نە قىلسا دا كون، كۇيەۋىڭدىكى ءجون
ال، كانە، مەن ساعان ەرتەدە بولعان ءبىر وقيعانى ايتىپ بەرەيىن. مەن ونى بالا كۇنىمدە ەستىپ ەدىم. سودان بەرى سول اڭگىمە ەسىمە تۇسكەن سايىن جاسارا بەرەتىن ءتارىزدى. اڭگىمە دە ادام ءتارىزدى عوي: ولاردىڭ تىرشىلىگى جاسى ۇلعايعان سايىن كەمەلدەنىپ، اقىل-پاراساتى تولىسا تۇسەدى، وعان دا شۇكىرشىلىك.
سەن، ارينە، دەريەۆنيادا بولعان شىعارسىڭ، شاتىرىنا سابان جاپقان كادىمگى شارۋالار ءۇيىن دە كوردىڭ عوي. مۇنداي ۇيلەردىڭ توبەسىنە مۇك پەن الابوتا ءوسىپ كەتەدى، ال يتارقاسىنا قۇتان ۇيا سالادى، لايلەكسىز ءۇي ءۇي بولا ما! قابىرعالارى ءبىر جاعىنا قيسايىپ كەتكەن، تەرەزەلەرى سىعىرايعان كىپ-كىشكەنتاي، ونىڭ دا بىرەۋى عانا اشپالى-جاپپالى، اس ۇيدەگى قازان پەشى سەمىز ادامنىڭ قارنىنداي شەرميىپ، قامپايىپ كەتكەن: شارباققا اسىلا ءبىر شوق ايۋ بادام ءوسىپ تۇر، بۋىلدىقتى-بۋناقتى قىزىل شىلىك شالشىقتاۋ قارا سۋعا مۇرتىن مالىپ تۇر، وندا بالاپاندارىن شۇبىرتىپ ءجۇزىپ جۇرگەن ۇيرەكتەر. بۇل ۇيدە يت تە بار، ول ۇنەمى شىنجىرلاۋلى، سوندىقتان جالعانداعى جان بىتكەننىڭ بارىنە بارقىلداپ ۇرەدى دە تۇرادى.
دەريەۆنيالاردىڭ بىرىندە ءدال وسىنداي ءبىر ءۇي بوپتى، وندا ەرلى-زايىپتى كەمپىر مەن شال شارۋا تۇرادى ەكەن. داۋلەتى شاعىن بولسا دا، تاپقان-تايانعانىنان ول-پۇل بىردەمە ارتىلىپ قالاتىن. ماسەلەن، ولارعا جالعىز اتتىڭ دا ونشاما قاجەتى بولا قويمايتىن، ويتكەنى وعان دەگەن جۇمىس تا جوق، ەرتەدەن قارا كەشكە دەيىن جول بويىنداعى سايدىڭ جاعاسىندا تەنتىرەپ تەككە جايىلىپ جۇرەتىن. راس، كەيدە قوجايىن اتىنا ءمىنىپ شاھارعا بارىپ كەلەتىن؛ كەيدە كورشىلەرى سۇراپ ءمىنىپ، مايىن وتەۋ ءۇشىن كاكىر-شۇكىر شارۋالارىنا قولعابىس تيگىزىپ كەتەتىن، ءبىراق اسىلى، سول اتتى نە ساتىپ، نەمەسە پايدالىراق بىردەمەگە ايىرباستاپ جىبەرسە دە ەشتەڭە ەتپەس ەدى. ءبىراق نەمەنەگە ايىرباستاعان ءجون؟
— اكەسى، ساۋدا-ساتتىق جاعىنا مەنەن گورى تياناقتىسىڭ عوي، – دەدى ءبىر كۇنى بايبىشەسى كۇيەۋىنە. ءقازىر شاھاردا جارمەڭكە بولىپ جاتقان كەز. اتتى سوندا اپارىپ نە ساتىپ كەل، نە شارۋاعا سەبى تيەتىن بىردەمەگە ايىرباستاپ جىبەر! ءجون تاپپاعان جەرىڭ جوق. جولىڭ بولسىن!
ءسويتتى دە، ول كۇيەۋىنىڭ موينىنا ورامال بايلاۋدى، ول كۇيەۋىنەن الدەقايدا جاقسى بىلەتىن، قالاي بولسا سولاي وراي سالماي، القىمىنان ەكى شالىپ بايلادى؛ وتە جاراسىمدى، وتە ءساندى بوپ شىقتى. سوسىن ايەلى كۇيەۋىنىڭ قالپاعىن الاقانىمەن سيپاپ، شالىن جىپ-جىلى ەرنىنەن ءسۇيىپ الدى. كۇيەۋى نە ساتىلىپ، نە ايىرباسقا تۇسەتىن الگى اتىنا ءمىنىپ الدى دا، جولعا شىقتى. ساۋدا-ساتتىققا كەلگەندە ودان بىلگىر ادام جوق!
كۇن شىجىپ تۇر، اسپاندا شوكىمدەي دە بۇلت جوق. جول ءۇستى بۇرقىراعان شاڭ، جارمەڭكەگە اعىلعان ادام: سالت مىنگەنى، اربالىسى، ءوزىنىڭ قوس جورعاسىنا جالىنعانى بار، انتالاعان حالىق. مي قايناعان اپتاپ كۇن شىجعىرىپ اكەتىپ بارادى، سايا تابار ءبىر كولەڭكە جوق. قاريا جول ۇستىندە سيىر ايداپ بارا جاتقان بىرەۋدى كوردى، سيىرى سونداي ادەمى، بۇل جالعاندا ودان وتكەن سۇلۋ سيىر بولماعان شىعار.
«ءسۇتى دە تاماشا بولۋ كەرەك، – دەپ ويلادى قاريا. ايىرباستاپ جىبەرسەم، ەسەبىمە ءدال كەلەيىن – دەپ-اق تۇر».
— ءاي، سيىر ايداعان جىگىت، توقتاي تۇرشى! – دەپ ايقايلادى ول انادايدان. – تىلگە كەل! ات دەگەن جارىقتىق، سيىردان قانشا اسىل، قانشاما قىمبات بولسا دا، ماعان اسىرەسە سيىر قات. ايىرباستاساق قايتەدى، ءا؟
— نەسى بار، ايىرباستاساق ايىرباستايىق، – دەدى سيىردىڭ يەسى. ايىرباس جاسالدى دا قالدى.
ءسويتىپ شارۋا ءبىر ءىستى تىندىرىپ، كوڭىلى جاي تاپتى، ەندى ۇيىنە قايتا بەرسە دە بولاتىن ەدى، ءبىراق شاھارعا بارعىسى كەلىپ كەتتى، سوندىقتان جارمەڭكەنى انادايدان بولسا دا ءبىر كورىپ قايتپاق ءۇشىن، سيىرىن جەتەلەپ ءارمان استى.
شارۋا دا ءبىر سىدىرعى اياڭشىل ەدى، سيىرى دا قالىساتىن ەمەس، وڭكەڭدەپ ەرەدى دە وتىرادى، ءسويتىپ ولار كوپ ۇزاماي قوي جەتەلەگەن ءبىر ادامدى قۋىپ جەتتى. قويى ءارى سەمىز، ءارى جۇندەس ەكەن.
«شىركىن، وسىنداي ءبىر قويىم بولسا عوي! – دەپ ويلادى شارۋا. جازدىگۇنى وعان ەسىك الدىنداعى سايدىڭ بويىنىڭ ءبارى وت، ال قىسقا قاراي ۇيدە ۇستاۋعا دا بولادى. شىنداپ ويلاپ قاراعاندا، بىزگە وسى سيىردىڭ كەرەگى نە؟ ودان دا قوي جاقسى».
— ءاي، سەن ءوزىڭ قويىندى سيىرعا ايىرباستاۋعا قالاي قارايسىڭ؟ – دەپ ايقاي سالدى ول.
قويدىڭ قوجاسى سوزگە كەلمەستەن كونە كەتتى، ءسويتىپ شارۋا شال قويىن جەتەلەپ ىلگەرى تارتتى. كەنەت توعىز جولدىڭ تورابىندا قولتىعىنا قىسقان ءداۋ قازى بار ءبىر ادامعا كوزى ءتۇستى.
— ساباز، قازىڭ قازدىڭ تورەسى ەكەن، – دەدى شارۋا، ەرىتسە مايى، جۇلسا مامىعى دا مول! شالشىعىمىزدىڭ جاعاسىنا اياعىنان ارقانداپ قويىپ، اندا-ساندا قارا سۋعا ءجۇزدىرىپ السا قانداي عالامات بولار ەدى. كەمپىرىم دە قالعان-قۇتقاندى تەككە توكپەي، وسىعان جيناپ بەرمەي مە. جاقىندا عانا: «شىركىن-اي، قاز بولسا عوي ءبىزدىڭ ۇيدە!» – دەپ وتىرعانىن دا قۇلاعىم شالعان. قازىڭدى ايىرباستايسىڭ با ءوزىڭ؟ قازىڭنىڭ ورنىنا قوي بەرەيىن، ول از بولسا العىسىمدى ايتايىن! ءساتى ءتۇسىپ تۇرعانىندا ايەلىمە قاز اپارىپ بەرەيىن دە...
قازدىڭ يەسى كەلىسە كەتتى، ساۋدا ساقال سيپاعانشا عوي.
شاھار ءتىپتى جاقىن قالدى، جول بويى قۇجىناعان ادام مەن مال اراسىنان ءوتىپ بولمايدى. جولاۋشىلاردىڭ بىرەۋى جولمەن، بىرەۋلەرى جول جيەگىندەگى ساي تابانىمەن، ەندى بىرەۋلەرى جول اقى جينايتىن سالىقشىنىڭ كارتوپ تانابىن باسا-كوكتەپ شۇبىرىپ بارادى. كارتوپ اراسىندا سالىقشىنىڭ ارقانداۋلى تاۋىعى قىت-قىتتاپ شۇقىنىپ ءجۇر ەكەن، ونى شۇبىرما جۇرتپەن ىلەسىپ كەتپەسىن دەپ بايلاپ قويسا كەرەك. مۇنىڭ ءوزى سىرت كوزگە سونداي اسەم، شولاق قۇيرىق تاماشا تاۋىق ەدى. جۇرتقا شەكەسىنەن قاراپ، بىردەمە دەگەندەي قىت-قىتتاپ قويادى، ءبىراق ونىڭ قىت-قىتتاپ ءجۇرىپ نە ايتىپ تۇرعانىن ادام تۇسىنبەيدى! ونى كورە سالا شارۋا تاعى ءبىر اقىلدى شەشىمگە كەلدى: «وسى جاسقا كەلگەندە، ءدال مۇنداي اسەم تاۋىقتى كورۋىم ءبىرىنشى رەت! ءوزى ءتىپتى ءبىزدىڭ يمامنىڭ مەكيەنىنەن دە سۇلۋلاۋ ما قالاي؟ شىركىن، وسىنداي ءبىر تاۋىعىم بولار ما ەدى! تاۋىق دەگەن ءوز تاماعىن ءوزى اسىرايتىن حايۋان عوي، قولعا تۇسكەن نارسەنى تۇمسىعىمەن شوقىپ الىپ جەي بەرەدى. ءوزىن قازعا ايىرباستاپ السام جامان بولماس ەدى-اۋ».
— كەل، ايىرباس جاسايىق، – دەدى شارۋا سالىق جيناۋشىعا.
— ايىرباستايىق دەيسىڭ بە؟ وعان مەن قارسى ەمەسپىن، – دەدى اناۋ. ءسويتىپ ولار ايىرباس جاساپ جىبەردى. سالىق جيناۋشى قازدى الدى، شارۋا تاۋىق الدى.
جول-جونەكەي كوپ جۇمىس تىندىرىپ، شارۋا دا شارشايتىن كەزى بولدى، كۇن دە قايناپ بارادى. ءبىر جۇتىم بىردەمە ءىشىپ جىبەرىپ، بىردەمە تىستەپ ءال جيناپ السا دا جامان بولماس ەدى. تالابىنا قاراي شايحانا دا جانىندا ەكەن. شال سولاي قاراي بۇرىلا بەرەم دەگەندە، ەسىك الدىندا قاپ ارقالاعان ءبىر مالاي جولىعا كەتتى.
— ارقاڭداعى نە؟ – دەپ سۇرادى شارۋا.
— شىرىگەن الما عوي، – دەدى اناۋ. شوشقالارعا بەرەيىن دەپ ءبىر قابىن جيناپ الىپ ەم.
— ياپىرماي، ءا! قالاي كوپ ءوزى! مەنىڭ كەمپىرىمە كورسەتەر مە ەدى! بىلتىر ءوزىمىزدىڭ شوشالامىزدىڭ جانىنداعى الما اعاشىنان نە ءبارى جالعىز الما الدىق؛ ساقتاپ قويايىق دەپ، ساندىققا سالا سالساق، ونىمىز دا ءشىرىپ كەتىپتى. سوندا كەمپىرىمنىڭ: «شىرىك الما بولسا دا، ايتەۋىر، ىرىزدىق قوي!» دەگەنى بار. ىرىزدىقتىڭ قانداي بولاتىنىن مىنا المانى اپارعاندا كورەر ەدى-اۋ، ءا! اپارىپ بەرىپ ساۋابىن السام، قانداي عاجاپ بولار ەدى! وعان مىناۋ المانى اپارىپ كورسەتۋدىڭ ءوزى مەن ءۇشىن ۇلكەن عانيبەت قوي!
— ال سەن ءبىر قابىنا نە بەرەر ەدىڭ؟ – دەپ سۇرادى مالاي.
— نە بەرۋشى ەم؟ مىنا تاۋىعىمدى بەرەم!
شارۋا تاۋىعىن مالايعا بەردى دە، الماسىن ارقالاپ سول ارادا شايحاناعا كىرىپ، تۇرەگەپ تۇرىپ جۇتا سالاتىن جەرىنە باردى. ءبىر قاپ الماسىن، جانىپ تۇرعانىن بايقاماي پەشكە سۇيەي سالدى. شايحانادا ادام لىق تولى ەكەن الىپساتارلار، دەلدالدار، مال ساتىپ كاسىپ قىلۋشىلار ءبارى بار؛ ءتىپتى بىر-ەكى اعىلشىن دا وتىر، وزدەرى شىلقىعان باي، قالتالارى تولى التىن. ولار سول ارادا ءباس تىگىستى. ونىڭ جايىن ءقازىر ايتىپ بەرەيىن.
اپىر-اۋ، پەشتىڭ تۇبىندە شىجىلداپ جاتقان نەمەنە بولدى ەكەن؟
ويباي، الگى الما عوي وتقا قارىلىپ ءپىسىپ قالعان! قايداعى الما؟ سول ارادا قاريانىڭ الدىمەن اتىن سيىرعا ايىرباستاعانى ايىرباستاي-ايىرباستاي، اقىرى ول اتتىڭ ورنىنا شىرىگەن الما عانا قالعانى جايلى حيكايا جۇرتقا تۇگەل ءپاش بولدى.
— بالەم، ۇيىڭە بارعاسىن كەمپىرىڭ سىباعاندى بەرەر! – دەدى اعىلشىن. موينىڭدى جۇلىپ الماسا نەعىلسىن.
— جۇلىپ المايدى، قايتا قۇشاقتايدى موينىمنان، – دەدى شارۋا. – مەنىڭ كەمپىرىمنىڭ ىلعي اۋزىنان تاستامايتىن ماتەلى بار: «نە قىلسا دا كون، كۇيەۋىڭدىكى ءجون!» دەيدى ول.
— كانە، ءباس تىگىسەلىك، – دەدى اعىلشىن ەرەگىسە كەتىپ. – ءبىر كەسپەك التىن تىگەم.
— ءبىر قاپشىق بولسا دا جارايدى عوي، – دەدى شارۋا. – ال مەن ءوز تارابىمنان تەك ءبىر قاپ الما مەن كەمپىر ەكەۋىمىزدى قوسا تىگەم، سول دا ارتىعىمەن جەتەدى.
— كەلىستىك! – دەپ ايقايلاپ جىبەردى اعىلشىن. شايحاناشىنىڭ ارباسىنا اعىلشىندار دا، شىرىگەن الماسىمەن بىرگە قارت شارۋا دا ءبارى دە سىيىپ كەتتى. ولار سالىپ وتىرىپ شارۋانىڭ ۇيىنەن ءبىر-اق شىقتى.
— سالەمەت پە، شەشەسى!
— وزىڭە دە ساۋلىق تىلەيمىن، اكەسى!
شاھار ءتىپتى جاقىن قالدى، جول بويى قۇجىناعان ادام مەن مال اراسىنان ءوتىپ بولمايدى. جولاۋشىلاردىڭ بىرەۋى جولمەن، بىرەۋلەرى جول جيەگىندەگى ساي تابانىمەن، ەندى بىرەۋلەرى جول اقى جينايتىن سالىقشىنىڭ كارتوپ تانابىن باسا-كوكتەپ شۇبىرىپ بارادى. كارتوپ اراسىندا سالىقشىنىڭ ارقانداۋلى تاۋىعى قىت-قىتتاپ شۇقىنىپ ءجۇر ەكەن، ونى شۇبىرما جۇرتپەن ىلەسىپ كەتپەسىن دەپ بايلاپ قويسا كەرەك. مۇنىڭ ءوزى سىرت كوزگە سونداي اسەم، شولاق قۇيرىق تاماشا تاۋىق ەدى. جۇرتقا شەكەسىنەن قاراپ، بىردەمە دەگەندەي قىت-قىتتاپ قويادى، ءبىراق ونىڭ قىت-قىتتاپ ءجۇرىپ نە ايتىپ تۇرعانىن ادام تۇسىنبەيدى! ونى كورە سالا شارۋا تاعى ءبىر اقىلدى شەشىمگە كەلدى: «وسى جاسقا كەلگەندە، ءدال مۇنداي اسەم تاۋىقتى كورۋىم ءبىرىنشى رەت! ءوزى ءتىپتى ءبىزدىڭ يمامنىڭ مەكيەنىنەن دە سۇلۋلاۋ ما قالاي؟ شىركىن، وسىنداي ءبىر تاۋىعىم بولار ما ەدى! تاۋىق دەگەن ءوز تاماعىن ءوزى اسىرايتىن حايۋان عوي، قولعا تۇسكەن نارسەنى تۇمسىعىمەن شوقىپ الىپ جەي بەرەدى. ءوزىن قازعا ايىرباستاپ السام جامان بولماس ەدى-اۋ».
— كەل، ايىرباس جاسايىق، – دەدى شارۋا سالىق جيناۋشىعا.
— ايىرباستايىق دەيسىڭ بە؟ وعان مەن قارسى ەمەسپىن، – دەدى اناۋ. ءسويتىپ ولار ايىرباس جاساپ جىبەردى. سالىق جيناۋشى قازدى الدى، شارۋا تاۋىق الدى.
جول-جونەكەي كوپ جۇمىس تىندىرىپ، شارۋا دا شارشايتىن كەزى بولدى، كۇن دە قايناپ بارادى. ءبىر جۇتىم بىردەمە ءىشىپ جىبەرىپ، بىردەمە تىستەپ ءال جيناپ السا دا جامان بولماس ەدى. تالابىنا قاراي شايحانا دا جانىندا ەكەن. شال سولاي قاراي بۇرىلا بەرەم دەگەندە، ەسىك الدىندا قاپ ارقالاعان ءبىر مالاي جولىعا كەتتى.
— ارقاڭداعى نە؟ – دەپ سۇرادى شارۋا.
— شىرىگەن الما عوي، – دەدى اناۋ. شوشقالارعا بەرەيىن دەپ ءبىر قابىن جيناپ الىپ ەم.
— ياپىرماي، و! قالاي كوپ ءوزى! مەنىڭ كەمپىرىمە كورسەتەر مە ەدى! بىلتىر ءوزىمىزدىڭ شوشالامىزدىڭ جانىنداعى الما اعاشىنان نە ءبارى جالعىز الما الدىق؛ ساقتاپ قويايىق دەپ، ساندىققا سالا سالساق، ونىمىز دا ءشىرىپ كەتىپتى. سوندا كەمپىرىمنىڭ: «شىرىك الما بولسا دا، ايتەۋىر، ىرىزدىق قوي!» دەگەنى بار. ىرىزدىقتىڭ قانداي بولاتىنىن مىنا المانى اپارعاندا كورەر ەدى-اۋ، ءا! اپارىپ بەرىپ ساۋابىن السام، قانداي عاجاپ بولار ەدى! وعان مىناۋ المانى اپارىپ كورسەتۋدىڭ ءوزى مەن ءۇشىن ۇلكەن عانيبەت قوي!
— ال سەن ءبىر قابىنا نە بەرەر ەدىڭ؟ – دەپ سۇرادى مالاي.
— نە بەرۋشى ەم؟ مىنا تاۋىعىمدى بەرەم!
شارۋا تاۋىعىن مالايعا بەردى دە، الماسىن ارقالاپ سول ارادا شايحاناعا كىرىپ، تۇرەگەپ تۇرىپ جۇتا سالاتىن جەرىنە باردى. ءبىر قاپ الماسىن، جانىپ تۇرعانىن بايقاماي پەشكە سۇيەي سالدى. شايحانادا ادام لىق تولى ەكەن الىپساتارلار، دەلدالدار، مال ساتىپ كاسىپ قىلۋشىلار ءبارى بار؛ ءتىپتى بىر-ەكى اعىلشىن دا وتىر، وزدەرى شىلقىعان باي، قالتالارى تولى التىن. ولار سول ارادا ءباس تىگىستى. ونىڭ جايىن ءقازىر ايتىپ بەرەيىن.
اپىر-اۋ، پەشتىڭ تۇبىندە شىجىلداپ جاتقان نەمەنە بولدى ەكەن؟
ويباي، الگى الما عوي وتقا قارىلىپ ءپىسىپ قالعان! قايداعى الما؟ سول ارادا قاريانىڭ الدىمەن اتىن سيىرعا ايىرباستاعانى ايىرباستاي-ايىرباستاي، اقىرى ول اتتىڭ ورنىنا شىرىگەن الما عانا قالعانى جايلى حيكايا جۇرتقا تۇگەل ءپاش بولدى.
— بالەم، ۇيىڭە بارعاسىن كەمپىرىڭ سىباعاندى بەرەر! – دەدى اعىلشىن. موينىڭدى جۇلىپ الماسا نەعىلسىن.
— جۇلىپ المايدى، قايتا قۇشاقتايدى موينىمنان، – دەدى شارۋا. – مەنىڭ كەمپىرىمنىڭ ىلعي اۋزىنان تاستامايتىن ماتەلى بار: «نە قىلسا دا كون، كۇيەۋىڭدىكى ءجون!» دەيدى ول.
— كانە، ءباس تىگىسەلىك، – دەدى اعىلشىن ەرەگىسە كەتىپ. ءبىر كەسپەك التىن تىگەم.
— ءبىر قاپشىق بولسا دا جارايدى عوي، – دەدى شارۋا. – ال مەن ءوز تارابىمنان تەك ءبىر قاپ الما مەن كەمپىر ەكەۋىمىزدى قوسا تىگەم، سول دا ارتىعىمەن جەتەدى.
— كەلىستىك! – دەپ ايقايلاپ جىبەردى اعىلشىن. شايحاناشىنىڭ ارباسىنا اعىلشىندار دا، شىرىگەن الماسىمەن بىرگە قارت شارۋا دا ءبارى دە سىيىپ كەتتى. ولار سالىپ وتىرىپ شارۋانىڭ ۇيىنەن ءبىر-اق شىقتى.
— سالەمەت پە، شەشەسى!
— وزىڭە دە ساۋلىق تىلەيمىن، اكەسى!
— ءسويتىپ، مەن، اتتى ايىرباستاپ جىبەردىم.
— وندايعا كەلگەندە مەنىڭ شالىم ءمۇلت جىبەرمەيدى عوي، – دەپ، كەمپىرى ءبىر قاپ المانى دا، بوتەن ادامداردى دا كوزگە ىلمەستەن، شالىنا قۇشاق جايا ۇمتىلدى.
— اتتى مەن سيىرعا ايىرباستاپ جىبەردىم.
— تاڭىرگە شۇكىرشىلىك، – دەدى ايەل. بۇدان بىلاي داستارقانىمىزدا ءسۇت تە، ماي دا، ىرىمشىك تە بولاتىن بولدى عوي وندا. ايىرباسىڭ ورنىنا كەلگەن-اق ەكەن!
— سولايى سولاي عوي، ءبىراق مەن سيىردى قويعا ايىرباستاپ جىبەردىم-اۋ.
— ءتىپتى جاقسى جاساعان ەكەنسىڭ، – دەپ ماقۇلدادى كەمپىرى. ءار نارسەنىڭ ءجونىن بىلەدى دەپ ايتىپ ەدىم عوي الدەقاشان. قويعا جەتەتىن ازىق بار عوي بىزدە. قويدىڭ ءسۇتىن ءىشىپ، ىرىمشىگىنە ءبىر توياتىن بولعان ەكەنبىز، جۇنىنەن شۇلىق توقىرمىن، ءتىپتى جىلى كۇرتە دە شىعىپ قالار! سيىر جارىقتىقتا ءجۇن بولا ما، ءتايىرى، تۇلەگەن كەزدە ءبىر تال دا قالدىرماي سۇيكەنۋمەن بىتىرەدى عوي. اقىلىڭنان اينالايىن سەنىڭ!
— سولايى سولاي عوي، ءبىراق مەن قويدى قازعا ايىرباستاپ جىبەرگەم.
— اپىرماي، اكەسى-اي، قاسيەتتى مورتەن تويىندا شىنىمەن-اق قاز سوياتىن بولدىق پا؟ ايتەۋىر، مەنىڭ بابىمدى تابۋعا شەبەرسىڭ-اۋ! رەتىن تاۋىپ كەتكەن ەكەنسىڭ! قاز دەگەن باقساڭ دا، باقپاساڭ دا، ايتەۋىر، مەيرامعا دەيىن وزىنەن-وزى سەمىرىپ شىعادى عوي.
— سولايى سولاي عوي، ءبىراق مەن قازدى تاۋىققا ايىرباستاپ جىبەرگەم، – دەدى شالى.
— تاۋىققا دەيسىڭ بە؟ شىركىننىڭ ءساتى تۇسكەن ەكەن! – دەپ كەمپىرى قۋانعاننان ايقايلاپ جىبەردى. تاۋىق دەگەن كوپ-كوپ جۇمىرتقا تابادى، سوسىن بالاپان باسادى، كور دە تۇر، ءالى قورامىز تولى تاۋىق بولماسا ماعان كەل! قاشاننان بەرى تاۋىق اسىراۋدى ارمان ەتىپ كەلىپ ەم.
— سولايى سولاي عوي، ءبىراق تاۋىقتى مەن ءبىر قاپ شىرىگەن الما بەرگەن ادامعا بەرىپ جىبەردىم.
— اپىر-اي، بەتىڭنەن ءبىر سۇيەيىنشى! – دەپ ماز-مەيرام بولدى كەمپىر. مىنە، بۇل ءۇشىن قانشا العىس ايتسام دا كوپ ەمەس! ەندى مەن ايتايىن، سەن تىڭدا: سەن جول ءجۇرىپ كەتكەن سوڭ، مەن وزىمە دامدىرەك تاماق ىستەيىن دەپ، جۋا قوسىپ جۇمىرتقا قۋىرايىن دەپ ەدىم. جۇمىرتقام بولسا دا، جۋام بولماي قالدى. سوسىن مەن مۇعالىمدىكىنە باردىم؛ ءبىراق ونىڭ ايەلى كەسىپ السا قان شىقپايتىن ساراڭ، ال سوعان قاراماي، جانى ىزگى ادام بوپ كورىنگىسى كەلەتىنىن بىلەم عوي. سوندا دا ودان جۋانىڭ جالعىز عانا ءتۇيىرىن قارىزعا سۇراعانىم.
— ءبىر تال جۋا دەيسىز بە؟ – دەپ ەجىكتەپ قايتا سۇرادى ول. ويباي-اۋ، ءبىزدىڭ باقتا ەشتەمە وسپەيتىنىن بىلمەيسىز بە؟ سىزگە بەرەتىن شىرىك المام دا جوق، كەرەك بولسا! – دەپ ازار دا بەزەر بولدى. ەندى بالەم، مەن وعان ءبىر ەمەس، تابانى كۇرەكتەي ون شىرىك الما اپارىپ بەرەيىن. ونىسى نەسى! ءتىپتى ءبىر قابىن بەرەيىن، بالەمگە! ءمۇعالىمنىڭ ايەلىن ءسويتىپ ءبىر كۇلكى قىلماسام با! – دەپ ايەلى كۇيەۋىنىڭ اۋزىنان ءسۇيىپ الدى.
— ءماسساعان، بەزگەلدەك! – دەدى اعىلشىن. جوقشىلىق قىسپاققا السا دا، قىسىلۋدىڭ ورنىنا قىڭق ەتپەيتىن وسى ايەلدى كوردىم. ءماز بولمايتىن نارسەسى جوق. مۇندايدان اقشا اياۋعا بولا ما!
ولار تابان اۋزىندا شارۋامەن ەسەپ ايىرىستى: ويتكەنى ول كۇيەۋىنىڭ موينىن جۇلىپ الۋدىڭ ورنىنا، قۇشاقتاپ تۇرىپ ءسۇيىپ الدى عوي. ولار اقشا دەگەندى تاۋ عىپ ءۇيىپ تاستادى.
ءيا، ايەلى ىلعي وسىلاي ءوز كۇيەۋىن وزىنەن الدەقايدا اقىلدى دەپ ۇعىپ، نە قىلسا دا كونەر بولسا، ودان پايدادان باسقا زيان شەگە مە.
اڭگىمەنىڭ باس-اياعى وسى. بۇل اڭگىمەنى مەن باياعى بالا كەزىمدە ەستىپ ەدىم. «نە قىلسا دا كون، كۇيەۋىڭدىكى ءجون!» دەگەندى ەندى سەن دە ەستىدىڭ.
اۋدارعان ع. جۇمابايەۆ
You Might Also Like
-
بارىمىز دا، نارىمىز دا، ەڭ قۇندى اسىلىمىز بالا-شاعامىز. بالا دۇنيەگە كەلگەن سوڭ بۇرىندارى ماڭىزدى دەپ قاراعان كوپ نارسە، ەكىنشى ورىنعا ءتۇسىپ قالادى. ءار قادامدارىمىزدى سولار ءۇشىن باسىپ، ولار ءۇشىن ءبى...
-
شارتسىز نەگىزدى كىرىس (شارتسىز نەگىزگى كىرىس، شنك) – بەلگىلى ءبىر قوعامداستىقتىڭ ءاربىر مۇشەسىنە مەملەكەت نەمەسە باسقا ينستيتۋتتار تاراپىنان بەلگىلى ءبىر سومماداعى اقشانى تۇراقتى تۇردە تولەپ تۇر...
