InfoHub Logo

14 شىلدەدە New Horizons عالامشارارالىق زونتى پلۋتونعا ەڭ مينيمالدى قاشىقتىققا جاقىنداپ، ونىڭ ەڭ ساپالى سۋرەتىن جاسادى. سۋرەت 12 500 كيلومەتر قاشىقتىقتا جاسالىنعان. ەرگەجەيلى عالامشارعا وسىنداي قاشىقتىققا جاقىنداۋ ءۇشىن عارىش اپپاراتىنا 9 جىل قاجەت بولعان. New Horizons پلۋتون جانە ونىڭ سەرىگى حارون جايلى دەرەكتەردى جيناپ، جەرگە جىبەرەدى، ودان كەيىن كويپەرا ايماعىندا ورنالاسقان وبەكتەردى زەرتتەيدى.

 

پلۋتوندى زەرتتەۋدەگى قىسقاشا تاريحي ماعلۇماتتارعا توقتالايىق. 1930 جىلى اقپان ايىندا امەريكالىق كلاي تومبو كۇن جۇيەسىنىڭ توعىزىنشى عالامشارىن تاپتى. ونى پلۋتون  دەپ اتادى.

پلۋتون كەزدەيسوق جاڭالىق بولمادى. ونى 15 جىل بويى ىزدەگەن. نەپتۋن مەن ۋران عالامشارلارىنىڭ قوزعالىسىنا باسقا ءبىر وبەكت اسەر ەتەتىن. ەسەپتەۋلەر بويىنشا ول «نەپتۋننان ارى» ورنالاسقان.

عالامشارعا پلۋتون دەگەن ات جاي بەرىلمەدى. استرونومعا 11 جاسار وكفوردتىق قىز اقىل سالدى. ۆەنەسيا بەرني (قىزدىڭ اتى) ەجەلگى اڭىزدارمەن اۋەستەنەتىن،  "ءولىم ءامىرشىسى" ايدتىڭ اتىن قويۋدى ۇسىندى، لاتىن تىلىندە ايدتى "پلۋتون" دەپ اتاعان.

جاڭالىق اشىلعاننان 2006 جىلعا دەيىن پلۋتون كۇن جۇيەسىنىڭ توعىزىنشى عالامشارى بولىپ ەسەپتەلىندى.  ءبىراق 20 عاسىردىڭ اياعى مەن 21 عاسىردىڭ باسىندا كۇن جۇيەسىنىڭ سىرتىندا پلۋتوننان دا كولەمدى وبەكتەر كوپ تابىلدى.

2006 جىلدىڭ 24 تامىزىندا «عالامشار» تەرمينىنە ءبىرىنشى رەت انىقتاما بەرىلدى، ءبىراق پلۋتون بۇل انىقتامالارعا سايكەس كەلمەدى. سوندىقتان پلۋتوندى ەرگەجەيلى عالامشارلار قاتارىنا قوسۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. ءبىراق كەيبىر عالىمدار پلۋتوننىڭ ورنى «عالامشارلاردىڭ» جانىندا دەپ ەسەپتەيدى. 

قازىرگى ۋاقىتتا كۇن جۇيەسىندەگى  رەسمي تانىلعان عالامشارلاردىڭ ىشىنەن تەك پلۋتونعا عانا  جەردىڭ عارىش اپپاراتى جاقىنداماعان. ۇزاق ۋاقىت وعان دەگەن ۇشۋلار كەيىنگە قالدىرىلىپ، جاقىنىراق ورنالاسقان وبەكتەرگە كوبىرەك كوڭىل اۋدارىلعان. 2003 جىلى NASA وسى ەكسپەديسيانى  قارجىلاندىرۋعا قاراجات تاپتى.

الان شتەرننىڭ "جاڭا كوكجيەكتەر" جوباسى قولداۋ الدى.

زوند سالماعى - 478 كگ.، ونىڭ 77ء-سى وتىن، ال 30 كگ – ءارتۇرلى عىلىمي قۇرىلعىلار. زوند ارنايى  جابىندىمەن  ورالادى، ول جابىندى ونى ميكرومەتەوريتتەر مەن جۇمىس ىستەيتىن قۇرىلعىلاردان بولىنەتىن جىلۋدان قورعايدى.

 

سونىمەن قوسا اپپاراتتىڭ بورتىندا ارنايى عىلىمي قوندىرعىلار بار. Alice  پلۋتوننىڭ اتموسفەرا پارامەترلەرىن ۋلتراكۇلگىن ساۋلەنىڭ دياپازونى ارقىلى انىقتايدى. Ralph – بۇل  كامەرا، ول ءتۇرلى-تۇستى جانە اق-قارا سۋرەتتەر مەن ستەرەوسۋرەتتەر جاسايدى. LORRI - تەلەسكوپ، بەتتىڭ تولىق سۋرەتتەرىن الادى. SWAP - قۇرىلعى، كۇن جەلىن تالدايدى. PEPSSI -  ەنەرگەتيكالىق بولشەكتەردىڭ سپەكترومەترى، SWAP-تى تولىقتىرادى. SDC –  اپپاراتپەن سوقتىعىساتىن بولشەكتەردىڭ ماسساسى مەن جىلدامدىعىن انىقتايتىن قۇرىلعى اپپارات. REX – اپپاراتتىڭ جەرمەن بايلانىسۋىنا جانە راديودياپازوندا پلۋتون اتموسفەراسىن زوندتاۋعا ارنالعان انتەننا.

ءبىراق اپپاراتتىڭ ستارتىندا كەلەڭسىز وقيعا بولدى. 2005 جىلى ۆيلما داۋىلى ءبىرىنشى ساتىلى ۇدەتكىشتى ىستەن شىعاردى. ۇشىرۋ بىرنەشە رەت كەيىنگە قالدىرىلدى. 2006 جىلى 19 قاڭتاردا كەمە پلۋتونعا جىبەرىلدى.

2007 جىلدىڭ اقپان ايىندا "جاڭا كوكجيەكتەر" اپپاراتى يۋپيتەردىڭ جانىنان ءوتتى. ولاردىڭ اراسىنداعى قاشىقتىق 2،3 ملن. كم بولدى.

اپپارات يۋپيتەرگە جەتىپ، پلۋتونعا بەت العاندا ول بىرنەشە جىل  ۇيقى رەجيمىندە بولدى. 2008 جىلى زوند ساتۋرن وربيتاسىنان، ال 2011 جىلى ۋران وربيتاسىنان ءوتتى. 2014 جىلى 6 جەلتوقساندا اپپارات «وياندى»، 2015 جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باستاپ پلۋتوننىڭ سۋرەتتەرىن جىبەرۋدە.

12-18 ءساۋىر 2015 جىل، پلۋتوننىڭ سۋرەتى.

جەرمەن سالىستىرعانداعى پلۋتون مەن حاروننىڭ كولەمدەرى.

 

---