وتەگەن باتىر وتەعۇل ۇلى
وتەگەن باتىر وتەعۇل ۇلى (ءمۇيىزدى وتەگەن) (1699-1773) — XVIII عاسىردىڭ ءى جارتىسىندا جوڭعار باسقىنشىلىعىنا قارسى كۇرەسكەن باتىر.
ۇلى ءجۇزدىڭ دۋلات تايپاسىنان شىققان. باباسى سىرىمبەت 1635 جىلى ويرات حانى باتىردىڭ 50 مىڭ اسكەرىنە قارسى سوققى بەرگەن سالقام جاڭگىردىڭ ساپىندا ۇرىسقا قاتىسقان. وتەگەن باتىر 15 جاسىنان جوڭعارلارعا قارسى سوعىسقا قاتىسىپ، قازاق ەلىنىڭ تۇستىگىن، جەتىسۋ مەن شىعىس قازاقستان ءوڭىرىن جاۋدان ازات ەتۋگە زور ەڭبەك ءسىڭىردى. تۇركىستان، تاشكەنت ماڭىنداعى كەسكىلەسكەن ۇرىستارعا، اڭىراقاي شايقاسىنا قاتىستى. وسى ۇرىستاردا قالماقتىڭ ءبوتحيشار، سابان تايشىق سەكىلدى اتى شۋلى باتىرلارىن جەكپە-جەكتە جەڭىپ، قازاق اسكەرىنىڭ داڭقتى قولباسشىلارىنىڭ بىرىنە اينالدى. تولە ءبيدىڭ، ابىلاي حاننىڭ سەرىگى بولدى.
باتىردىڭ ەرلىگى اڭىزعا اينالىپ، كۇسەن، مايكوت، ءسۇيىنباي، جامبىل، تىلەمىس سەكىلدى اقىنداردىڭ جىر-داستاندارىنا ارقاۋ بولدى. بۇلاردىڭ ىشىندە بىزگە جەتكەنى — جامبىلدىڭ «وتەگەن باتىر» داستانى. وتەگەن باتىر تۋرالى دەرەك-اڭىزداردى ادەبيەتشىلەر ە.ىسمايىلوۆ، ق.تۇرعانبايەۆ، ن.سميرنوۆا، س.بەگالين زەرتتەدى. كەيبىر زەرتتەۋشىلەردىڭ مالىمەتتەرىنە قاراعاندا، باتىر بۇقارا، سامارقاند، كابۋل، يسفاحان، تەگەران، ىستامبۇل سياقتى قالالاردا بولىپ، ءبىلىم العان. وتەگەن باتىردىڭ سوڭىندا اتاعى عانا ەمەس، قوساعال، قوسداۋلەت، اساۋ، ىلاۋ، بەردىس، تارپاق، بازارباي، ايۋسا، جاق ۇلى، توكە، توقتارباي ەسىمدى بالالارىنان تاراعان ءۇرىم-بۇتاعى دا قالدى. اتاقتى بايسەركە كۇيشى، تىلەمىس شەشەن وتەگەن باتىردىڭ ۇرپاعى.
باتىر اۋەلى ىلە وزەنىنىڭ بويىنا (قازىرگى قاپشاعاي سۋ قويماسىنىڭ تابانى) جەرلەنگەن. كەيىن ونىڭ سۇيەگىن ۇرپاقتارى قورداي اۋدانىنا اپارىپ، قايتا جەرلەگەن. جەرلەنگەن جەرى وتەگەن اۋىلى دەپ اتالادى. الماتى وبلىسىنداعى ءبىرسىپىرا جەر باتىر ەسىمىمەن اتالادى. 1999 جىلى وتەگەن باتىردىڭ 300 جىلدىعى كەڭ كولەمدە اتالىپ ءوتتى. سوعان وراي ءقابىرىنىڭ باسىنا كەسەنە تۇرعىزىلىپ، جامبىل وبلىسى قورداي اۋدانىنىڭ ورتالىعىندا ەسكەرتكىش ورناتىلدى. باتىر تۋرالى ەكى تەلەفيلم ءتۇسىرىلىپ، ەكى كىتاپ جارىق كوردى. الماتى قالاسىنىڭ ءبىر كوشەسىنە، ىلە اۋدانىنىڭ ورتالىعى ەنەرگەتيچەسكيي كەنتىنە وتەگەن باتىر ەسىمى بەرىلدى.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
وتەگەن باتىر تۋرالى اڭىز-اڭگىمەلەر
You Might Also Like
-
قازىرگى اقتوبە وبلىسى بايعانين اۋدانىندا 1860 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. ول اقىندىق ونەردى ەڭ العاش اناسىنان ۇيرەنگەن.
-
بۇزاۋباس — قارا شەگىرتكەگە جاقىن، ۇزىن مۇرتشالى تىكقاناتتى جاندىكتەر قاتارىنا جاتادى. بۇل ءىرى جاندىكتىڭ الدىڭعى اياقتارى جاقسى جەتىلگەن، قازۋعا جاقسى بەيىمدەلگەن، سوندىقتان لاتىنشا اتى “...
