وسەك قۇربانى
وزىمەن تانىسىپ تۇرىپ ءبىر جىگىتتىڭ: "ءزۇبايرا دەگەن ەسىمىڭ ادەمى ەكەن"، — دەگەنى بار. ەسىمىنىڭ عانا ەمەس، ءوزىنىڭ دە ادەمى ەكەنىن ەرتە سەزىپ ەدى-اۋ بۇل. سول ادەمىلىكتەن نە پايدا كوردى؟! قىز بولىپ بوي تۇزەي باستاعان شاقتارىندا قانشا ساندەنسە دە، ءۇستى باستارىن كوڭىلىڭدەگىدەي رەتكە كەلتىرە الماي اۋرەگە تۇسەتىن كەيبىر قۇربىلارى مۇنىڭ، قارشاداي كەزىنەن-اق جۇتىنىپ تۇرعان بەينەسىنە قىزىعاتىندارىن ەش جاسىرمادى. دەنە ءبىتىمى قولمەن قۇيعانداي جىپ-جيناقى. شىبىقتاي بۇرالعان دەيتىندەر وسىنداي-اق شىعار. سۇڭعاق بويلى، جاسى وتىزدان اسسا دا، اققۇبا اشىق ءجۇزى قاپ-قارا كوزدەرىنە اسەم ۇيلەسىپ، ءالى دە كورگەن جاندى ءۇيىرىپ تۇراتىنىن جاقسى سەزىنەدى. ءبىراق امال نە، ودان تاپقان ولجاسى شامالى-اق...
بۇگىن دەمالىسى. ەرتەرەك تۇرعان ول تاڭ اتپاي جاتىپ قايداعى ءبىر كوڭىلسىز ويلاردىڭ مەڭدەي باستاعانىن سەزىنسە دە، داعدىسىنان جاڭىلعىسى كەلمەدى. الدىمەن اكەسىنىڭ كىرلەگەن كيىمدەرىن سۋعا سالىپ، قويدى. ەكى بولمەنىڭ ءىشىن جارقىراتا جۋىپ، توسەنىشتەردى قاعىپ-سىلكىدى. سودان سوڭ شاي قامداي باستاعان.
شەشەڭ تۇسىمە ەنىپ ءجۇر. ماعان بىردەڭەنى "قىزىڭا ايتساڭشى، ايت" دەپ بولمايدى. قاراعىم-اۋ، مەن ساعان نەنى ايتۋىم كەرەك ەدى؟! — اكەسى بۋى بۇرقىراعان كەسەنى الدىنا الا بەرىپ، بۇعان سۇراۋمەن قينالا قارادى.
ءزۇبايرا قىزارىپ كەتكەن.
— قايدان بىلەيىن. ءوزىڭىز ءبىر نارسە ايتقىڭىز كەلىپ جۇرمەسەڭىز، — دەدى دە، ءۇنسىز وتىرىپ قالدى.
— وسى ۇيگە مەنىمەن بىرگە فاشەسپەن سوعىساتىن كۇشىكتايدىڭ ۇلىمىن دەپ كەلىپ جۇرەتىن جىگىت قايدا؟ — دەگەن اكەسى كەنەت بۇرىنعى اڭگىمەسىن قويا قويىپ.
ءزۇبايرا تاعى قىزاردى.
— وسىندا دەيدى عوي.
— جۇمىسىم سەنىمەن ءبىر جەردە دەمەپ پە ەدى؟
— ءيا، اكە. ءبىر جەردە ەدى بۇرىن. كەيىننەن اۋىسىپ كەتتى. ءقازىر جاڭا كەن ورنى اشىلعان باسقارمادا.
— "قالامقاستا" ما؟
ءزۇبايرا باسىن يزەدى.
— ە-ە. اكەسى ءولىپ قالدى عوي، مارقۇم. شەشەسى ءالى ءتىرى مە ەكەن؟
قىزى بەتىنە ۇركە قاراعان. مىنا تەرگەۋدىڭ سوڭى جاقسىلىققا سوقسا جارار ەدى دەيتىندەي.
— شەشەسى ءتىرى مە ەكەن دەيمىن؟!
— بار شىعار.
— ايەلى، بالاسى بار دەيدى عوي ءوزىنىڭ؟!...
— كۇشىكتاي، مارقۇم، جاقسى ادام ەدى. بىرگە ءجۇرىپ وت كەشىپ ەدىك.
— اكەسى مازاسىزدانا ءتۇسىپ، شىنتاعىنداعى جاستىعىن كوتەرە تۇرەگەلىپ وتىردى. الدەنەگە دەمالىسى جيىلەپ، كومەيىنە تىعىلعان اشۋ بارىن ۇقتىرا، تىزەلەرىن ۋقالادى.
— اكە! سىزگە نە بولدى؟! تىنىشتالىڭىزشى! — مۇنداي اشۋلانۋدىڭ سوڭى نەگە اپارىپ سوعاتىنىن جاقسى بىلەتىن قىزى شىن قورقايىن دەدى. — نە ايتقالى وتىرسىز، اكە، قويىڭىزشى!
— بىلەمىن، قىزىم. مەن ءبارىن دە بىلەمىن. ول يت سەنى الداپ كەتتى عوي. قۇلىنىم-اۋ، قالاي الداندىڭ؟! قۇلىنىم-ay... — ەكى كوزىن جاس جۋا ەڭكىلدەگەن اكەنىڭ سول ءبىر ءمۇساپىر حالىنە جانى اۋىرا، بۇل دا قولدارىمەن بەتىن باسا بەردى...
* * *
ءوزى ىستەيتىن مۇناي-گاز ءوندىرۋ باسقارماسىنا سايران العاش جۇمىسقا كەلگەندە ءزۇبايرا ىشتەي قاتتى قوبالجىعان. ءبىر كەزدە وزىمەن ءبىر مەكتەپتە وقىعان تولقىندى قارا شاشتى، ۇزىن جىگىت بۇعان بالا كەزدەن-اق ۇنايتىن. كوز تارتارلىق بولىپ ەرجەتىپ، اينالاسىنداعى قاتار قۇربىلارى اراسىنان اجارىمەن دە، سۇيەكتىلىگىمەن دە ەرتەرەك ەرەكشەلەنگەن جاس ەمەس-تىن. ءتۇرلى مەرەكەلەرگە وراي وتەتىن مەكتەپتەگى بي كەشتەرىندە جۇرەگى لۇپىلدەي ءجۇرىپ تالاي رەت بيلەگەندەرى دە ەسىندە. مۇمكىن ونىڭ سوڭى بالاۋسا ماحابباتقا دا ۇلاسار ەدى...
سول جىلى سايران بۇلارعا دەنە تاربيەسىنەن بەرەتىن ءمۇعالىم بولىپ كەلدى. الدىندا عانا پەنسياعا كەتكەن، وزدەرىنە ءتورت جىل بويىنا كلاسس جەتەكشىسى بولعان اپايلارىنىڭ ورنىن دا سول باستى. سپورتپەن دە شۇعىلداناتىن، مۋزىكادان دا حابارى مول ءار نارسەگە يكەمدى جاس جىگىت كلاسس بالالارىن بىردەن ءۇيىرىپ اكەتتى. كەلگەن كۇننەن-اق كوپ جۇلدىزدىڭ ورتاسىندا جارقىراعان شولپانداي كوزگە تۇسەتىن ءزۇبايرا كوزدەرىمەن ونىڭ كوزدەرى دە ۇشىراسىپ قالا بەرەتىن. العاشىندا قىز بەتىنە قىزىل جۇگىرىپ قانا جانارىن اۋدارىپ اكەتىپ جۇرسە دە، سول ءبىر قاراستاردىڭ جانعا جايلى شۋاعى بار ەكەنىن سەزگەن. ءبىراق سودان قاشىپ قۇتىلۋدى ويلاماپتى. ايتقانى — زاڭ، لەبىزى — بۇيرىق كلاسس جەتەكشىنىڭ حاقىسى دا قايمىقتىرا بەردى مە، كىم ءبىلسىن... كەلە-كەلە العاشقى بەيكۇنا قاراستاردىڭ ەكەۋارا قۇپيا سىرعا اينالىپ بارا جاتقانىن ءبىر-اق اڭعارعان. بالالىعى ما، السىزدىگى مە، ايتسە دە توتەننەن كەلگەن تەگەۋرىندى جۇمباق سەزىمگە تويتارىس بەرە الماعانداي كورىندى.
وقۋ جىلى اياقتالماي-اق مەكتەپتە شۋ شىقتى. ءمۇعالىم مەن وقۋشى اراسىنداعى "ماحاببات" بۇكىل ايماققا ايگىلەندى. انشەيىندە قىزدارعا كەلگەن بۇكىل حاتتى تەكسەرىپ، ەكى وقۋشى بىر-بىرىنە كۇلە قاراسا دا، الدەنەگە جورامالداپ، سودان ءبىر استار ىزدەپ تۇراتىن، نە پالەنىڭ ءبارىن دە قىزداردىڭ باسىنا ۇيىپ-توگۋگە ءازىر، قازاق ءتىلى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى بۇل جولى تىپتەن ورلەپ كەتكەن. ءزۇبايرانى "اقپىن" دەپ شىرىلداعانىنا قاراماي، ديرەكتوردىڭ الدىنان ءبىر-اق شىعاردى. توعىزىنشى كلاستىڭ جەتەكشىسى پەدسوۆەتكە ءتۇستى. ودان مەكتەپتەن قۋىلدى. ءسويتىپ ءبارى دە تىنعان سياقتى كورىنگەن. ءبىراق ءزۇبايرانىڭ باسىنا بايلانعان جامان اتاق ومىرلىك سەرىگىنە اينالىپ بارا جاتتى. ەندى سايران وزىنەن اسپانداعى ايدان دا الىس ەكەنىن بىردەن-اق ءتۇسىندى. ءتۇسىندى دا ۇمىتقىسى كەلدى. ءومىر دەگەن قىزىق قوي، ارادا ون جىل وتكەندە سوناۋ ءبىر "جامان اتىمەن" سول كۇيى وتىرىپ قالعان ءزۇبايرا ونىمەن قايتا جولىقتى. جولىقتى دا، قوبالجىدى. مەكتەپكە بارعان ۇلى، ارشىعان جۇمىرتقاداي كەلىنشەگى بار ەكەنىن بىلسە دە، سونى عانا ارماندادى. ءبىر رەت سۇرىنە جازداعانى ءۇشىن عانا وكسۋگە اينالعان ءومىرىنىڭ بار ولقىسى سونىمەن عانا ءوزىنىڭ پاكتىگىن دالەلدەسە، بۇعان مىسقىلداي قاراپ، مازاققا اينالدىرعىسى كەلگەن تالايلاردا كەتكەن ەسەسى قايتاتىنداي قۇشتارلاندى.
ءسويتىپ جۇرگەندە بۇلارمەن جۇمىستاس قاتارداعى ءبىر مۇنايشىنىڭ ەلۋ جىلدىق تويى كەلىپ قالدى. مۇنداي تويلاردى قالادان اۋلاقتاۋ سالىنعان دەمالىس قالاشىعىندا، كوك تەڭىزدىڭ جاعاسىندا وتكىزۋ داستۇرگە ەنىپ كەلە جاتقان. بۇل جولى دا سولاي ەتۋگە ۇيعارىلدى. الدەنەنى سەزگەندەي ءزۇبايرا دا سول كۇندى اسىعا كۇتتى. قاپىسىز دايىندالدى. كەسۋگە قيماي، جەلكەسىنە تۇيە سالىپ جۇرگەن، نە ءارى ەمەس، نە بەرى ەمەس ءبىر تۇتام بۇرىمىن ويلانباستان جوق قىلدى. كۇلتەلەنە ءتۇسىپ، الما مويىندى قىتىقتاعان قىسقا شاش سۇيكىمدى جىلتىراپ، نازىك وڭىنە ۇيلەسە كەتكەن. وتىزداعى ەمەس، ون توعىزداعى قىزداي ۇلبىرەگەن، ءمۇسىنى كوز تارتقان ول سول كۇنى كىمنىڭ دە بولسا كوزىن سۇرىندىرگەندەي ەدى. وزدەرى "سۋ تريكوتين" دەپ ازىلدەي اتايتىن ماتادان تىگىلگەن، سول كەزدەگى ەڭ ءساندى كويلەكتىڭ ۇشكىلدەي ويىلعان ومىراۋىنان جارقىراي كورىنگەن ارشىن ءتوس، اقسارى جۇقا وڭىندەگى قيىلعان قارا قاس پەن ۇلبىرەگەن گۇل ەرىن، ەكى بەتتىڭ ۇشىندا ويناعان القىزىل بوياۋ بۇرىن بايقالماعان اسەرلىلىكپەن قۇلپىرا كوز تارتادى.
ءاپ دەگەننەن-اق مۇنى بيگە شاقىرۋشىلار كوبەيىپ كەتكەن. بىرنەشەۋىن كەرى قايتارىپ بارىپ، ورتاعا كەربەزدەنە شىقتى. ءقازىر دە ءبىرقالىپتى بايسالدى قالپى. سول مىنەزىنەن قايمىعىپ، اشىق ازىلدەي المايتىنداردىڭ كوبىنىڭ سىرتىنان تەسىلەتىن جىمىسقى كوزقاراستارىن ايتپاي-اق سەزەتىن ءزۇبايرا، ەشقايسىسىنا دا ءىلتيپات جاساپ تۇر-اۋ دەپ كوڭىل بولگەن جوق. ستولدىڭ الىس بۇرىشىندا ۇستى-ۇستىنە تەمەكى سورىپ، الدەنەگە ويلانا تۇسكەن سايراندى كوردى.
انە، ءبىر كەزدە ول دا ورنىنان تۇردى-اۋ. كوستيۋمىن تۇيمەلەنىپ، ەزۋىندەگى تەمەكىسىن الىپ ءسوندىردى. ءسويتتى دە بيلەۋشىلەرگە قارسى بەتتەدى. الدەقانداي ءبىر ىشكى سەزىم قۋاتىمەن ءزۇبايرا ونىڭ وزىنە كەلە جاتقانىن بىردەن-اق سەزدى.
— بيلەيمىز بە؟
قىز وسى ءسوزدى عانا ەستىگەن... ودان كەيىنگىنىڭ ءبارى دە تۇمان ىشىڭدەگىدەي بۇلدىر...
ۇيىنە ەرتەڭىنە تاڭ اتا ورالعان ول تۇياق سەرىپپەستەن ۇيىقتاپ، ابدەن تىنىعىپ العاننان كەيىن ۇزاق ۋاقىت مەڭ-زەڭ كۇيدە وتىرىپ، ءبارىن دە ەگجەي-تەگجەيلى ەسىنە تۇسىرۋگە تىرىستى. سونان سوڭ عانا يىعىنان ءبىر اۋىر جۇك تۇسكەندەي سەزىنىپ، جانى جادىراي باستاعان.
ارادا ءبىراز كۇن وتكەن سوڭ، ءزۇبايرا اكەسىن ساناتورييگە شىعارىپ سالدى. ۇيدە جالعىز قالعان قىز ءوزىن ەندى شىنداپ يەكتەي باستاعان جىگىتتى ءبىر كۇنى ۇيىنە شاقىردى.
— سەن مەنى كەشىر، ءزۇبايرا. — سايراننىڭ بۇل ءسوزىنىڭ ءمانىسىن كۇڭگىرتتەۋ عانا اڭداسا دا، سىر بەرگىسى كەلمەي، قارسى سۇراق قويدى.
— نە ءۇشىن؟
— ادام تاعدىرىمەن ويناعانداردىڭ قاتارىندا جۇرگەندىگىم ءۇشىن. سەنىڭ سوڭىڭنان ەرگەن ءسوزدىڭ بۇكىل ومىرىڭە تاڭبا سالارىن ويلاماعانىم ءۇشىن...
ءزۇبايرا جەڭىل كۇرسىندى. ءبىراق كوكىرەگى بۇرىنعىسىنان ەركىن تىنىستايتىن سياقتى.
— ويلاعاندا نە ىستەيسىڭ؟ بارىنە دە ءوزىم كىنالىمىن. سوزگە تيەك بەرگەن ءوزىم ەمەس پە؟!
— جوق، ءزۇبايرا، سوڭىنا ءسوز ەرتپەي ءجۇرىپ-اق ابىرويسىز قالاتىندار بار عوي. سەنىڭ جاعدايىڭ كەرىسىنشە بولىپ شىقسا، مەنىڭ جانىم قالاي اۋىرمايدى. ەح! — ول الدەكىمگە كەكتەنە سويلەپ، ورنىنان تۇرىپ كەتتى. كەنەت مۇنىڭ جانىنا جەتىپ كەلگەن.
— سەنەن بىردەڭە سۇراۋعا بولا ما؟
— سۇرا.
— وتكەندەگى توي ەسىڭدە مە؟ سەن سوندا مەنىڭ كوزىمە تۇسۋگە سونشالىقتى قۇشتار بولعان سەكىلدى كورىنەسىڭ ماعان. راس پا؟
— ءيا.
— نەگە؟
— نەگە ەكەنىن سەن بىلەسىڭ.
— كىناسىز ەكەنىڭدى دالەلدەۋ ءۇشىن عوي؟
— ال ەندى نە كۇتەسىڭ؟
— ەشتەڭە دە. سەنى شاقىرعانىم دا سول ەشتەڭە كۇتپەيتىنىمدى ءتۇسىندىرۋ عانا. سول ءۇشىن اقىماق كورۋىڭ دە مۇمكىن. كىناسىز ەكەنىن ماعان ەمەس، باسقا ءبىر باسى بوس بىرەۋگە دالەلدەپ، سوعان نەگە شىعىپ المايدى دەيتىن دە شىعارسىڭ. جۇرەگىمنىڭ قالاعانى اۋەلدەن ءبىر سەن ەكەنسىڭ. سەنسەڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن وزگە ەش جانعا ءىشىم جىلىعان ەمەس. ءبارى دە مەنى ىشتەي تالكەك ەتىپ، مازاقتاۋعا دايىن تۇراتىنداي كورىنەدى. سول سەبەپتى دە، مىنە، ءالى جالعىزبىن. — قىز كوزىنە مولتىلدەپ جاس كەلىپ، تەرىس اينالدى. سالدەن كەيىن بوساڭسىعان كوڭىلىن باسىپ، سالماقپەن ءسوزىن جالعاستىردى.
— سايران، مەن وسەكتىڭ قۇربانىمىن عوي. ومىردەن وپىق جەگەن بەيشارا ەمەس ەكەنىمدى تىم قۇرىسا ءبىر ادامنىڭ، سەنىڭ بىلگەنىڭدى قالاپ ەدىم. كوزدەگەنىمە جەتتىم دەپ تۇرمىن. ال بۇدان بىلاي مەنى مازالاماسسىڭ. ەندى سەميا بۇزعان جەكسۇرىن اتانعىم كەلمەيدى. مەنى سىيلاساڭ، ءسويت. ەندى ىزدەمە.
بۇدان ءارى ايالداۋعا حاقىسى جوق ەكەنىن سايران دا ءتۇسىندى. كەيىننەن حال-جاعداي بىلۋگە كەلدىم دەپ بىر-ەكى رەت كىرىپ شىققانى بار، ءبىراق جاي عانا دوستىق قارىم-قاتىناس جاساۋدىڭ وڭاي ەمەسى بىلىنگەن سوڭ ەكەۋى دە مۇنداي كەزدەسۋدەن تارتىنا باستادى. كوپ ۇزاماي سايراننىڭ جۇمىسى دا باسقا جەرگە اۋىسىپ، ارالارى مۇلدە الشاقتاعان. ول ءتىپتى مۇنىڭ ەكىقابات بولىپ قالعانىنان دا، بالاسىن بالالار ۇيىنە بەرىپ كەلگەنىنەن دە بەيحابار. ءىشى بىلىنە باستاسىمەن وكپە اۋرۋىنا شالدىعىپ، الدەنەشە ايعا ەمدەلۋگە كەتتىم دەپ، قالادان تايىپ تۇرعان مۇنىڭ جاعدايىن العاشىندا بىرەۋ سەزسە، بىرەۋ سەزبەگەن. ءبىراق جۇرتتان سىر جاسىرۋ مۇمكىن بە؟! نەكەسىز تۋعان بالادان اينالاسىنداعىلاردىڭ ءبارى دە حاباردار ەمەستىگىنە ءزۇبايرانىڭ ءوزى دە سەنبەيدى. ونىسىنان سونشالىقتى قىسىلىپ تا جۇرگەن جايى جوق سەكىلدى. ءتىپتى سوڭعى كەزدەرى نارەستەسى جاتسا-تۇرسا ەسىنەن شىقپاي، ءوزىن ىزدەپ جىلاپ جاتقانداي الاڭدايتىندى شىعاردى. ساعىنا ما-اۋ...
* * *
— اكە، مەن ەشكىمگە الدانعان جوقپىن، — دەگەن قىزى، ەكەۋى ءبىراز جىلاپ، قام كوڭىلدەرىن سەرگىتىپ العان سوڭ. — الداناتىن جاستان كەتتىم عوي...
— اينالايىن، وسى مەنى ۇلدىڭ قولىنا جىبەر دە، باعىڭدى بايلاماي، بىرەۋگە تۇرمىسقا شىعىپ كەت دەگەلى قاشان؟! شەشەڭ مارقۇم ماعان سونى ايت دەپ جۇرگەن شىعار. مەن ايتپاي ءجۇرمىن بە ونى؟! — اكەسىنىڭ كوڭىلى تاعى بوساي باستاعانىن كورىپ ونى جۇباتۋعا اسىقتى.
— مەن ءسىزدى تاستاپ ەش جاققا دا كەتپەيمىن. باعىڭدى بايلاما دەيسىز، كىم ءبىلىپتى سول باقتىڭ قاي جاقتا ەكەنىن. مەن ءۇشىن مازالانباڭىز، اكە. مۇمكىن ءوزىمنىڭ سىزگە كومەگىم تيگەنىن باقىت سانايتىن شىعارمىن مەن. كەلىننىڭ قولىنا بارعاندا كۇيىڭىز قالاي بولارىنا كوزىڭىز جەتە مە؟ ودان دا سىزگە بىردەڭە ايتايىنشى، اكە. تىڭداڭىزشى... — ايتسام با، ايتپاسام با دەگەندەي، كىدىرە تۇسكەن قىزىنىڭ ءجۇزى تاعى دا قىزارىپ بارا جاتقانى اڭعارىلدى.
— ءيا؟ — كوزىنە ۇيىرىلە بەرگەن جاستى قولىمەن ءبىر ءىلىپ تاستاپ، سوزگە قۇلاق ءتۇردى.
— اكە، نەمەرە اكەلىپ بەرەيىن بە؟ ەكەۋمىزگە دە الدانىش...
— ا؟! ول قايدا؟!
— ءبىر جەردە.
اكە ءسوز استارىن تۇسىنگەن. ءۇنسىز وتىرىپ قالدى. كەنەت داستارقاننىڭ ءبىر شەتىنەن ءوزىنىڭ ءزۇبىشى سەكىلدى سۇپ-سۇيكىمدى اپپاق بالا بۇعان قاراي تالپىنعانداي كورىنىپ كەتتى. سول ءبىر ەلەسپەن بىرگە مۇنىڭ جۇپىنى بولمەسىنىڭ ءىشى دە ساۋلەلەنىپ بارا جاتقانداي جۇرەگى ەلجىرەگەن سول قىزىنا جىلامسىراي بۇرىلعان. جاۋاپ كۇتكەن كۇيى جاۋدىراپ قانا وتىرىپ قالعان.
ءزۇبايرا ءبىر كەزدە اكەسىنىڭ سوزىلا ءتۇسىپ، دارمەنسىز تىراعان قولدارىن كوردى. ولار بەينە وزىنە وڭ ساپار دەگەندەي، جۇرەگى الىپ-ۇشىپ ورنىنان كوتەرىلە بەردى...
You Might Also Like
-
نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ باس مەملەكەتتىك سانيتار دارىگەرىنىڭ ورىنباسارى جاننا پرالييەۆا ەلورداداعى كوروناۆيرۋسقا قاتىستى جاعدايدى باياندادى.
-
اقىندىق، جازۋشىلىق — بۇل "كوش جۇرە تۇزەلەدىمەن" ءوزىڭدى جۇباتىپ، ولپى-سولپى تۇسىڭدى، كەرۋەن باسىن تارتپاستان، مەڭگەرە قويار ءىس ەمەس. ول ادامعا تۋا بىتەتىن قابىلەت، تالانت. ولار ۇلكەن ...
