مەن جانە مەنىڭ وتباسىم
تاقىرىبى: مەن جانە مەنىڭ وتباسىم
ماقساتى:
1. حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرى، ادەت - عۇرىپتارى جايلى بىلىمدەرىن دامىتۋ، اتا - انا شىعارماشىلىعىن ۇشتاۋ، بالالاردىڭ بويىنداعى ونەرى مەن دارىندىلىعىن دامىتا ءتۇسۋ.
2. بالاباقشامەن اتا - انا بىرلىگىن نىعايتۋ.
3. وتباسى – وتاننىڭ ءبىر بولشەگى ەكەندىگىن ۇعىندىرىپ، بالالاردى ىنتىماق پەن بىرلىككە، تاتۋلىق پەن ۇيىمشىلدىققا، مەيىرىمدىلىككە، اتا - انالارىنىڭ شەكسىز ەڭبەگىن باعالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
جۇرگىزۋشى: جينالىپپىز بۇگىن مىنە ءبارىمىز دە،
ۇلكەن – كىشى، جاسىمىز، كارىمىز دە
تورلەتىڭدەر، قادىرمەندى قوناقتار،
گۇل جايناعان ءبىزدىڭ مىنا تورىمىزگە.
1 - بالا: تىڭداڭىزدار! تىڭداڭىزدار!
بوسقا قاراپ تۇرماڭىزدار.
«وتباسى» تويى باستالدى.
قىزىقتان تىس قالماڭىزدار!
2 - بالا: قاستەرلەيمىز حالىق بوپ،
سالت ءداستۇردى دارىپتەپ
ايتىپ كەتكەن بابالار،
ءداستۇرىڭدى تانىت دەپ!
جۇرگىزۋشى: قادىرمەندى قوناقتار، اتا - انالار، ۇستازدار!
«مەن جانە مەنىڭ وتباسىم» اتتى سايىسىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر! وسى وتباسىلارىمىزدىڭ قادامدارى قۇتتى بولىپ، مارتەبەسى بيىك بولسىن، مارە تورىنەن كورىنە بەرۋلەرىنە تىلەكتەستىك بىلدىرە وتىرىپ، ورتاعا وتباسى مۇشەلەرىن شاقىرايىق.
1. جۇمىستى تەرەڭ مەڭگەرگەن
جاقسىلىقتى ءجون كورگەن
وتباسى تۇر قۇلشىنىپ،
قالمايىن دەپ سەندەردەن
(ورتاعا ____________________ وتباسىن شاقىرامىز)
2. ادىلدىك ىزدەپ تالپىنىپ،
تىنبايتۇعىن شارق ۇرىپ
بۇل وتباسى جارىستا
وزام دەيدى تالپىنىپ.
(ورتاعا _____________________ وتباسى شاقىرىلادى)
3. مىنەزگە باي سالماقتى،
بايىپتايتىن جان - جاقتى.
مەرەيلى بۇگىن سايىستا
جەڭىمپاز بوپ قالماقشى.
(ورتاعا ____________________ وتباسى شاقىرىلادى)
وتباسىلاردى ورتاعا شاقىرامىز.
ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىستىرۋ.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
سايىس 6 كەزەڭنەن تۇرادى
اقىل - كورىك بويلارىڭا جەتەدى،
ءالى تالاي سىناقتاردان وتەدى.
مىنا وتىرعان بارشاڭىزعا ىزەتپەن،
وتباسىلار تانىستىرىپ وتەدى.
1 - ءشى كەزەن. «تەگىمدى مەنىڭ سۇراساڭ» (ورتاعا وتباسىلار شىعىپ، وزدەرىن تانىستىرادى)
كەدەيمىن دەپ قىسىلما،
ونەرىڭ بولسا قولىڭدا
ونەرلىنىڭ ىرىسى
جارقىراپ جاتار جولىندا
دەي كەلە 2 - ءشى كەزەڭ «ونەرلىنىڭ ءورىسى كەڭ» كەزەڭى (توپتىڭ ونەرىن تاماشالاۋ ءان، بي ت. ب)
مىقتى بولساڭ سۇراقتارعا جاۋاپ بەر،
كەلدى كەزەك تاپقىرلىقتا تانىتار.
بۇل سىننان دە وتسەڭ ەگەر سۇرىنبەي
جۇلدە سەندە، قۋانا بەر، كۇلىمدە - دەپ،
3 - ءشى كەزەڭ «اتا مۇراڭ - اسىل قازىناڭ» قازاقتىڭ سالت - داستۇرلەرى بايلانىستى سۇراقتار قويىلادى
«قوناق - قۇداي ەلشىسى»، «قوناق كەلسە قۇت» دەگەن قازاقتىڭ ماقالدارىنان حالقىمىزدىڭ قوناقجايلىلىعىن كورەمىز. وسى قوناق ءجون-جولاعىسىنا قاراي نەشە ءتۇرى بولادى؟
/1. قۇدايى قوناق - كولىك كۇتىپ، كەش بولىپ كەتكەندە كەلگەن قوناق. ونداي قوناقتى ءۇي يەسىنىڭ قابىلداماۋعا حاقى جوق.
2. سىي قوناق - ارنايى شاقىرىلعان قوناق.
3. قىدىرما قوناق - اۋىل ءۇيدىڭ قوناعى/
2. «جاساۋ»، «ەنشى» سالت ءداستۇرى، ايىرماشىلىعى
3. بالا شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلگەننەن باستاپ، ۇلكەن ازامات بولعانعا دەيىن جاسالاتىن سالت – جورالاردىڭ تۇرلەرى قانداي؟
4. قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارىن اتاڭىز
5. مالايسارى قاريا سىرىمعا «كەۋدەڭ تولا باۋىر بولسىن، ارقاڭ قارا نارداي جاۋىر بولسىن، ءۇيىڭنىڭ سىرتىنان ءدۇبىر، قۇلاعىڭنىڭ سىرتىنان سىبىر كەتپەسىن» دەپ باتا بەرىپتى. وسى باتانى قالاي تۇسىنەسىز؟/ كەۋدەڭ تولا باۋىر بولسىن - وكپەشىل بولما، كەشىرىمدى بول دەگەنى، ارقاڭ قارا نارداي نارداي جاۋىر بولسىن - ەل جۇگىن ارقالا، شىدامدى بول دەگەنى، جورا جولداسىڭ كوپ بولسىن دەگەنى/
6. «دومبىرا سەندە ءمىن بار ما،
ءمىنسىز بولساڭ - ءتىل بار ما.
ءتىل جوق دەۋگە بولا ما،
تىلدەن ارتىق ءۇن باردا.
دومبىرانىڭ كۇشى مول
كومەيىندە كۇي باردا»،-
دەپ ءدۇلدۇل اقىن، كۇيشى ءى. جانسۇگىروۆ ايتقانداي، كۇيدى تىڭداعاندا جانىڭدى قۋانىش سەزىمى تەرەڭ تولعانىسپەن ورنەك بوياۋىن تابادى. ولاي بولسا، بىرگە كۇي تىڭداپ، ءسىز سول كۇيدىڭ اتىن تابىڭىز، مۇمكىن بولسا اۆتورىمەن (كۇي قويىلادى)
4 - ءشى كەزەڭ.
ونەرلىنىڭ ونەرىن
تاعىدا بايقاپ كورەيىك
جۇيرىك اتتاي جەلەيىك
ەپتىلەرگە كەزەك بەرەيىك «ەپتىلەر سايىسى»
ويىن شارتى: توپ باسىنىڭ قولىندا 5 كوكونىس سالىنعان قوراپ بولادى. توپتاعى سايىسكەردىڭ بىرەۋى ەگەدى، ەكىنشىسى، جينايدى. قاي توپ ۇقىپتى وتىرعىزىپ، تەز جيناپ شىقسا سول وتباسى جەڭگەن بولىپ ەسەپتەلەدى.
5 - ءشى كەزەڭ «ءتىل ونەرى»
شارتى: جۇمباق جاسىرىلىپ، جاۋابىن ەكى تىلدە ايتۋ كەرەك: قازاقشا جانە ورىسشا. 1 تىلدە جاۋاپ - 5 ۇپاي، 2 تىلدەگى جاۋاپ 10 ۇپاي بولىپ ەسەپتەلەدى.
جۇمباقتار:
جۇپار ءيسى ەسەدى، جايناپ باقتا وسەدى، اتى نە، كىم شەشەدى؟ /گۇل - سۆەتوك/
سۋدا قالقيدى، جىلىدا بالقيدى /مۇز - لەد/
جىلت - جىلت ەتكەن، جىلعادان وتكەن /سۋ - ۆودا/
اشىلىپ جابىلادى، ءار ۇيدەن تابىلادى /ەسىك - دۆەر/
جەلدەن جەلىگەدى، سۋدان شەگىنەدى /وت - وگون/
شەبەرلەرىم ونەر تامىپ قولىنان،
جاڭىلماعان اتا - بابا جولىنان
شەبەر قولدار ءوز ونەرىن كورسەتسىن
ءبىز ايتالىق تورەلىگىن سوڭىنان
6 - شى كەزەڭ «ءۇي تاپسىرماسى» ( سايىسكەرلەر ءوز شىعارماشىلىقتارى بويىنشا جاسالعان جۇمىستارىن كورسەتەدى)
قورىتىندى:
جەڭىمپازداردى انىقتاۋ
جۇرگىزۋشى: جەڭىستەر مەن جەڭىلىستەن تۇراتىن،
ءومىر كۇرەس، جەتكىزە مە مۇراتىن.
جەڭبەدىم جەڭىلدىم دەپ رەنجىمەگىن،
قاتىسۋ دا ءبىر جەڭىس، جان بولساڭ سەن ۇعاتىن.
كەزەكتى ءادىلقازالار القاسىنا بەرەمىز.
قورىتىندىلاۋ
اتا سالتىم - اسىل مۇرام، ارداعىم،
بابالاردىڭ جالعاستىرار ارمانىن
سان عاسىردا قالپىن بۇزباس ءقادىرىن،
وتكەنىمدى بۇگىنىممەن جالعادىم!
قۇرمەتتى اتا - انالار ۇستازدار! سىزدەر بۇگىن وتباسى سايىسىن كورىپ تاماشالادىڭىزدار. بالاباقشا تاربيەلەنۋشىلەرىنىڭ، ءوز ۇل - قىزدارىڭىزدىڭ ءبىلىمى مەن ونەرىن اڭعارداڭىزدار. سىزدەرگە ءارقاشاندا ساتتىلىك تىلەي وتىرىپ، وتباسىلارىڭىزعا بەرەكە، ىنتىماق تىلەيمىن. بالاباقشامەن ءجيى بايلانىستا بولىڭىزدار!
ماقساتى:
1. حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرى، ادەت - عۇرىپتارى جايلى بىلىمدەرىن دامىتۋ، اتا - انا شىعارماشىلىعىن ۇشتاۋ، بالالاردىڭ بويىنداعى ونەرى مەن دارىندىلىعىن دامىتا ءتۇسۋ.
2. بالاباقشامەن اتا - انا بىرلىگىن نىعايتۋ.
3. وتباسى – وتاننىڭ ءبىر بولشەگى ەكەندىگىن ۇعىندىرىپ، بالالاردى ىنتىماق پەن بىرلىككە، تاتۋلىق پەن ۇيىمشىلدىققا، مەيىرىمدىلىككە، اتا - انالارىنىڭ شەكسىز ەڭبەگىن باعالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
جۇرگىزۋشى: جينالىپپىز بۇگىن مىنە ءبارىمىز دە،
ۇلكەن – كىشى، جاسىمىز، كارىمىز دە
تورلەتىڭدەر، قادىرمەندى قوناقتار،
گۇل جايناعان ءبىزدىڭ مىنا تورىمىزگە.
1 - بالا: تىڭداڭىزدار! تىڭداڭىزدار!
بوسقا قاراپ تۇرماڭىزدار.
«وتباسى» تويى باستالدى.
قىزىقتان تىس قالماڭىزدار!
2 - بالا: قاستەرلەيمىز حالىق بوپ،
سالت ءداستۇردى دارىپتەپ
ايتىپ كەتكەن بابالار،
ءداستۇرىڭدى تانىت دەپ!
جۇرگىزۋشى: قادىرمەندى قوناقتار، اتا - انالار، ۇستازدار!
«مەن جانە مەنىڭ وتباسىم» اتتى سايىسىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر! وسى وتباسىلارىمىزدىڭ قادامدارى قۇتتى بولىپ، مارتەبەسى بيىك بولسىن، مارە تورىنەن كورىنە بەرۋلەرىنە تىلەكتەستىك بىلدىرە وتىرىپ، ورتاعا وتباسى مۇشەلەرىن شاقىرايىق.
1. جۇمىستى تەرەڭ مەڭگەرگەن
جاقسىلىقتى ءجون كورگەن
وتباسى تۇر قۇلشىنىپ،
قالمايىن دەپ سەندەردەن
(ورتاعا ____________________ وتباسىن شاقىرامىز)
2. ادىلدىك ىزدەپ تالپىنىپ،
تىنبايتۇعىن شارق ۇرىپ
بۇل وتباسى جارىستا
وزام دەيدى تالپىنىپ.
(ورتاعا _____________________ وتباسى شاقىرىلادى)
3. مىنەزگە باي سالماقتى،
بايىپتايتىن جان - جاقتى.
مەرەيلى بۇگىن سايىستا
جەڭىمپاز بوپ قالماقشى.
(ورتاعا ____________________ وتباسى شاقىرىلادى)
وتباسىلاردى ورتاعا شاقىرامىز.
ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىستىرۋ.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
سايىس 6 كەزەڭنەن تۇرادى
اقىل - كورىك بويلارىڭا جەتەدى،
ءالى تالاي سىناقتاردان وتەدى.
مىنا وتىرعان بارشاڭىزعا ىزەتپەن،
وتباسىلار تانىستىرىپ وتەدى.
1 - ءشى كەزەن. «تەگىمدى مەنىڭ سۇراساڭ» (ورتاعا وتباسىلار شىعىپ، وزدەرىن تانىستىرادى)
كەدەيمىن دەپ قىسىلما،
ونەرىڭ بولسا قولىڭدا
ونەرلىنىڭ ىرىسى
جارقىراپ جاتار جولىندا
دەي كەلە 2 - ءشى كەزەڭ «ونەرلىنىڭ ءورىسى كەڭ» كەزەڭى (توپتىڭ ونەرىن تاماشالاۋ ءان، بي ت. ب)
مىقتى بولساڭ سۇراقتارعا جاۋاپ بەر،
كەلدى كەزەك تاپقىرلىقتا تانىتار.
بۇل سىننان دە وتسەڭ ەگەر سۇرىنبەي
جۇلدە سەندە، قۋانا بەر، كۇلىمدە - دەپ،
3 - ءشى كەزەڭ «اتا مۇراڭ - اسىل قازىناڭ» قازاقتىڭ سالت - داستۇرلەرى بايلانىستى سۇراقتار قويىلادى
«قوناق - قۇداي ەلشىسى»، «قوناق كەلسە قۇت» دەگەن قازاقتىڭ ماقالدارىنان حالقىمىزدىڭ قوناقجايلىلىعىن كورەمىز. وسى قوناق ءجون-جولاعىسىنا قاراي نەشە ءتۇرى بولادى؟
/1. قۇدايى قوناق - كولىك كۇتىپ، كەش بولىپ كەتكەندە كەلگەن قوناق. ونداي قوناقتى ءۇي يەسىنىڭ قابىلداماۋعا حاقى جوق.
2. سىي قوناق - ارنايى شاقىرىلعان قوناق.
3. قىدىرما قوناق - اۋىل ءۇيدىڭ قوناعى/
2. «جاساۋ»، «ەنشى» سالت ءداستۇرى، ايىرماشىلىعى
3. بالا شىر ەتىپ دۇنيەگە كەلگەننەن باستاپ، ۇلكەن ازامات بولعانعا دەيىن جاسالاتىن سالت – جورالاردىڭ تۇرلەرى قانداي؟
4. قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارىن اتاڭىز
5. مالايسارى قاريا سىرىمعا «كەۋدەڭ تولا باۋىر بولسىن، ارقاڭ قارا نارداي جاۋىر بولسىن، ءۇيىڭنىڭ سىرتىنان ءدۇبىر، قۇلاعىڭنىڭ سىرتىنان سىبىر كەتپەسىن» دەپ باتا بەرىپتى. وسى باتانى قالاي تۇسىنەسىز؟/ كەۋدەڭ تولا باۋىر بولسىن - وكپەشىل بولما، كەشىرىمدى بول دەگەنى، ارقاڭ قارا نارداي نارداي جاۋىر بولسىن - ەل جۇگىن ارقالا، شىدامدى بول دەگەنى، جورا جولداسىڭ كوپ بولسىن دەگەنى/
6. «دومبىرا سەندە ءمىن بار ما،
ءمىنسىز بولساڭ - ءتىل بار ما.
ءتىل جوق دەۋگە بولا ما،
تىلدەن ارتىق ءۇن باردا.
دومبىرانىڭ كۇشى مول
كومەيىندە كۇي باردا»،-
دەپ ءدۇلدۇل اقىن، كۇيشى ءى. جانسۇگىروۆ ايتقانداي، كۇيدى تىڭداعاندا جانىڭدى قۋانىش سەزىمى تەرەڭ تولعانىسپەن ورنەك بوياۋىن تابادى. ولاي بولسا، بىرگە كۇي تىڭداپ، ءسىز سول كۇيدىڭ اتىن تابىڭىز، مۇمكىن بولسا اۆتورىمەن (كۇي قويىلادى)
4 - ءشى كەزەڭ.
ونەرلىنىڭ ونەرىن
تاعىدا بايقاپ كورەيىك
جۇيرىك اتتاي جەلەيىك
ەپتىلەرگە كەزەك بەرەيىك «ەپتىلەر سايىسى»
ويىن شارتى: توپ باسىنىڭ قولىندا 5 كوكونىس سالىنعان قوراپ بولادى. توپتاعى سايىسكەردىڭ بىرەۋى ەگەدى، ەكىنشىسى، جينايدى. قاي توپ ۇقىپتى وتىرعىزىپ، تەز جيناپ شىقسا سول وتباسى جەڭگەن بولىپ ەسەپتەلەدى.
5 - ءشى كەزەڭ «ءتىل ونەرى»
شارتى: جۇمباق جاسىرىلىپ، جاۋابىن ەكى تىلدە ايتۋ كەرەك: قازاقشا جانە ورىسشا. 1 تىلدە جاۋاپ - 5 ۇپاي، 2 تىلدەگى جاۋاپ 10 ۇپاي بولىپ ەسەپتەلەدى.
جۇمباقتار:
جۇپار ءيسى ەسەدى، جايناپ باقتا وسەدى، اتى نە، كىم شەشەدى؟ /گۇل - سۆەتوك/
سۋدا قالقيدى، جىلىدا بالقيدى /مۇز - لەد/
جىلت - جىلت ەتكەن، جىلعادان وتكەن /سۋ - ۆودا/
اشىلىپ جابىلادى، ءار ۇيدەن تابىلادى /ەسىك - دۆەر/
جەلدەن جەلىگەدى، سۋدان شەگىنەدى /وت - وگون/
شەبەرلەرىم ونەر تامىپ قولىنان،
جاڭىلماعان اتا - بابا جولىنان
شەبەر قولدار ءوز ونەرىن كورسەتسىن
ءبىز ايتالىق تورەلىگىن سوڭىنان
6 - شى كەزەڭ «ءۇي تاپسىرماسى» ( سايىسكەرلەر ءوز شىعارماشىلىقتارى بويىنشا جاسالعان جۇمىستارىن كورسەتەدى)
قورىتىندى:
جەڭىمپازداردى انىقتاۋ
جۇرگىزۋشى: جەڭىستەر مەن جەڭىلىستەن تۇراتىن،
ءومىر كۇرەس، جەتكىزە مە مۇراتىن.
جەڭبەدىم جەڭىلدىم دەپ رەنجىمەگىن،
قاتىسۋ دا ءبىر جەڭىس، جان بولساڭ سەن ۇعاتىن.
كەزەكتى ءادىلقازالار القاسىنا بەرەمىز.
قورىتىندىلاۋ
اتا سالتىم - اسىل مۇرام، ارداعىم،
بابالاردىڭ جالعاستىرار ارمانىن
سان عاسىردا قالپىن بۇزباس ءقادىرىن،
وتكەنىمدى بۇگىنىممەن جالعادىم!
قۇرمەتتى اتا - انالار ۇستازدار! سىزدەر بۇگىن وتباسى سايىسىن كورىپ تاماشالادىڭىزدار. بالاباقشا تاربيەلەنۋشىلەرىنىڭ، ءوز ۇل - قىزدارىڭىزدىڭ ءبىلىمى مەن ونەرىن اڭعارداڭىزدار. سىزدەرگە ءارقاشاندا ساتتىلىك تىلەي وتىرىپ، وتباسىلارىڭىزعا بەرەكە، ىنتىماق تىلەيمىن. بالاباقشامەن ءجيى بايلانىستا بولىڭىزدار!
You Might Also Like
