ناۋرىز كەلدى، قۇت كەلدى
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: قاتىناس
كىشى سالا: ءتىل دامىتۋ
تاقىرىبى: ناۋرىز كەلدى، قۇت كەلدى
ماقساتى: بالالاردىڭ جىل مەزگىلدەرى تۋرالى تۇسىنىگىن، ناۋرىز مەرەكەسى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ. حالىقتىق سالت – ءداستۇردى قۇرمەتتەۋگە باۋلۋ.
كورنەكىلىگى: كيىز ءۇي، ۇلتتىق ويۋ – ورنەكتەرمەن اسەمدەلگەن سىرماق، ساندىق، قۇراق كورپە، قورجىن، تورسىق، جوزى، ۇلتتىق تاعامدار، التىباقان ت. ب بۇيىمدار.
ءادىس – تاسىلدەرى: كورسەتۋ، سۇراق – جاۋاپ، ويىن، توپتاستىرۋ ت. ب.
ءجۇرىسى:
شاتتىق شەڭبەرى:
شۋاق شاشا،
التىن تاڭدا
ءمولدىر تازا اۋادا.
تابيعاتتا ءبارى وياندى،
ويان سەن دە بار بالا.
تاربيەشى: - بالالار، تەرەزەدەن كۇن نۇرىن توگىپ تۇر ەكەن. كۇن كوزىنەن قۋات الىپ، ءبىر – بىرىمىزگە ىستىق لەبىزدەرىمىزدى ارنايىق.
توپقا تازشا بالا كەلىپ كىرەدى. تاربيەشىمەن، بالالارمەن امانداسادى.
تاربيەشى بالالاردان تازشا بالا تۋرالى سۇراپ، تانىستىرادى.
تازشا: - بالالار، ەلگە كوكتەم كەلدى، ناۋرىز مەرەكەسى جاقىندادى. ناۋرىز – جىل باسى رەتىندە تويلانادى. قازاق حالقى ناۋرىزدى «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى» دەپ ەسەپتەيدى. ءبىر – بىرىنە جاقسىلىق تىلەپ، «اق مول بولسىن»، «ۇلىس وڭ بولسىن» دەپ تىلەك ايتادى. ناۋرىز مەرەكەسى تۋرالى سەندەر نە بىلەسىڭدەر؟
نۇرتورە: ناۋرىز تويى – تاماشا،
ناۋرىز تويى – جاڭاشا.
تابيعات تا تاماشا،
تامىلجىپ تۇر جاراسا.
ءازيزا: ناۋرىز كەلدى ەلىمە،
ناۋرىز كەلدى جەرىمە.
بايلىق، باقىت تىلەيمىن
بۇكىل قازاق ەلىنە.
تازشا: - بارەكەلدى، بالالار! ال، ەندى مەن سەندەردى اۋلاداعى كيىز ۇيگە شاقىرامىن، مەنىمەن بىرگە جۇرىڭدەر.
تاربيەشى مەن بالالار تازشاعا ىلەسىپ كيىز ۇيگە بارادى. ەسىك الدىندا بالاباقشا قىزمەتەكرلەرى قارسى الىپ، ءبارىنىڭ قولدارىن الىپ، قۇشاقتاسىپ كورىسەدى. «ۇلىس وڭ بولسىن»، «اق مول بولسىن»، «ناۋرىز مەرەكەسى قۇتتى بولسىن» ت. ب. تىلەكتەرىن ايتادى.
تاربيەشى «كورىسۋ» ءداستۇرى تۋرالى تۇسىنىك بەرەدى. قىستان امان شىققان حالىق ءبىر – بىرىمەن قۇشاقتاسىپ كورىسەتىن ءداستۇر ەل ىشىندە الىدە ساقتالعان.
بالالاردى ۇستەل باسىنا جايعاستىرۋ. ناۋرىز كوجەدەن ءدام تاتۋ.
اجەيدىڭ اڭگىمەسى: «ناۋرىز كوجە».
ناۋرىز كوجە ناۋرىز مەرەكەسىندە دايىندالاتىن نەگىزگى تاعام. وعان جەتى ءتۇرلى ءدام قوسىلادى. بيداي، ەت، تۇز، ءسۇت، بۇرشاق، سارى ماي، قۇرت نەمەسە ايران قوسىلادى. «جەتى» قاسيەتتى سان.
جۇمادا جەتى شەلپەك پىسىرىلەدى. جاۋىننان كەيىن شىعاتىن كەمپىرقوساق تا جەتى تۇستەن تۇرادى. اپتانىڭ كۇندەرى دە جەتى كۇن. وسى جەتى كۇندى ايتىپ بەرە الاتىن بالا بار ما؟
بالالاردىڭ جاۋابى: دۇيسەنبى، سەيسەنبى، سارسەنبى، بەيسەنبى، جۇما، سەنبى جانە جەكسەنبى.
ايكوركەم: بيداي، كۇرىش، تارى بار،
بار ءسۇت پەن شۇجىعى.
اششى قۇرتى تاعى بار،
كوجە ەلدىڭ ىرزىعى.
تازشا: - بالالار، ناۋرىز تۋرالى كوپ بىلەدى ەكەنسىڭدەر. ناۋرىز كوجەدەن ءدام تاتتىق، ەندى سىرتتاعى ويىن – ساۋىقتى كورۋگە شىعايىق.
تاربيەشى مەن بالالار تىسقا شىعادى.
تاربيەشى: - ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ءسانى ۇلتتىق ويىندار. سەندەر قانداي ۇلتتىق ويىنداردى بىلەسىڭدەر؟
بالالار: - «بايگە»، «التىباقان»، «ارقان تارتىس»، «قىز قۋۋ»، اسىق ويىندارى، «كوكپار» ت. ب.
ولاي بولسا سەندەر ەكى توپقا بولىنە قويىڭدار. «ارقان تارتىس» ويىنىن وينايمىز.
قيمىلدى ويىن: «ارقان تارتىس».
تاربيەشى: - مىناۋ ءبىزدىڭ كۇندەگى وينايتىن اتكەنشەگىمىزگە ۇقساس «التى باقان» ويىنى. بۇنى دا ويناپ كورەلىك. بۇل ويىننىڭ ەرەكشەلىگى «التى باقان» تەپكەن ادام ولەڭ ايتىپ تەربەلەدى. بالالار «التى باقان» تەۋىپ، «ناۋرىز دۋمان» ءانىن ورىندايدى.
بالالاردىڭ قاسىنا «قىدىر اتا» كەلەدى. بالالار اتايمەن امانداسادى. اتاي باتا بەرەدى.
باتا:
ۋا، قۇدايىم، وڭداسىن،
ەش جاماندىق بولماسىن.
ۇلىس وڭ بولسىن!
اق مول بولسىن!
قىدىر بابا قولداسىن،
امان ساقتاپ مال باسىن،
ەككەن ەگىن سولماسىن.
بالالار تازشا، «قىدىر اتا» جانە باسقالارمەن قوشتاسىپ، توپقا كەلەدى.
قورىتىندى: ءىس – ارەكەت بارىسىنداعى كورگەن – بىلگەندەرىن اڭگىمەلەپ، ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ءمانى، وندا جاسالاتىن ءجون – جورالعىلار تۋرالى ايتىپ، سۇراق – جاۋاپ ارقىلى قورىتىندىلاۋ.
ناۋرىز تويى
↓
تىلەك
كورىسۋ
ناۋرىز كوجە
ۇلتتىق ويىندار
باتا
بەسىككە سالۋ، تۇساۋ كەسۋ ت. ب
باعالاۋ. كەرى بايلانىس. بالالار ءوز كوڭىل كۇيلەرىنە سايكەس كەلەتىن جاپسىرمالاردى (سمايليك) تاقتاداعى ءوز ۇياشىقتارىنا جاپسىرادى.
ناتيجە:
ءبىلۋى: جىل مەزگىلدەرى، كوكتەم تۋرالى تۇسىنىكتەرى بار.
ءتۇسىنۋى: ناۋرىز مەرەكەسىندە ورىندالاتىن ءجون – جورالعىلار تۋرالى تۇسىنىكتەرى قالىپتاستى.
ۇيرەنۋى: ناۋرىز كوجەنىڭ جەتى ءتۇرلى دامنەن دايىندالاتىنىن ءبىلدى.
ناۋرىز كەلدى، قۇت كەلدى جۇكتەۋ
كىشى سالا: ءتىل دامىتۋ
تاقىرىبى: ناۋرىز كەلدى، قۇت كەلدى
ماقساتى: بالالاردىڭ جىل مەزگىلدەرى تۋرالى تۇسىنىگىن، ناۋرىز مەرەكەسى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ. حالىقتىق سالت – ءداستۇردى قۇرمەتتەۋگە باۋلۋ.
كورنەكىلىگى: كيىز ءۇي، ۇلتتىق ويۋ – ورنەكتەرمەن اسەمدەلگەن سىرماق، ساندىق، قۇراق كورپە، قورجىن، تورسىق، جوزى، ۇلتتىق تاعامدار، التىباقان ت. ب بۇيىمدار.
ءادىس – تاسىلدەرى: كورسەتۋ، سۇراق – جاۋاپ، ويىن، توپتاستىرۋ ت. ب.
ءجۇرىسى:
شاتتىق شەڭبەرى:
شۋاق شاشا،
التىن تاڭدا
ءمولدىر تازا اۋادا.
تابيعاتتا ءبارى وياندى،
ويان سەن دە بار بالا.
تاربيەشى: - بالالار، تەرەزەدەن كۇن نۇرىن توگىپ تۇر ەكەن. كۇن كوزىنەن قۋات الىپ، ءبىر – بىرىمىزگە ىستىق لەبىزدەرىمىزدى ارنايىق.
توپقا تازشا بالا كەلىپ كىرەدى. تاربيەشىمەن، بالالارمەن امانداسادى.
تاربيەشى بالالاردان تازشا بالا تۋرالى سۇراپ، تانىستىرادى.
تازشا: - بالالار، ەلگە كوكتەم كەلدى، ناۋرىز مەرەكەسى جاقىندادى. ناۋرىز – جىل باسى رەتىندە تويلانادى. قازاق حالقى ناۋرىزدى «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى» دەپ ەسەپتەيدى. ءبىر – بىرىنە جاقسىلىق تىلەپ، «اق مول بولسىن»، «ۇلىس وڭ بولسىن» دەپ تىلەك ايتادى. ناۋرىز مەرەكەسى تۋرالى سەندەر نە بىلەسىڭدەر؟
نۇرتورە: ناۋرىز تويى – تاماشا،
ناۋرىز تويى – جاڭاشا.
تابيعات تا تاماشا،
تامىلجىپ تۇر جاراسا.
ءازيزا: ناۋرىز كەلدى ەلىمە،
ناۋرىز كەلدى جەرىمە.
بايلىق، باقىت تىلەيمىن
بۇكىل قازاق ەلىنە.
تازشا: - بارەكەلدى، بالالار! ال، ەندى مەن سەندەردى اۋلاداعى كيىز ۇيگە شاقىرامىن، مەنىمەن بىرگە جۇرىڭدەر.
تاربيەشى مەن بالالار تازشاعا ىلەسىپ كيىز ۇيگە بارادى. ەسىك الدىندا بالاباقشا قىزمەتەكرلەرى قارسى الىپ، ءبارىنىڭ قولدارىن الىپ، قۇشاقتاسىپ كورىسەدى. «ۇلىس وڭ بولسىن»، «اق مول بولسىن»، «ناۋرىز مەرەكەسى قۇتتى بولسىن» ت. ب. تىلەكتەرىن ايتادى.
تاربيەشى «كورىسۋ» ءداستۇرى تۋرالى تۇسىنىك بەرەدى. قىستان امان شىققان حالىق ءبىر – بىرىمەن قۇشاقتاسىپ كورىسەتىن ءداستۇر ەل ىشىندە الىدە ساقتالعان.
بالالاردى ۇستەل باسىنا جايعاستىرۋ. ناۋرىز كوجەدەن ءدام تاتۋ.
اجەيدىڭ اڭگىمەسى: «ناۋرىز كوجە».
ناۋرىز كوجە ناۋرىز مەرەكەسىندە دايىندالاتىن نەگىزگى تاعام. وعان جەتى ءتۇرلى ءدام قوسىلادى. بيداي، ەت، تۇز، ءسۇت، بۇرشاق، سارى ماي، قۇرت نەمەسە ايران قوسىلادى. «جەتى» قاسيەتتى سان.
جۇمادا جەتى شەلپەك پىسىرىلەدى. جاۋىننان كەيىن شىعاتىن كەمپىرقوساق تا جەتى تۇستەن تۇرادى. اپتانىڭ كۇندەرى دە جەتى كۇن. وسى جەتى كۇندى ايتىپ بەرە الاتىن بالا بار ما؟
بالالاردىڭ جاۋابى: دۇيسەنبى، سەيسەنبى، سارسەنبى، بەيسەنبى، جۇما، سەنبى جانە جەكسەنبى.
ايكوركەم: بيداي، كۇرىش، تارى بار،
بار ءسۇت پەن شۇجىعى.
اششى قۇرتى تاعى بار،
كوجە ەلدىڭ ىرزىعى.
تازشا: - بالالار، ناۋرىز تۋرالى كوپ بىلەدى ەكەنسىڭدەر. ناۋرىز كوجەدەن ءدام تاتتىق، ەندى سىرتتاعى ويىن – ساۋىقتى كورۋگە شىعايىق.
تاربيەشى مەن بالالار تىسقا شىعادى.
تاربيەشى: - ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ءسانى ۇلتتىق ويىندار. سەندەر قانداي ۇلتتىق ويىنداردى بىلەسىڭدەر؟
بالالار: - «بايگە»، «التىباقان»، «ارقان تارتىس»، «قىز قۋۋ»، اسىق ويىندارى، «كوكپار» ت. ب.
ولاي بولسا سەندەر ەكى توپقا بولىنە قويىڭدار. «ارقان تارتىس» ويىنىن وينايمىز.
قيمىلدى ويىن: «ارقان تارتىس».
تاربيەشى: - مىناۋ ءبىزدىڭ كۇندەگى وينايتىن اتكەنشەگىمىزگە ۇقساس «التى باقان» ويىنى. بۇنى دا ويناپ كورەلىك. بۇل ويىننىڭ ەرەكشەلىگى «التى باقان» تەپكەن ادام ولەڭ ايتىپ تەربەلەدى. بالالار «التى باقان» تەۋىپ، «ناۋرىز دۋمان» ءانىن ورىندايدى.
بالالاردىڭ قاسىنا «قىدىر اتا» كەلەدى. بالالار اتايمەن امانداسادى. اتاي باتا بەرەدى.
باتا:
ۋا، قۇدايىم، وڭداسىن،
ەش جاماندىق بولماسىن.
ۇلىس وڭ بولسىن!
اق مول بولسىن!
قىدىر بابا قولداسىن،
امان ساقتاپ مال باسىن،
ەككەن ەگىن سولماسىن.
بالالار تازشا، «قىدىر اتا» جانە باسقالارمەن قوشتاسىپ، توپقا كەلەدى.
قورىتىندى: ءىس – ارەكەت بارىسىنداعى كورگەن – بىلگەندەرىن اڭگىمەلەپ، ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ ءمانى، وندا جاسالاتىن ءجون – جورالعىلار تۋرالى ايتىپ، سۇراق – جاۋاپ ارقىلى قورىتىندىلاۋ.
ناۋرىز تويى
↓
تىلەك
كورىسۋ
ناۋرىز كوجە
ۇلتتىق ويىندار
باتا
بەسىككە سالۋ، تۇساۋ كەسۋ ت. ب
باعالاۋ. كەرى بايلانىس. بالالار ءوز كوڭىل كۇيلەرىنە سايكەس كەلەتىن جاپسىرمالاردى (سمايليك) تاقتاداعى ءوز ۇياشىقتارىنا جاپسىرادى.
ناتيجە:
ءبىلۋى: جىل مەزگىلدەرى، كوكتەم تۋرالى تۇسىنىكتەرى بار.
ءتۇسىنۋى: ناۋرىز مەرەكەسىندە ورىندالاتىن ءجون – جورالعىلار تۋرالى تۇسىنىكتەرى قالىپتاستى.
ۇيرەنۋى: ناۋرىز كوجەنىڭ جەتى ءتۇرلى دامنەن دايىندالاتىنىن ءبىلدى.
ناۋرىز كەلدى، قۇت كەلدى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: ش. قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ولەڭدەرىنىڭ ادەبي - كوركەمدىك ەرەكشەلىكتەرى
