكتەپتە، سىنىپ ىشىندە قالاي ءجۇرۋ كەرەك؟
4) قوناق كەلگەندە بالا نە ىستەۋ كەرەك؟
5) تەلەفونمەن قالاي سويلەسۋ كەرەك؟
- سونىمەن، ءبىز قانداي بالامىز ؟(ادەپتى، ءتارتىپتى)
- بالالار، بۇگىن ءبىز سەندەرمەن ادەپتىلىك جايلى بىلدىك، ءار ادام ءوزىن كەز-كەلگەن جاعدايدا ادەپتى دە ادەمى سويلەي ءبىلۋى كەرەك ەكەن.
ماراپاتتاۋ.
«مەن جانە مەنىڭ مىندەتتەرىم، قۇقىقتارىم»
ماقساتى: 1) ادامزاتتىڭ باستى قۇندىلىقتارىن ايىرا ءبىلۋ؛
2) دۇرىس سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ، زاڭ، قۇقىق، مىندەت، بورىش سياقتى سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشۋ؛
3) وقۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىككە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
بارىسى.
1. كىرىسپە.
قىسقاشا شولۋ. «بۇگىن ساباقتا»
قازاقستان – تاۋەلسىز مەملەكەت.
ق ر كونستيتۋسياسى.
ءومىر، دەنساۋلىق، بوستاندىق.
2 . «قىزىقتى سۇراقتار» ويىنى (سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى)
ا) العاش رەت سىنىپقا كىممەن كەلدىڭ؟
ءا) پارتادا كىممەن وتىردىڭ؟
ب) ءبىلىم تۋرالى ماقال ايت.
ۆ) 1- قىركۇيەكتى نەگە ءبىلىم كۇنى دەپ اتايمىز؟
گ) قىركۇيەك ايى قاي مەزگىلگە جاتادى؟
3. «ءبارىمىز بىرگە!» ويىنى ( قويىلعان سۇراقتارعا بارلىق وقۋشى حورمەن جاۋاپ بەرەدى)
ا) ءبىزدىڭ مەملەكەت – ق ر.
ءا) مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى.
ب) مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىز – ءانۇران، تۋ، ەلتاڭبا.
ۆ) ەلوردا – استانا.
گ) ق ر كىم باسقارادى؟ – پرەزيدەنت.
ءمۇعالىم: – سەن سياقتى قانشاما ادام دۇنيەگە كەلۋدە. وسى ادامداردىڭ بارلىعى ءبىر زاڭعا باعىنادى. ول – كونستيتۋسيا دەپ اتالادى. ءار ەلدىڭ، مەملەكەتتىڭ ءوز ازاماتتارىنا ارنالعان زاڭى – كونستيتۋسياسى بار. بۇل زاڭدا ءبىزدىڭ قۇقىقتارىمىز عانا ەمەس، مىندەتتەرىمىز دە قاتار جازىلعان. ونىڭ دالەلى مىنە، سەن بۇگىن مەكتەپتە وتىرسىڭ، سەن بارلىق ادامدار سياقتى وقۋعا، ءبىلىم الۋعا قۇقىعىڭ بار.سونىمەن قاتار، سەنىڭ دە مىندەتىڭ دە بار. ول – سەن ورتا ءبىلىم الۋعا مىندەتتىسىڭ. مىنا ۇلكەن مەكتەپ، جارىق تا، كەڭ ادەمى بولمە جاقسى ءبىلىم الىپ، ءتارتىپتى، سانالى ازامات بولىپ، ءوو وتانىڭا قىزمەت ەتۋىڭ ءۇشىن جاسالعان.
4. پىكىرتالاس.
- ادامعا نە قىمبات؟ – ءومىر
15 باپ. 1. اركىمنىڭ ءومىر سۇرۋگە قۇقىعى بار.
16 باپ. 1. اركىمنىڭ ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ بوستاندىعىنا قۇقىعى بار.
29 باپ. 1.ق ر ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا قۇقىعى بار.
1. ازاماتتار زاڭمەن بەلگىلەنگەن كەپىلدى مەديسينالىق كومەك كولەمىن تەگىن الۋعا حۇقىلى.
- دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىنە ورتاق زاڭدار بار. ءبىز ول زاڭعا دا باعىنۋعا مىندەتتىمىز. ول بىلاي اتالادى: «ادام قۇقىقتارى جايلى جالپىعا بىردەي دەكلاراسياسى».دۇنيە ءجۇزىنىڭ بالالارىن قورعاۋعا ارنالعان «بالالار كونۆەنسيانىڭ 6-بابىندا بىلاي دەلىنگەن: «ءسىزدىڭ ءومىر سۇرۋگە قۇقىعىڭىز بار، ال مەملەكەت ءسىزدىڭ جان-جاقتى ەركىن دامۋىڭىزعا كومەكتەسۋگە مىندەتتى. دەنساۋلىعىنا، ومىرىڭە قامقورلىق جاساپ، قورعاۋعا مىندەتتى».
ولاي بولسا، ءبىزدىڭ وتانىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسى.
وقۋشى: وتان دەيمىز وت جاققان جەرىمىزدى
وتان دەيمىز وسىرگەن ەلىمىزدى.
وتان دەيمىز تۋعان جەر، اتامەكەن
بيىك تاۋ، ورمان-توعاي ەلىمىزدى.
ساباقتى قورىتۋ.
- سەندەردىڭ قازىرگى مىندەتتەرىڭ؟ - ادامزاتتىڭ باستى قۇندىلىقتارىن اتا.
You Might Also Like
-
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس- ارەكەتىنىڭ ءادىس- تاسىلدەرى: كوركەم ءسوز، اڭگىمەلەۋ، كورسەتۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، جۇمباقتار جاسىرۋ، وي قوزعاۋ، ويىن، قورىتىندىلاۋ.
-
ماقساتى: بىلىمدىلىك: تاقىرىپتىڭ ماعىناسىن اشۋ، سۋرەت سالىپ ۇيرەتۋ.
