InfoHub Logo

ورتالىق امەريكا — سولتۇستىك امەريكانىڭ تەۋانتەپەك جانە دارەن مويناقتارى ارالىعىنداعى قيىر وڭتۇستىك بولىگى. تىنىق مۇحيت پەن مەكسيكا شىعاناعى جانە كاريب تەڭىزى ارالىعىندا تروپيكتىك ەندىكتە ورنالاسقان. ەنى يۋكاتان تۇبەگى اۋماعىندا 960 كم، پاناما مويناعىندا 48 كم، ەڭ بيىك جەرى تاحۋمۋلكو تاۋى (4217 م). ورتالىق امەريكادا مەكسيكانىڭ وڭتۇستىك-شىعىس بولىگى، گۆاتەمالا، سالۆادور، گوندۋراس، نيكاراگۋا، كوستا-ريكا، پاناما، بەليز مەملەكەتتەرى ورنالاسقان. باسىم بولىگىنكورديلەرا جۇيەسىنە كىرەتىن ورتا بيىكتىكتى تاۋ بەلدەۋى الىپ جاتىر. ءىرى جازىق وڭىرلەر يۋكاتان تۇبەگى مەن موسكيتيا جاعالاۋىندا. كەن بايلىقتارىنان التىن جانە كۇمىس (گوندۋراس، نيكاراگۋا)، قورعاسىن (گۆاتەمالا، گوندۋراس)، سۇرمە (گۆاتەمالا)، مۇناي (تەۋانتەپەك)، كۇكىرت (گۆاتەمالا) وندىرىلەدى. ورتالىق امەريكا كليماتى ىلعالدى؛ جىلدىق جاۋىن-شاشىن مولشەرى سولتۇستىگىندە 1500 — 2000 مم، وڭتۇستىگىندە 3000 — 4000 مم (تاۋ بەتكەيلەرىندە 7000 مم). وزەندەرى قىسقا، ءبىراق سۋى مول؛ اسىرەسەاتلانت مۇحيتى الابىنا جاتاتىن وزەندەردىڭ سۋى جىل بويىنا مول بولادى.

تەكتونيكالىق قازانشۇڭقىرلارعا تولعان كوپتەگەن كولدەر كەزدەسەدى؛ ىرىلەرى — نيكاراگۋا جانە ماناگۋا. توپىراق جانە وسىمدىك جامىلعىسى الۋان ءتۇرلى. سولتۇستىك-شىعىسىنداعى جازىقتا جانە بەتكەيلەرىندە (800 م بيىكتىككە دەيىن) ىلعالدى تروپيكتىك ورماندار، ءتۇرلى-تۇستى باعالى اعاش سۇرەكتەرى وندىرىلەتىن پالمالار، ليانالار وسەدى. بانان پلانتاسياسى جانە تروپيكتىك داقىلدار ەگىلەدى. يۋكاتاندا كسەروفيتتى بۇتالار، 1700 م-گە دەيىن اعاش تەكتەس قىرىققۇلاقتار، 3200 م-گە دەيىن ماڭگى جاسىل جالپاق جاپىراقتى (ەمەن، ماگنوليا) جانە قىلقان جاپىراقتى ورماندار باسىم. بيىك بەلدەۋلەردە ءالپى شالعىنى وسەدى. جانۋارلاردان ورتالىق امەريكاعا عانا ءتان كەڭ تاناۋلى مايمىلدار، كەسىرتكەلەر، سولتۇستىك امەريكالىق تۇرلەرىنەن جانات، كەمىرۋشىلەر مەكەندەيدى.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

امەريكانىڭ اشىلۋى

پيري رەيستىڭ كارتالارى

كارتالارى قولمەن ەمەس، كومپيۋتەرمەن سىزىلعانداي...

---