رۇقسات قاعاز
كامشات زاۆود ديرەكتورىنىڭ قابىلداۋ بولمەسىندە ۇزاق وتىردى. ىشتە ءوتىپ جاتقان جينالىس وعان ۇشى-قيىرسىز، ءتىپتى بۇگىن بىتپەيتىندەي كورىندى. جازۋ ماشينكاسىن تىنىمسىز تىقىلداتقان حاتشى قىزدىڭ كوزىن الا بەرىپ، ىشىنە جينالعان ىستىق دەمىن ءبىر شىعارىپ قويادى. سويتەدى دە قايتادان وتىرادى سارعايىپ. ءبىرازدان كەيىن بۇعان دا ازداپ بويى ۇيرەنەيىن دەدى. ءبىراق ماناعى ءبىر ورەكپىگەن قوبالجۋى ءبارىبىر باسىلاتىن ەمەس. نەگە سونشالىقتى دەگبىرسىزدەنەدى؟! جۇرەگى نەگە سونشا ورەكپيدى؟! بۇرىن-سوڭدى مۇنداي ۇلكەن ادامنىڭ الدىنا كىرىپ كورمەگەندىكتەن بە؟! سولاي شىعار-اۋ؟ شاماسى. ءالى مەكتەپ قابىرعاسىنان دا شىعىپ ۇلگەرگەن جوق. انا الاقانىنىڭ جىلۋىنان وزگە نە كوردى!؟ الدە جاسى ون سەگىزگە تولىپ، وڭ-سولىن ايىرا باستاعان شاعىندا ءوزىنىڭ تۋعان اكەسىمەن العاش رەت جۇزدەسكەلى وتىرعاندىقتان با ەكەن؟!
ول ءالى دە ۇزاق كۇتتى. كوكىرەگىن كەرنەگەن اۋىر سەزىم ءسال-سال ىدىراپ، كوڭىلى ەندى شىن ورنىنا تۇسە باستاعان سياقتاندى. وسى ساپارعا العاش جينالارداعى باتىلدىقتى دا قايتادان تۇيسىنگەن. سوندا عانا ول ءوز ۇستىندەگى جۇپىنى شىت كويلەك پەن جايپاق وكشەلى كونەلەۋ ءتۋفليدىڭ مىناۋ كەڭ دە جارىق، باي جابدىقتى بولمەدەگى سالتاناتقا ۇيلەسپەيتىنىن سەزىندى. ءتىپتى اينەكتەرى جارق-جۇرق ەتكەن بيىك تەرەزەلەردىڭ ءوزى مۇنىڭ قوراشتىعىن اشكەرەلەي تۇسەيىن دەگەندەي ەڭسەلەنىپ كەتىپتى. تورگى بولمە ەسىگىنىڭ استىمەن جورعالاپ، بەلگىسىز جاققا ءسىڭىپ جوعالعان ورنەكتى كىلەمشە دە مۇنىڭ سيرەك كورەتىن نارسەسى...
كامشات كەنەت سالتاناتىندا ءبىر ءمىنى جوق ۇلكەن بولمەنىڭ بۇرىشىندا شۇيكەدەي بولىپ قانا وتىرعان ءوزىن كورىپ، سەلك ەتە ءتۇستى. بايقاماي كوزى ءتۇسىپ كەتكەن قارسى بەتتەگى شار اينادان بەتىن تەز بۇرىپ اكەتتى دە، ەندى ول جاققا قاراماۋعا بەكىندى...
وسى مەزەتتە وعان اكەسىمەن اراسى ءسات سايىن الشاقتاپ بارا جاتقان سەكىلدەندى. ءبىر قىزىعى، بۇعان ءوزى سونشالىقتى قاپالانا دا قويعان جوق "مەن ونىمەن ءتىل تابىسايىن دەپ كەلىپ وتىرعان جوقپىن عوي". ول ءوزىن وسىلاي جۇباتىپ قويدى. وسى ويمەن عانا كوڭىلىن دەمدەگەندەي. سالدەن كەيىن حاتشى قىزدىڭ ەلەكتر ماشينكا ۇستىندە ويناعان ساۋساقتارىن قىزىقتاپ كەتكەن...
ءبىر كەزدە الدەقايدان قوڭىراۋ بەز-بەز ەتتى. ساۋساقتارى ماشينكا ۇستىندە تىنىمسىز اسەم بيلەپ وتىرعان حاتشى قىز ءبارىن تاستاي سالىپ، توردەگى ۇلكەن ەسىككە قاراي اسىعىس بەت الدى. سالدەن سوڭ قولىنا الدەبىر قاعازداردى ۇستاپ، قايتادان شىعا كەلدى دە، دەرەۋ قوڭىراۋ شالۋعا كىرىستى. ەندى ءبىر ساتتە كامشات "ماشينا" دەگەن ءسوزدى ەستىپ قالعان. سول-اق ەكەن ءوزىنىڭ نەشە ايدان بەرگى بۇكىل تولعانىسى، ءوزى ءوز بولعالى قابىلداعان شەشىمى، باسقا وبلىستان شارشاپ-شالدىعىپ ارەڭ جەتكەندىگى — ءبارى-بارى بەكەر كەتەتىندەي كورىنىپ، مازاسىزدانىپ كەتتى. مۇنىڭ اياق استىنان ماڭعىستاۋدان سوناۋ قيىر شەتكە قانداي سەبەپپەن ساپار شەككەنىنە تۇسىنبەي، اڭ-تاڭ بولعان اناسىنىڭ كەيپى كوز الدىنا ەلەستەپ ءوتتى. ال بىرنەشە كۇننەن كەيىنگى سوڭعى ەمتيحان شە؟!
كامشات ءوز شارۋاسىنىڭ ءقازىر بىتپەسە، ەشقاشان دا بىتپەيتىندىگىن جاقسى ءتۇسىندى. ويتكەنى جۇمىس كۇنى اياقتالۋعا جاقىن. ال مۇنىڭ ەنشىسىندەگى الدا تۇرعان ەكى كۇن — دەمالىس.
الدىمەن قانداي امال ويلاپ تابارىن بىلمەي، شيىرشىق اتقان وي تولقىنى اسەرىمەن ورنىنان تۇرىپ كەتتى. موينىنا اسىپ العان ۇزىن باۋلى قىزىل سومكەسىن بۇلعاقتاتىپ، ارلى-بەرلى ءجۇرىپ الدى. حاتشى قىز ماشينكاسىن قويا سالىپ، بىر-ەكى رەت الايىڭقىراپ قاراپ ەدى، ءوز ويىمەن اۋرە كامشات ونى ءتىپتى بايقاعان دا جوق. مىنە، ىشتەگى كىسىلەر دە بىرتىندەپ شىعا باستادى. بىرەۋ... ەكەۋ...ۇشەۋ...ون ءبىر...جيىرما...جيىرما ءۇش...جيىرما سەگىز...ۋھ! ءبىتتى-اۋ، ايتەۋىر! وسى مەزەت مۇنىڭ تورگى كابينەتكە وقتالعانىن بايقاپ قالعان حاتشى قىزدىڭ وتكىر داۋسى ساڭق ەتتى:
— مەن سىزگە مانا ەسكەرتتىم عوي. ول كىسىنىڭ ۋاقىتى جوق. جۇمىسىڭىز بولسا، دۇيسەنبى كۇنى كەلىڭىز...
كامشات ەندى بوگەلگەن جوق. حاتشى قىز وعان دۇيسەنبى كۇنى ەمەس، وسى ءدال ءقازىر كىرىپ قالىڭىز دەپ اسىقتىرىپ تۇرعانداي-اق جۇگىرە باسىپ ىشكە قويدى دا كەتتى.
— سالاماتسىز با؟
ۇستەلىنىڭ ءۇستىن جۇرە جيناستىرىپ، جۇمىس بولمەسىنەن شىعۋعا ىڭعايلانعان ۇزىن بويلى كوزىلدىرىكتى كىسى مۇنىڭ سالەمىن الا بەردى دە، قالت تۇرا قالدى. سونان سوڭ كوزىلدىرىگىن دۇرىستاپ قويىپ، ات شاپتىرىم كابينەتتىڭ ارعى بەتىنەن بەرى قاراتا اسىقپاي جاقىندادى. "تانىدى ما ەكەن؟!" — دەگەن وي جۇگىرىپ ءوتتى كامشاتتىڭ باسىنان.
— تورلەت، قىزىم. مەندە جۇمىسىڭ بار ما ەدى؟!
— "قايدان تانىسىن؟! وزدەرىنىڭ ءبىر جۇمىسشىسى دەپ تۇرعان شىعار. الدە جۇمىس ىزدەپ جۇرگەن بىرەۋ دەپ قالدى ما ەكەن؟!" كامشات ونىڭ سۇراعىنا ەش جاۋاپ قاتپاستان، بوساعاداعى جۇمساق ورىندىقتاردىڭ بىرەۋىنە دىبىسسىز وتىرا كەتتى. "ەندى نەگە تۇر ءوزى؟!" كوزىن المايدى. شىنىمەن-اق شىرامىتقانى ما؟!
ءبىراق..مەنى ەش ۋاقىتتا دا كورگەن جوق قوي! ماماما ۇقساۋى مۇمكىن ەمەس پە؟!" انە، اقىرى ول دا ءوزىنىڭ ورنىنا بارىپ وتىردى.
— مۇندا كەلشى، اينام. مىنە، مىنا جەرگە... — ول ءوزىنىڭ قارسىسىندا تۇرعان ورىندىقتى نۇسقادى.
— جوق، راحمەت. ماعان وسى جەر دە جارايدى. سىزدە ازعانتاي عانا شارۋام بولىپ كەلىپ ەم...
— ايتا عوي.
— مەن — عاليانىڭ قىزىمىن. اتىم — كامشات. — ەندى بۇعان نە دەر ەكەنسىڭ دەگەندەي، بوگەلە بەرگەن.
اناۋ ادامنىڭ تاعى دا ورنىنان تۇرىپ وزىنە قاراي كەلە جاتقانىن كوردى. كوردى دە، تومەن قارادى. ءوزىنىڭ "بالەنشەنىڭ بالاسىمىن" دەپ، اكەسىنىڭ ەمەس، شەشەسىنىڭ اتىن اتاپ وتىرعانىنا ول وسى ارادا تۇڭعىش رەت ىڭعايسىزدانعان. ۋىتىن بۇرىن سەزبەگەن وسى ءبىر سوزبەن عانا ءومىر بويى جات بولىپ كەلگەن، دۇنيەدەگى وسىناۋ ءبىر ەڭ قىمبات ادامىنىڭ الدىندا ءوزىنىڭ قوراشتىعىن، الدەقانداي ءبىر سىرت كوزدەن جاسىرىپ جۇرگەن كەمىستىگىن اشىپ قويعانداي، كومەيىنە الدەنە تىعىلا قالدى.
— ءوزىم دە سولاي-اۋ دەپ ويلاپ ەدىم. شەشەڭنەن اۋماي قالىپسىڭ...
ءدال جانىنان شىققان مىنا ءۇن كامشاتتى تەز شيراتىپ جىبەرگەن. السىزدىك مىنەز تانىتۋعا ونىڭ حاقىسى جوق بولاتىن. ولاي ەتۋ ءوزىن ەڭ باستىسى، اناسىن قورلاۋ دەپ ءتۇسىندى ول. كومەيىنە تىعىلعان وكسىكتى زورلانا جۇتىپ، تۋعان اكەسىنىڭ بەتىنە تۇڭعىش رەت جاقىننان تۋرا قاراعان.
— بيىل مەكتەپتى بىتىرەمىن. ەكى-ۇش كۇننەن كەيىن سوڭعى ەمتيحان. سوعان بايلانىستى... تەز-تەز سويلەي باستاعان كامشات كەنەت ءوزىنىڭ تاعى دا مازاسى كەتە باستاعانىن سەزدى. بويىن بەكىتىپ الۋ ءۇشىن بوگەلە بەرگەن، نازارى تاعى دا تومەن ءتۇسىپ كەتتى. كەنەت ... ونىڭ اسىعا باسىپ ورنىنا بەتتەگەنىن كوردى. ءجۇرىسى شىپ شيراق ماماسىنىڭ "ءجۇرىسىڭ اكەڭە تارتقان" دەيتىنىن ەسىنە الدى بۇل دا سەرگىپ.
— بيىل مەكتەپ بىتىرەمىن دەيسىڭ، ءا؟ نە، ماماڭ ادەيى ماعان جولىق دەگەن عوي.
— دۇرىس. وتە دۇرىس ىستەگەنسىڭ. كەلگەنىڭ جاقسى بولدى. ءقازىر... مەن ءقازىر... — ۇستەلىنىڭ سۋىرماسىنان الدەقانداي ءبىر قويىن كىتاپشانى الىپ شىعىپ، اكەسى الدەنەنى اسىعىس ىزدەستىرە باستادى. — ءوزىڭ قايسىسىن قالايسىڭ؟ كىم بولعىڭ كەلەدى؟ ۇيالما، قايدا بارعىڭ كەلسە دە ايت...
كامشات تۇسىنبەگەن، سۇراۋلى ءجۇزىن جوعارى كوتەردى.
— وقۋدى ايتام. قايسى وقۋعا بارعىڭ كەلەدى؟
— پوليتقا دەپ ءجۇرمىن...
— ءا... ءا... وندا ءتىپتى جاقسى بولدى. ونىڭ رەكتورىن مەن جاقسى تانيمىن. قاراشى، ءتىپتى ءساتىنىڭ كەلە قالۋىن. تۇسەتىنىڭە سەنە بەر. مەن ءتىپتى ءقازىر-اق... ءقازىر-اق قوڭىراۋ شالا قويايىن. ە، كوردىڭ بە، نومەرى دە ءجۇر، مىنە. — اكەسى سول بويدا تەلەفون تۇتقاسىنا ۇمتىلعان. ونىڭ اسىپ-ساسقان قيمىلىنا تاڭىرقاي قاراعان كامشات مىناۋ ادامنىڭ ءوز كەلىسىن نەمەنەگە جورىعانىن ەندى عانا تۇسىنە باستادى.
— ماعان... مەن ءۇشىن ەشكىمگە دە قوڭىراۋ شالۋدىڭ قاجەتى جوق. ەشقانداي دا رەكتورعا قوڭىراۋ شالماڭىز! — كامشات شىر-شىر ەتىپ، ورنىنان قالاي ۇشىپ تۇرا كەلگەنىن ءوزى دە اڭداماي قالدى.
— كەرەگى جوق؟! ەندى نەگە كەلدىڭ؟ الدە قارجى كەرەك پە؟
كامشات الدەقانداي ءبىر اششى نارسەنىڭ وزەگىن وڭدىرماي ءتىلىپ بارا جاتقانىن سەزدى. كوزىنە كەلىپ قالعان جاستى ارەڭ ىركىپ:
— جوق. بىزگە ەشتەڭە دە كەرەك ەمەس. كامەلەتتىك اتتەستات الاتىن كۇنىم جاقىن. ءالى پاسپورتىم دا جوق ولارعا ءسىزدىڭ ەمەس، مامامنىڭ فاميلياسىمەن جازىلعىم كەلىپ ەدى، — دەدى.
ءبىر مەزەت كابينەت ءىشىن قاپىسىز تىنىشتىق كەرنەدى. كامشات ءوزىن جاڭا عانا كورگەندەي تەسىلە قالعان قوس جانارعا تاعى دا ءبىر ارمانسىز قارادى. ءبىراق بۇل جولى كوڭىلى ابدەن ورنىققاندىعى ءبىلىنىپ، جايباراقات تۇر.
— رۇقسات قاعازعا كەلگەن ەكەنسىڭ عوي...
— ءيا، فاميليامدى وزگەرتۋ ءۇشىن ءسىزدىڭ كەلىسىمىڭىز كەرەك ەكەن.
— كەلىسەمىن... ارينە، كەلىسەمىن...
سالدەن سوڭ قىزىنىڭ قولىنا رۇقسات قاعازىن ۇستاتقان اكە اۋىر وي ۇستىندە وتىرىپ قالدى. ونىڭ كەنەت سالماقتانا تۇسكەن مۇڭلى كوزدەرى الدەبىر وكىنىش سازىن شەرتكەندەي. جۇرەگىن بەلگىسىز سەزىم وتى شارپىعانىمەن، كامشات بۇدان ءارى كابينەتتە قالۋدىڭ رەتىن تاپپادى. جۇمباق اكە ءوزىنىڭ جۇمباق ومىرىمەن، جۇمباق وتىرىسىمەن ۇلكەن ءساندى بولمە ىشىندە قالا بەردى. قولىنداعى ءبىر جاپىراق قاعاز ونىڭ تۋعان اكەسىمەن اراداعى سوڭعى بايلانىسىن دا ءۇزىپ كەتكەن. كومەيىنە تىعىلعان وكسىكتى شىعارىپ الماۋ ءۇشىن ۇزىن ءساندى ءدالىزدىڭ بويىمەن جۇگىرە باسىپ، كەتىپ بارا جاتقان وزىنە ماناعى كەربەز زامانداسىنىڭ تاڭدانا قاراپ قالعانىن دا بايقاعان جوق. تەك قانا ءزاۋلىم ءۇيدىڭ سوڭعى ەسىگىن سەرىپكەندە بارىپ، تۇنشىقتىرعان كوز جاسىنىڭ اعىتىلا جونەلگەنىن ءبىلدى.
بۇل كوز جاسى قىز كوڭىلىن تالاي رەت جاسىتقانىمەن، كەيدە بەلگىسىز، ءتاتتى ۇمىتتەرگە دە بوي ۇرعىزاتىن اكە بەينەسىن جوقتاپ، شىن قينالۋدان تۋعان ەدى. ويتكەنى ءوزى ىزدەپ كەلگەن رۇقسات قاعاز، ونى اكە دەۋ حاقىنان دا ءبىرجولاتا ايىرعان-دى.
You Might Also Like
-
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك پروبلەمالارىنىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىمەن (بقپعزي) بىرلەسە وتىرىپ، ۆيرۋسولوگ مامانداردى دايارلايتىن بولادى.
-
قالامىزدىڭ كىتاپ دۇكەندەرىنە جۋىردا "جازۋشى" باسپاسىنان جارىق كورگەن "جول ايىرىق" اتتى جىر كىتابى ءتۇستى. وعان رەسپۋبليكامىزدىڭ ءتورت اقىنىمەن بىرگە جەرلەسىمىز گۇلجاۋھار سەيىتجانو...
