مۇقاعالي ماقاتايەۆ – ءبىزدىڭ ماقتانىشىمىز!
مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ 82 جاسقا تولۋىنا بايلانىستى
«مۇقاعالي ماقاتايەۆ – ءبىزدىڭ ماقتانىشىمىز!» اتتى كەشتىڭ سەنارييى
ماقساتى:
قازاق جىرىنىڭ قارا بۋراسى اتانعان مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى دەرەكتەر كەلتىرىپ، اقىن ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىن ۇعىندىرۋ، جاتقا وقىتۋ.
1. بىلىمدىلىك – وقۋشىلاردى قازاق اقىنى، ءبىرتۋار تۇلعاسىنىڭ ءبىرى – مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ باي شىعارماشىلىق دۇنيەسىمەن تانىستىرا وتىرىپ، اقيىق اقىن مۇقاعاليدى شەكسىز سۇيۋگە، جاس بۋىندى پوەزيا نارىمەن سۋسىنداتۋ، اقىننىڭ ولەڭدەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن وياتۋ.
2. دامىتۋشىلىق – وقۋشىلاردى وزدىگىنەن ىزدەنۋ ارقىلى دەرەكتەرمەن جۇمىس ىستەۋگە باۋلۋ جانە قازاقشا سويلەۋگە ءتىلىن دامىتۋ، ولەڭ وقۋعا، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن، سانا - سەزىمىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك – وتاندى، تۋعان جەردى سۇيۋگە، اقىن جىرلارىنان ۇلگى الۋعا، وقۋشىلاردى پوەزيانى سۇيە وتىرىپ، سۇلۋلىق پەن ماحابباتتى تانۋعا، ادامگەرشىلىك پەن مەيىرىمدىلىك قاسيەتتەرىن ءوز بويلارىنا سىڭىرە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
قۇرمەتتى جينالعان قاۋىم! ءبىز بۇگىن سىزدەرمەن اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ تۋعانىنا 82 جىل تولۋىنا بايلانىستى «مۇقاعالي ماقاتايەۆ – ءبىزدىڭ ماقتانىشىمىز!» اتتى كەشتە باس قوسىپ وتىرمىز.
قاراساز، قارا شالعىن ولەڭدە ءوستىم
جاقسى جىر جازسام، حالقىم ەلەڭدەستىڭ
ولسە ولەر مۇقاعالي ماقاتايەۆ
ولتىرە الماس الايدا ولەڭدى ەشكىم!
1 جۇرگىزۋشى: قازاق پوەزيا الەمىنە شەتسىز - شەكسىز كەڭەستىك پەن كوز سۇرىنگەن بيىكتىك اكەلگەن اقىن. كاۋسار سەزىم مەن توياتتاماس كوڭىل، شالقىعان شاتتىق پەن مۇڭعا تۇنعان ماحاببات، بۋىرقانعان شابىت پەن سابىرعا كونبەس ساعىنىش سىيلاعان اقىن. ۇلى اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ تۋعانىنا بيىل 82 جىل تولىپ وتىر. ەندەشە، بۇگىنگى پوەزيا كەشىمىز اتىنان تانىلىپ تۇرعانداي، حان ءتاڭىرىنىڭ مۇزبالاعى اتانىپ، ولەڭ ولكەسىندە شاشاسىنا شاڭ جۇقتىرماعان دارىن يەسى، اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆقا ارنالماقشى.
2 جۇرگىزۋشى: دوروگيە درۋزيا! مى رادى پريۆەتستۆوۆات ۆاس ۆ ەتوم زالە! مى حوتيم راسسكازات ۆام و جيزني ي تۆورچەستۆە نەپوۆتوريموگو، ۆىدايۋششەگوسيا پوەتا م. ماكاتايەۆا. ەتو پوەت سوۆرەمەننيك پوەتومۋ نام كاجەتسيا، چتو تە كتو سەگودنيا ك نام پريشلي نا پرازدنيك چۋتوچكۋ زناەت، كتو تاكوي پوەت م. ماكاتايەۆ، چتو پرەدستاۆلياەت ەگو تۆورچەستۆو.
1 جۇرگىزۋشى: ءسوز كەزەگىندە اقىنىڭ ءومىربايانىنا قىسقاشا شولۋ جاساي كەتەيىك. (سلايد كورسەتىلىپ تۇرادى)
م. ماقاتايەۆ الماتى وبلىسىنىڭ نارىنقول اۋدانىندا قاراساز دەگەن اۋىلدا 1931 جىلى دۇنيەگە كەلدى. اناسى ناعيمان باتان قىزى جانە اكەسى سۇلەيمەن مۇقاعالي، توقتارباي، كورپەش ەسىمدى ءۇش ۇل تاربيەلەپ وسىرگەن شارۋا ادامدارى، ءمۇقاعاليدىڭ 10 جاسىندا اكەسى مايدانعا اتتانادى. ون جاسار بولاشاق اقىن مايدانعا كەتكەن اكەسىن اڭساپ:
ول جەردە سىرىمبەتتەي تاۋ بار ما ەكەن،
جايداقتىڭ ءشوبى شۇيگىن قاۋلار ما ەكەن،
مىنەكي كوپ اي بولدى حابارى جوق،
اكەم كەپ كوڭىلىمىزدى اۋلار ما ەكەن،
اكەمىز ءبىر اكەدەن جالعىز ەدى،
سۋداعى جاڭا بىتكەن جالبىز ەدى،
مىنەكي، كوپ اي بولدى حابارى جوق،
ءبىز داعى اكەمىزگە زارمىز ەندى.
اجە بالاسى بولعان سوڭ اناسىن ناقا دەپ اتاعان. اناسى مەن اجەسىنىڭ تاربيەسىندە ءوستى. 1948 جىلى ورتا مەكتەپتى ينتەرناتتا وقىپ بىتىرەدى. 1976 جىلى 27 ناۋرىزدا ومىردەن ءوتتى. توپىراق بۇيىرعان جەرى الماتى.
ولەڭ «جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى»
«الداما مەن، اق ساعىم»
«ەگىن سالدىم، مال باقتىم»
2 جۇرگىزۋشى: (سلايد جالعاستىرىلادى) ماكاتايەۆ روديلسيا 9 فيەۆراليا 1931 گودا ۆ سەلە كاراساز الما - اتينسكوي وبلاستي. كراسوتا رودنوگو، سچاستليۆوگو كرايا ستالا يستوچنيكوم ەگو پوەتيچەسكوگو دارا. پولنوە يميا پوەتا — مۋحامەتكالي، نو ەگو س دەتستۆا لاسكوۆو نازىۆالي مۋكاگالي، سچيتايا، چتو برەميا وتۆەتستۆەننوستي (نەلەگكو نوسيت يميا پروروكا) موجەت وسلوجنيت جيزن مالەنكوگو رەبەنكا. ۋ مولودىح روديتەلەي ماكاتايەۆىح، سۋلەيمەنا ي ناگيمان، ون بىل پەرۆىم يز ترويح دەتەي. وتەس پوەتا، سكرومنىي ي رابوتياششيي چەلوۆەك، زا گود دو ۆوينى ستال پرەدسەداتەلەم كولحوزا. ۆ 1941 گودۋ ناچالاس ۆوۆ ي ەگو وتەس سۋلەيمەن ۋشەل نا ۆوينۋ. توگدا 10 لەتنيي مۋكاگالي سكۋچايا پو وتسۋ ناپيسال ستيحي يز - زا تياجەلوي جيزني مۋكاگالي بىسترو پوۆزروسلەل. مۋكاگالي زاكونچيل سرەدنيۋيۋ شكولۋ - ينتەرنات، رابوتال سەكرەتارەم سەلسوۆەتا، زاۆەدۋيۋششيم كراسنوي يزبوي، كومسومولسكيم رابوتنيكوم، ۋچيتەلەم سەميلەتنەي شكولى.
1 جۇرگىزۋشى: ەڭبەك ەتكەن جىلدارى: 1948 جىلى الماتىدا شەت تىلدەر ينستيتۋتىندا وقىپ ءجۇرىپ وتباسىنىڭ تۇرمىسى اۋىر بولعاندىقتان، وقۋدى ەرىكسىز تاستاپ اۋىلعا ورالادى. مۇقاعالي ماقاتايەۆ كيروۆ اتىنداعى كولحوزدا كەڭەس حاتشىسى بولىپ جۇمىس ىستەيدى. ول وتە كوپ كەرەمەت ولەڭدەر جازعان. جاستاردىڭ ەلدى، تابيعاتتى سۇيۋگە ۇيرەتەدى. ونىڭ ولەڭ – جىرلارى: «وتان»، «پوەزيا»، «جاس قايىن»، «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» كوپتەگەن شىعارمالارى بار.
«اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەمادان ءۇزىندى
ءان «ەسىڭە مەنى العايسىڭ»
ءانىن جازعان ل. ابدىحالىكوۆا». ورىندايتىن 9 سىنىپ وقۋشىسى
2 جۇرگىزۋشى: رودنوي اۋل مۇقاعالي ۋ پودنوجيا گورى حان تەگري، گدە منوگو رودنيكوۆ ي لۋگ. ۋۆيديەۆ كراسيۆۋيۋ كارتينۋ پريرودى نيەۆوزموجنو نە بىت پوەتوم. مۋكاگالي ۆسە ەتي كارتينى پريرودى وپيسىۆال ۆ سۆويح ستيحاح. مۋكاگالي حوروشو زنال رۋسسكيي، نەمەسكيي يازىكي. ون ناحودياس ۆ اۋلە چەرەز پوچتۋ ۆىپيسىۆال كنيگي. مۋكاگالي پوەت، كوتورىي چيتال ميروۆۋيۋ كلاسسيكۋ ي پەريەۆەل نا كازاحسكيي يازىك دانتە، سونەتى شەكسپيرا، پەسني ۋولتا ۋيتمەنا.
1جۇرگىزۋشى. مۇقاعالي ماقاتايەۆ نەمىستىڭ ۇلى سازگەرى بەتحوۆەنگە كەرەمەتتەي ولەڭ ارناعان اقىن. مۇقاعالي ماقاتايەۆ بىردە ەمدەلىپ جاتقاندا، تالانتتى جازۋشى اسقار سۇلەيمەنوۆ كوڭىلىن سۇراي كەلگەن ەكەن.
(ساحنالىق كورىنىس)
مۇقاعالي:
- اسقار ەكەنىڭ راس بولسا، ەكى جىل ءومىر قوسامىسىڭ؟ – دەپ سۇرايدى.
اسقار: - قوسامىن.
مۇقاعالي: - ءقايتىپ؟
اسقار: - بەتحوۆەننىڭ 9 - سيمفونياسىن تىڭدايسىڭ.
مۇقاعالي: - ۋاقىت ءوتىپ بارادى. تەز تىڭدات. تەك وسىندا اكەپ تىڭدات،- دەپتى.
اسقار: - جارايدى، ءقازىر تەزدەتىپ اكەلەيىن. (ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن الىپ كەلەدى. مۇقاعالي ماقاتايەۆ تىڭدايدى)
مۇقاعالي: - قانداي كەرەمەت دەسەڭشى، ءبىر جاساپ قالدىم عوي ءوزى.
اسقار: - ۇناعانىن كورىپ وتىرمىن، جارايدى، مەنىڭ جۇمىستارىم بار ەدى، كەتەيىن.
مۇقاعالي: - جارايسىڭ، اسقار. راحمەت ساعان. جولىڭ بولسىن.
(مۇقاعالي قولىنا قالام، قاعاز الىپ، ساحنادان شىعىپ كەتەدى. وسى كەزدە جاي عانا سيمفونيانى قوسىپ قويۋ.
ولەڭ «بەتحوۆەن» كۇساينوۆا ايدانا
1 جۇرگىزۋشى: مۇقاعالي – حالقىن، انا ءتىلىن، وتانىن قادىر تۇتقان ازامات اقىن. ول «ءۇش باقىتىم» اتتى ولەڭىندە كەيىنگى جاس بۋىندى حالقىن، ءتىلىن، تۋعان جەرىن شەكسىز سۇيۋگە شاقىرادى.
ولەڭ «ءۇش باقىتىم»
ولەڭ «وتان»
ولەڭ «كەم بولىپ جارالعام جوق مەن ەشكىمنەن»
ولەڭ «ءتۇن ماعان ۇيىقتاۋ ءۇشىن جارالماعان»
ساحنالىق قويىلىم
جازۋشى نابيدەن ابۋتالييەۆ جۇبايى ەكەۋى مۇقاعالي ماقاتايەۆ ەمحانادا جاتقاندا بارعان ەدى.
مۇقاعالي: - ا، كەلدىڭ بە، ناكە! مەن ەندى قانشا جاسايدى دەيسىڭ، كوپكە بارماسپىن. باسپادا ىستەيسىڭ عوي، ولەڭدەرىم سەندەرگە امانات، مەنىڭ بايلىعىم دا، ارتىما قالدىرعان اسىل مۇرام دا سول، كوبىن جارىققا شىعارا المادىم،- دەدى ول قينالىپ.
نابيدەن: - و، نە دەگەنىڭ. ءالى - اق جازىلىپ كەتەرسىڭ.
مۇقاعالي: و، ءتاڭىرىم، نەعىلعان شاققا اينالدى،
ءتۇنىم، تۇتىپ، اق تاڭىم اتپاي قالدى.
كوڭىلىم كەۋىپ، وزەنىم اقپاي قالدى.
اقتابان شۇبىرىندى،
قارعاعان كىم بولدى ەكەن عۇمىرىڭدى.
اقتابان شۇبىرىندى،
اق تۋىڭ جىعىلۋلى.
ولاق قاتىن توقىعان الاشاداي،
ورمەگىڭنىڭ ارقاۋى سۋىرىلدى،-
نابيدەن جۇبايىنا قاراپ: - كوردىڭ بە، ولەڭنىڭ توگىلۋىن. «رايىمبەك، رايىمبەك» داستانىن جىر عىپ ايتىپ جاتىر. – ال، مۇقا، جازىلىپ شىعىڭىز. ءبىز قايتايىق. (قوشتاسادى)
نابيدەننىڭ جۇبايى: - وي، تاعدىر - اي، اقىندار نەگە ەرتە كەتەدى دۇنيەدەن،- دەپ سۇرادى مەنەن.
نابيدەن: - بىلمەيسىڭ بە، اقىندار ولمەيدى. (كورەرمەندەرگە قاراپ) ونىڭ ءوزى ولگەنمەن، ارتىندا ولمەيتۇعىن ولەڭدەرى قالادى. سول ولەڭدەرى اقىننىڭ مۇراسىنا اينالادى.
ولەڭدەر: «قيىن نە بار؟»
«وكىنبەيمىن»
«شىدا» ەرالييەۆ
«جىلدارىم مەنىڭ»
2 جۇرگىزۋشى: مۋكاگالي ماكاتايەۆ سۆويمي پرويزۆەدەنيامي وبوگاتيل كازاحسكۋيۋ پوەزيۋ نوۆىم سودەرجانيەم، پودنيال ەە نا نەبىۆالۋيۋ ۆىسوتۋ. پرويزۆەدەنيا مۋكاگالي ۆولنۋيۋت، ۆىزىۆايۋت دۋشيەۆنىي ترەپەت ۋ سوۆرەمەننىح مولودىح ليۋدەي تاكجە، كاك كوگدا - تو ۋ يح وتسوۆ. س پەسنيامي مۋكاگالي ليۋدي ۋكلادىۆايۋت دەتەي ۆ كولىبەلي، ستيحي، پەسني مۋكاگالي سوپروۆوجدايۋت ليۋدەي نا پرازدنەستۆاح ي تورجەستۆاح. پرويزۆەدەنيا ۆىدايۋششەگوسيا، تالانتليۆوگو پوەتا مۋكاگالي ماكاتايەۆا بۋدۋت ۆەچنو س نارودوم.
ءان «ءسابي بولعىم كەلەدى»
1 جۇرگىزۋشى:
مۇقاعاليدىڭ دا اياعىن كوپ شالدىرعانى راس. «ارتىنا ولمەيتۇعىن ءسوز قالدىرعانى دا اقيقات». ءقازىر ول ەڭ كوپ وقىلاتىن اقىن. مۇقاعالي مۇراسى ماڭگىلىك. ناعىز حالىق جازۋشىسى وسىنداي اق بولار.
اباي سوزىمەن ايتقاندا:
كوپ ادام دۇنيەگە بوي الدىرعان،
بوي الدىرىپ، اياعىن كوپ شالدىرعان.
ءولدى دەۋگە سيا ما، ويلاڭدارشى،
ولمەيتۇعىن ارتىنا ءسوز قالدىرعان.
1 جۇرگىزۋشى: وسىمەن م. ماقاتايەۆتىڭ تۋعان كۇنىنە ارنالعان كەشىمىز سوڭىنا جەتتى. كەلەسى جۇزدەسكەنشە كۇن جاقسى بولسىن! ءتىلىم، ەلىم دەپ جۇرەگى سوققان جاستار كوپ بولسىن!
2 جۇرگىزۋشى: دو سكورىح ۆسترەچ.
«مۇقاعالي ماقاتايەۆ – ءبىزدىڭ ماقتانىشىمىز!» اتتى كەشتىڭ سەنارييى
ماقساتى:
قازاق جىرىنىڭ قارا بۋراسى اتانعان مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى دەرەكتەر كەلتىرىپ، اقىن ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىن ۇعىندىرۋ، جاتقا وقىتۋ.
1. بىلىمدىلىك – وقۋشىلاردى قازاق اقىنى، ءبىرتۋار تۇلعاسىنىڭ ءبىرى – مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ باي شىعارماشىلىق دۇنيەسىمەن تانىستىرا وتىرىپ، اقيىق اقىن مۇقاعاليدى شەكسىز سۇيۋگە، جاس بۋىندى پوەزيا نارىمەن سۋسىنداتۋ، اقىننىڭ ولەڭدەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن وياتۋ.
2. دامىتۋشىلىق – وقۋشىلاردى وزدىگىنەن ىزدەنۋ ارقىلى دەرەكتەرمەن جۇمىس ىستەۋگە باۋلۋ جانە قازاقشا سويلەۋگە ءتىلىن دامىتۋ، ولەڭ وقۋعا، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن، سانا - سەزىمىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك – وتاندى، تۋعان جەردى سۇيۋگە، اقىن جىرلارىنان ۇلگى الۋعا، وقۋشىلاردى پوەزيانى سۇيە وتىرىپ، سۇلۋلىق پەن ماحابباتتى تانۋعا، ادامگەرشىلىك پەن مەيىرىمدىلىك قاسيەتتەرىن ءوز بويلارىنا سىڭىرە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
قۇرمەتتى جينالعان قاۋىم! ءبىز بۇگىن سىزدەرمەن اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ تۋعانىنا 82 جىل تولۋىنا بايلانىستى «مۇقاعالي ماقاتايەۆ – ءبىزدىڭ ماقتانىشىمىز!» اتتى كەشتە باس قوسىپ وتىرمىز.
قاراساز، قارا شالعىن ولەڭدە ءوستىم
جاقسى جىر جازسام، حالقىم ەلەڭدەستىڭ
ولسە ولەر مۇقاعالي ماقاتايەۆ
ولتىرە الماس الايدا ولەڭدى ەشكىم!
1 جۇرگىزۋشى: قازاق پوەزيا الەمىنە شەتسىز - شەكسىز كەڭەستىك پەن كوز سۇرىنگەن بيىكتىك اكەلگەن اقىن. كاۋسار سەزىم مەن توياتتاماس كوڭىل، شالقىعان شاتتىق پەن مۇڭعا تۇنعان ماحاببات، بۋىرقانعان شابىت پەن سابىرعا كونبەس ساعىنىش سىيلاعان اقىن. ۇلى اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ تۋعانىنا بيىل 82 جىل تولىپ وتىر. ەندەشە، بۇگىنگى پوەزيا كەشىمىز اتىنان تانىلىپ تۇرعانداي، حان ءتاڭىرىنىڭ مۇزبالاعى اتانىپ، ولەڭ ولكەسىندە شاشاسىنا شاڭ جۇقتىرماعان دارىن يەسى، اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆقا ارنالماقشى.
2 جۇرگىزۋشى: دوروگيە درۋزيا! مى رادى پريۆەتستۆوۆات ۆاس ۆ ەتوم زالە! مى حوتيم راسسكازات ۆام و جيزني ي تۆورچەستۆە نەپوۆتوريموگو، ۆىدايۋششەگوسيا پوەتا م. ماكاتايەۆا. ەتو پوەت سوۆرەمەننيك پوەتومۋ نام كاجەتسيا، چتو تە كتو سەگودنيا ك نام پريشلي نا پرازدنيك چۋتوچكۋ زناەت، كتو تاكوي پوەت م. ماكاتايەۆ، چتو پرەدستاۆلياەت ەگو تۆورچەستۆو.
1 جۇرگىزۋشى: ءسوز كەزەگىندە اقىنىڭ ءومىربايانىنا قىسقاشا شولۋ جاساي كەتەيىك. (سلايد كورسەتىلىپ تۇرادى)
م. ماقاتايەۆ الماتى وبلىسىنىڭ نارىنقول اۋدانىندا قاراساز دەگەن اۋىلدا 1931 جىلى دۇنيەگە كەلدى. اناسى ناعيمان باتان قىزى جانە اكەسى سۇلەيمەن مۇقاعالي، توقتارباي، كورپەش ەسىمدى ءۇش ۇل تاربيەلەپ وسىرگەن شارۋا ادامدارى، ءمۇقاعاليدىڭ 10 جاسىندا اكەسى مايدانعا اتتانادى. ون جاسار بولاشاق اقىن مايدانعا كەتكەن اكەسىن اڭساپ:
ول جەردە سىرىمبەتتەي تاۋ بار ما ەكەن،
جايداقتىڭ ءشوبى شۇيگىن قاۋلار ما ەكەن،
مىنەكي كوپ اي بولدى حابارى جوق،
اكەم كەپ كوڭىلىمىزدى اۋلار ما ەكەن،
اكەمىز ءبىر اكەدەن جالعىز ەدى،
سۋداعى جاڭا بىتكەن جالبىز ەدى،
مىنەكي، كوپ اي بولدى حابارى جوق،
ءبىز داعى اكەمىزگە زارمىز ەندى.
اجە بالاسى بولعان سوڭ اناسىن ناقا دەپ اتاعان. اناسى مەن اجەسىنىڭ تاربيەسىندە ءوستى. 1948 جىلى ورتا مەكتەپتى ينتەرناتتا وقىپ بىتىرەدى. 1976 جىلى 27 ناۋرىزدا ومىردەن ءوتتى. توپىراق بۇيىرعان جەرى الماتى.
ولەڭ «جازىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى»
«الداما مەن، اق ساعىم»
«ەگىن سالدىم، مال باقتىم»
2 جۇرگىزۋشى: (سلايد جالعاستىرىلادى) ماكاتايەۆ روديلسيا 9 فيەۆراليا 1931 گودا ۆ سەلە كاراساز الما - اتينسكوي وبلاستي. كراسوتا رودنوگو، سچاستليۆوگو كرايا ستالا يستوچنيكوم ەگو پوەتيچەسكوگو دارا. پولنوە يميا پوەتا — مۋحامەتكالي، نو ەگو س دەتستۆا لاسكوۆو نازىۆالي مۋكاگالي، سچيتايا، چتو برەميا وتۆەتستۆەننوستي (نەلەگكو نوسيت يميا پروروكا) موجەت وسلوجنيت جيزن مالەنكوگو رەبەنكا. ۋ مولودىح روديتەلەي ماكاتايەۆىح، سۋلەيمەنا ي ناگيمان، ون بىل پەرۆىم يز ترويح دەتەي. وتەس پوەتا، سكرومنىي ي رابوتياششيي چەلوۆەك، زا گود دو ۆوينى ستال پرەدسەداتەلەم كولحوزا. ۆ 1941 گودۋ ناچالاس ۆوۆ ي ەگو وتەس سۋلەيمەن ۋشەل نا ۆوينۋ. توگدا 10 لەتنيي مۋكاگالي سكۋچايا پو وتسۋ ناپيسال ستيحي يز - زا تياجەلوي جيزني مۋكاگالي بىسترو پوۆزروسلەل. مۋكاگالي زاكونچيل سرەدنيۋيۋ شكولۋ - ينتەرنات، رابوتال سەكرەتارەم سەلسوۆەتا، زاۆەدۋيۋششيم كراسنوي يزبوي، كومسومولسكيم رابوتنيكوم، ۋچيتەلەم سەميلەتنەي شكولى.
1 جۇرگىزۋشى: ەڭبەك ەتكەن جىلدارى: 1948 جىلى الماتىدا شەت تىلدەر ينستيتۋتىندا وقىپ ءجۇرىپ وتباسىنىڭ تۇرمىسى اۋىر بولعاندىقتان، وقۋدى ەرىكسىز تاستاپ اۋىلعا ورالادى. مۇقاعالي ماقاتايەۆ كيروۆ اتىنداعى كولحوزدا كەڭەس حاتشىسى بولىپ جۇمىس ىستەيدى. ول وتە كوپ كەرەمەت ولەڭدەر جازعان. جاستاردىڭ ەلدى، تابيعاتتى سۇيۋگە ۇيرەتەدى. ونىڭ ولەڭ – جىرلارى: «وتان»، «پوەزيا»، «جاس قايىن»، «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» كوپتەگەن شىعارمالارى بار.
«اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەمادان ءۇزىندى
ءان «ەسىڭە مەنى العايسىڭ»
ءانىن جازعان ل. ابدىحالىكوۆا». ورىندايتىن 9 سىنىپ وقۋشىسى
2 جۇرگىزۋشى: رودنوي اۋل مۇقاعالي ۋ پودنوجيا گورى حان تەگري، گدە منوگو رودنيكوۆ ي لۋگ. ۋۆيديەۆ كراسيۆۋيۋ كارتينۋ پريرودى نيەۆوزموجنو نە بىت پوەتوم. مۋكاگالي ۆسە ەتي كارتينى پريرودى وپيسىۆال ۆ سۆويح ستيحاح. مۋكاگالي حوروشو زنال رۋسسكيي، نەمەسكيي يازىكي. ون ناحودياس ۆ اۋلە چەرەز پوچتۋ ۆىپيسىۆال كنيگي. مۋكاگالي پوەت، كوتورىي چيتال ميروۆۋيۋ كلاسسيكۋ ي پەريەۆەل نا كازاحسكيي يازىك دانتە، سونەتى شەكسپيرا، پەسني ۋولتا ۋيتمەنا.
1جۇرگىزۋشى. مۇقاعالي ماقاتايەۆ نەمىستىڭ ۇلى سازگەرى بەتحوۆەنگە كەرەمەتتەي ولەڭ ارناعان اقىن. مۇقاعالي ماقاتايەۆ بىردە ەمدەلىپ جاتقاندا، تالانتتى جازۋشى اسقار سۇلەيمەنوۆ كوڭىلىن سۇراي كەلگەن ەكەن.
(ساحنالىق كورىنىس)
مۇقاعالي:
- اسقار ەكەنىڭ راس بولسا، ەكى جىل ءومىر قوسامىسىڭ؟ – دەپ سۇرايدى.
اسقار: - قوسامىن.
مۇقاعالي: - ءقايتىپ؟
اسقار: - بەتحوۆەننىڭ 9 - سيمفونياسىن تىڭدايسىڭ.
مۇقاعالي: - ۋاقىت ءوتىپ بارادى. تەز تىڭدات. تەك وسىندا اكەپ تىڭدات،- دەپتى.
اسقار: - جارايدى، ءقازىر تەزدەتىپ اكەلەيىن. (ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن الىپ كەلەدى. مۇقاعالي ماقاتايەۆ تىڭدايدى)
مۇقاعالي: - قانداي كەرەمەت دەسەڭشى، ءبىر جاساپ قالدىم عوي ءوزى.
اسقار: - ۇناعانىن كورىپ وتىرمىن، جارايدى، مەنىڭ جۇمىستارىم بار ەدى، كەتەيىن.
مۇقاعالي: - جارايسىڭ، اسقار. راحمەت ساعان. جولىڭ بولسىن.
(مۇقاعالي قولىنا قالام، قاعاز الىپ، ساحنادان شىعىپ كەتەدى. وسى كەزدە جاي عانا سيمفونيانى قوسىپ قويۋ.
ولەڭ «بەتحوۆەن» كۇساينوۆا ايدانا
1 جۇرگىزۋشى: مۇقاعالي – حالقىن، انا ءتىلىن، وتانىن قادىر تۇتقان ازامات اقىن. ول «ءۇش باقىتىم» اتتى ولەڭىندە كەيىنگى جاس بۋىندى حالقىن، ءتىلىن، تۋعان جەرىن شەكسىز سۇيۋگە شاقىرادى.
ولەڭ «ءۇش باقىتىم»
ولەڭ «وتان»
ولەڭ «كەم بولىپ جارالعام جوق مەن ەشكىمنەن»
ولەڭ «ءتۇن ماعان ۇيىقتاۋ ءۇشىن جارالماعان»
ساحنالىق قويىلىم
جازۋشى نابيدەن ابۋتالييەۆ جۇبايى ەكەۋى مۇقاعالي ماقاتايەۆ ەمحانادا جاتقاندا بارعان ەدى.
مۇقاعالي: - ا، كەلدىڭ بە، ناكە! مەن ەندى قانشا جاسايدى دەيسىڭ، كوپكە بارماسپىن. باسپادا ىستەيسىڭ عوي، ولەڭدەرىم سەندەرگە امانات، مەنىڭ بايلىعىم دا، ارتىما قالدىرعان اسىل مۇرام دا سول، كوبىن جارىققا شىعارا المادىم،- دەدى ول قينالىپ.
نابيدەن: - و، نە دەگەنىڭ. ءالى - اق جازىلىپ كەتەرسىڭ.
مۇقاعالي: و، ءتاڭىرىم، نەعىلعان شاققا اينالدى،
ءتۇنىم، تۇتىپ، اق تاڭىم اتپاي قالدى.
كوڭىلىم كەۋىپ، وزەنىم اقپاي قالدى.
اقتابان شۇبىرىندى،
قارعاعان كىم بولدى ەكەن عۇمىرىڭدى.
اقتابان شۇبىرىندى،
اق تۋىڭ جىعىلۋلى.
ولاق قاتىن توقىعان الاشاداي،
ورمەگىڭنىڭ ارقاۋى سۋىرىلدى،-
نابيدەن جۇبايىنا قاراپ: - كوردىڭ بە، ولەڭنىڭ توگىلۋىن. «رايىمبەك، رايىمبەك» داستانىن جىر عىپ ايتىپ جاتىر. – ال، مۇقا، جازىلىپ شىعىڭىز. ءبىز قايتايىق. (قوشتاسادى)
نابيدەننىڭ جۇبايى: - وي، تاعدىر - اي، اقىندار نەگە ەرتە كەتەدى دۇنيەدەن،- دەپ سۇرادى مەنەن.
نابيدەن: - بىلمەيسىڭ بە، اقىندار ولمەيدى. (كورەرمەندەرگە قاراپ) ونىڭ ءوزى ولگەنمەن، ارتىندا ولمەيتۇعىن ولەڭدەرى قالادى. سول ولەڭدەرى اقىننىڭ مۇراسىنا اينالادى.
ولەڭدەر: «قيىن نە بار؟»
«وكىنبەيمىن»
«شىدا» ەرالييەۆ
«جىلدارىم مەنىڭ»
2 جۇرگىزۋشى: مۋكاگالي ماكاتايەۆ سۆويمي پرويزۆەدەنيامي وبوگاتيل كازاحسكۋيۋ پوەزيۋ نوۆىم سودەرجانيەم، پودنيال ەە نا نەبىۆالۋيۋ ۆىسوتۋ. پرويزۆەدەنيا مۋكاگالي ۆولنۋيۋت، ۆىزىۆايۋت دۋشيەۆنىي ترەپەت ۋ سوۆرەمەننىح مولودىح ليۋدەي تاكجە، كاك كوگدا - تو ۋ يح وتسوۆ. س پەسنيامي مۋكاگالي ليۋدي ۋكلادىۆايۋت دەتەي ۆ كولىبەلي، ستيحي، پەسني مۋكاگالي سوپروۆوجدايۋت ليۋدەي نا پرازدنەستۆاح ي تورجەستۆاح. پرويزۆەدەنيا ۆىدايۋششەگوسيا، تالانتليۆوگو پوەتا مۋكاگالي ماكاتايەۆا بۋدۋت ۆەچنو س نارودوم.
ءان «ءسابي بولعىم كەلەدى»
1 جۇرگىزۋشى:
مۇقاعاليدىڭ دا اياعىن كوپ شالدىرعانى راس. «ارتىنا ولمەيتۇعىن ءسوز قالدىرعانى دا اقيقات». ءقازىر ول ەڭ كوپ وقىلاتىن اقىن. مۇقاعالي مۇراسى ماڭگىلىك. ناعىز حالىق جازۋشىسى وسىنداي اق بولار.
اباي سوزىمەن ايتقاندا:
كوپ ادام دۇنيەگە بوي الدىرعان،
بوي الدىرىپ، اياعىن كوپ شالدىرعان.
ءولدى دەۋگە سيا ما، ويلاڭدارشى،
ولمەيتۇعىن ارتىنا ءسوز قالدىرعان.
1 جۇرگىزۋشى: وسىمەن م. ماقاتايەۆتىڭ تۋعان كۇنىنە ارنالعان كەشىمىز سوڭىنا جەتتى. كەلەسى جۇزدەسكەنشە كۇن جاقسى بولسىن! ءتىلىم، ەلىم دەپ جۇرەگى سوققان جاستار كوپ بولسىن!
2 جۇرگىزۋشى: دو سكورىح ۆسترەچ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قۇنانبايەۆ - جازبا ادەبيەتتىڭ نەگىزىن سالۋشى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: گەنەتيكانىڭ ماڭىزى. دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ گەنەتيكالىق پروبلەمالارى
