InfoHub Logo

مودە قاعان (جۇڭگو جازبالارىندا ماودۋن، كەيبىر ادەبيەتتەردە وعىز قاعان، ت.ج.ب. - ب.ز.ب. 174 ج.) — عۇنداردىڭ ايگىلى ءتاڭىرقۇتى. اكەسى تۇمان دا عۇن كوسەمى بولعان. مودە اكەسى دۇنيەدەن قايتقان سوڭ مۇراگەرلىك جولمەن ءتاڭىرقۇت تاعىنا وتىرادى. تۇماننىڭ ۋاقىتىندا عۇندار ءبىراز جەرلەرىنەن ايىرىلادى. مودە بيلىك قۇرعان تۇستا، ياعني ب.ز.ب. III عاسىردىڭ اياعىنداعى كەزەڭدە عۇندار قۋاتتى ەلگە اينالدى. مودە قولباسشىلىق دارىنىنىڭ ارقاسىندا سان مىڭداعان مىقتى اسكەر قۇرىپ، وندا تەمىردەي ءتارتىپ ورناتا الدى. ول شىنىقتىرعان شاباندوز ساداقشىلارى ەپتىلىك پەن اسكەري قابىلەت جاعىنان بارىنەن باسىم تۇسەتىن. مودە ەرجۇرەك ءارى تاپقىر قولباسشى ەدى. مودە ۇشكان كەزدە جاندى تۇرشىكتىرەر اششى دىبىس شىعاراتىن جەبە ويلاپ تاپتى. وسى دىبىستىڭ ءوزى جاۋ اسكەرىنىڭ بويىنا ۇرەي قوندىراتىن.

مودە كورشىلەس حالىقتاردى، باتىستا يران تىلدەس كوشپەلى تايپالار — يۋەچجيلەردى، سولتۇستىكتە — ەنەساي بويىنداعى ەجەلگى قىرعىزدار مەن وڭتۇستىك ءسىبىر تايپالارىن، شىعىستا - دۋنحۋلاردى باعىندىردى. ال وڭتۇستىكتە قۋاتتى جۇڭگو مەملەكەتىمەن كۇرەس جۇرگىزدى. قىتايلار مودە قاعانعا جىبەك، بيداي جانە باسقا دا تاۋارلار تۇرىندە ءجيى-جيى سالىق تولەپ تۇرۋعا ءماجبۇر بولدى. جۇڭگو يمپەراتورى وعان ايەلدىككە حانشايىمدارىن بەرگەن. سونىڭ ناتيجەسىندە عۇندار مەن جۇڭگو اراسىندا ءبىراز ۋاقىتقا بەيبىت كەلىسىم جاسالعان. عۇنداردىڭ تەگەۋرىنىنە توتەپ بەرۋ ءۇشىن قىتايلار وتە ۇزىن جانە بەرىك ۇلى قورعان تۇرعىزعان، ول قازىرگى كۇنگە دەيىن ساقتالعان.

قۇدىرەتتى كورشىلەرىنە تاۋەلدى بولعان ەلىن ولاردىڭ تىرناعىنان جۇلىپ الىپ، تۇڭعىش كوشپەندىلەر يمپەرياسىن قۇرعان ۇلى قولباسشى — مودە قاعان ب.ز.ب. 174 جىلى قايتىس بولدى. ول قۇرعان عۇن مەملەكەتى ءۇش ءجۇز جىل ءومىر ءسۇردى، ال ونىڭ ۇلى ءامىرشىسىنىڭ ەسىمى مىڭجىلدىقتار بويى جاساپ كەلەدى.

 

---