ءمۇعالىم – مەكتەپتىڭ جۇرەگى
قىزىلوردا وبلىسى،
قازالى اۋدانى، قازالى اۋىلى،
№100 ورتا مەكتەبىنىڭ پسيحولوگى
نۇرحوجايەۆا الفيرا قاناتباي قىزى
ءمۇعالىم – مەكتەپتىڭ جۇرەگى
(جاس مۇعالىمدەرگە كەڭەس)
بالاعا اتا – انادان كەيىنگى اقىل – وي، ادامگەرشىلىك، ەستەتيكالىق، سانا – سەزىمدىك، دەنە تاربيەسى مەن ۇلتتىق تاربيە ءسىڭىرۋشى ادام – ءمۇعالىم. ال، جاڭا زاماننىڭ تاريحىن جازاتىن، كەزىندە قاتەلەسكەن، بۇرمالانعان تۇستارىنا ءادىل باعا بەرەتىن، تولىقتىراتىن بۇگىنگى جاس ۇرپاق. سوندىقتان دا ەلىمىزدە ءجۇرىپ جاتقان وزگەرىستەردىڭ ءمانىن تۇسىنە ءبىلۋ ەڭ الدىمەن سىزدەرگە، ياعني جاس ماماندارعا اسا كوپ كۇش سالادى، - دەسەك بولادى.
ەلباسىنىڭ ءبىلىم مەن عىلىم قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءىى سەزىندە «بولاشاقتا ەڭبەك ەتىپ ءومىر سۇرەتىندەر – بۇگىنگى مەكتەپ وقۋشىلارى، ءمۇعالىم ولاردى قالاي تاربيەلەسە، قازاقستان سول دەڭگەيدە بولادى. سوندىقتان دا ۇستازعا جۇكتەلەتىن مىندەت وتە اۋىر» - دەگەن ن. ءا. نازاربايەۆ ءبىر سوزىندە.
دامىعان ەلدەردىڭ تاجىريبەسى كورسەتىپ وتىرعانداي، مەملەكەتتىڭ گۇلدەنۋى نەگىزگى ءۇش فاكتوردان تۇرادى. ولار مىنالار:
1. جاڭا عىلىمي جاڭالىقتاردى يگەرۋ؛
2. ءبىلىمنىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ؛
3. مامانداردىڭ كاسىبي ءبىلىمى مەن بىلىگى.
قاي مەملەكەت بولماسىن الەمدىك ۇردىستەردەن تىس قالا المايدى، جالپى عالامدىق دامۋ زاڭدىلىقتارىنا باعىنۋعا ءماجبۇر بولادى، سەبەبى، ەشبىر مەملەكەت جابىق كۇيدە ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەمەس. وركەنيەت دامۋىنان كەنجە قالماۋ ءۇشىن جاڭا وزگەرىستەر قاجەت – اق. وسىعان وراي، بولاشاققا دەگەن تالپىنىستار ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە ءجۇرىپ جاتىر.
ءقازىر «ينتەرنەت» جۇيەسىنە ەنۋ قاجەتتىگى تۋىنداپ وتىر. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بارلىق مەكتەپ كومپيۋتەرلەنىپ جاتىر. ەندەشە، سول كومپيۋتەرلەردە تەك بالالار ويىن ويناپ، جازۋ جازۋمەن عانا شەكتەلمەي، ارنايى باعدارلامالار جاساپ، ءبىلىم نەگىزدەرىن عالامدىق دارەجەدە مەڭگەرۋ ءىسى قولعا الىنسا، نۇر ۇستىنە، نۇر بولار ەدى. بۇل ۋاقىت تالابى، عالامدانۋ تالابى.
ءبىلىمدى تۇلعانى شىعارۋ ساباق ساپاسىنان كورىنىس تابادى. ساباق دەگەنىمىز – وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋدىڭ باستى فورماسى، وقۋشى مەن ءمۇعالىم قارىم – قاتىناسىن ۇيىمداستىراتىن فورما.
جالپى ەندى، ۇستازدىق ادەپ – ۇعىمىنا كەلەتىن بولساق، ول ءمۇعالىمنىڭ كوركى، كەسكىن كەلبەتى، سۇلۋ دا سىمباتتى ءجۇرىپ تۇرۋى جانە ۇستازعا ءتان بيازىلىعىنىڭ، ءوز پانىنە دەگەن قۇلشىنىسىنىڭ بار ەكەندىگىن سيپاتتايتىن ەرەكشە تۇلعا يەسى. سونىمەن قاتار ءاربىر وقۋشىنىڭ ءبىلىمىن تارازىلار كەزدە شاكىرت جاۋابىن مۇقيات تىڭداپ، قاتەلىكتەرىن ەلەۋسىز تۇزەتۋ ارقىلى ويىن ۇزبەي تىڭداي ءبىلۋ دە ءمۇعالىم شەبەرلىگىنىڭ سيپاتى بولىپ تابىلادى.
مەكتەپكە جاڭادان كەلگەن ءاربىر جاس ءمۇعالىم ەڭ الدىمەن وزىنە جۇكتەلگەن جۇمىستىڭ سيپاتىمەن تانىسپاي تۇرىپ، مەكتەپ ۇجىمىمەن، ونداعى قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىس تاجىريبەلەرىمەن جانە ەڭ نەگىزگىسى مەكتەپ قاي باعىتتا جۇمىس جاسايتىندىعىن ءبىلىپ الۋى شارت. جانە ءاربىر جاس مۇعالىمگە ادىسكەر ۇستازداردان ۇلگى - ونەگە كورسەتىپ، ولارعا جەكە – جەكە كەز كەلگەن جۇمىستا قول ۇشىن بەرەتىن ۇستازدار ءبولىنۋى كەرەك.
ءبىلىم بەرۋدىڭ قازىرگى جاڭا قۇرىلىمى جانە وقۋ - ادىستەمەلىك مازمۇنىنىڭ وزگەرۋى مۇعالىمدەردىڭ كاسىبي شەبەرلىكتەرىن جاڭارتۋىن، شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن شىڭداۋىن قاجەت ەتەدى. ونى شەشۋدىڭ فاكتورلارى وقىتۋدىڭ جاڭا ادىستەمەلىك جۇيەلەرىن قۇرۋ بولىپ تابىلادى.
«جاقسى ءمۇعالىم – ماعان ءار ۋاقىتتا قىمبات، ويتكەنى ول مەكتەپتىڭ جۇرەگى» - دەپ اعارتۋشى پەداگوگ ى. التىنسارين ايتقانداي، مەكتەپ ءۇشىن ەڭ كەرەگى – جاقسى ءمۇعالىم. كەز كەلگەن ءمۇعالىم ءوزىن جاقسى جاعىنان كورسەتۋ ءۇشىن جان – جاقتى، ۇيىمشىل، ىزدەنىمپاز جانە ساۋاتتى بولۋى شارت. سەبەبى، ادامنىڭ ءوزى بىلمەگەنىن نەمەسە تولىق تۇسىنبەگەنىن بىرەۋگە ايتىپ جەتكىزۋى مۇمكىن ەمەس نارسە. سوندىقتان «جاس مۇعالىمدەر» سىزدەرگە ايتارىم:
1 - دەن، ءاربىر بەرىلگەن تاپسىرماعا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋدى ۇيرەنىڭىزدەر؛
2 - دەن، قاي نارسەگە دە بولماسىن جان – جاقتىلىق كورسەتۋگە تالپىنىڭىزدار؛
3 - دەن، ۋاقىتتى بوسقا وتكىزبەي، وسى كەزدەن پايدالانا بىلىڭىزدەر جانە ت. ب.
قورىتىندىلاي كەلە، توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى: بەلگىلى پەداگوگ ك. ۋشينسكييدىڭ «ءمۇعالىم - ءوزىنىڭ ءبىلىمىن ۇزدىكسىز كوتەرىپ وتىرعاندا عانا ءمۇعالىم، ال وقۋدى، ىزدەنۋدى توقتاتىسىمەن ونىڭ مۇعالىمدىگى دە جويىلادى» - دەگەن پىكىردى ايتقىم كەلەدى.
قازالى اۋدانى، قازالى اۋىلى،
№100 ورتا مەكتەبىنىڭ پسيحولوگى
نۇرحوجايەۆا الفيرا قاناتباي قىزى
ءمۇعالىم – مەكتەپتىڭ جۇرەگى
(جاس مۇعالىمدەرگە كەڭەس)
بالاعا اتا – انادان كەيىنگى اقىل – وي، ادامگەرشىلىك، ەستەتيكالىق، سانا – سەزىمدىك، دەنە تاربيەسى مەن ۇلتتىق تاربيە ءسىڭىرۋشى ادام – ءمۇعالىم. ال، جاڭا زاماننىڭ تاريحىن جازاتىن، كەزىندە قاتەلەسكەن، بۇرمالانعان تۇستارىنا ءادىل باعا بەرەتىن، تولىقتىراتىن بۇگىنگى جاس ۇرپاق. سوندىقتان دا ەلىمىزدە ءجۇرىپ جاتقان وزگەرىستەردىڭ ءمانىن تۇسىنە ءبىلۋ ەڭ الدىمەن سىزدەرگە، ياعني جاس ماماندارعا اسا كوپ كۇش سالادى، - دەسەك بولادى.
ەلباسىنىڭ ءبىلىم مەن عىلىم قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءىى سەزىندە «بولاشاقتا ەڭبەك ەتىپ ءومىر سۇرەتىندەر – بۇگىنگى مەكتەپ وقۋشىلارى، ءمۇعالىم ولاردى قالاي تاربيەلەسە، قازاقستان سول دەڭگەيدە بولادى. سوندىقتان دا ۇستازعا جۇكتەلەتىن مىندەت وتە اۋىر» - دەگەن ن. ءا. نازاربايەۆ ءبىر سوزىندە.
دامىعان ەلدەردىڭ تاجىريبەسى كورسەتىپ وتىرعانداي، مەملەكەتتىڭ گۇلدەنۋى نەگىزگى ءۇش فاكتوردان تۇرادى. ولار مىنالار:
1. جاڭا عىلىمي جاڭالىقتاردى يگەرۋ؛
2. ءبىلىمنىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ؛
3. مامانداردىڭ كاسىبي ءبىلىمى مەن بىلىگى.
قاي مەملەكەت بولماسىن الەمدىك ۇردىستەردەن تىس قالا المايدى، جالپى عالامدىق دامۋ زاڭدىلىقتارىنا باعىنۋعا ءماجبۇر بولادى، سەبەبى، ەشبىر مەملەكەت جابىق كۇيدە ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەمەس. وركەنيەت دامۋىنان كەنجە قالماۋ ءۇشىن جاڭا وزگەرىستەر قاجەت – اق. وسىعان وراي، بولاشاققا دەگەن تالپىنىستار ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە ءجۇرىپ جاتىر.
ءقازىر «ينتەرنەت» جۇيەسىنە ەنۋ قاجەتتىگى تۋىنداپ وتىر. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بارلىق مەكتەپ كومپيۋتەرلەنىپ جاتىر. ەندەشە، سول كومپيۋتەرلەردە تەك بالالار ويىن ويناپ، جازۋ جازۋمەن عانا شەكتەلمەي، ارنايى باعدارلامالار جاساپ، ءبىلىم نەگىزدەرىن عالامدىق دارەجەدە مەڭگەرۋ ءىسى قولعا الىنسا، نۇر ۇستىنە، نۇر بولار ەدى. بۇل ۋاقىت تالابى، عالامدانۋ تالابى.
ءبىلىمدى تۇلعانى شىعارۋ ساباق ساپاسىنان كورىنىس تابادى. ساباق دەگەنىمىز – وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋدىڭ باستى فورماسى، وقۋشى مەن ءمۇعالىم قارىم – قاتىناسىن ۇيىمداستىراتىن فورما.
جالپى ەندى، ۇستازدىق ادەپ – ۇعىمىنا كەلەتىن بولساق، ول ءمۇعالىمنىڭ كوركى، كەسكىن كەلبەتى، سۇلۋ دا سىمباتتى ءجۇرىپ تۇرۋى جانە ۇستازعا ءتان بيازىلىعىنىڭ، ءوز پانىنە دەگەن قۇلشىنىسىنىڭ بار ەكەندىگىن سيپاتتايتىن ەرەكشە تۇلعا يەسى. سونىمەن قاتار ءاربىر وقۋشىنىڭ ءبىلىمىن تارازىلار كەزدە شاكىرت جاۋابىن مۇقيات تىڭداپ، قاتەلىكتەرىن ەلەۋسىز تۇزەتۋ ارقىلى ويىن ۇزبەي تىڭداي ءبىلۋ دە ءمۇعالىم شەبەرلىگىنىڭ سيپاتى بولىپ تابىلادى.
مەكتەپكە جاڭادان كەلگەن ءاربىر جاس ءمۇعالىم ەڭ الدىمەن وزىنە جۇكتەلگەن جۇمىستىڭ سيپاتىمەن تانىسپاي تۇرىپ، مەكتەپ ۇجىمىمەن، ونداعى قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىس تاجىريبەلەرىمەن جانە ەڭ نەگىزگىسى مەكتەپ قاي باعىتتا جۇمىس جاسايتىندىعىن ءبىلىپ الۋى شارت. جانە ءاربىر جاس مۇعالىمگە ادىسكەر ۇستازداردان ۇلگى - ونەگە كورسەتىپ، ولارعا جەكە – جەكە كەز كەلگەن جۇمىستا قول ۇشىن بەرەتىن ۇستازدار ءبولىنۋى كەرەك.
ءبىلىم بەرۋدىڭ قازىرگى جاڭا قۇرىلىمى جانە وقۋ - ادىستەمەلىك مازمۇنىنىڭ وزگەرۋى مۇعالىمدەردىڭ كاسىبي شەبەرلىكتەرىن جاڭارتۋىن، شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن شىڭداۋىن قاجەت ەتەدى. ونى شەشۋدىڭ فاكتورلارى وقىتۋدىڭ جاڭا ادىستەمەلىك جۇيەلەرىن قۇرۋ بولىپ تابىلادى.
«جاقسى ءمۇعالىم – ماعان ءار ۋاقىتتا قىمبات، ويتكەنى ول مەكتەپتىڭ جۇرەگى» - دەپ اعارتۋشى پەداگوگ ى. التىنسارين ايتقانداي، مەكتەپ ءۇشىن ەڭ كەرەگى – جاقسى ءمۇعالىم. كەز كەلگەن ءمۇعالىم ءوزىن جاقسى جاعىنان كورسەتۋ ءۇشىن جان – جاقتى، ۇيىمشىل، ىزدەنىمپاز جانە ساۋاتتى بولۋى شارت. سەبەبى، ادامنىڭ ءوزى بىلمەگەنىن نەمەسە تولىق تۇسىنبەگەنىن بىرەۋگە ايتىپ جەتكىزۋى مۇمكىن ەمەس نارسە. سوندىقتان «جاس مۇعالىمدەر» سىزدەرگە ايتارىم:
1 - دەن، ءاربىر بەرىلگەن تاپسىرماعا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋدى ۇيرەنىڭىزدەر؛
2 - دەن، قاي نارسەگە دە بولماسىن جان – جاقتىلىق كورسەتۋگە تالپىنىڭىزدار؛
3 - دەن، ۋاقىتتى بوسقا وتكىزبەي، وسى كەزدەن پايدالانا بىلىڭىزدەر جانە ت. ب.
قورىتىندىلاي كەلە، توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى: بەلگىلى پەداگوگ ك. ۋشينسكييدىڭ «ءمۇعالىم - ءوزىنىڭ ءبىلىمىن ۇزدىكسىز كوتەرىپ وتىرعاندا عانا ءمۇعالىم، ال وقۋدى، ىزدەنۋدى توقتاتىسىمەن ونىڭ مۇعالىمدىگى دە جويىلادى» - دەگەن پىكىردى ايتقىم كەلەدى.
You Might Also Like
-
قاراعاندى قالاسى، № 74 جببوم ورىس سىنىپتارىنا
