InfoHub Logo

الماتى وبلىسى، ەڭبەكشىقازاق اۋدانى، بايتەرەك اۋىلى
ءال-فارابي ورتا مەكتەبى
10 «ءا» سىنىپ وقۋشىسى: نۇستايەۆا اردانا
ءوزىن-وزى تانۋ ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى: رىسكۋلوۆا تۋرسىنحان ايداروۆنا

 

بالالىق شاق - ادام ومىرىندەگى باقىتتى ءسات. ءاربىر ادام ومىرگە ەرەسەك ادام بولىپ كەلمەيدى. ەڭ اۋەلى، دۇنيە ەسىگىن اناڭنىڭ قۇرساعىن جارىپ شىعاسىڭ. سول ساتتەن باستاپ سەن پەشەنەڭە جازىلعان قامشىنىڭ قىسقا سابىنداي قىسقا، قايعىسى مەن قۋانىشى قاتار جۇرەتىن، ءتاتتى ومىرىڭە العاشقى قادامىڭدى جاسايسىڭ. باسىندا سۇيكىمدى ءارى ءتاتتى، قورشاعان ورتاڭداعى ادامداردىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەنەتىن، ءومىردىڭ ەڭ ءتاتتى كەزى – بالالىق شاعىڭ، ياعني، بەيكۇنا ءسابي بولدىڭ. ءسابي بولعان كەزدە ەشتەڭەنى تۇسىنبەيتىن، جاڭا الەمنىڭ ءاربىر بولىگىن قىزىقتاپ، قىزىعاتىن كەز. ال ەندى مەن ءوزىمنىڭ ومىرىمدە وسى جايلى ءسوز قوزعاي بەرگىم كەلەتىن شاعىم - ءسابي كەزىم. ودان كەيىن بالالىق شاعىم جايلى ايتىپ ءسابي بولعاننىڭ قانداي باقىت ەكەندىگىن تۇسىندىرگىم كەلەدى. مەن انامنىڭ قۇرساعىنان ەكى مىڭىنشى جىلدىڭ قاقاپ تۇرعان اق بوران دۇلەي بولىپ جاتقان اپپاق قىس مەزگىلىنىڭ العاشقى ايىنىڭ جيىرما ءتورتىنشى جۇلدىزىندا تۋىلدىم. سول كەزدەن باستاپ مەن بۇل الەمنىڭ ءبىر بولشەگىمىن. مەن بۇل كەزدە، ارينە ەشتەڭەنى بىلمەيمىن، ول وسكەن 3-4 جاستا بولعانداعى قىزىقتارىمدى دا بىلمەيمىن، ەسىمدە جوق. مەن بۇل جايلى اجەمنەن سۇراپ ءبىلدىم. سەبەبى، ءاربىر ادام ءوزىنىڭ كىشكەنتاي كەزدەگى شاقتارىن ءبىلۋى كەرەك، جانە دە قينالعان ساتتە نەمەسە قۋانىپ وتىرعان كەزدە ەسىڭە الىپ، سول ساتكە دەگەن ساعىنىشىڭ بولادى. بۇل سەزىمنىڭ ءوزىڭ سەزىنگەن ءبىر عانيبەت. ءوزىم اجەمنىڭ تاربيەسىندە بولدىم، بىلايشا ايتقاندا اجەمنىڭ قىزىمىن. ءسابي بولعان كەزىمدە مەن وتە شيراق، جىلدام سەزىمتال بولىپپىن. سول جايلى قىسقاشا ايتا كەتەيىن: كىشكەنە ءسابي كەزىمدە بەسىككە بولەيدى ەكەن مەنى. ويتكەنى كوپ قولعا ۇستايتىن ۋاقىت جوق ەكەن، ارينە، ول كەزدە تىرشىلىكتىڭ قايناپ جاتقان انامنىڭ جۇمىسقا شىعىپ اكەمنىڭ باسقا قالالاردا جۇرگەن، اجەمنىڭ قۋ تىرشىلىگى بار بولعان كەز. قازاق جۇرتىنىڭ ۇلى قاسيەتتەرى، بىلايشا العاندا ءسالت-داستۇرى جاڭادىن جاڭعىرعان بالانى بەسىككە بولەۋ دەگەن. سول سالت-داستۇردەن ءوتتىم، بەسىككە بولەنگەنمىن. قازاقتا دانا ءسوز بارعوي: «بەسىكتەن باستاپ، تاربيەنى بەرۋ كەرەك»، بەسىك كورگەن اسىل ادام بولادى دەگەندەي سوزدەر بار. جانە دە «تاربيە تال بەسىكتەن باستالادى» دەگەن وسى جەردە ورىندى. مەنى تۇندە بەسىككە بولەيدى ەكەن. تاڭعا تامان قاراعاندا «بەسىكتە كوكپار تارتىپ جاتادى ەكەنمىن» ءالى كۇنگە دەيىن اكەم كۇلىپ، ەسىمە تۇسىرەدى. تۇندە قول-اياعىمدى بايلاپ تاستاعاندا، ازاندا قولىم باس، اياعىم بايلاۋى ءارى بەسىكتەن سالبىراپ جاتادى ەكەنمىن. قالاي شەشىلىپ الاتىنىمدى ەشكىم بىلمەيدى. ءار تۇندە بەسىكتەن شىققانعا دەيىن سولاي جاتادى ەكەنمىن. مىنە  ءسابي كەزىمدى ەسىمە تۇسىرەمىن، ءارى قىزىق وقيعام وسى. مىنە، مەنىڭ ءسابي كەزىم. مەن ءوز باسىم ءسابي كەزدەرىم قازىرگى تۋىلىپ جاتقان ىنى-سىڭىلىمەن سالىستىرىپ قاراعام، مۇلدە باسقا. بۇل زامان تالابى. سەبەبى قازىرگى زامان عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ دامىعان شارىقتاعان كەزەڭى . قازىرگى جاڭا تۋىلعان سابيلەر بەسىككە بولەنبەيدى. وسى زاماندا شىققان ءار ءتۇرلى توسەكتەردە، ءار ءتۇرلى بالاعا ارنالعان ورىنداردى ۇيىقتايدى. بۇرىن بەسىك كوشىپ قونۋعا قولايلى بولعان، ءارى ۇيقىعا  تىنىش بولادى. ءقازىر قول مەن اياعىن بوس جىبەرىپ، بەسىككە بولەمەي ۇيىقتالادى. بۇل دۇرىس ەمەس دەپ ويلايمىن. سەبەبى، مەنىڭ ويىمشا بەسىكتە بىرىنشىدەن بالانىڭ ۇيقىعا تىنىش بولادى ەكىنشىدەن اتا-اناسىنا دا قولايلى، ۋاقىتتا بولادى، قولعا ۇستاماي، بەسىككە بولەسە، ءارى دەنە ءبىتىمى ادەمى بولادى، سەبەبى، بەسىكتە جاتقاندا بالانىڭ ومىرتقاسى ءتۇزۋ بولىپ قالىپتاسادى. مىنە بەسىكتىڭ ارتىقشىلىعى. قالاي بولىپ وسسە دە ول ونىڭ ءسابي بادلالىق كەزى. سوندىقتان ءاربىر ادام ونى باعالاپ، جۇرەگىندە ساقتاپ ءسابي كەزىن ەسىنە ءتۇسىرىپ قۋانىپ ەسىنە الۋ كەرەك ءوز باسىما مەنىڭ ءسابي كەزىم قۋانىشقا تولى بولدى. ءسابي بولۋ ءبىر باقىت!

م.ماقاتايەۆتىڭ! "ءسابي بولعىم كەلەدى، ءسابي بولعىم، انا ءسۇتى اۋزىنان ارىلماعان" دەگەن ولەڭ جولدارى ەسىمە تۇسە بەرەدى. 

---