مەن قالاي سوتتالا جازدادىم؟
«ادامنىڭ باسى اللانىڭ دوبى» دەگەن ەل ىشىندە تۇرپايى تىركەس بار. اسىلى ادامنىڭ باسى اللانىڭ دوبى ەمەس، ادامنىڭ باسىن دوپ ەتىپ وينايتىن ادامنىڭ ءوزى عوي. ويتكەنى «ادامزاتتى ماحابباتپەن جاراتقان» (اباي) اللا ادىلەتتى. ادام عانا ادىلەتسىزدىككە بەيىم. ماسەلەنى اللا اللاشا، ادام ادامشا شەشەدى. ادام تۋعاننان ءوزىمشىل. سوندىقتان دا مۇندايدا ادام ءوزىنىڭ پايداسى ءۇشىن پەندەشىلىك شەڭبەرىنەن شىعا الۋى تىم قيىن. بۇل اسىرەسە، تاسباۋىرلانا تۇسكەن قوعام تۇسىندا انىق بايقالادى. 1937 جىلعى رەپرەسسيا زامانىندا دا، جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە دە سولاي بولعان. ودان ءقىزىر دە ۇزاي قويعان جوقپىز. اسىرەسە، قۇقىق قورعاۋشىلار تاراپىنان ادىلەتسىزدىك كورىپ، ناقاقتان كۇيىپ بارا جاتقاندار تۋرالى مىسالدىڭ تالايىن كولدەنەڭ تارتۋعا بولار. ونداي وقيعانى الىستان ات سابىلتىپ ىزدەمەي-اق، ءوز باسىمنان وتكەندى بايانداسام دا جەتىپ ارتىلادى. ەگەر تەرگەۋشىلەر قانشا اۋرەلەسە دە جالعىز ءتۇيىر كىنارات تابا الماي، قۇداي قالاپ، امالسىز بوساتپاعاندا، ەگەر وزگەرىپ كەتپەسە، قازىرگى قىلمىستىق كودەكستىڭ 96-بابى بويىنشا (ادام ءولتىرۋ)، بەرىسى التى، ءارىسى ون بەس جىلعا باس ەركىمنەن ايىرىلىپ، تەمىر توردىڭ ارعى جاعىندا ءومىرىم وكسۋمەن، بوستاندىققا تەلمىرگەن كۇيى ءالى كۇنگە دەيىن وتىرعان بولار ەدىم. ال سونشا ۋاقىت ناقاقتان ناقاق تاس قاپاستىڭ تۇتقىنى بولۋ، ونداعى قورلىق پەن ازاپتى باستان كەشىرۋ — ارماننىڭ ادىرا قالۋىمەن تەڭ ەمەس پە؟ ون بەس جىل ءبىر جىگىتتىڭ جاستىق ءومىرى. جاستىعىن جوعالتقان جاننىڭ ءومىردى جاڭادان باستاپ، قالىپتاسىپ كەتۋى، ءاي، تىم قيىن-اۋ. ودان تۇرمەدەن جىگەرى جاسىپ، قايراتى كەمىپ شىققان ادامنىڭ ەرىك كۇشى جەتە قويا ما؟
الماتىداعى اۋەزوۆ اۋداندىق ىشكى ىستەر ءبولىمىنىڭ جانىنان وتكەن سايىن سول وقيعا — كىناسىز سوتتالىپ كەتە جازداعانىم ەسكە تۇسەدى. ءبىرى كارىس، ءبىرى قازاق — قوس تەرگەۋشىنىڭ بىلەگىمە كىسەن سالىپ، اسا ءقاۋىپتى قىلمىسكەر رەتىندە، سول كەزدە وسىندا ورنالاسقان مەملەكەتتىك تەرگەۋ كوميتەتىنە ايداپ اكەلگەنى ويعا ورالادى. بۇل 1996 جىلدىڭ جازى ەدى.
— پيستولەت قايدا؟
ۇلتى كارىس تەرگەۋشىنىڭ (كەيىننەن ءبىلدىم، فاميلياسى سحاي ەكەن) زىلدەنە قويعان العاشقى ساۋالى وسى بولدى.
— مەندە ەشقانداي پيستولەت بولعان جوق.
— ال ا-نى نەمەن اتتىڭ؟
— ەشكىمدى اتقانىم جوق. ايتىپ تۇرعانىڭىز جالا.
— بار، اپارىپ تاستا كامەراعا، — دەدى سحاي جانىنداعى قازاق جىگىتىنە بۇيىرىپ. تاس كامەرا اسا ۇرەيلى، اسا ىزعارلى قاباقپەن قارسى الدى.
...فيزكۋلتۋرا ينستيتۋتىنىڭ ستۋدانتى جارقىنبەك ەكەۋمىز جالدامالى پاتەردە تۇراتىن ەدىك. ارا-تۇرا ونىڭ تانىستارى، دوستارى ۇيگە باس سۇعاتىن. سولاردىڭ ءبىرى ا. ەسىمدى جىگىت سول كۇنى ەرتەمەن ۇيگە كەلدى. ۇستىندە شولاق شالبار، اق فۋتبولكا.
— مەنى اباي مەن پراۆدانىڭ (قازىرگى التىنسارين) قيىلىسىنا جەتكىزىپ سالشى، تاكسيمەن، — دەدى جارقىنبەكتىڭ ۇيدە جوعىنا كوزى جەتكەن سوڭ. — ستاديوندا جۇگىرىپ ءجۇر ەدىم، بىرەۋ پىشاقتاپ كەتتى. مىنە.
قينالا سويلەدى. الاقانىمەن باسقان ىشىنەن شىپ-شىپ قان ءبىلىندى.
— اۋرۋحاناعا اپارايىن.
— جو-جوق... ۇيگە...
جۇيرىك كولىك لەزدە-اق ايتىلعان تۇسقا تىزگىن تارتتى. سول ارادا ا. اۆتومات تەلەفونمەن الدەكىمگە قوڭىراۋ شالعان. سالدەن سوڭ جۇزدەرىنەن ۇرەي تابى سەزىلگەن ەكى جىگىت ساۋ ەتىپ جەتىپ كەلدى دە، السىرەي باستاعان ا-نى سۇيەمەلدەپ الا جونەلدى. مەن ولاردى پاتەرىنە دەيىن شىعارىپ سالدىم دا، بولعان جايدى بايانداپ، كەلگەن ىزىممەن كەرى قايتتىم.
...العاشقى تەرگەۋدەن بوساعان سوڭ كەۋدەنى قىسقان قاراڭعى كامەراعا سىزدىقتاتىپ ساۋلە سىيلاپ تۇرعان ويماقتاي تەرەزەگە كوز سالا وتىرىپ، وسى وقيعانى وي ەلەگىنەن وتكىزدىم. «دەمەك ا. پىشاققا تۇسپەگەن. ونى بىرەۋ پيستولەتپەن اتقان بولدى عوي». سول ءسات ومىرىمدە ەكى مارتە عانا كەزدەسكەن ا-نىڭ كەيىنگى جايىنان حابارىم جوق بولاتىن. تەك ونىڭ قالقان قۇلاعى عانا ەسىمدە قالىپتى. «اۋرۋحاناعا اپاردى ما ەكەن؟ نە قالدى ەكەن؟»
اباقتىنىڭ تەمىر ەسىگى ساتىر-سۇتىر اشىلدى. كەزەكشى پوليسيا ەكەن.
— كەتتىك!
— قايدا؟
— تەرگەۋگە! نەمەنە اكەڭگىڭ ۇيىنە اپارار دەيمىسىڭ؟
تاعى دا سحايدىڭ الدىندا وتىرمىن.
— سونىمەن پيستولەتتى قايدا جاسىردىڭ؟
— مەندە ەشقانداي پيستولەت بولعان جوق.
— ساتىپ جىبەرىپسىڭ عوي؟
— بولعان جوق دەيمىن.
— ايت شىنىڭدى. ءبىز ءبارىن ءبىلىپ وتىرمىز. ا-نى قالاي اتتىڭ؟
— ەشكىمدى اتقانىم جوق. ول ۇيگە ءوز اياعىمەن كەلدى. بىرەۋ پىشاقتاپ كەتتى دەدى. ايتقان جەرىنە تاكسيمەن جەتكىزىپ سالعانىم راس.
— تۇسىنىك جاز وندا. ءبارىن جاز. قالاي، قاشان اتقانىڭدى.
— ەشكىمدى اتقام جوق.
— ءوشىر ءۇنىڭدى! جاز!
قازاقشا جازا باستاعانىمدى كوز قيىعىمەن بايقاپ قالعان ول «ورىسشا جاز» دەپ زەكىپ تاستادى.
— جازبايمىن ورىسشا.
— جازاسىڭ.
— ويتكەنى مەملەكەتتىك ءتىل قازاق ءتىلى. مەملەكەتتىك تىلدە جازۋعا قۇقىم بار.
— قاراي گور، — دەدى سحاي ىزالانىپ. — زاڭدى ءبىلىپ تۇرسىڭ، ءا؟
— ءوزى جۋرناليست ەكەن. مىنە مۇشەلىك بيلەتى، — دەدى جانىنداعى ورىس ءتىلدى قازاق. شاماسى كومەكشىسى بولار.
— سولاي دە، ءجۋرناليستپىن دە... وندا بۇدان بىلاي زەك تۋرالى، تۇرمە تۋرالى جازاتىن بولاسىڭ، — دەدى سحاي مىسقىلداپ. — ۇقتىڭ با؟ زەك تۋرالى. — ول سۇق ساۋساعىن شوشايتتى. — ءتۇسىندىڭ بە؟ زەك...
قوس بىلەگىمە تاعى دا كىسەن ءتۇستى. تەرگەۋ تولاستاعان جوق. ءاربىر جارتى ساعات سايىن تەرگەۋشىنىڭ سۇمپايى ءجۇزىن كورۋ، قۇيتىرقى سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ جۇيكەنى جۇقارتا باستادى.
— تەك شىنىڭدى ايت. ەرتەلەتىپ ەكەۋىڭ قايدا باردىڭدار؟
— ەشقايدا بارعان جوقپىز. ول ءوزى كەلدى ۇيگە.
— ەكەۋمىز بىرگە بولدىق دەپ ايتتى عوي ول.
— بولعان جوقپىز ەكەۋمىز. اكەلىڭىز، بەتتەستىرىڭىز.
— ايقايلاما! ون بەس جىلعا كەتەيىن دەپ وتىرىپ نەگە ايقايلايسىڭ؟ ول ولەيىن دەپ جاتىر. ءولىپ قالسا ءبىتتىم دەي بەر! كەتەسىڭ... فيۋۋ..
تەرگەۋشى ساۋساعىن ايقاستىرىپ، توردىڭ بەلگىسىن كورسەتتى.
— ايتتىم عوي، زەك تۋرالى رومان جازاسىڭ...
...تاعى دا تاس قاپاس... تاعى دا تەرگەۋ.
— ەكەۋىڭ نەگە جانجالداسىپ قالدىڭدار؟
— ول سەنىڭ ۇلەسىڭدى از بەردى مە؟
ءتوزىمدى توزدىرعان سۇراقتار...
...كوشەنى قاراڭعىلىق بۇركەپتى. الاقانداي ويىقتان ءۇمىت ساۋلەسىندەي بولىپ بىلتەلەنگەن كۇندىزگى جارىقتى قاراڭعىلىق جۇتقان. تىستان تورعايدىڭ شيقىلى عانا ەستىلەدى. بوستاندىقتا جۇرگەن قاپەرسىز قۇستىڭ شيقىلى. سول ارادا كىناسىز بولا تۇرىپ، اناۋ تورعاي قۇرلى دارمەنىمنىڭ جوعىنا نالىدىم. كەيبىر تەرگەۋشىلەردىڭ ادام تاعدىرىنان گورى قىلمىستىڭ «اشىلۋ» ۇلەسى وسكەنىن ءجون سانايتىنىنا سول ارادا كوزىم جەتە ءتۇستى. تەك الدىنا كەلگەن ادامدى سوزدەن سۇرىندىرسە، ءسويتىپ بولماعاندى بولدى قىلا السا جەتىپ جاتىر.
قىلمىستىق كودەكستىڭ 52-بابىندا «جازانىڭ ماقساتىنا جەتۋى» دەگەن ۇعىم بار. بۇل جازانىڭ تاربيەلىك ءمانى دەگەن ءسوز. ادىلەتتى تەرگەۋشى وسى ۇعىمدى ەڭ اۋەلگى ورىنعا ورىنعا قويۋى مىندەت. ال ولار وسى ورىندى ۇعىمدى تۇسىنە الا ما؟ كىناسىز ادامدى قىلمىسكەر ەتىپ شىعارۋدان ۇتىلاتىنىمىزدى، جالپى قوعامنىڭ وسىدان زارداپ شەگەتىنىن مويىنداۋىمىز كەرەك. مويىنداماعانىمىز شىعار، پروكۋراتۋرا جۇمىسى، تەرگەۋشى ءىسى ءبىزدىڭ قوعامدا بۇگىنگە دەيىن جابىق تاقىرىپ. ونى جازۋعا كەيدە ءتورتىنشى بيلىك دەپ ەسەپتەلەتىن بۇقارالىق اقپارات قۇرالىنىڭ دا شاماسى جەتە بەرمەيدى. دۇرىسى جەتكىزبەيدى. ءتىپتى كىناسىز ەكەنىمدى سەزە تۇرا، جۋرناليست ەكەنىمدى بىلە تۇرا، «ەرتەڭ ابرويسىزدىققا ۇشىرايمىن-اۋ» دەپ ويلاماستان ب ا ق وكىلىن قانقۇيلى قانىشەر ەتىپ شىعارعىسى كەلگەنى وسىنىڭ ءبىر دالەلى ەمەس پە؟ ايتپەسە قىلمىسكەردىڭ جابىرلەنۋشىنى تاكسيمەن ۇيىنە جەتكىزىپ سالعانىن ەستىپ پە ەدىڭىز؟
قولىم كىسەنگە سۇعۋلى قالپى تاڭدى ۇيقىسىز اتىردىم. تەمىر تورلى ويىقتان بوزامىقتانىپ ساۋلە ءبىلىندى. كوشەدە ماشينانىڭ گۇرىلى مولايدى. «جالا جاپقان دەگەن وسى ما؟ شىنىمەن سوتتاماق پا؟ نەگە كەلىم الماتىعا؟»
تاعى دا تەرگەۋ. تاعى دا سۇراق. تاعى دا زەك تۋرالى مىسقىل.
ءۇشىنشى كۇنى ءتۇس اۋا مەنىڭ ادالدىعىما سەنگەن ءبىر قايىرىمدى اعايدىڭ كومەگىمەن تاس بۇعاۋدان ارەڭ بوساپ شىقتىم. بۇل كەزدە سحاي تەرگەۋشى مەنى قىلمىسكەر ەتىپ شىعارۋعا جاقىنداپ قالعان ەدى.
وسى ماقالانى جازىپ وتىرىپ، سول سحاي مەن سحاي سياقتىلار قانشا كىناسىز ادامنىڭ تۇبىنە جەتتى ەكەن دەپ ويلاۋمەن بولدىم.
You Might Also Like
-
ۇزاقتى كۇن كينو قىزىعىنا ەلتiپ، ەكرانعا كوپ قادالعاندىقتان با، ەكi كوزi ۋداي اشىپ، ءمولت-مولت جاساۋراپ كەتتi. شەكەسi دە زiل تارتىپ، قۇلاعى شۋلاپ بارا جاتىر ەكەن. جۇدىرىق سىرتىمەن كوزiن ۋقالاعان كۇيi...
-
سەلك ەتە قالدى. ءوزى تەلەفون قوڭىراۋىن سارسىلا كۇتىپ وتىرىپ، ويدا-جوقتا جۇرەگىنىڭ ءدىر ەتە تۇسكەنىنە ىشتەي تاڭدانىس ءبىلدىردى دە قويدى. ءسىرا، قۋانعان مەن قورىققان بىردەي-اۋ! وي-حوي، قىزمەت بابىمەن سىر...
