InfoHub Logo

قايسىبىردە سول قۇساتاي مۇنىڭ تۇسىنە كىر­مەسىن بە... «مەنى جوعالتىپ الدىڭدار ما، دەيدى ول. — بەكەر، ولارىڭ. مەن ماڭگى ورا­لىپ سوعىپ جۇرەمىن. قۇدىرەتتىڭ بار ەكەنىن ەستەرىڭە سالىپ وتىرۋ ءۇشىن. تاۋباگە كەلىپ وتىرماي وپا تابا المايتىندارىڭدى ەسكەرتۋ ءۇشىن...

ودان بەرى قانشا قار جاۋىپ، قانشا سۋ اقتى. مۇنداعى جۇرتتىڭ جاڭا قونىسقا كوتەرىلىپ، كوشىپ كەتكەنىنە تالاي جىل. و كەزدەگى قىلشىلداعان جاس جىگىت، مىنە، ال­پىسىڭدى القىمداعان. وسى جەردىڭ يەسى. وعان جەكەشەلەندىرۋ كەزىندە قول جەتتى. اكەنىڭ اياق تاياعىن ۇستاپ قالعان مالساقتىڭ الدىندا ەكى وتارعا جۋىق قوي، ەكى ءۇيىر جىلقى، ەكى تابىن ءىرى قارا. جالدامالى مال­­شىلارى جانە بار. قونىسى ورتالىق­تان شالعايلاۋ ەدى، ەشقاشان ەشكىمنىڭ قاپەرىنە كىرمەگەن وقيعا — باتىس جۇڭگو مەن باتىس ەۆروپا جالعاستىراتىن اۆتوبان اتتى جول قۇرىلىسى، الماتى-تاشكەنت تراسساسىن جاعالاپ كەلىپ، ۇلى اسۋعا كىرە بەرەر جەردە، كىلت بەرى قاراي تارتىپ، ءدال وسى جەردىڭ قاق ورتاسىنان ءوتىپ بارادى. قۋانباي كور. اسىرەسە، ىنىسىندە جان جوق. التىن تاۋىپ العانداي حالدە. ادەپ­كىدەن ءبىردى ەكى، ەكىنى ءۇش ەتۋگە ەپتى باۋىرى ال­ماتىعا قالاي باردى، سولاي تابىس تابا­تىن تالاي شارۋانىڭ شاڭىن شىعارعان. كەڭ سارايداي كوتەدجى، سۋپەر ماركەتى، ءدا­ءرى­­حاناسى، جانارماي ستانسياسى، تاعى نەمەنە، بار، ءبىراز دۇنيەسى. ايەلى دە اقشا جا­ساۋ ماسەلەسىندە ءبىر، اينالايىن. ءشۇ­كىر، دەپ كەلەدى، بۇل. مىنا مالدىڭ جارتىسى دا ءىنىسىنىڭ ەنشىسى.

اۆتوبان قۇرىلىسى بەرى تاياپ قالعاندا ءىنى­­ءسى ءقايسىبىر كۇنى قانجارداي قاتقان قابا ساقالدىنى ەرتە كەلدى. جوبالاۋشى، دەدى مە، قاعاز سىزعان بىرەۋ. ءىنىسى ەكەۋى قا­ءزىر توپىراعى توزاڭعا اينالىپ، جىلان ور­داسىنا دەيىن تەگىستەلىپ جاتقان جا­زا­لاڭدى ارى دا، بەرى دە اينالعان. دانەڭە تۇسىنبەگەن بۇل ءجونىن سۇراسا، باۋىرىنىكى قۇداي بەردى-نىڭ اڭگىمەسى. بەرمەگەندە نەمەنە، ەندىگى جەردە قيىرداعى قىتايدان، قيان­داعى ەۆروپاعا ارى دا، بەرى دە، كۇن­ءدىز دە، تۇندە دە اۆتوترانسپورتتار اعىلىپ جا­ت­سا. اعىلىپ جاتقان ادامدارعا ايالداپ، اۋقاتتانىپ، كوز شىرىمىن الىپ دە­­گەندەي، جەر كەرەك پە. ەندى قالاي. كۇن شىعىس جاق ەلسىز قۋ دالا، كۇن باتىس جاق اسۋ، التى اي قىس اق تۇنەك بوران، التى اي جاز اڭىراعان جەل... ال مىنا جەر نۋلى-سۋلى، ىقتاسىن، اينالاسى كوز جاۋىن الاتىن كوكوراي. كافەسى، شاعىن قوناق بولمەلەرى، جانارماي جانە تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ ستانسيالارى بار زاماناۋي كومپلەكستى قۇرىلىسقا بۇدان ارتىق نە كەرەك. اينالاسىنا اعاش ەگىلەدى. بىرنەشە گۇلزارلار جانە بولادى. «سوندا ونىڭ انا الاڭقايدى تۇگەل الا ما؟» دەپ سۇ­راعان بۇل. «ەندى شە». «جىلان ورداسى بار ەمەس پە». «وي، اعا-اۋ، ول كىمگە كەرەك...» «قۇدايدىڭ جاندى قىلىپ جارات­قا­نى عوي...» «قۇدايدىڭ شارۋاسى — قۇداي­دىڭ شارۋاسى. ءبىزدىڭ شارۋا — بىزدىكى، اعا...» «قوي، ويدەمە». «ەندى قايت دەيسىز؟» «قۇداي­سىز بولمايدى ەشتەڭە». «اعا-اۋ، بۇگىن جيىر­ما ءبىرىنشى عاسىر عوي». «بولسا شە». «ەس­­كىلىكتى اڭگىمە-ەرتەگىگە ەلتي بەرمەۋ كە­­­­رەك». «ياپىر-اي، ەندى...» «ەندىگى جەردە ەرىك وزىمىزدە. بارىنەن تاۋەلسىزبىز».

سوزدەرى جاراسا قويماعان. ءىنىسىنىڭ ال­عان بەتىنەن قايتپايتىنىن بىلەتىن. با­لا كەزدەن سونداي. ويىنا العانىن ىستەمەي قوي­مايدى. جاعالاسىپ، جاعا جىرتىسىپ جا­تاتىن مىنەز جوق بۇدا. ونىڭ ۇستىنە جاع­دايىنا قاراپ، جانى قالماي جۇرگەن جالعىز باۋىرى. كوشكەن جۇرتتىڭ ورنىنا كەڭ سارايداي ەكى قابات ءۇي سالدىرىپ بەر­گەن كىم. مەكتەپتى و عىپ، بۇ عىپ بىتىرگەن ەكى قى­زىن قولىنا الىپ كەلىپ، ينستيتۋتقا ءتۇ­­ءسى­ءرىپ، وقىتىپ-شوقىتقان، ديپلومدارى قى­لىپ، جۇمىسقا ورنالاستىرعان، ۇزاتىپ توي­لارىن جاساپ بەرگەن كىم. وسى جال­عى­زى. جىل سايىن ايەلى ەكەۋىن سارىا­عاش­تىڭ ساناتورياسى جانە جىبەرىپ الادى. شاي-قانتتارى، كيىم-كەشەكتەرىن دە دەر كە­زىندە جەتكىزىپ بەرۋ سونىڭ موينىندا...

ۇلى اسۋعا كىرە بەرىستە الماتى-تاش­كەنت تراسساسىن جاعالاپ كەلە جاتقان اۆ­توبان قۇرىلىسى وسىندا جاقىنداي ءتۇس­كەن تۇستا ونىڭ قوسىنى - ءۇش-تورت ۆاگون، ءتۇرلى تەحنيكالارىمەن كوشىپ كەلىپ، وزەن­­ءنىڭ بويىنداعى قالىڭ شوق تالدىڭ سايا­­سىنا ورنالاسقان. باستىعى الدە تۇرىك، ءال­دە قىزىلباس بىرەۋ ەكەن. قازاقشاڭا اعىپ تۇر. ءىنىسى تەز-اق ءتىل تابىسىپ الىپتى. سە­­ءمىز ىسەكتى سويىپ، ەتىن تۇگەل استىرىپ، اراق-شارابىن ۇيىپ-توگىپ، جولشىلارعا ەرۋلىك بەرگەن. ودان كەيىن دە جولشىلار-دىڭ الگى الدە تۇرىك، الدە قىزىلباس­ باس­تىق­تارىن ۇيگە وڭاشا اكەلىپ، ىشكىزىپ-جە­گىزىپ، قالتاسىنا كوك قاعاز سالعان جانە. ەن­ءدى انە، سونىڭ ارقاسىندا جىلاننىڭ ور­­داسىمەن قوسا، الاڭقايدى تۇگەل تەگىس­تەپ تاستادى. «قاپ، اتتەگەن-ايلاپ» بۇل تۇر، سەن­دەلىپ.

ءىنىسى تۇيەتاۋىقتىڭ ەتىنەن تۇتاس سىرباز دايىنداپ قويۋدى تاپسىرعان. ساكىدە داس­تارحان جايۋلى. ىشىم-جەمنىڭ نە ءتۇرى.

ءبىر كەزدە تەرلەپ-تەپشىپ ءىنىسى مەن الدە تۇرىك، الدە قىزىلباس جەتتى جەلپىنىپ. ءىنىسى جايراڭ-جايراڭ.

— انە، اعا، الاڭقايدى تۇگەلدەي تەپ-تە­گىس ەتىپ تاستادىق، — دەدى. — اماندىق بول­­سا، كۇنى ەرتەڭ ول جەردە بارلىق قىز­مەت ءتۇرى بار كومپلەكستى زاماناۋي ءدۇ­نيە­ءمىز تۇرادى، كوزدىڭ جاۋىن الىپ.

بۇل نە دەسىن، ۇندەمەدى.

—  تاڭعالعانىم، — دەپ سوزگە قوناق ارا­­­­لاس­تى. — ورداسىندا جىلان كوپ بولادى ەكەن عوي. مىلجا-مىلجاسى شىعىپ، دى­مى قالمادى. الدە ءبىرلى-جارىمى قال­دى ما ەكەن، تەرەڭدە.

— قالسىن، قالماسىن، پوحي، — دەدى ءىنىسى ءسو­زىنە ورىستىڭ ءبىر ءسوزىن قىستىرىپ. — الاڭ­قايدى تۇپ-تۇگەل سەمەنتتەپ تاستايمىن. استىنا بيىكتىگى جيىرما-وتىز سانتيمەتردەي قيىرشىق تاس توسەپ.

— قىپ-قىزىل تابىستىڭ كوزى. وسى زا­مان­­نىڭ ادامىسىڭ. — ۆيسكيدى شايقاپ ءىشىپ، سىربازدى تامسانا جەپ وتىرعان اناۋ بۇعان قاراعان. — اعايدىڭ كوڭىل كۇيى جوق پا. نە ويلاپ كەتتىڭىز؟

— وبال-ساۋاپتى. بۇل سۋىق سويلەدى.

— ول نە ەدى؟

— قازاقبايشىلىق قوي. ول بىزدە بار ءالى، — دەپ ءىنىسى سوزگە ارالاستى. — بۇ كىسى­لەر­گە ءبارى وبال.

— جاندىنىڭ بارلىعىنىڭ وبال-ساۋا­بى بولادى، — دەدى بۇل دەمىن تەرەڭ الىپ.

— كوكە-اۋ، قيانداعى جۇڭگو مەن قيىر­داعى ەۆروپاعا زاماناۋي جول ءتۇسىپ، ول ءدال الدىڭىزدان ءوتىپ جاتقاندا، انداعىڭىز نە ءسوز.

— ءوتىپ جاتقان جولدىڭ سونىڭ اينا­لا­سىنداعىنىڭ بارلىعىنىڭ اماندىعى عوي، مەنىكى.

— جىلاننىڭ ورداسى ما، سونداعىڭىز. ونىڭ بار-جوعى كىمگە كەرەك؟!

— ءوستىپ بۇزىلادى عوي، پيعىل.

— پيعىلدىڭ قانشا قاتىناسى بار بۇل جەردە.

— بار اينالايىن، بار. وبال-ساۋاپ جوق جەردە ءبارى بۇزىلادى. دۇنيەڭ ءسويتىپ جاتقان جوق پا. ۇركىپ جاتىر ءبارى. شاشىلىپ جاتىر. بيىل عوي، وسى وڭىردە جەر ءۇش رەت سىلكىندى. بۇرىن-سوڭدى ونىڭ قاشان بول­عانى اتامىزعا، اكەمىزگە، ەشقاي­سى­مىزدىڭ بەيمالىم. شورىلداقتىڭ اسپانعا اتقىلاپ جاتاتىن سۋى تارتىلىپ، تەرەڭگە كەتتى... وسىنىڭ بارلىعى قۇدايدىڭ ىسىنە قار­سىلىقتان بولىپ جۇرمەسىن دە.
بۇلاردىڭ اڭگىمەسىنىڭ ءمانىن تۇسىنبەي، اعايىندىلارعا الما-كەزەك قاراپ قويىپ، الدە تۇرىك، الدە قىزىلباس ۆيسكيدەن ۇرتتاپ قويىپ، سىربازدى سوعىپ وتىردى.

— سەن كەلگەن سايىن تەليەۆيزوردىڭ ان­تەن­ناسىن سۇرايسىڭ. ادەيى الىپ تاس­تاعام. كەرەگى جوق ونىڭ. قاراعىم كەل­مەي­ءدى، ونىڭدى. كۇن سايىن نەبىر سۇمدىق، كورسەتەتىنى. اتا-بابامىز ەستىمەگەن، ءبىل­مەگەن، كورمەگەن. جانىڭ تۇرشىگەدى. نە بو­لىپ بارامىز. نە بولماي جاتىر. يمان قاي­دا؟! قۇداي قايدا؟!

— قويىڭىز اعا، قويىڭىز ەندى. قوناق­تان ۇيات. ودان دا مىنادان ءبىر تارتىپ ءجى­بە­ءرىڭىز، — دەپ ءىنىسى ەلپىلدەدى.

بۇل انالاردى جايىنا قالدىرىپ، تۇ­رىپ كەتكەن. وكپەسى قارا قازانداي. كىمگە؟ بارىنە. وزىنە دە. وزەگىنە شوق ءتۇسىپ، وتتاي ىستىق وكسىكتەن ورتەنىپ بارادى.

ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىنا دەيىن اۆتوبان سالۋ­شىلاردىڭ باسشىسىمەن ىشىمدىكتى ءبىراز سىلتەپ، قىزىپ العان ءىنىسىن ءۇيدىڭ سونىڭ كە­لىپ-كەتكەندە دەمالاتىن ارنايى ءبول­مە­سىنە سۇيەپ اپارىپ جاتقىزىپ، ءوزى ادەت­تەگىدەي ساكىدەگى تاپشان ۇستىنە قيسايعان. ۇيقى قاشقان. ويىنا نە كەلىپ، نە كەتپەيدى. باياعىدا قۇساتاي جوق بولىپ كەتكەننەن كەيىن، اراعا ءبىراز جىل سالىپ، مۇنداعى جۇرت جاڭا ورتالىققا كوشتى عوي. جامان وي، ارام ىستەن اۋلاق جۇرەتىن اعايىننىڭ سول جاققا بارعاننان سوڭ، ايدىڭ امانىندا ادەپكىدەگى اق جولدان اينىپ بارا جات­قاندارىن ەستىگەندە «ە، قۇداي-لايتىن». سون­دا ءتاۋبالارىن ۇمىتقانى ما. ەسىندە عوي، ولار وسىندا تۇرعاندا، ارا-كىدىك اي­تى­سىپ، جانجالداسقانداي بولسا، جىلان ورداسى جاقتان ىسىلداعان داۋىس سۋماڭ­داپ قويا بەرىپ، سالعىلاسىپ تۇرعاندار سەلك ەتىپ، ساپ تيىلاتىن. ەندى كەلىپ... قۇ­لا­عىنا ىسىل ما، سونداي ءبىر سۋىق دىبىس جەتكەندەي، باسىن كوتەرىپ الىپ، تۇرىپ وتىردى. كوزى بۇگىن تۇتە-تۇتەسى شىققان الاڭقاي جاقتا. اي جارىعىنان بايقايدى، ول تۇس قاپ-قارا. كەنەت سوعان قاراي جا­رىق ساۋلاعانداي بولدى. و، قۇداي، الگى جا­رىق جەرگە قونعاندا، اراسىنان ادام­نىڭ سۇلباسى ەلەس بەردى. اناۋ كىم؟ قۇسا­تاي... سول عوي. يا، سول... كوك ەسەگى... سوقىر شال ەر ۇستىندە. جان-جاعىنا ۇڭىلە مە...

مۇنىڭ باسى اينالىپ، كوزى بۇلدىرادى. دە­نەسى قالشىلداعان. ءۇش ۇمتىلىپ ورنىنان ازەر تۇردى. الاڭقاي جاققا موينىن قاي­تا سوزىپ ەدى، جارىقتى توبەسىنە كوتە­ءرىپ، قالقىپ بارا جاتقان جاڭاعى سۇلبا­نى كوردى...

— ساسكەگە دەيىن جاتا ما بۇ، جۇرت، — دە­گەن ايەلىنىڭ داۋسىنان ويانعان. تاڭ اعا­راڭ­داعانعا كىرپىگى ازەر ايقاسىپ ەدى.

— تورەجاندى وياتساڭشى، شاي دايىن، — دەدى ايەلى.

ەكىنشى قاباتقا كوتەرىلىپ، ءىنىسىنىڭ ەسى­گىن اشقان. سو مەزەت توققا تۇسكەن ادامداي، ءتىل-اۋىزدان ايرىلىپ، تۇرعان ورنىندا تۇنشىعىپ، قۇلاپ بارا جاتتى. ءىنىسىنىڭ موي­نىنا سالا قۇلاش قارا باس اق جىلان ورا­تىلىپ قالىپتى.

---