نەكەقيار
ەكى پەردەلى پەسا
قاتىسۋشىلار:
قايرالاپ – قىز اكەسى، 60 جاستا.
قالامپىر – قىزدىڭ شەشەسى، 50 جاستا.
زاۋرە – قايرالاپتىڭ قىزى، 18 جاستا.
ىلاڭباي– اتقامىنەر، پاراقور، 50جاستا.
كارىم – قۇدا، 40 جاستا.
جالەن – كۇيەۋ، 30 جاستا.
جومارت – كۇيەۋ دوسى، 30 جاستا.
ميليسيونەر –25–30 جاستا.
راحمەت –25 جاستا.
مولدا
سارى قاتىن
قىز
كەلىنشەك
جىگىتتەر
ءبىرىنشى پەردە
ۇيدە كارىم، جومارت، جالەن ۇشەۋى. كارىم شىنتاقتاپ جاتىر. جومارت شالقاسىنان جاتىر. بوساعا جاقتا بورىكتى بۇقتىرتا كيىپ جالەن وتىر.
ءبىرىنشى كورىنىس
كارىم (شىمىلدىق اشىلعان سوڭ، ءبىرازدان كەيىن جومارتقا قاراپ). باي-باي... شالقۋىڭ-اي! جارتىبايدىڭ ۇيىنە دۇيسەنباي بولىس كەلگەندە تاپ وسىلاي جاتاتىن...
جومارت (كۇلىمسىرەپ باسىن كوتەرىپ). دۇنيە كەزەك: ءبىر كەزدە بولىس شالقايسا، ەندى مەن شالقايمايمىن با؟.. (جالەنگە قاراپ.) وسىعان كەيىگەننەن جاتىرمىن.
كارىم (كەيىپ). ءاي، ەندى بۇ دا شالا ءولتىرىپ وتىر. اپىرم-اۋ، ادام دەگەن ايتقاندى ىستەپ شىعا الماس بولار ما؟ كەشە اۋىلدان شىققالى قاقسادىم: «ۇلكەندەۋ ايەلدەر، بويجەتكەن قىزدار كەلسە ۇشىپ تۇرىپ، يبا عىپ سىزىلا عوي» دەپ... مەلشيىپ وتىرادى دا الادى... تۇيەدەي-تۇيەدەي قىزدار كەلىپ جاتىر، سولارمەن ىلەسىپ سويلەسىپ، ادام دەگەن ءبىر جاساپ قالماس پا؟ سومپيىپ كۇيەۋ وتىرعان سوڭ، ولار ءقايتسىن، كەتەدى دە قالادى... الگىدە ۇكىباس ۇيىندەگى قۇداعي كەلدى: وسى اۋىلداعى ايەلدىڭ ىشىندەگى ءتىلدىسى، ادۋىنى سول. سونداي ادامدارعا سوزگە مەرت قىلۋ دەگەن ءولىم عوي... ول كىرىپ كەلگەندە، مىناۋ مەلشيىپ وتىرىپ الىپ ەدى، ءازىلى ارالاس ءبىرتالاي ءسوز ايتىپ، شاڭىمىزدى اسپاننان كەلتىردى.
جومارت. وسى ءوزىم كۇيەۋ بولماي، جۇرت كۇيەۋگە جارىماس: الگىدەي قۇداعيلار كەلگەندە، شىمشىپ-شىمشىپ الارمىن عوي...
جالەن. كوكەتايلار-اۋ، بىرەۋىڭ «تۇر» دەيسىڭ، بىرەۋىڭ «تۇرما» دەيسىڭ، قايسىڭنىڭ ءتىلىڭدى الايىن؟ دۇرىسىن ايتىڭدارشى، كوكەتايلار!
كارىم. «تۇرما» دەگەن كىم؟
جالەن. مىنا جومارت ايتتى: قىز، قاتىن كەلگەندە،تۇرەگەلىپ سىزىلۋ بۇل كۇندە قالعان دەدى، تۇرماي وتىرا بەر دەدى. ءاي، جومارت، سەن وسىلاي دەدىڭ.
كارىم (جومارتقا). تۇرا قال. سەن قايدان شىعارىپ ءجۇرسىڭ ونى؟
جومارت (ساسىپ). ماعان جۇرەردە جالاقتىڭ قاتىنى ايتىپ ەدى.
كارىم. ءاي، ويباي!.. جالاقتىڭ قاتىنىنان ۇلگى العان سوڭ سەندەر نە وڭايىن دەپ ەدىڭدەر.
جومارت (اشۋلى). اڭگىمە تۇرۋدا ەمەس، جايدارى اشىق بولىپ، تاقىلداپ، ءىلىنىسىپ وتىرسا، قاتىندار قارسى سويلەمەك تۇگىل، ىعىپ كەتەدى. مىنا كاپىردى كىم باسىنباسىن: باسىنىڭ سالبىراپ وتىرعانى مىناۋ. وسى يتكە ەرەگەسكەندە بۇگىن قۇرداسىمدى ءوزىم جانىما الىپ وتىرسام با ەكەن.
جالەن (الا كوزىمەن قاراپ). سەنىڭ ويىڭنىڭ بۇزىقتىعىن ايتپاساڭ دا بىلەم.
جومارت. ءتىلىن قارا، ءتىلىن! بايعۇس-اۋ، مەن شىنىن ايتام: سەنىڭ ورنىندا مەن كۇيەۋ بولسام، جاڭاعى رابيعا سياقتى بالدىزدارىم كەلگەندە، قۇشاقتاپ ءسۇيىپ-سۇيىپ العان بولار ەم.
كارىم (كۇلىپ). قايداعىنى ايتا بەرمەشى، وسى يت بىرەۋىن سۇيەمىن دەپ ماسقارا قىلىپ جۇرەر.
ەكىنشى كورىنىس
دالادا تىقىر ءبىلىنىپ، ەسىك اشىلادى. قۇدا، كۇيەۋ دۇرىستالىپ وتىرادى، ەسىكتەن كەلىنشەك پەن قىز كىرەدى، كۇيەۋ ۇشىپ تۇرىپ سىزىلادى.
كارىم.
جومارت. قۇداعيلارعا كورىسەيىكشى. (كورىسەدى.)
كەلىنشەك (كۇيەۋگە). وتىرىڭىز، اياعىڭىز تالدى عوي. (كۇلىمسىرەيدى.)
كارىم (قىزعا). قۇداشا، بەرى، جەزدەڭنىڭ جوعارعى جاعىنا وتىر. (جومارت ىعىسىپ ورىن بەرەدى. اماندىق سۇراسادى.)
كەلىنشەك (كۇيەۋگە). ساپارىڭىز وڭ بولسىن! (جان-جاعىنا قارانىپ.) بۇل اۋىلدىڭ قىزدارى قايدا كەتكەن؟.. كۇيەۋدى جالعىز وتىرعىزعاندارى نەسى؟
كارىم. ءبىزدى ادامعا ساناماعانىڭىز با، قۇداعي، ءبىز وتىرمىز عوي كۇيەۋدىڭ جانىندا.
كەلىنشەك (كۇلىمسىرەپ). نەگە ادامعا سانامايىن. كۇيەۋ كەلگەن سوڭ بالدىزدارىنىڭ، جەڭگەلەرىنىڭ جانىندا وتىرۋى جاراستى عوي دەپ ايتامىن. ءسىزدى كەمىتكەن ءسوزىم ەمەس، ايىپقا بۇيىرماڭىز.
كارىم. ايتارىڭىزدى ايتىپ سالىپ، ارتىنان «ايىپقا بۇيىرما» دەۋىڭىزدىڭ ءجونى قالاي؟
كەلىنشەك. قايدام. مەن ايىپتى بولارلىق ءسوز ايتقان جوق سياقتى ەدىم. ايىپتى دەسەڭىز ايىبىڭىزدى الا جاتارسىز دا.
كارىم (كۇلىپ، جومارتقا كوز قىسىپ). ە، ايتەۋىر، بەرەم دەگەن اۋزىڭىزدان شىقسىنشى.
كەلىنشەك (قىزعا قاراپ). ەركەجان-اۋ، الگىدە «جەزدەمنىڭ قۇلاعىنان جۇلام» دەپ كەلگەنىڭ قايدا، ەندى نەگە سىزىلدىڭ؟ (قىز ۇيالىپ تومەن قارايدى.)
جومارت. قۇداشا جۇلۋعا جاراسا، جەزدەسى قاشار ما ەكەن.
كەلىنشەك (جومارتقا). ايتپاقشى، وسى قۇدا ولەڭشى دەپ ەدى، ولەڭ ايتىپ جىبەرسەڭىز قايتەدى؟
جومارت. جاڭىلىس بولىپ جۇرمەسىن، قۇداعي، تانىسپاي جاتىپ تاپ بەرگەنىڭىز قالاي؟
كەلىنشەك. جاسىنىڭ داڭقى ەستىلمەي جاتا ما. جومارت. قايدام... شىن قۇمارتقان بولساڭىز سىزدەن نەمدى ايارمىن...
كارىم (جومارتتى ءتۇرتىپ). راس، قۇداعيدىڭ كوڭىلى ءبىتسىن... قوناق كادەسىن بەرسەيشى، اۋىل كادەسىن قۇداشا ايتار، قۇداعي ايتار، بىردەمە قىلار. (جومارت دومبىرانى الىپ ءان سالادى):
اۋەدە ءبىر جۇلدىز بار تەمىرقازىق.
بايگەدەن ات كەلەدى باۋرىن جازىپ.
قايرىلىپ اقشا بەتتەن ءبىر سۇيگىزسەڭ،
بولادى ءبىر وزىمە التى اي ازىق...
قىز جەڭگەسىنە قاراپ كۇلىپ، كۇيەۋدى شىمشىپ الادى. كۇيەۋ سەلك ەتە قالادى. قىز دا، كەلىنشەك تە كۇلەدى.
قانسۋدا جاتىر ەدىم پىشەن شاۋىپ.
سۋ بولدى اق كويلەك جاڭبىر جاۋىپ.
ەسىمە سەن تۇسكەندە، بەۋ قاراعىم،
جىعىلدىم اقبوز اتتان ەسىم اۋىپ.
قوسوبا، مەن قايتەيىن بيىگىڭدى،
جان باۋىرلاپ اتايىن كيىگىڭدى.
كولبەڭدەگەن الدىمنان سەن كەتكەن سوڭ
قايدا بارىپ باسايىن كۇيىگىڭدى؟..
ءۇشىنشى كورىنىس
ەسىكتەن سارى قاتىن كىرەدى. جومارت ولەڭدى توقتاتادى.
سارى قاتىن (كارىمگە قارسى وتىرا، جاۋلىقتى كەيىن يتەرىپ قويىپ). تۇر،قۇدا،اياعىڭدى جي. شالجيىپ جاتا بەرگەنشە، باسىڭدى كوتەرسەيشى، بۇگىن باسىندى كوتەرەتىن كۇنىڭ ەمەس پە.
كارىم (تۇرىپ). ال، قۇداعي، كوتەردىك، ايتا بەرىڭىز.
سارى قاتىن. ايتا بەرسەك، كۇيەۋ كەلگەن سوڭ، قازاقتىڭ قىز كورسەتەتىن ادەتى بولادى، قوناق اس جەپ قايتۋعا كەلدىڭدەر مە، الدە قىز كورۋدە ويلارىڭ بار ما؟
كارىم. ە، كورسەتسەڭدەر نەگە كورمەيىك؟
سارى قاتىن. كورەتىن بولساڭدار، كۇيەۋدىڭ شال اتاسى، كەمپىر ەنەسى بار، ولارعا دەپ اكەلگەن شاپان-شاقپىتتارى بار شىعار، باسقا دا كادە-جورا ىرىمدارى بولادى، سولارىن بەرىپ، كورىڭدەر. «قالىڭسىز قىز بولسا دا، كادەسىز كۇيەۋ بولمايدى» دەگەندى ەستۋلەرىڭ بار شىعار...
كارىم (كۇلىپ). قالاي بولدى، قۇداعي، مەن قۇر كورسەتەدى ەكەن دەسەم، بىردەمە سۇراعالى وتىرسىز با؟
سارى قاتىن. ە، سۇراماي... سۇراماستىق ورىن با؟ قازاقتىڭ؛ بۇرىننان كەلە جاتقان جولى. (جان-جاعىنا قاراپ.) باياعىنىڭ كۇيەۋىنىڭ، قىز كورە كەلگەندە قورجىنى بولۋشى ەدى، وسىلاردىكى قايدا؟
كارىم (كۇلىپ). قورىقپا، قۇداعي، قورجىن تابىلادى.
كەلىنشەك (كۇلىپ). قايداعى جوقتى ايتاسىڭ-اۋ، شەشەي...
كارىم. قورجىن الىپ جۇرەتىن ول نيكولايدىڭ زامانى عوي، قۇداعي، بۇل كۇندەگى قورجىننىڭ نە ءسانى بار دەيسىڭ؟
سارى قاتىن. قوي، اڭگىمەگە جۇباۋراتپا، بەرەتىنىڭدى بەر!
كارىم (ماڭىزدانىپ). بۇرا سويلەگەن كۇلۋگە جاقسى دەگەن، قۇداعي، ازىلگە ايتام... ەر جەتكەن بالالاردىڭ ءبىرىن-بىرى اماندىقتا كورگەنى، تانىسقانى جاراستىقتى عوي دەپ كەلىپ وتىرمىز. اۋىز تولتىرىپ ايتا قويعانداي اكەلگەن نارسەمىز جوق. شاپان-شاقپاتتىڭ ءوزى بۇل كۇندە بولىڭقىراماي ءجۇر عوي... ازىن-اۋلاق تيىن-تەبەنىمىز بار، «ورامال تونعا ەمەس، جولعا جارايدى» دەگەن، ايتەۋىر قازاقتىڭ ىرىمى عوي...
سارى قاتىن. بايعۇس، ەندى ارۋاقتى ورىنعا ەڭ بولماسا بىرەر شاپان تاۋىپ اكەلە الماعاندارىڭ با؟
كارىم. ءبىر شاپاندى تابارمىز عوي...
كەلىنشەك. شەشەي-اۋ، سەنى الداپ وتىر، ۇتىلما، شاپاندارى كوپ...
كارىم. اتاي كورمەڭىز، قۇداعي، بۇيىرماسىن: دارداي قايىرەكەڭنىڭ شاڭىراعىنا ءبىر شاپانسىز جەڭ بولمايدى دەپ، قۇداڭنىڭ نامازعا كيىپ جۇرگەن جالعىز شاپانىن سىپىرىپ اكەلىپ وتىرمىن.
سارى قاتىن. جارايدى،تولىق بەرسەڭ، اقشاڭا دا كونەيىك.
كارىم. سۇراپ قاراڭدار، شامامىز كەلەر مە ەكەن.
كەلىنشەك. شامالارىڭ نەگە كەلمەسىن: كۇيەۋ بايدىڭ بالاسى، قىز بايدىڭ قىزى؛ بۇل ەكەۋىنەن الماعاندا، قايدان الامىز؟
سارى قاتىن (كەلىنشەككە). كەلىن، سەن ايتشى، مەن اقشاسىنىڭ ەسەبىن دە بىلمەيمىن.
كەلىنشەك. نە سۇرايتىنى بار: ءجۇز سوم بەرسە، بولادى دا.
كارىم (جاعاسىن ۇستاپ). استاپىرالدا، قۇداعي، ولشەمەي كەستىڭىز...
سارى قاتىن. كوپ بولماس، قۇدا، سەندەر تۇگىل، جالعىز اتى بار شاپايدان دا وتىز سوم الدىق.
كارىم. ەندەشە سول 30 سومدى الىڭدار.
سارى قاتىن. قوي، ويباي، ونى الىپ جاماناتتى بولعانشا، المايىقتا، كورسەتپەيىكتە... ەتەگىن اشىپ وتىرعان ءالىمنىڭ قىزى بۇل ەمەس... العان-بەرگەن ەش نارسە بولمايدى، تەك انشەيىن «پالەنشەنىڭ قىزىن كورسەتكەندە پالەندەي الىپتى» دەگەن اتى بولماسا، بەرسەڭدەر ءوز مەرەيلەرىڭ. ءتىپتى بەرمەي كەتسەڭدەر دە، ءۇيتىپ اۋىزدارىڭدى قۋ شوپپەن سۇرتپەڭدەر... (جالەن جالتاقتايدى.)
كارىم. ەندەشە، ەلۋ سوم الىڭدار.
قاتىنداp. جوق!
كارىم. 70 سوم بولسىن، قۇداعي.
جومارت. وي، ۇستەي بەردىڭ عوي.
سارى قاتىن (جومارتقا). جاي وتىر، قۇدا، بازاربايعا مال جيىپ بەرەتىن سەن ەمەس.
جومارت. مال جيىپ بەرمەگەنمەن، دالاعا تاستاي الماي جۇرگەن دۇنيە جوق.
سارى قاتىن. ءۇيتىپ اقشا جاندى بولساڭدار، قىز كورەم دەپ نەلەرىڭ بار؟ ەندەشە ءبىز كەتەلىك. (جالەن جالتاقتايدى.)
كارىم. سابىر ەتىڭىز، قۇداعي، سالعان جەردەن بولا قويمادى دەپ ءتۇڭىلۋىڭىز...
سارى قاتىن (اشۋلى). كەلەمەجدەرىڭە كونەتىن ادام جوق! ءجۇز تەڭگەلەرىڭنەن ءجۇز تيىن كەم السام، اتىم قۇرىسىن!.. (كۇيەۋگە قاراپ.) مىنا شىركىن ءتىرى مە: «بەر!»–دەپ ءبىر اۋىز ءسوز قىستىرسا، قايتەدى ەكەن؟..
جالەن (ساسقالاقتاپ). ءاي، كارىم، كارىم...
سارى قاتىن. ءا... ءتىرىلدى... (كۇلىسەدى. كارىم ۇيالىپ، تومەن قاراپ، اقشا سانايدى. سارى قاتىن الىپ، قالتاسىنا سالادى.) قانە، كەلىن، قىزدى اكەلەيىك.
كەلىنشەك. ەركەجان، سەن قالاسىڭ با؟
قىز. مەن دە بارام.
كارىم. قۇداعي، مەن دە سىزبەن كەتەيىن. (ۇيدەن شىعادى.)
ءتورتىنشى كورىنىس
ۇيدە جومارت پەن كۇيەۋ.
جومارت. ال، جالەن، ەندى قىزىق بولدى: ءقازىر قىز كەلەدى. قۇرداستىڭ ءوزى اشىق ادام دەيتىن، ءبۇرىپ كەتىپ جۇرمەسىن: سەن ەركەكسىڭ، ىرىلەن؛ قىز كەلگەندە، ۇشىپ تۇرەگەلمە؛ قىزدى مىنا تومەن جاعىڭا وتىرعىزىپ بەلىنەن بىلاي (قولىمەن كورسەتىپ) وراپ ال. مىنا تىزەڭدى تىزەسىنىڭ ۇستىنە سال... امانداسقان سوڭ-اق اڭگىمەلەسە باستا.
جالەن (ۇرەيسىز). اينالايىن كوكەتاي، وسى ماعان نە ايت دەيسىڭ، اشىپ ايت!
جومارت. تۋ... سەن بە، سەن... الايىن دەپ وتىرعان قاتىنىنا ادام ءسوز تابا الماي ما ەكەن؟.. «جاسىڭ نەشەدە؟» دە؛ «مەنى جاقسى كورەسىڭ بە، بوزبالالارمەن ويناعان جوقسىڭ با؟» دە؛ «ءوزىڭ سۇلۋ ەكەنسىڭ عوي»، – دەپ شاشىنان بىلاي (قولىمەن كورسەتىپ) سيپاپ قوي. يت-اۋ، اۋىلدا جۇرگەندە اۋزىڭ دامىل كورمەيتىن ەدى عوي... (ءوزى تۇزەلىپ وتىرىپ.) مەن بىلايىراق وتىرايىن، اراعا قۇداشانىڭ بىرەۋىن وتىرعىزىپ بولماس پا ەكەن...
جالەن (قىبىجىقتاپ). جومارت، جومارت!
جومارت. نەمەنە؟
جالەن. دالاعا شىعىپ كەلسەك قايتەدى، ءا!..
جومارت. ءاي، سەن بە، سەن... سەنى ۇيرەتەم دەپ قارتايام عوي...
بەسىنشى كورىنىس
بۇل ەكەۋى شىعادى. ساحنا بوس. سارى قاتىن مەن كەلىنشەك زاۋرەنى ەرتىپ كىرەدى.
سارى قاتىن. ءباتىر-اۋ، كۇيەۋ قايدا؟
كەلىنشەك.تىستا شىعار، كەلەر. (زاۋرەنى قولتىقتاپ اپارىپ كورپەنىڭ ۇستىنە وتىرعىزادى.)
زاۋرە (بوكەبايىن اشىپ قارايدى. كوزىندە جاس، رەنجۋلى. سارى قاتىنعا). جەڭەشە-اي، قىزدان سورلى پەندە بار ما ەكەن؟
سارى قاتىن. نەگە، شىراعىم؟
زاۋرە. يت ەتىنەن جەك كورەتىن ادامىما ەرىكسىز اكەلىپ وتىرسىڭدار. مەن ادام بولسام، باسىمدا ەرىك بولسا، جالەن جىرىقتى ماڭىما جۋىتار ما ەدىم.
سارى قاتىن. قوي، دانەمەسى دە جوق: جىرىق بولسا، ءقايتسىن، قۇدايدىڭ ءىسى... كىمنىڭ بايى وڭىپ وتىر دەيسىڭ، ءبارى دە سونداي...
زاۋرە. جاقسى بولسىن، جامان بولسىن – ءوزىڭنىڭ ۇناتىپ تيگەنىڭدى ايتسايشى... جالەنگە قاتىن بولىپ بارعانىمشا، ءوزىمدى-وزىم باۋىزداپ ولتىرەرمىن!..
سارى قاتىن. استاپىرالدا، شىراعىم، ولاي دەي كورمە! بۇگىن جامان ءسوز ايتاتىن كۇنىڭ ەمەس، قايتا تىلەك تىلەپ، قۇدايعا جالبارىناتىن كۇنىڭ.
زاۋرە. جالەننىڭ تىلەگىن تىلەي الماسپىن! (ەكى قاتىن تاڭدانىپ بىرىنە-بىرى قارايدى.)
سارى قاتىن (كەلىنشەككە سىبىرلاپ). سەن ەستىپ پە ەڭ: وسى بەتى قارانى راحمەت ازعىرىپ ءجۇر دەيتىن ەدى، داۋدە بولسا سول راس.
كەلىنشەك. شىن با، شەشەي-اۋ؟.. ءوزى الماق پا ەكەن؟
سارى قاتىن. ءوزى الماق دەيدى... بۇل ماسقارانى شىعاراتىن شىعار... اقىرزامان بولعان سوڭ نە بولماس دەيسىڭ!..
التىنشى كورىنىس
جومارت پەن جالەن كىرەدى. جالەندى قىزدىڭ جوعارعى جاعىنا وتىرعىزادى. زاۋرە بوكەبايمەن بەتىن بۇركەپ وتىرادى. كەلىنشەك تۇرىپ، شىمىلدىقتى ءتۇسىرىپ جىبەرەدى. كەسە تارتقان شىمىلدىقتىڭ بەر جاعىندا زاۋرە مەن جالەن كورىنىپ، باسقالارى ار جاعىندا قالدى.
جالەن (قىبىجىقتاپ، قوقىرايىپ دۇرىستالىپ، قىزدىڭ بوكەبايىن اشايىن دەپ ەكى رەت وقتالىپ، ءۇشىنشى رەتتە اشادى. زاۋرە تىكىلەنىپ بەتىنە قاراعاندا، جالەن ۇيالىپ تومەن قارايدى. ءبىرازدان كەيىن بارىپ). امانسىز با؟
زاۋرە (اشۋلى). امان بولماعاندا قايتەيىن دەپ ەدىڭ؟
جالەن. جاسىڭىز نەشەگە كەلدى؟
زاۋرە. ونى قايتپەكسىڭ؟
جالەن. تامىر بوزبالاڭ بار ما، سونى بىلەيىن دەپ ەدىم.
زاۋرە (ىزبارلانىپ). ءوي، شىرىك! «ىرىگەن اۋىزدان شىرىگەن ءسوز شىعادى» دەپ... سەنى كۇتىپ وتىرماقپىن عوي؟
جالەن (جاقىنداي تۇسسە، زاۋرە سىرىلىپ قاشا بەرەدى). ءوزىڭىز. (باسىن سيپاي بەرگەندە زاۋرە قولىن قاعىپ جىبەرەدى.)
زاۋرە. ءتايت ءارى، جارباڭداما!
جالەن. اشۋلانباڭىز، بىلاي دۇرىستاپ وتىرايىق. (بەلىنەن قۇشاقتاي بەرەم دەگەندە، زاۋرە يتەرىپ تاستاپ ۇشىپ تۇرادى.)
زاۋرە. سەندەي شىرىكتىڭ قۇشاعىنا كىرگەنشە باۋىزدالىپ ولگەنىم جاقسى! (ۇيدەن جۇگىرىپ شىعا جونەلەدى. سارى قاتىنمەن كەلىنشەك «ەركەجان» دەپ داۋىستاپ ولار دا جونەلەدى. جالەن اڭ-تاڭ. شىمىلدىقتىڭ ىشىنە جومارت باسىن تىعادى.)
جومارت. قارا باستى ما، قارا باسقىر؟.. وسىنداي بولارىن ەلدەن شىققاندا-اق بىلگەم... ساعان جولداس بولىپ كەلگەن مەن يت!..
جالەن (سالبىراپ). اپىرم-اۋ، ەندى قايت دەيسىڭ؟ ايت دەگەنىڭدى ايتتىم. قۇشاقتا دەپ ەڭ، قۇشاقتاي بەرەم دەگەندە، شىعا جونەلدى...
جومارت (كەيىپ). يت-اۋ، سولاي قۇشاقتا دەپپىن بە؟ تارپا باس سالاتىن مال ما ەدى ول؟..
جالەن. ءاي، قۇرىسىن، باسىم قاتتى...
شىمىلدىق.
ەكىنىشى پەردە
قايرالاپتىڭ ءۇيى، سول جاقتا قۇرۋلى شىمىلدىق، توردە كارىم، مولدا، ىلاڭباي، قايرالاپ وتىر.
ءبىرىنشى كورىنىس
ىلاڭباي. قانە، مولدا، نەگە تۇنجىرادىڭ؟ الاتىنىڭدى الىپ، قۇدالاردىڭ جۇمىسىن ءبىتىرىپ جىبەر.
قايرالاپ. سۇيتە عوي، مولدەكە، ءسىزدى ادەيى شاقىرتىپ ەدىك.
ىلاڭباي (كۇلىپ). ادەيى دەمە، كەزىنە كەلدىڭ دەسەيشى، ايتپەسە بۇل مولدا شالقايا بەرەدى.
مولدا (كۇلىمسىرەپ). ىلاڭبايدىڭ مەن دەگەندە سايتانى بار.
ىلاڭباي. مەنىكى – ولجادان ورتاق قىلار ما ەكەن دەگەن قۇلاققاعىس قوي.
مولدا. ولجانى ورتاعا سالساڭ، مەن زيان قىلا قويار ما ەكەم؟
ىلاڭباي (وزى-وزىنە). مىنا قۇداي ۇرعان سەزىپ قالماسا يگى ەدى؟.. (جۇباۋراتىپ.) قانە، مولدا ەكەۋمىزدىڭ داۋىمىز بىتپەس. كىسىلەردى جيناۋدىڭ قامىن قىلايىق... (قۇداعا.) اۋ، سەن نەگە جايلاستىڭ؟ مولداعا بەرەتىنىڭىزدى بەرىپ، جۇمىسىڭدى بىتىرسەيشى.
كارىم. مولدەكەڭنىڭ نە سۇرايتىنىن بىلدىك پە؟
ىلاڭباي. قانە، مولدا، سۇرا!
مولدا (ويلانىپ). قالاي سۇرايمىز: شاريعات بويىنشا ما، الدە قازاقشىلىق رەتىمەن بە؟
ىلاڭباي. جارىقتىق، شاريعاتتىڭ باسىن اۋىرتىپ قايتەسىڭ، ءوزىمىزدىڭ جالپاق قازاقشىلىقتى ايتا بەرسەيشى.
مولدا. جيىرما بەس سوم بولسىن.
كارىم. اپىر-اي، تىم جوعارى سوقتى...
ىلاڭباي. ۇستاعان جەرىنەن اعاش تا سىنادى دەگەن، مولدەكە دە كەمىتەر.
مولدا. ەكى جاعى دا اۋقاتتى ادامدار: بۇدان كەمى جاراماس.
ىلاڭباي. مەن ورتالارىڭنان بيلىك ايتايىن. ون بەس سومدى ءبىرىڭ بەر دە، ءبىرىڭ ال.
قايرالاپ. سۇيتە قويىڭدار. (كارىم اقشا سانايدى.)
ىلاڭباي. مىنا قارا قالتا بىتەر ەمەس قوي.
كارىم (كۇلىمسىرەپ). قالتانىڭ دا ءسانى كەتتى عوي: قۇداعيلاردىڭ ەندى ءبىر قاپتاۋىنان نە قالار دەيسىڭ.
مولدa (قۇدادان اقشانى الىپ). كۋالىككە بىر-ەكى جىگىت كەرەك.
ىلاڭباي (بولمەگە داۋىستاپ). جىگىتتەر بار ما؟ بىر-ەكەۋىڭ كەلىندەر. (مولداعا) سۋ دا كەرەك شىعار، مولدەكە؟
مولدا. كەرەك.
ىلاڭباي. ءبىر اياققا سۋ قۇيىپ اكەلىڭدەر.(مولداعا.) استى-ۇستىنە بىردەڭە جاپپايتىن با ەدى؟
مولدا. ءيا، و دا كەرەك.
ىلاڭباي. تولقىناي قايدا؟ اياقتىڭ استى-ۇستىنە شۇبەرەك كەرەك. تەز اكەلىڭدەر! (ەسىكتەن ەكى جىگىت كىرىپ، قولدارىنداعى سۋ مەن اياقتى مولدانىڭ الدىنا قويادى.) قانە، مولدا، دايىن بولدى، مىنالارعا ۇيرەتەتىنىڭدى ۇيرەتە بەر.
مولدا (جۇگىنىپ، بوقشادان قارا كىتاپتى الادى).
كۋادۇرمىز، كۇادۇرمىز،
كۋالىككە ءجۇرادۇرمىز،
تاندا حاق قاسىندا،
بارشا حالىك قاسىندا،
حاك كۋولىك بەرادۇرمىز... –
دەپ ايتاسىزدار. بارىپ كۇيەۋدىڭ وكىل اتاسىن سۇراپ كەلىڭدەر.
جىگىتتەر (ءبىرىن-بىرىن يتەرمەلەپ شىمىلدىققا كىرىپ... «كۋادۋرمىزدى» سوعىپ، قايتىپ كەلەدى). سۇرادىق، وكىل اتاعا كارىمدى بەلگىلەيمىن دەيدى.
مولدا. جارايدى، ەندى قىزدان بارىپ سۇراڭدار. (جىگىتتەر كەتەدى.)
ىلاڭباي. قىزداردى وسى ۇيگە نەگە كىرگىزبەدىڭدەر؟
قايرالاپ. ءبىرتالاي قىز-قىرقىن بولعان سوڭ سىيماس دەدىك.
ىلاڭباي. ولارىڭ دا دۇرىس بولدى. بايتۋدىڭ قاتىنى كەلسە، مازامدى الىپ بولار ەدى.
مولدا. مازاڭدى الماي ءقايتسىن، كەلىنىن ازعىرىپ ساتىپ جىبەردىڭ.
ىلاڭباي. كىم ساتتى؟
مولدا. سەن!
ىلاڭباي. ءاي، مولدام... ال بولسىن، سونان قانشا كۇنا تابام؟
مولدا. كۇيەۋدىڭ ادال نەكەسىن بۇزساڭ نەگە كۇنا بولماسىن؟
ىلاڭباي. قوي، مولدام، جارىقپاس كالپە شاريعاتتى سەنەن كەم بىلمەيدى، نەكەسىن سول كىسىنىڭ ءوزى قيىپ بەرىپتى. كۇنا بولسا، ول كىسى نەگە كىرىسەدى؟
جىگىتتەر («كۋادۋرمىز...» ايتىپ كىرەدى). سۇرادىق، ايتپادى...
ىلاڭباي. ايتسىن، كۇن كەش بولىپ قالادى!
مولدا. شاريعاتتىڭ بۇيرىعىنان باس تارتۋعا بولمايدى، «ايتسىن» – دەڭدەر... (جىگىتتەر شىعىپ كەتەدى.)
ەكىنشى كورىنىس
ەسىك اشىلىپ ميليسيا مەن راحمەت كىرەدى. ۇيدەگىلەر ساسىپ، مولدا كىتابىن استىنا تىعادى. كارىم سۋدى كۇپىسىنە تىعامىن دەپ توگىپ الادى.
Paxمەت (شىمىلدىقتى ءتۇرىپ تاستاپ). كۇيەۋ مىناۋ!
ميليسيا. سابازىڭنىڭ ءتۇرى دە كەلگەن ەكەن. (توگىلگەن سۋدى كورەدى.) مىنا سۋى نەسى؟
ىلاڭباي (ساسقالاقتاپ). قول جۋعان عوي، تاقسىر، وتىرىڭىز! (توردەن ورىن بەرەدى.)
ميليسيا (وتىرىپ جازۋعا كىرىسەدى. مولدوۆا). قاي اۋىلدىكىسىڭ؟
مولدا (قالتىراپ). توعىزىنشى.
ميليسيا. اتىڭ كىم؟
مولدا (ساسقالاقتاپ). مەنىڭ اتىمدى جازىپ قايتەسىز؟
ميليسيا. سەن نەكە قيۋعا كەلىپ وتىرعان جوقسىڭ با؟ مولداسىڭ عوي؟
مولدا. ويباي، تاقسىر، مولدا ەمەسپىن.
ىلاڭباي، قايرالاپ، كارىم. مولدا ەمەس، مولدا ەمەس.
ميليسيا (كەيىپ كەتىپ). مولدا بولماساڭ مىناۋىڭ نە؟ (مولدانىڭ استىنان قارا كىتاپتى سۋىرىپ الادى، جۇرت بىرىنە-بىرى قارايدى.)
ىلاڭباي (وزىنە). سۇمدىقتى شىعاردى، مەنىڭ سورىم قويسىن با! (راحمەتكە.) شىراعىم-اي، قازاقشىلىقتان تىسقارى ءىس قىلدىڭ-اۋ.
راحمەت. ولجا ءۇشىن جاپ-جاس قىزدى سۇيمەگەن ادامىنا بەرگەلى وتىرسىڭ، سەنىكى دە ءجون-اق پا؟
ىلاڭباي (كەكەتىپ). جانىڭنىڭ اشىپ جۇرگەنى عوي...
راحمەت. مىنا كورىمنەن ايىرىپ، سۇيگەنىنە قوسسام، جانىمنىڭ اشىعانىن سوندا كورەرسىڭ!
ميليسيا. ال ەندى، جينالىپ نە ىستەمەك ەدىڭدەر، سولارىڭدى ايتىڭدارشى!
ىلاڭباي. ويباي، ەش نارسە دە ىستەمەكشى ەمەسپىز. قازاق بالاسىسىڭ عوي، شىراعىم، ءوزىڭ دە بىلەسىڭ: قوناق كەلسە، تايلى-تاياعىمىزعا شەيىن جينالاتىن ادەتىمىز ەمەس پە؟ سولاي عوي، وتاعاسىلار؟ (جانىنداعىلارعا قارايدى.)
كارىم، مولدا، قايرالاپ.سولاي، سولاي...
ميليسيا (كۇلىمسىرەپ). مىنا سۋلارىڭ نە؟
ىلاڭباي. ويباي-اۋ، مىنا قوناق شولدەدىم دەگەن سوڭ الدىرعان سۋى ەدى.
ەكى جىگىت (كىرىپ كەلىپ). كۋادىرمىز... (ايتا باستايدى. ءۇي ىشىندەگىلەر قول سىلتەپ قويدىرادى.)
ميليسيا.توقتالماڭدار، ايتا بەرىڭدەر! (جىگىتتەر تاعى كىرىسەدى.)
ىلاڭباي (كەيىپ كەتىپ). قۇداي اتسىن سەندەردى! (جىگىتتەر توقتاي قالادى.)
ميليسيا. جارايدى. ەندى ايتپاي-اق قويساڭدار دا بولادى. ءىس انىقتالدى. كورىنىپ تۇرعان ىسكە وتىرىك ايتىپ، اۋرەلەنبەسەڭدەر دە بولاتىن ەدى. ءبىراق ءبىزدىڭ قازاق وتىرىكسىز جۇرە الا ما، ولسە دە وتىرىككە جابىسىپ ولەدى عوي. (راحمەتكە قاراپ.) بار، قىزدى شاقىرىپ كەل! (راحمەت شىعا جونەلەدى.)
ىلاڭباي (ساسىپ). شىراعىم، قازاق بالاسىسىڭ عوي، ءبىر جولعى قاتەمىزدى كەشىپ، بالانى اۋرەلەمەي-اق قويساڭىز.
ءبارى. ءسۇيتىڭىز، شىراعىم، وتىنەمىز!
ميليسيا. اۋرەلەمەگەندە، مىناعان قوسپاقسىڭدار ما؟ بۇل كۇندە ايەلدى مالعا ساتۋ، سۇيمەگەن ادامىنا زورلاپ بەرۋ قالعان. ايەل ەرىكتى.
ىلاڭباي. جارايدى، ول ايتقانىڭ دا بولسىن، سۇيگەنىنە-اق قوسايىن، ءبىراق وسى راحمەت الماسا بولادى!
ميليسيا. قاتەلەسەسىز، وتاعاسى. راحمەتكە قوسامىن دەپ وتىرعان ادام دا جوق. وسى قىزدى الامىن دەپ جانىن سالىپ جۇرگەن راحمەت تە جوق. مەن كەلسەم، قىزدىڭ ءوزىنىڭ ارىزى بويىنشا كەلىپ وتىرمىن. راحمەت ەلدەگى كوزى اشىق ازامات، پارتيا مۇشەسى. ەلدە جىلاعان بولسا، زورلىق-زومبىلىق كورگەندەر بولسا، سولارعا جاردەمدەسۋ، ءتيىستى جەرىنە ءبىلدىرىپ كومەك كورسەتۋ پارتيا مۇشەلەرىنىڭ مىندەتى. راحمەت موينىنداعى مىندەتىن عانا ورىنداپ ءجۇر.
ىلاڭباي. قۇلدىعىم بار، تاقسىر! ءبىزدىڭ بالا ولسە دە ارىز بەرمەيدى... ءبۇلدىرىپ جۇرگەن وسى راحمەتتىڭ تاپ ءوزى!.. شىراعىم، تانىس بولماعان سوڭ بىلمەيسىڭ: ەل بولعانمەن ەلدىڭ ءوزى دە الا عوي، مىنا تاما دەگەن ەلمەن داۋىمىز ۇزىلگەن ەمەس. تاما بىزدەن جەر داۋلايدى. اتا-بابامىزدان، باياعى سىرلىەكەمنەن بەرى يەمدەنىپ كەلە جاتقان جەرىمىزگە تامالار كوز الارتادى. ءبىزدىڭ بەرگىمىز كەلمەيدى. وسىدان بارىپ ارامىزدا قىجىل اڭگىمە تۋادى... بيىل تاما ەسماعامبەتتىڭ بالاسى قاراشىلىكتىڭ باسىن شاۋىپ جاتىر ەكەن، كورە-بىلە اتا جەرىمىزگە اياعىن قالاي باستىرايىق. بالالار اتقا ءمىنىپ دۇركىرەتىپ ايدادى دا شىقتى. سودان بەرى ەكى ەل اراز. راحمەت سول اۋىلدىڭ بالاسى. راحمەتتى ايداپ سالىپ وتىرعان اپەرباقان سارسەمبايدىڭ جەتپىسى. جەتپىس قاڭعىرىپ تاماعىن اسىراي الماي جۇرگەندە، ەداۋىر ىرگەلى اۋىل بولىپ-اق وتىرىپ ەدىك، ەندى باس كەتكەن سوڭ، ولاردىڭ دا باسىنا باستاعانىن كورمەيسىڭ بە... شىراعىم، وسىنى ەسىڭە ال. نە ىستەسەڭ دە، ادىلدىك جونىمەن ىستە.
ميليسيا. ونىڭىز دۇرىس. داۋلارىڭىزدىڭ بارى دا راس شىعار. ءبىراق تاما ەلى جەر تۋرالى كەك الامىن دەسە، سەندەردىڭ قىزدارىڭدى تەڭىنە قوسىپ كەك المايدى عوي. ەكىنشى جاعىنان قۇر سىرتتان پىشۋگە دە بولمايدى. ءقازىر قىز كەلگەن سوڭ سۇرايىق: «ارىز بەرگەنىم جوق، وسى كۇيەۋىمە ريزامىن»، – دەسە، مەن قول قاقپايىن، وزدەرىڭە قالدىرىپ-اق كەتەيىن.
مولدا. بارەكەلدە، بالانىڭ ءسوزى دۇرىس-اق!
ىلاڭباي. دۇرىس قوي. ءبىراق اشىلماعان بالا، سۇراعانمەن نە ايتا قويار دەيسىڭ... قازاق دەگەن ىمىرامەن وتىرعان ەل ەدىك. قىز بەرۋ، قۇدا بولۋ قازاقتىڭ ەسكى ادەتى ەدى. قازاق جۇرگەن جەردە قازاقشىلىق بولماي قالمايدى. كۇلەسىڭ-اۋ، قاراعىم. تۇسىنە قالدى، اينالايىن قازاعىم. ورىس كەلسە، الدە قايتەر ەدى، وسى ءسىزدىڭ كەلگەنىڭىزگە مەن مۇلدە قۋانىپ وتىرمىن. ءبىز دە ءجون بىلمەيدى ەمەسپىز. قايرەكەڭنىڭ ءوزى ءوز بولعالى ۇزاتقالى وتىرعان قىزى ەدى، كورگەلى وتىرعان ءبىر مەرەكەسى ەدى. قۇداي ايداپ توي ۇستىنە كەز كەلدىڭىز. شىنى نيەتىڭىز تازا، بىزگە جاماندىق ويلامايتىن بالا بولارسىز... مۇشەسىنەن قۇر قويمايمىز عوي: ات مىنەمىن دەسەڭ دە وسى قايرەكەڭ بوگەلمەيدى. سولاي شىعار، شالدار؟
ءبارى. ءبارىمىزدىڭ دە تىلەگىمىز وسى!
ميليسيا (اشۋلانىپ، ىلاڭبايعا). وتاعاسى، ەپتىلىگىڭدى قويساڭ قايتەدى؟ ەپتىلىكپەن جۇمىس ءبىتىرىپ ادەت العان ادام شىعارسىز، ءبىراق ءسىزدىڭ قاقپانىڭىزعا تۇسكەلى وتىرعان ادام جوق. ءسوزىڭىزدى قايتىپ الىڭىز دا، تىنىش قانا وتىرىڭىز، ايتپەسە ۇيات بولار، ءوزىڭىزدى ايداپ كەتۋگە تۋرا كەلەر...
ىلاڭباي (كۇرسىنىپ). قايتەيىن، شىراعىم، قازاقشىلىقتىڭ ءجونىن ايتىپ وتىرمىن. ايدايمىن، تۇرمەگە جابام دەسەڭ، قىلشا موينىم تۇتا...ساقال-شاشىمىزعا اق كىرگەندە، قازاقتىڭ ەل بولعانىن، قازاق جاستارىنىڭ ەل باستاعانىن كورىپ قۋاندىق پا دەپ ەدىك. قۋانتۋ ورنىنا جىلاتام دەسەڭ ءوزىڭ بىلەسىڭ دا.
ميليسيا. ناقاقتان كۇيدىرەتىن ەشكىم جوق. ايىبىڭ بولسا، ەشكىم دە ماڭدايىڭنان سيپامايدى.
ءۇشىنشى كورىنىس
راحمەت پەن زاۋرە كەلىپ كىرەدى. زاۋرەنىڭ باسىندا بوس سالىنعان بوكەباي. جۇرت تومەن قاراپ كەتەدى. ميليسيا امانداسادى.
ميليسيا. قايرالاپتىڭ قىزى ءسىز بولاسىز با؟
زاۋرە. مەن.
ميليسيا. مىنا ارىزدى ءسىز بەردىڭىز بە؟
ىلاڭباي (شوشىپ كەتكەندەي زاۋرەگە). قاراعىم!..
قايرالاپ. شىراعىم!..
ميليسيا. توقتاڭدار! نەگە كەس-كەستەيسىڭدەر؟
زاۋرە (بوگەلىڭكىرەپ). ارىز مەنىكى!
قايرالاپ (ىشقىنىپ). قاراعىم-اۋ، نە ايتىپ تۇرسىڭ؟
ميليسيا. ەسىتپەي وتىرسىڭ با؟
ىلاڭباي. جاڭىلدىڭ عوي، شىراعىم!
ميليسيا. تىنىش وتىر دەگەندى تىڭدايسىز با، جوق پا؟
ىلاڭباي (بوركىن جۇلىپ الىپ). جوق، تاقسىر، ارىزىم بار!
ميليسيا. ارىزىڭ بولسا، ارتىنان ىزدەنەرسىڭ، ءقازىر مازانى الما، جۇمىس بىتىرەمىن.
ىلاڭباي. جوق، تاقسىر، «باس كەسپەك بولسا دا، ءتىل كەسپەك جوق» دەگەن، بىر-ەكى اۋىز مۇڭ ايتۋدان تىيا الماسسىڭ!
ميليسيا (جازىپ جاتىپ). مەن «تاقسىر» ەمەس.
ىلاڭباي. ءبىز قازاقپىز عوي، بىلمەگەن ادام ۋ ىشەدى. جولداس شىراعىم، بۇل ءوزى جاس بالا... ءسىزدىڭ الدىڭىزعا كەلگەن سوڭ قورىققانىنان نە ايتقانىن بىلمەي تۇر.
ميليسيا (باسىن كوتەرىپ الىپ). مىنانىڭ ءسوزى راس پا، مەنەن قورقىپ تۇرسىز با؟
زاۋرە (كۇلىمسىرەپ). سىزدەن نە دەپ قورىقپاقشىمىن؟ قايتا، قىسىلعان جەردە قول بەرەتىن ادام ءسىز بە دەپ تۇرمىن.
ميليسيا. دۇرىس، مەنەن قورقۋعا ءتيىس ەمەسسىز. مەن ۇكىمەتتىڭ جۇمساۋىمەن كەلىپ وتىرمىن. ۇكىمەت ايەلدى تەڭگەرۋ، ايەلدى سۇيگەنىنە قوسۋ تۋرالى زاڭ شىعارىپ وتىر. قالىڭ مالدى جويىپ وتىر. قالىڭ مال بەرۋشى مەن الۋشىنى ۇكىمەتكە بىلدىرسە، سوت جازالاندىرىپ، ەكى جاعىن دا ءبىر جىلدان تۇرمەگە وتىرعىزادى. (كارىم مەن قايرالاپ اجىرايىپ بىرىنە-بىرى قارايدى.) قالىڭ مال الۋشى مەن بەرۋشىنىڭ اراسىندا دەلدالدىققا جۇرۋشىلەردىڭ جالاسى دا جەڭىل ەمەس. (مولدا ىلاڭبايعا قارايدى.) قۇلقىنى ءۇشىن اقشاعا قىزىعىپ، قىزدىڭ ىرزا بولعان-بولماعانىنا قاراماستان نەكە قياتىن مولدالار دا بار. بۇ دا سوتقا ىلىگەتىن قىلمىستى ءىس. (ىلاڭباي مولداعا قارايدى.) ءبىراق وسىنىڭ ءبارى دە ەل ىشىنەن ءالى كۇنگە جويىلماي كەلەدى. اتقامىنەر قۋلار، قالىڭ مالدى سۋداي ساپىرىپ، ايەل ساۋداسىن كاسىپ قىلىپ وتىر. بۇعان ءبىر جاعىنان جەرگىلىكتى كەڭەس ورىندارىنىڭ سالاقتىعى سەبەپ بولسا، ەكىنشى جاعىنان ايەلدەردىڭ كوزىنىڭ اشىلماعاندىعى سەبەپ: قازاق ايەلى نادان، قازاق قىزدارى اتا-انانىڭ اجارىنا قارايمىن دەپ، سۇيمەگەن ادامىنا جىلاۋمەن كەتىپ ءجۇر. (قىزعا قاراپ.) زاۋرە قارىنداس! ءسىزدىڭ، بۇل ءىسىڭىز ۇلگىلى ءىس. بوستاندىقتى كوكسەگەندىگىڭىز، ايەلدىڭ دە ەرىكتى ادام ەكەنىن بىلگەندىگىڭىز. باسقا ەل قىزدارى دا سىزدەن ۇلگى الۋ كەرەك! ءسىز سەكىلدى ولار دا كەزىندە ۇكىمەتكە مۇڭىن شاعا السا، جاردەمدەسۋگە ۇكىمەت دايار! مۇنى ىستەسەك، ءبىز ايەل بوستاندىعىن ۇزاماي-اق جۇزەگە اسىرامىز.
ءتورتىنشى كورىنىس
ويباي سالىپ جىلاپ قالامپىر كەلەدى.
قالامپىر. قالقام-اۋ، قارتايىپ كەلگەندە ءبىزدى ەڭىرەتكەندەي، ءبىزدى جۇرتقا ماسقارا قىلعانداي نە جازىعىمىز بار ەدى؟ جەلگە، كۇنگە تيگىزبەي، سىلاپ-سيپاپ وسىرگەندە ءبىز سەنەن وسىنى كۇتىپ پە ەدىك؟..
زاۋرە (مۇڭايىپ). تاربيەلەگەندەرىڭە ءسوزىم جوق. ءبىراق قايتەيىن، سۇيمەگەن ادامىما نەعىپ بارايىن؟ ايىپ وزدەرىڭدە. مەنى شىن بالام دەسەڭدەر، جىلاتپاۋلارىڭ كەرەك ەدى، سۇيگەنىمە قوسۋلارىڭ كەرەك ەدى! (جالەنگە قاراپ.) سەندەر جىلايدى ەكەن دەپ مىنا كورىمگە نەعىپ قانا تيەرمىن؟
ميليسيا (قاعازىن جيىپ). قانە، مەنىمەن بىرگە قالاعا جۇرەسىز، كيىنىڭىز.
ىلاڭباي. ويپىرم-اي، تاقسىر-اي، تىم بولماسا بۇگىنشە قالدىرساڭىز قايتەدى؟
ميليسيا. بولمايدى!
زاۋرە كيىنە باستايدى. قالامپىر كەلە جابىسادى.
قالامپىp. قالقام-اۋ!.. قايتەيىن! ءبىزدى سورلاتتىڭ عوي! ءبىزدى ەل بەتىن كورگىسىز قىلدىڭ عوي! جامان اكەڭدى ءتىرى ءولتىردىڭ عوي! بۇدان دا ءبىزدى تىرىدەي كورگە تىعىپ كەتسەڭ بولمايتىن با ەدى؟ (زاۋرە ۇندەمەي، تومسارىپ، اجەسىنىڭ قۇشاعىندا از-كەم تۇرادى... ميليسيا كەلىپ ايىرىپ الا جونەلەدى. ارتىنان داۋىس قىلىپ، قالامپىر ەرە شىعادى.)
كويلەك تىكتىم كەستەلەپ،
ەگىن وردىم دەستەلەپ.
سەن كەتكەن سوڭ، زاۋرەجان،
اجەم دەپ كىم ەسكەرەر؟!
قىز دا بولساڭ ۇلداي ەڭ،
ۇلدان تاعى جۇرداي ەم...
(الىستان تالىپ ەستىلەدى.)
قۋانىشىمدى قايعى عىپ،
ىلاڭباي-اۋ، قىلدىڭ سەن!..
بەسىنشى كورىنىس
ۇيدە مولدا، ىلاڭباي، كارىم، جالەن، قايرالاپ جىلاپ وتىر.
مولدا (كۇرسىنىپ). اپىرم-اي، الگىنىڭ كىتابىمدى الىپ كەتكەنىن كوردىڭ بە؟ ءبىر پالەگە ىلىگىپ جۇرەر مە ەكەم؟..
ىلاڭباي. وي، قۇداي-اي، مىنداعى جۇرت قىزدان ايرىلىپ وتىرسا، كىتاپتى ايتادى عوي. (وز-وزىنە.) قىزدى شاناسىنا ءبىر مىنگىزسەم، قۇلا قاسقا ات تاقىمىما تيەتىن ەدى، مىنا قىرسىقتى كوردىڭ بە!
قايرالاپ (كوزىنىڭ جاسىن ءسۇرتىپ). مەنى ىلاڭعا ءتۇسىرىپ وتىرعان، ىلاڭباي، سەن!
ىلاڭباي. ە، مەن قالاي ىلاڭعا ءتۇسىرىپپىن. جورگەكتە قاعىپ كەتكەن بالاڭنان كور!
قايرالاپ. بالادان نە دەپ كورمەكشىمىن؟
ىلاڭباي. بالاڭ دۇرىس بولسا، سەنى ماسقارا قىلىپ كەتپەس ەدى...
قايرالاپ.كەتپەگەندە مىناعان تيمەكشى مە؟
ىلاڭباي. اكەسى بەرگەن سوڭ، تيۋ كەرەك.
قايرالاپ. كىم بەردى؟
ىلاڭباي. سەن بەردىڭ! بەرمەسەڭ مالدى نەگە الدىڭ؟
قايرالاپ.ادەمى جىگىت دەپ سەن نەگە الدادىڭ؟
ىلاڭباي. كىم الدادى؟
قايرالاپ. سەن!
ىلاڭباي. قوي، قايرالاپ، ازىراق ەرنىنىڭ جىرىعى بار، ساقالدى كەلگەن قارا جىگىت دەپ سوندا-اق ايتقام...
قايرالاپ (كۇيىپ كەتىپ). ءتىپۋ، لاعنەت!
ىلاڭباي. سەن لاعنەت!
قايرالاپ.ويباي، شۇناق قۇل-اي!.. (ەكەۋى تۇرا الىسادى. اپىر-توپىر توبەلەس.)
شىمىلدىق.
You Might Also Like
-
ايەل جىنىس مۇشەلەرىنىڭ قاتەرسىز جانە قاتەرلى ىسىكتەرىنىڭ ىشىندە ەڭ ءجيى كەزدەسەتىنى — جاتىر ىسىگى (80%-عا دەيىن). انالىق بەز (15-16%)، سىرتقى جىنىس مۇشەلەرىنىڭ جانە قىناپ (2-4%) ىسىكتەرى ...
