InfoHub Logo

ستۋدەنت: سارمانوۆا نازىگۇل ساپابەك قىزى
عىلىمي جەتەكشى: سايم ل.ن.
قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىنىڭ
قىزىلوردا مەديسينالىق جوعارى كوللەدجى

كىلت سوزدەر: ونكولوگيا، حيميوتەراپيا، حيميوتەراپيا ەرەكشەلىكتەرى، اسقىنۋلار، مەيىرگەر ءرولى، مەيىرگەرلىك كۇتىم، ناۋقاس، سكرينينگ، قاتەرلى ىسىك، شەتەلدىك تاجىريبە، قاتەرلى ىسىك.

تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى: قاتەرلى ىسىك پروبلەماسى مەديسينانىڭ عانا ەمەس، جالپى بيولوگيانىڭ دا نەگىزگى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى، ويتكەنى كانسەروگەنەزدىڭ نەگىزگى ماسەلەسى - سوڭعى 15 جىل ىشىندە بولعان ىسىك جاسۋشاسىنىڭ بيولوگياسىن تۇسىنۋدەگى تۇبەگەيلى اشىلۋلارعا قاراماستان، قالىپتى جاسۋشانى ىسىككە  2005 جىلى رەسەيدە تەك قان تۇزەتىن (ونىڭ ىشىندە ليمفا) تىندەردىڭ قاتەرلى ىسىكتەرىمەن سىرقاتتانۋشىلىق 100 مىڭ ادامعا شاققاندا 14،8 %-دى قۇرادى (1988 جىلى -11،1 مىڭعا 100 مىڭ)، بۇل رەتتە 10 جىلدىق كەزەڭدە (1996-2005 ج.) سىرقاتتانۋشىلىقتىڭ ورتاشا جىلدىق ءوسۋ قارقىنى 2،25%-دى قۇرادى (10 جىل ىشىندە ول 24،93% - عا ءوستى)، جالپى بارلىق قاتەرلى اۋرۋلارمەن سىرقاتتانۋشىلىقتىڭ ءوسۋ قارقىنىنان اسىپ ءتۇستى . كلينيكالىق ونكولوگيادا حيميوتەراپياعا ۇلكەن ءۇمىت ارتىلادى. بۇل كوپتەگەن ونكولوگيالىق ناۋقاستاردا تەراپيانىڭ نەگىزگى تۇرىنە اينالعان تەز جانە ءساتتى دامىپ، جەتىلدىرىلەتىن مەديسينالىق باعىت. العاشقى انتيتۋمورلىق ەمبيحين پرەپاراتىن قولدانعاننان بەرى بىرنەشە ونداعان جىلدار ءوتتى (1946) جانە حيميوتەراپيەۆتەردىڭ "پورتفوليوسىندا" ءارتۇرلى اسەر ەتۋ مەحانيزمى بار انتيتۋمورلىق اگەنتتەردىڭ ۇلكەن ارسەنالى بار. ءدال وسى تەراپيالىق باعىت تاراتىلعان ىسىك پروسەسى بار ناۋقاستاردى ەمدەۋدە ءسوزسىز جەتىستىكتەردى كورسەتەدى.

الەمدىك ستاتيستيكالىق مالىمەتتەردى كەلتىرەتىن بولساق.

ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر: 

ۇلىبريتانيادان كەلگەن رەسمي ەسەپ حيميوتەراپيانى "ءقاۋىپتى"دەپ اتادى.

ۇكىمەتتىڭ تاڭقالارلىق ەسەبى حيميوتەراپيا "ەمدەلەتىن" بارلىق ونكولوگيالىق ناۋقاستاردىڭ تاڭقالارلىق 50% - ىن ولتىرۋگە جاۋاپتى ەكەنىن راستادى.

زەرتتەۋ ءسۇت بەزى قاتەرلى ىسىگى بار 23000-نان استام ايەلدى جانە 2014 جىلى حيميوتەراپيا العان 10000-عا جۋىق ەر ادامدى زەرتتەدى، ونىڭ ىشىندە 1383 حيميوتەراپيا العان ناۋقاس 30 كۇن ىشىندە قايتىس بولدى.

قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىنىڭ 2019 جىلدىق ەسەبى بويىنشا  جىل ىشىندە ونكولوگيالىق ورتالىقتا ەم العان ناۋقاستار سانى 34322، ونىڭ ىشىندە اۋىل تۇرعىندارى 17880، ەگەردە ناۋقاستاردى ەم الۋ تۇرىنە بايلانىستى تالقىلايتىن بولساق: حيرۋرگيا ءبولىمى – 9298 پاسيەنتكە وتا جاسالدى، حيميوتەراپيا ءبولىمى – 16425 پاسيەنتكە حيميوتەراپيا جۇرگىزىلدى، ساۋلەمەن ەمدەۋ ءبولىمى  - 7435 پاسيەنت ساۋلە ەمىن الدى، جانساقتاۋ ءبولىمى – 1164 پاسيەنت جاردەم الدى .

زەرتتەۋ ماقساتى: ونكولوگيالىق ناۋقاستارعا حيميوتەراپيانىڭ ەرەكشەلىكتەرىن تۇسىندىرۋدە مەيىرگەر ءرولىن ساۋالناما ارقىلى انىقتاۋ.

تاسىلدەر مەن ماتەريالدار

زەرتتەۋ جۇمىسى قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا جۇرگىزىلدى. زەرتتەۋگە بارلىعى 20 پاسيەنت قاتىستى. پاسيەنتتەردىڭ بارلىعى حيميوتەراپيا بولىمىندە ەم الادى .

زەرتتەۋ ءتۇرى: ساپالىق

زەرتتەۋ ديزاينى: جاعدايدى زەرتتەۋ. ساۋالناما ءادىسى قولدانىلدى.

زەرتتەۋ وبەكتىسى: قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا حيميوتەراپيا بولىمىندە ەم الاتىن پاسيەنتتەر اراسىندا زەرتتەۋ جۇمىسى جۇرگىزىلدى. ساۋالناما  رەسەيدە «مەيىربيكەنىڭ ونكولوگيالىق ناۋقاستارعا كۇتىم جاساۋىن ۇيىمداستىرۋ ەرەكشەلىكتەرى» تاقىرىبىندا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋدىڭ ساۋالناماسىنا سۇيەنە وتىرىپ ساۋالناما الىندى. زەرتتەۋ نەگىزىندە ساۋالناما الۋعا 20 رەسپوندەنت /پاسيەنت/ قاتىستى.

زەرتتەۋ قۇرالى: ساۋالناما  رەسەيدە «مەيىربيكەنىڭ ونكولوگيالىق ناۋقاستارعا كۇتىم جاساۋىن ۇيىمداستىرۋ ەرەكشەلىكتەرى» تاقىرىبىندا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋدىڭ ساۋالناماسىنا سۇيەنە وتىرىپ ساۋالناما الىندى. وسى ساۋالناما  ارقىلى مەيىرگەرلەردىڭ حيميوتەراپيانىڭ ەرەكشەلىكتەرىن تۇسىندىرۋدە مەيىرگەر ءرولىن ساۋالناما ارقىلى انىقتاۋ.

قورىتىندى: قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا 01.12.2020-31.12.2020 جىلدار ارالىعىندا «ونكولوگيالىق ناۋقاستارعا حيميوتەراپيانىڭ ەرەكشەلىكتەرىن تۇسىندىرۋدە مەيىرگەر ءرولى» اتتى ساپالىق زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزدىم. زەرتتەۋگە ءوز كەلىسىمدەرى نەگىزىندە  20-پاسيەنت قاتىستى، زەرتتەۋ نىسانى رەتىندە ساۋالناما الىندى.

7ء-شى ساۋالناما قورىتىندىسى بويىنشا 20 پاسيەنتتىن ءسىز مەديسينالىق كومەك كورسەتۋ شارتتارى مەن كۇتىمگە قاناعاتتاناسىز با؟ دەگەن سۇراققا  25% - ى «جوق» دەپ جاۋاپ بەرە وتىرىپ،  ونىڭ سەبەبىنە، كۇندىزگى كەزەكشىلىكتە مەيىرگەرلەر جەتىسپەۋى دەپ جاۋاپ بەردى

13ء-شى ساۋالناما جاۋابى بويىنشا مەيىرگەر دارىگەر تاعايىنداعان دارىلىك پرەپاراتتاردى تولىق جانە ۋاقتىلى قابىلداۋعا باقىلاۋ جۇرگىزەدى مە؟ دەگەن سۇراققا 45% - ى كەيدە تەك باقىلاپ وتىراتىنى انىقتالدى.

قورىتا كەلە، قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا حيميوتەراپيا بولىمىندە كۇندىزگى كەزەكشىلىگىندە مەيىرگەرلەر سانى از ەكەنى انىقتالدى جانە دە جۇرگىزىلگەن ساۋالناما ناتيجەسىمەن قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىنىڭ حيميوتەراپيا ءبولىمىنىڭ مەيىرگەرلەردىڭ جۇمىس پەن ءبىلىم  دەڭگەيى 80%-دى قۇرادى. بۇل ءوز كەزەگىندە مەيىرگەرلەر اراسىندا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا حيميوتەراپيا ەمىڭ الاتىن پاسيەنتەردىڭ قورقىنىش سەزىمىن ازايتۋ جانە حيميوتەراپيا ەرەكشەلىكتەرى مەن اسقىنۋلارى ەمنەن كەيىن بولاتىن قالىپتى جاعداي ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ وڭاي بولۋ ءۇشىن جان جاقتى ۇيرەتىپ، الدىن الا پاسيەنتكە شاش كۇتىمى، ارنايى ديەتا جونىندە لەكسيا ساباقتارىن دايارلاۋ جانە ۋيرەتىپ ءتۇسىندىرۋدى كەڭىنەن يگەرۋ قاجەتتىلىگىن كورسەتتى.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەردىڭ ءتىزىمى:

1. باحتياروۆ ر.ش.، باشتان ۆ.پ.، مەرابيشۆيلي ۆ.م. پروفيلاكتيچەسكيە رەسۋرسى ۆ پروفيلاكتيكە رەسيديۆوۆ پري ونكولوگيچەسكيح زابوليەۆانياح // يركۋتسكيي ناۋچنو-مەديسينسكيي جۋرنال. - 2011. - №2 – س.78-94..
2. داۆىدوۆ م.ي.، ۆەدشەر ل.ز.، پولياكوۆ ب.ي.، گانسيەۆ ج.ح.، پەتەرسون س.ب.، ونكولوگيا: مودۋلنىي پراكتيكۋم. ۋچەبنوە پوسوبيە. / - 2008.-320 c.
3. م. ي. داۆىدوۆ، ش. ح. گانسيەۆ.، ونكولوگيا: ۋچەبنيك، م.، 2010 گ.، - 920 س.
4. مەتوديچەسكيە رەكومەنداسيي پو وبەسپەچەنيۋ ي پوددەرجانيۋ پەريفەريچەسكوگو ۆەنوزنوگو دوستۋپا: پراكتيچەسكوە رۋكوۆودستۆو. سانكت-پەتەربۋرگ، يزداتەلستۆو، 20 ستر.، 2012 گ. وبششەروسسييسكايا وبششەستۆەننايا ورگانيزاسيا «اسسوسياسيا مەديسينسكيح سەستەر روسسيي».
5. ونكولوگيا: مودۋلنىي پراكتيكۋم. ۋچەبنوە پوسوبيە. / داۆىدوۆ م.ي.، ۆەدشەر ل.ز.، پولياكوۆ ب.ي.، گانسيەۆ ج.ح.، پەتەرسون س.ب. - 2008.-320 c.
6. روزانوۆا ن.ب. وسوبەننوستي وبمەنا ميكروەلەمەنتوۆ ۋ بولنىح س وپۋحوليامي پيششيەۆودا ي جەلۋدكا پري پروۆەدەنيي يس- كۋسستۆەننوگو پيتانيا: ديس. ... د-را مەد. ناۋك. — م.، 1991.
7. س. ي. دۆوينيكوۆ، وسنوۆى سەسترينسكوگو دەلا: ۋچەبنيك، م.، 2007گ.، ستر. 298..
8. Armes J، Wagland R، Finnegan-John J، Richardson A، Corner J، Griffiths P. Development and testing of the patient-reported chemotherapy indicators of symptoms and experience: patient-reported outcome and process indicators sensitive to the quality of nursing care in ambulatory chemotherapy settings. Cancer Nurs. October 17، 2013. [Epub ahead of print.]
9. Benson AB 3rd، Ajani JA، Catalano RB، et al. Recommended guidelines for the treatment of cancer treatment-induced diarrhea. J Clin Oncol. 2004؛22:2918–2926.
10. Bernhardson BM، Tishelman C، Rutqvist LE. Self-reported taste and smell changes during cancer chemotherapy. Support Care Cancer. 2008؛16:275–283.
11. Borbasi Cameron K، Quested B، Olver I، To B، Evans D. More than a sore mouth: patients’ experience of oral mucositis. Oncol Nurs Forum. 2002؛29:1051–1057.
12. Bower JE، Ganz PA، Desmond KA، Rowland JH، Meyerowitz BE، Belin TR. Fatigue in breast cancer survivors: occurrence، correlates، and impact on quality of life. J Clin Oncol. 2000؛18:743–753.
13. Branley A.، Scott S.، 2014، ‘Cancer now biggest killer in Australia، ahead of heart disease: WHO report’، ABC
14. British Pharmacological Society. 2013. Available from: http://www.bps.ac.uk/view/index.html. Accessed February 14، 2014.
15. Broeckel JA، Jacobsen PB، Horton J، Balducci L، Lyman GH. Characteristics and correlates of fatigue after adjuvant chemotherapy for breast cancer. J Clin Oncol. 1998؛16:1689–1696.
16. BUCHSEL، P. C.، HENKE YARBRO، C.، Oncology Nursing in the Ambulatory Setting، Issues and Models of Care (2nd ed)، Jones and Bartlett، Massachusetts، USA، (2015).
17. Department of Health. Manual of Cancer Services؛ Chemotherapy measures version 2.0. London، UK: National Cancer Peer Review، National Cancer Action Team؛ 2013.
18. Department of Health. The Nursing Contribution to Cancer Care. London، UK: Her Majesty’s Stationery Office؛ 2000a.
19. Dibble SL، Luce J، Cooper BA، et al. Acupressure for chemotherapy-induced nausea and vomiting: a randomized clinical trial. Oncol Nurs Forum. 2007؛34:813–820.
20. Eckert RM. Understanding anticipatory nausea. Oncol Nurs Forum. 2001؛28:1553–1558.

---