InfoHub Logo

ستۋدەنت: باقتىبايەۆ اسقار مولدابەك ۇلى
عىلىمي جەتەكشى: سايم ل.ن.
«وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا پاسيەنتتەردى حيرۋرگيلىق وتاعا دايىنداۋ تۋرالى مەيىرگەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيى»
قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىنىڭ
قىزىلوردا مەديسينالىق جوعارى كوللەدجى

كىلت سوزدەر: ونكولوگيالىق پاسينەنتتەر، وتا تۇرلەرى، پاسيەنتتەردى وتاعا دايىنداۋ، مەيىرگەردىڭ ءرولى، شەتەلدىك تاجىريبەلەر، ونكولوگيا، وتادان كەيىن، ونكولوگيالىق حيرۋرگيالىق وتا ەرەكشەلىكتەرى، وتادان كەيىنگى اسقىنۋلار، مەيىربيكەنىڭ ءرولى، مەيىرگەرلىك كۇتىم، پاسيەنت، ناۋقاستىڭ تۋىسقاندارى، سكرينينگ، قاتەرلى ىسىك.

تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى: قاتەرلى ىسىكتەر جىل سايىن 3،7 ميلليوننان استام جاڭا جاعدايلاردى جانە 1،9 ميلليون ءولىم-جىتىمدى تۋدىرادى جانە بۇل ەۋروپاداعى اۋرۋشاڭدىق پەن ءولىمنىڭ ەكىنشى سەبەبى بولىپ تابىلادى. الەمدە 2012 جىلى 8،2 ميلليون ادام قاتەرلى ىسىكتەن قايتىس بولدى (اۋرۋدىڭ جالپى سانىنىڭ شامامەن 13%)تەمەكىنى پايدالانۋ مەن الكوگولدى تەرىس پايدالانۋ بارلىق ونكولوگيالىق اۋرۋلاردىڭ 40%-ىن قۇرايدى. ناقتى ساندار ءار ەلدە ءار ءتۇرلى بولادى. دەنساۋلىققا زياندى ديەتالار، سەمىزدىك جانە جەتكىلىكسىز فيزيكالىق بەلسەندىلىكتىڭ سالدارىن بىرگە ەسەپتەگەندە، دەنساۋلىققا زياندى ءومىر سالتىمەن بايلانىستى قاتەرلى ىسىكتەر پايىزى 60% دەيىن كوتەرىلەدى. قاتەرلى ىسىك اۋرۋىنان بولاتىن ءولىم-جىتىمنىڭ 40% الدىن الۋعا بولاتىنىنا قاراماستان، قاتەرلى ىسىك ددۇ ەۋروپالىق ايماعىندا ءولىمنىڭ 20% ءۇشىن جاۋاپتى. ەۋروپا الەمدەگى حالىقتىڭ سەگىزدەن ءبىر بولىگىن عانا قۇرايدى، ءبىراق ءدال وسى جەردە بۇكىل الەمدە ونكولوگيالىق اۋرۋلاردىڭ تورتتەن ءبىرى تىركەلەدى، جىلىنا 3،7 ميلليون جاڭا جاعداي تىركەلەدى. وكپە، ءسۇت بەزى، اسقازان، باۋىر جانە توق ىشەك قاتەرلى ىسىكتەرى جىل سايىن قاتەرلى ىسىك اۋرۋىنان بولاتىن ەڭ كوپ ولىمگە الىپ كەلەدى.تەمەكى تۇتىنۋ - قاتەرلى ىسىك ءۇشىن ەڭ ۇلكەن ءقاۋىپ فاكتورى.

حالىقارالىق قاتەرلى ىسىكتەردى تىركەۋ اسسوسياسياسىنىڭ دەرەكقورى بولىپ تابىلاتىن Globoscan جوباسىنا سايكەس، ەڭ كوپ تارالعان قاتەرلى ىسىك: وكپە، ءسۇت بەزى، ىشەك جانە قۋىق استى بەزگەك - الەمدەگى بارلىق ونكولوگيالىق اۋرۋلاردىڭ 42% -ىن قۇرايدى. وكپەنىڭ قاتەرلى ىسىگى بۇكىل الەمدەگى ەر ادامداردا، ال ءسۇت بەزى قاتەرلى ىسىگى ايەلدەردە ءجيى كەزدەسەدى. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ سوڭعى ەسەبىندە جاڭا جاعدايلاردىڭ 60% -دان استامى افريكا، ازيا، ورتالىق جانە وڭتۇستىك امەريكادا تىركەلگەنى كورسەتىلگەن.الەمدەگى قاتەرلى ىسىك اۋرۋىنان بولاتىن ءولىم-جىتىمنىڭ 70% وسى ايماقتارداعى ەلدەردە بولادى.الايدا، قاتەرلى ىسىك اۋرۋى بەلگىلى ءبىر ەلدەردەگى جالپى ءولىم كورسەتكىشتەرىمەن بايلانىستى ەمەس. كەيبىر ايماقتاردا ونكولوگيالىق ناۋقاستاردى ەمدەۋ جانە ولاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىندىگىن جاقسارتۋ ءۇشىن كوبىرەك رەسۋرستار بار. الەمدىك ستاتيستيكالىق مالىمەتتەردى كەلتىرەتىن بولساق.

ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر: 

ونكولوگيادان بولاتىن اۋرۋ مەن ءولىم جاقسى زەرتتەلگەن. كوپتەگەن ەلدەردە قاتەرلى ىسىكتەرى بار پاسيەنتتەردى مىندەتتى تىركەۋ جۇيەسى قابىلداندى، بۇل بارلىق كورسەتكىشتەردى مۇقيات ەسەپكە الۋعا جانە بولجام جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ستاتيستيكاعا سايكەس، ونكولوگيا الەمدەگى ءولىمنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى: قاتەرلى ىسىك اۋرۋىنان بولاتىن ءولىم-جىتىم 20% قۇرايدى، سوندىقتان پاتولوگيا 2ء-شى ورىندا. عالىمدار جاقىندا قاتەرلى ىسىكتەر جەتەكشى ورىنعا يە بولادى جانە جۇرەك-تامىر پاتولوگياسىنان وزىپ كەتەدى دەپ سانايدى.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى بولجامدارى بويىنشا 20 جىل ىشىندە قاتەرلى ىسىكتەن بولاتىن ءولىم-جىتىم مەن سىرقاتتانۋشىلىق كورسەتكىشتەرى 2 ەسەگە ارتادى: اۋرۋدىڭ جاڭا جاعدايلارىنىڭ سانى 10 ملن. - نان 20 ملن. - عا دەيىن، ال ءولىم-جىتىم 6 ملن. - نان 12 ملن. - عا دەيىن وسەدى دامىعان ەلدەردە سوڭعى جىلدارى پروفيلاكتيكا شارالارى مەن دياگنوستيكا ادىستەرىن جاقسارتۋ، سونداي-اق مامانداندىرىلعان كومەكتىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ ەسەبىنەن ءولىم-جىتىم مەن سىرقاتتانۋشىلىقتىڭ تومەندەۋى بايقالادى.

2005 جىلى قاتەرلى ىسىكتەن 8 000 000-عا جۋىق ادام قايتىس بولدى، ولاردىڭ 70% - ى حالىقتىڭ تابىس دەڭگەيى وتە تومەن دامۋشى ەلدەردە تۇرادى. دامىعان ەلدەردە ءولىم كورسەتكىشى تۇراقتى دەڭگەيدە نەمەسە ازداپ تومەندەپ، قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىنىڭ 2019 جىلدىق ەسەبى بويىنشا  جىل ىشىندە ونكولوگيالىق ورتالىقتا ەم العان ناۋقاستار سانى 34322، ونىڭ ىشىندە اۋىل تۇرعىندارى 17880، ەگەردە ناۋقاستاردى ەم الۋ تۇرىنە بايلانىستى تالقىلايتىن بولساق: حيرۋرگيا ءبولىمى – 9298 پاسيەنتكە وتا جاسالدى، حيميوتەراپيا ءبولىمى – 16425 پاسيەنتكە حيميوتەراپيا جۇرگىزىلدى، ساۋلەمەن ەمدەۋ ءبولىمى  - 7435 پاسيەنت ساۋلە ەمىن الدى، جانساقتاۋ ءبولىمى – 1164 پاسيەنت جاردەم الدى .

زەرتتەۋ ماقساتى: وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا پاسيەنتتەردى حيرۋرگيلىق وتاعا دايىنداۋ بارىسىندا مەيىرگەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن ساۋالناما ارقىلى انىقتاۋ.

تاسىلدەر مەن ماتەريالدار

زەرتتەۋ جۇمىسى قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا جۇرگىزىلدى. زەرتتەۋگە بارلىعى 20 مەيىرگەر قاتىستى. مەيىرگلەردىڭ بارلىعى حيرۋرگيا بولىمىندە قىزمەت اتقارادى.

زەرتتەۋ ءتۇرى: ساپالىق

زەرتتەۋ ديزاينى: جاعدايدى زەرتتەۋ. ساۋالناما ءادىسى قولدانىلدى.

زەرتتەۋ وبەكتىسى: قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا حيرۋرگيا بولىمىندە قىزمەت اتقاراتىن مەيىرگەرلەر اراسىندا زەرتتەۋ جۇمىسى جۇرگىزىلدى. ساۋالناما  رەسەيدە «مەيىربيكەنىڭ ونكولوگيالىق ناۋقاستارعا كۇتىم جاساۋىن ۇيىمداستىرۋ ەرەكشەلىكتەرى» تاقىرىبىندا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋدىڭ ساۋالناماسىنا سۇيەنە وتىرىپ ساۋالناما الىندى. زەرتتەۋ نەگىزىندە ساۋالناما الۋعا 20 رەسپوندەنت /مەيىرگەر/ قاتىستى.

زەرتتەۋ قۇرالى: ساۋالناما  رەسەيدە «مەيىربيكەنىڭ ونكولوگيالىق ناۋقاستارعا كۇتىم جاساۋىن ۇيىمداستىرۋ ەرەكشەلىكتەرى» تاقىرىبىندا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋدىڭ ساۋالناماسىنا سۇيەنە وتىرىپ ساۋالناما الىندى. وسى ساۋالناما  ارقىلى وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا پاسيەنتتەردى  حيرۋرگيلىق وتاعا دايىنداۋ بارىسىندا مەيىرگەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن ساۋالناما ارقىلى انىقتاۋ.

قورىتىندى: قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا 01.12.2020-31.12.2020جج ارالىعىندا «وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا پاسيەنتتەردى  حيرۋرگيلىق وتاعا دايىنداۋ تۋرالى مەيىرگەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيى» اتتى ساپالىق زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزدىم. زەرتتەۋگە ءوز كەلىسىمدەرى نەگىزىندە  20 مەيىرگەر قاتىستى، زەرتتەۋ نىسانى رەتىندە ساۋالناما الىندى.

14ء-شى ساۋالناما قورىتىندىسى بويىنشا ناۋقاستى شۇعىل وپەراسياعا دايىنداۋ كەزىندە مەيىرگەردىڭ ىس-ارەكەتى دەگەن سۇراققا  25% - ى قاتە جاۋاپ بەردى.  

15ء-شى ساۋالناما جاۋابى بويىنشا وپەراسيادان كەيىنگى ەرتە كەزەڭنىڭ اسقىنۋىنا نە جاتادى؟ دەگەن سۇراققا 50% - ى قاتە جاۋاپ بەرگەنى انىقتالدى.

16-شى ساۋالناما قورىتىندىسى بويىنشا شۇعىل وتاعا پاسيەنتتى دايىنداۋ جوسپارى بويىنشا مەيىرگەر قانداي قىزمەت اتقارادى دەگەن سۇراققا مەيىرگەرلەردىن  20% قاتە جاۋاپ بەرگەن.

قورىتا كەلە، قىزىلوردا وبلىستىق ونكولوگيا ورتالىعىندا حيرۋرگيا ءبولىمىنىڭ مەيىرگەرلەردىڭ جۇمىس پەن ءبىلىم  دەڭگەيى 80% قۇرادى. مەديسينالىق مامانداردى دايارلاۋدىڭ جاڭا باعىتتارىن ازىرلەۋ جانە اشۋ. ونكولوگيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ مەن نىعايتۋ ماقساتىندا كەز كەلگەن تاقىرىپتاعى ساباقتارىن جيەلەتىپ ولاردى ارنايى الدىن الا دايارلاعان كەستەمەن وتكىزىپ قانا قويماي ءىس تاجىريبە جۇزىندە جەتىلدىرۋ.

باعدارلامالاردىڭ وزگەرمەلىلىگى مەن دارالانۋىن ارتتىرۋ ورتا بۋىن مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا مەيىرگەر ىسىندەگى قولدانبالى باكالاۆر ماماندىعىن وقىپ دايارلاۋ. مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءبىلىمىن ودان جوعارى دەڭگەيدە ارتتىرۋ ءۇشىن قىزمەتكەرلەردىڭ مورالدىق جانە قارجىلىق موتيۆاسيا بولۋى، قىزمەتكەرلەردى ۋاقتىلى باقىلاۋ ءۇشىن جۇمىس بەرۋشىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى، مەيىرگەرلىك پروسەستى ۇتىمدى ۇيىمداستىرۋى، وتا الدىڭعى دايارلىقتى ودان جوعارى دەنگەيدە جاساۋ.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەردىڭ ءتىزىمى:

1. بارىكينا ن.ۆ.، زاريانسكايا ۆ.گ. سەسترينسكوە دەلو ۆ حيرۋرگيي. - روستوۆ ن/د: فەنيكس، 2007گ. – 447 س.
2. بارىكينا ن.ۆ.، چەرنوۆا و.ۆ. سەسترينسكوە دەلو ۆ حيرۋرگيي: پراكتيكۋم. – روستوۆ ن/د: فەنيكس، 2008گ. – 460 س.
3. بۋلىنين ۆ.ي. لەچەنيە ران / ۆ.ي. بۋلىنين، ا.ا. گلۋحوۆ، ي.پ. ماندروۆ. ۆورونەج: يزد-ۆو ۆورونەج. ۋن-تا، 1998. – 248 س.
4. گوستيششيەۆ ۆ.ك. وبششايا حيرۋرگيا: ۋچەبنيك. – 3-ە يزد.، پەرەراب. ي دوپ. – م.: گەوتار-مەد، 2004. – 608 س.
5. كۋزنەسوۆا ۆ.م. سەسترينسكوە دەلو ۆ حيرۋرگيي. – روستوۆ ن/د: فەنيكس، 2000گ. – 415 س.
6. وبۋحوۆەس ت.پ. وسنوۆى سەسترينسكوگو دەلا: پراكتيكۋم. – روستوۆ ن/د: فەنيكس، 2006گ. – 530 س.
7. سەسترينسكوە دەلو ۆ حيرۋرگيي: ۋچەب. پوسوب. / پود رەد. م.ف. زاريۆچاسكوگو. – روستوۆ ن/د: فەنيكس، 2007گ. – 640 س.
8. سپراۆوچنيك مەديسينسكوي سەسترى. / پود رەد. يۋ.يۋ. ەليسەيەۆا. – موسكۆا: ەكسمو، 2003گ. – 895 س.
9. سپراۆوچنيك مەديسينسكوي سەسترى پو ۋحودۋ. / پود رەد. ن.ر. پالەسوۆا. – موسكۆا: ەكسمو، 1993گ. – 541 س.
10. سپراۆوچنيك مەديسينسكوي سەسترى پو ۋحودۋ. /پود رەد. ن.ر پالەيەۆا . – موسكۆا: ووو « يزداتەلستۆو «نوۆايا ۆولنا»، 2003.- 544 س.
11. ۋحود زا بولنىمي ۆ حيرۋرگيچەسكوي كلينيكە: ۋچەب. پوسوبيە / ا.ن.بەليايەۆ، س.ا. كوزلوۆ، ي.ب. تاراتىنوۆ ي در. – سارانسك: يزد-ۆو موردوۆ. ۋن-تا، 2003.
12. سپراۆوچنيك مەديسينسكوي سەسترى پو ۋحودۋ / پود رەد. اكادەميكا رامن ن.ر.پالەيەۆا. – م.: مەديسينا، 1994. - 332 س.
13. مۋحينا س.ا.، تارنوۆسكايا ي.ي. تەورەتيچەسكيە وسنوۆى سەسترينسكوگو دەلا: ۋچەبنوە پوسوبيە ۆ 2-ح چاستياح، چ.2. – م: مەديسينا، 1998. – 208 س.
14. ش.س. كاراتاي. حيرۋرگيا مەديسينى كاتاستروف: پراكتيچەسكوە رۋكوۆودستۆو / ش.س. كاراتاي، ا.يۋ. انيسيموۆ، ك.ش. زىياتدينوۆ. كازان: مەديسينا، 2001. – 256 س.
15. وۆچيننيكوۆ ۆ.ا. نەكوتورىە كلينيچەسكيە اسپەكتى تەراپيي ۆ حيرۋرگيي. – ن.نوۆگورود.: نگمي، 2004. – 132س
16. پريۆالوۆ ۆ.ا. اسەپتيكا ي انتيسەپتيكا: ۋچەب. پوسوبيە دليا ستۋدەنتوۆ مەديسينسكيح ۆۋزوۆ / ۆ.ا. پريۆالوۆ، ت.ۆ. كاتۋنكينا. چەليابينسك: يزد-ۆو «چەليابينسكايا گوس. مەد. اكادەميا»، 2004. – 104 س.
17. رەحاچيەۆ ۆ.پ. وسترىي جيۆوت. – ارحانگەلسكيي يزد. سەنتر سگمۋ، 2003.
18. ۋحود زا بولنىمي ۆ حيرۋرگيچەسكوي كلينيكە: ۋچەب. پوسوبيە / ا.ن. بەليايەۆ، س.ا. كوزلوۆ، ي.ب. تاراتىنوۆ ي در. – سارانسك: يزد-ۆو موردوۆ. ۋن-تا، 2003. – 136 س.
19. ۋچەبنوە پوسوبيە پو كۋرسۋ وبششەي حيرۋرگيي. تەست-ۆوپروسى، مەتوديكا ۆىپولنەنيا پراكتيچەسكيح ناۆىكوۆ، سيتۋاسيوننىە زاداچي / پود رەد. ۆ.ن. چەرنوۆا. روستوۆ-نا-دونۋ: زاو «كنيگا»، 2003. – 576 س.
20. فەدەرالنوە گوسۋدارستۆەننوە بيۋدجەتنوە ۋچرەجدەنيە «ناسيونالنىي مەديكو-حيرۋرگيچەسكيي سەنتر يم. ن.ي. پيروگوۆا» مينيستەرستۆا زدراۆووحرانەنيا روسسييسكوي فەدەراسيي نا پراۆاح رۋكوپيسي كرەستيانينوۆ سەرگەي سەرگەيەۆيچ وسلوجنەنيا حيرۋرگيچەسكيح ۆمەشاتەلستۆ، سوپروۆوجدايۋششيحسيا سيستەكتوميەي، ي يح پروفيلاكتيكا سپەسيالنوست: 14.01.17 - حيرۋرگيا ديسسەرتاسيا نا سويسكانيە ۋچەنوي ستەپەني كانديداتا مەديسينسكيح ناۋك ناۋچنىي رۋكوۆوديتەل: دوكتور مەديسينسكيح ناۋك كوستيۋك ي.پ.
21. ورلوۆسكيي بازوۆىي مەديسينسكيي كوللەدج تۆورچەسكايا   رابوتا پو پرەدمەتۋ: «ورگانيزاسيا سپەسياليزيروۆاننوگو سەسترينسكوگو ۋحودا» تەما: «ورگانيزاسيا سەسترينسكوگو پروسەسسا ۆ پەريوپەراتيۆنوم پەريودە».پودگوتوۆيلا: ستارشايا مەدسەسترا وپەراسيوننوگو بلوكا ملپۋز «گورودسكايا بولنيسا يم. س.پ. بوتكينا» انپيلوگوۆا ولگا يۆانوۆنا.پروۆەريلا: ساموۆيلوۆا ي.ا.

---