مەن مەملەكەتىمنىڭ گۇلدەنۋى ءۇشىن نە ىستەي الامىن؟
ەكونوميكا جانە قۇقىق فاكۋلتەتىنىڭ «قۇقىقتانۋ» ماماندىعىنىڭ
يۋ-401 توپ ستۋدەنتى امانجول جانارگۋل مادەليكىزى
عىلىمي جەتەكشىسى: ەكونوميكا جانە قۇقىق فاكۋلتەتىنىڭ
«قۇقىقتانۋ» كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى
مۇرسالوۆا ءلاززات امانعالي قىزى
جاستار - ەلدىڭ كەلەشەگى. اتا-بابادان مۇرا بولىپ قالعان، ونى ۇرپاقتىڭ بىرنەشە بۋىنى ساباقتاسا دامىتقان ءتىلىمىزدى، ادەت-عۇرىپتى، تاريحتى، مادەنيەتتى، ونەر، ءبىلىم مەن عىلىمدى العا اپاراتىن سولار. سوندىقتان دا ولاردىڭ ءبىلىمدى، ونەرلى، ەڭبەكقور بولعانىن عانا ەمەس، مادەنيەتتى بولعانىن، جانى دا ءتانى دە سۇلۋ بولعانىن، ءتىلىمىزدىڭ ءقادىرىن تۇسىرمەي، ابىرويىن اسقاقتاتا ءتۇسۋىن قالايمىن.
پرەزيدەنت ەل جاستارىمەن بولعان كەزەكتى ءبىر كەزدەسۋىندە «ەركىن ەلدە وسكەن ۇرپاقتىڭ رۋحى ءاردايىم بيىك بولۋى ءتيىس. جاستارى جالىن جۇرەكتى، ءورشىل نامىستى، بيىك رۋحتى بولسا –ول ەلدىڭ ەڭسەسى دە بيىك بولادى. ءورشىل، نامىسشىل جاس وتانشىل پاتريوت كەلەدى، حالقىنا، ءوز ۇلتىنا ادال قىزمەت ەتۋگە ۇمتىلادى.» سوندىقتان جاستار ەلباسىنىڭ سەنىمى مەن ءۇمىتىن اقتاۋىمىز ءتيىس. قازاق ەلىن «ماڭگىلىك ەل» قىلاتىن بىزدەر، جاستار!»
تار جول تايعاق كەشۋمەن كەلگەن تاۋەلسىزدىك بىزگە شاتتىق پەن باقىت سىيلادى. مىنە، ەگەمەندىگىمىزدى تۋ ەتىپ، ەڭسەلى ەل بولعانىمىزعا جيىرما التى جىل تولىپ وتىر. ۇلت-ازاتتىق كوتەلىستەر، ۇلى وتان سوعىسى مەن جەلتوقسان وقيعاسى، قاتال سىناقتان وتكەن جانداردىڭ جانقيارلىق ەرلىگى ارقاسىندا، ءبىز ءومىر ءسۇرۋ باقىتىنا يە بولدىق. ەل تىزگىنىن ۇستاعان ەلباسىنىڭ سارابدال ساياساتى قازاق ەلىن بيىكتەتتى. قازاقستان مەلەكەتىندەگى بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىق، ىنتىماق پەن بىرلىك-باستى قاعيدالارىنىڭ ارقاسىندا وسىنداي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدىك. ارينە، تاۋەلسىزدىك جىلدارى كوپ ىستەر اتقارىلدى. جاس مەملەكەتىمىزدە ساياسي تۇراقتىلىق، ۇلتارالىق كەلىسىم قالىپتاسىپ، قازاق حالقىنىڭ بەرەكە، بىرلىگى ارتتى. ءبىلىم مەن عىلىم، تەحنولوگيا دامىعان زامانىندا مەكتەپتەر مەن جوعارى ءبىلىم بەرەتىن ۋنيۆەرسيتەتتەر، بالاباقشالار سالىنىپ جاتىر. سان ءتۇرلى ماماندىقتار اشىپ، ەل دامۋىنا ۇلەس قوساتىن ازاماتتار ءوسىپ كەلەدى. الاش ارىسى ماعجاننىڭ
ارىستانداي ايباتتى،
جولبارىستاي قايراتتى،
قىرانداي كۇشتى قاناتتى
مەن جاستارعا سەنەمىن! – دەپ بۇگىنگى جاستارعا ءۇمىت ارتىپ كەتكەنىن بايقايمىز. سوندىقتان مەن اتا-بابامىزدىڭ مۇرا ەتكەن جەرىن ودان ءارى كوركەيتۋ ءۇشىن قولىمنان كەلگەنىنىڭ بارلىعىن جاساۋعا تىرىسامىن. وسىنداي عاجايىپ مەملەكەتتە تۇرىپ، بەيبىتشىلىك كۇننىڭ استىندا ءومىر سۇرگەنىمىز – ەڭ ۇلكەن باقىت. قانشاما ناعىز پاتريوت قازاق اتالارىمىز ارمانداعان، اڭساعان باقىت. سول باقىتتى باعالاپ، ءارى قاراي مەملەكەتىمىزدىڭ وركەندەۋىنە، گۇلدەنۋىنە ۇلەس قوسۋ – ءبىزدىڭ پارىزىمىز. وتانعا دەگەن ىستىق ىقىلاس – مەملەكەتتىڭ جارقىن بولۋىنا سەپتىگىن تيگىزەر كەرەمەت سەزىم.
«ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي »- دەپ قازاق اتام ايتقانداي، بۇگىنگى جاستارىمىز ەڭبەكقور، جاڭاشىل، ىزدەنىمپاز بولىپ قالىپتاسۋدا. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ساليقالى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا كوپتەگەن باعدارلامالار ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. بۇلاردىڭ اراسىنداعى «بولاشاق» باعدارلاماسىن ەرەكشە ايتىپ وتۋگە بولادى. وسى باعدارلاما ارقىلى ءبىزدىڭ كوپتەگەن جاستارىمىز سىرت ەلدەرگە بارىپ، ءبىلىم الىپ، تاجىربيە جيناپ قايتۋدا. ولار وسى العان بىلىمدەرىن ەلىمىزدىڭ يگىلىگىنە جاراتىپ، مەملەكەتىمىزدىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ ءجۇر. بۇدان بولەك، جاستار ساياساتىنا قاتىستى باسقا دا ءبىرقاتار باعدارلامالار قولعا الىنۋدا. ماسەلەن «جاسىل ەل»، «جاستار پراكتيكاسى»، «ديپلوممەن اۋىلعا» سىندى باعدارلامالار بىزگە، ياعني جاستارعا سەرپىن بەرىپ، العا قاراي ۇمتىلۋعا ىقپال ەتۋدە. دەگەنمەن قازىرگى تاڭدا جاستار اراسىنداعى ماسەلەلەر دە جوق ەمەس. ءبىز قازاق جاستارى،ەستى دە تەكتى،كورەگەن دە كەمەڭگەر باسشىنىڭ وزگە مەملەكەتتەر قازاق حالقىن كورگەندە تاڭعالارلىق ۇلگى-ونەگە تۇتارلىق ۇلاعاتى زور ايتۋلى ەلى، ونىڭ كەلەل ۇرپاعى بولۋعا مىندەتتى. ەڭ قۋاتتى، ەڭ قۇنارلى، ەڭ ساۋاتتى رۋحانيات تەك جاستارعا عانا ءتان. ەگەر جاستاردىڭ وزدەرى ءبىلىم الۋعا ۇمتىلماسا، ەشكىم دە جانە ەشنارسە دە، ءتىپتى ەڭ دامىعان ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى دە ولاردى ەشنارسەگە ۇيرەتە المايدى.
مەملەكەت دەگەن ىستىق اتاۋ جۇرەكتى ەلجىرەتىپ، جانىمىزعا جىلۋلىق بەرەدى. انانىڭ بالاسىنا دارىتقان مەيىرىمىندەي. ەگەر انا بالاسىنىڭ بولاشاعىن بۇگىننەن باستاپ ويلاماسا، بالانىڭ بولاشاعى نە بولماق؟ ءبىز دە سول سەنىمدى ۇلتىمىزدىڭ، ەلىمىزدىڭ بولاشاعىن بۇگىننەن باستاپ ويلاپ، تاريحىمىزداعى اتا-بابالارىمىزدان ۇلگى ونەگە الايىق. «جەتىم كورسەڭ، جەبەي ءجۇر» — دەپ دانا حالقىمىز ايتقانداي، كەيبىر جاستارىمىز جەتىمدەرگە قولىن ۇشىن بەرىپ، رۋحاني دۇنيەسىن بايىتىپ، ناعىز قازاقيلىققا تاربيەلەۋگە ءوز ۇلەستەرىن قوسىپ ءجۇر
«مەملەكەتتىڭ دامۋى مەن گۇلدەنۋى ءۇشىن باستى ۇلتتىق باسىلىمدىلىقتار – بەيبىتشىلىك، تۇراقتىلىق پەن كەلىسىمنىڭ توڭىرەگىندە توپتاسۋىمىز كەرەك. ولارسىز ەشقانداي ماسەلەنى شەشۋ مۇمكىن ەمەس»، دەپ ءمالىم ەتتى – مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ. ەلىمىز تاتۋ بولىپ، بىرىلىگىمىز تاراسقان ەل بولساق، مەملەكەتىمىز تىنىش ءومىر سۇرەدى. بۇگىنگى كۇنىمىزدى عانا ويلاماي، ءارقاشاندا ەرتەڭىمىزدى ويلاپ، ەلىمىزدىڭ احۋالىن تۇزەتۋىمىز كەرەك. ارينە، ءقازىر دە مەملەكەتىمىزدىڭ احۋالى جامان ەمەس. ءبىراق، ودان ءارى گۇلدەندىرىپ، جاڭارتۋ ءبىزدىڭ قولىمىزدا. مەملەكەتىم مەنىڭ باعا جەتپەس بايلىعىم. اڭساپ، ساعىنىپ قاۋىشقان شىرايلى كەڭ بايتاق دالام. مەن قازاق ەلىنىڭ بولاشاعىن ويلاپ كوپ الاڭدايمىن. قولىمنان كەلەرى — جاستاردى تاربيەلىككە شاقىرۋ. بىلىمدىدەن بۇرىن تاربيەلى، يماندى، ادامگەرشىلىگى مول ادام بولسا، ەلىن، جەرىن، ماڭگى ءسۇيىپ، قورعاپ وتەرى حاق. وتكەن زاماندا ءوزىنىڭ ويلارى مەن جۇرەككە جىلۋ سىيلار شەشەندىك سوزدەرىن، اقىل-كەڭەستەرىن ۇرپاققا ماڭگى وشپەس مۇرا ەتىپ قالدىرعان سەنىمدى رۋحاني تۇرعىسىنان بايىتقىم كەلەدى.
قازىرگى تاڭدا ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزم ۇلكەن وزەكتى ماسەلە بولىپ وتىر. ايدىڭ جارىق كۇنىندە جاستارىمىز ءتۇزۋ جولدان اداسىپ، تەرىس اعىمنىڭ جەتەگىندە جۇرگەندەر كوپ. مەملەكەتىمىزدىڭ ەڭ قورقىنىشتى بەينەسى دە مىنە، وسى. قازاق قىزدارى قارا جامىلىپ، ادام كورسە شوشىرلىقتاي حالدە ءجۇرۋى – بەيبىت جارىق ءومىرىمىزدىڭ قاراڭعى بۇلتتارى ىسپەتتى. ەگەر وسىلاي جالعاسا بەرسە، تاعى دا كوپ جاستارىمىز قارا جامىلىپ، بەيبىتشىلىككە، بىرلىگى جاراسقان ەلدىڭ تىرلىگىن قۇرتا ما دەپ قاتتى قورقامىن. جاستارىمىزدىڭ ءدىني ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ ەڭ باستى ماسەلە بولىپ وتىر. مەملەكەتتىڭ جان-جاقتى گۇلدەنۋى دەگەنىمىز – اينالامىزداعى بۇكىل جاماندىقتان ارىلۋ. تەك قانا بيىك-بيىك ۇيلەر تۇرعىزىپ، اتاق-داڭققا بولەنۋمەن مەملەكەت گۇلدەمەيدى. ءبىز جاستار ۇجىمى بولىپ بىرگە اتسالىسىپ، ەلىمىزدەگى ءتۇرلى قايىرىمدىلىق شارالارعا قاتىسىپ، جارالى جانعا دەمەۋ بولساڭ، ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە قارسى تۇرىپ، ساپالى ءبىلىم الىپ، بولاشاقتا قازاق ەلىنىڭ ار-نامىسىن، قورعايتىنداي ناعىز پاتريوت بولۋىمىز كەرەك.
ەلىمىزدىڭ كوگىندە تاۋەلسىزدىك تۋى جەلبىرەگەننەن بەرى وشكەنىمىز جاندى، ولگەنىمىز قايتا ءتىرىلدى، اتا-بابا ءداستۇرى كوش تۇزەدى، حالقىمىز ەڭسەسىن تىكتەپ جارقىن بولاشاققا كول سوزدى. سودان بەرى اتقان وقتاي زۋلاپ، تابانداتقان 26 جىل ءوتتى. قازاقستاننىڭ جيىرما التى جىلدىق عۇمىرىنا كوز سالساق، اۋىز تولتىرا ايتارلىقتاي، كوكىرەگىڭدى ماقتانىش سەزىمى كەرنەپ ەسكە الارلىقتاي جەتكەن جەتىستىكتەرى، اسقان اسۋلارى مەن باعىندىرعان بەلەستەرى بار.
بۇگىنگى قازاقستان استاناسىن باس قالا ەتىپ، دامىعان مادەنيەت پەن ەكونوميكانىڭ، ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ ورتالىعىنا اينالدىرىپ، ەلىنىڭ تۇراقتىلىعى مەن بىرلىگىن ساقتاپ، دۇنيەجۇزىنە تانىتۋعا كۇش سالۋدا. بۇعان مەملەكەتىمىزدىڭ بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا، ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك پەن ىنتىماقتاستىق ۇيىمى سياقتى حالىقارالىق قاۋىمداستىقتارعا مۇشە بولىپ دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىمەن تىعىز بايلانىس ورناتۋى جانە وسى جولدا اتقارىپ جاتقان قىرۋار ىستەرى دالەل بولا الادى. كەمەڭگەر ەلباسىمىزدىڭ «قازاقستان-2050» باعدارلاماسى ءوز باعىتىمەن جۇزەگە اسسا، كەلەشەكتە قازاقستان مەملەكەتى دۇنيە جۇزىندەگى ءىرى مەملەكەتتەر قاتارىنا قوسىلادى دەگەن سەنىمدەمىن.
«وتان - وتتان دا ىستىق» دەگەن دانا حالقىمىز، ادام بالاسىنىڭ جۇرەگىندە ەڭ ءبىرىنشى، اق ءسۇت بەرگەن تۋعان اناسىنا دەگەن سەزىم ورىن السا، ەكىنشى، وتانعا دەگەن جالىندى، ىستىق سەزىم ورىن الادى ەكەن.
بابالارىمىزدىڭ ءۇمىتىن اقتاۋ ماقساتىمەن ءقازىر قۇدايبەرگەن جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ساپالى ءبىلىم الىپ، بولاشاقتا ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىمدى قوساتىنىما سەنىمدىمىن. جۇرەگىمنىڭ قالاۋىمەن «ەكونوميكا جانە قۇقىق» فاكۋلتەتىنىڭ قۇقىقتانۋ بولىمىنە وقۋعا ءتۇستىم. قازىرگى تاڭدا 4 كۋرس ستۋدەنتىمىن. ۋنيۆەرسيتەتتە ءتورت جىل العان ءبىلىمىمنىڭ ءبىر كادەگە جارايتىنىنا سەنىمدىمىن. ويتكەنى بويدا ءوز ماماندىعىما دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىم بار، قۋات پەن جىگەر، بولاشاققا ءۇمىت پەن سەنىم بار. تىزبەكتەي كەلە ايتقىم كەلەتىنى، ناعىز مامان اتانۋ جولىنداعى العان ءبىلىمىمدى كادەگە جاراتۋ، ءوز بەتىنشە ۇزدىكسىز ءبىلىم الۋ داعدىلارىن مەڭگەرۋ، باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ، ءوز ماماندىعىما دەگەن ادالدىق-وتانسۇيگىشتىكتىڭ قۇرامداس بولىكتەرى دەپ تۇسىنەمىن. بولاشاقتا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتىپ، ەلىم ءۇشىن ءبارىن ىستەۋگە دايىنمىن. ەلدىڭ ءار ازاماتى ءوز تاعدىرىن ەل تاعدىرىمەن بايلانىستىرىپ، شىن ىقىلاسىمەن ەڭبەك ەتەتىن بولسا عانا ءبىز ەلباسى ايقىنداعانداي «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىنا ساي باسەكەگە قابىلەتتى 50 ەلدىڭ قاتارىنا كىرەتىن بولامىز.
مەنىڭ ايتپاعىم، قازاقستان مەلەكەتىنىڭ ەرتەڭگى بولاشاعى جاستارعا، ياعني بىزگە تاۋەلدى. الاش ارداقتىسى احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ «باسقادان كەم بولماس ءۇشىن ءبىز ءبىلىمدى، باي، ءھام كۇشتى بولۋىمىز كەرەك. ءبىلىمدى بولۋعا وقۋ كەرەك، باي بولۋعا كاسىپ كەرەك. كۇشتى بولۋعا بىرلىك كەرەك. وسى كەرەكتەردىڭ جولىندا جۇمىس ىستەۋ كەرەك» دەپ ويلايمىن.
You Might Also Like
-
توپونيميا حالىقتىڭ ءتىلى مەن تاريحى، جەرى مەن تۇرمىس–سالتى، دۇنيەتانىمىنان سىر شەرتەدى. بۇل جونىندە زامانىمىزدىڭ عۇلاما جازۋشىسى م.و.اۋەزوۆ بىلاي دەگەن ەكەن: «ءبىزدىڭ قازاق – جەر ات...
-
"حالىقارالىق باعدارلامالار ورتالىعى" اق وقۋ ۇلگەرىمى ناشارلاپ، ستيپەنديادان ايىرىلعان ستۋدەنتتەرگە قانداي شارا قولدانىلاتىنىن ورتالىقتىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى ءتۇسىندىردى.
