وتباسى – اقىندار ولەڭىندە
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: وتباسى – اقىندار ولەڭىندە
تاربيە ساعاتىنىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: وتباسىنداعى قارىم — قاتىناس مادەنيەتى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، باقىتتى جانۇيانىڭ قانداي بولۋ كەرەكتىگىن كەڭىنەن ءتۇسىندىرۋ.
2) دامىتۋشىلىق: وتباسى، اسىرەسە اقىنداردىڭ ولەڭىندە كەڭىنەن ورىن الاتىنىن ۇعىندىرىپ، وقۋشىلاردىڭ باقىتتى جانۇياعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
3) تاربيەلىك: جانۇياداعى سىيلاستىققا، ادامگەرشىلىككە، يناباتتىلىققا، ىنتىماق پەن بىرلىككە، تاتۋلىق پەن ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ. ۇلكەندى ۇلگى، كىشىنى ماقتان ەتۋگە، وتباسىنىڭ بىرلىگىن ساقتاپ، جانۇيانىڭ ماقتانى بولۋعا تاربيەلەۋ.
تاربيە ساعاتىنىڭ ءادىسى: كەش
تاربيە ساعاتىنىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەت، بەينەتاسپا ت. ب.
ساباق بارىسى:
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
وقۋشىلاردى وتباسىنىڭ بىرلىگىن ساقتاپ، اتا — انانىڭ الدىنداعى پارىزىن وتەۋگە، جانۇياداعى سىيلاستىققا، ادامگەرشىلىككە، يناباتتىلىققا، تاتۋلىق پەن ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان «وتان – وتباسىنان باستالادى» اتالاتىن تاربيەلىك ءىس - شاراعا قوش كەلدىڭىزدەر!
ادامزات بەسىگىن تەربەتكەن ۇيا
ۇلگى – ونەگە باستاۋى
جاعىمدى قاسيەتتەرگە باۋليدى
وتباسى — ادامزات بەسىگىن تەربەتكەن ۇيا بولسا،
«بالانىڭ باس ۇستازى — اتا — اناسى».
بۇلار بالاعا وتباسىلىق ءومىردىڭ قىرى مەن سىرىن، تىلسىم دۇنيەنىڭ جۇمباقتارىن تانىتىپ، جاعىمدى قاسيەتتەرگە باۋليدى. سەبەبى، وتباسى — تانىم بەسىگى، وتباسى — ۇلگى — ونەگە باستاۋى. اتا — انانىڭ ۇيدەگى قارىم — قاتىناسى، كيىم كيىسى، مىنەز — قۇلقى ءبارى — ءبارى بالاعا ۇلگى. ويتكەنى، «قاراعايعا قاراپ تال وسەدى، جانۇياعا قاراپ بالا وسەدى»، «ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەدى». بالا وتباسىندا «اكەدەن – اقىل، انادان — مەيىر الادى». «اكە — اسقار تاۋ بولسا، انا — باۋىرىنداعى بۇلاق، ال بالا — جاعاسىنداعى قۇراق». وسى ءبىر ءۇش ءسوز اكە، انا، بالا — وتباسى وشاعىنىڭ ءۇش تاعانى ىسپەتتەس. بالا تاربيەسى — بەسىكتەن.
ەندەشە «باقىتتى وتباسى» دەگەن نە؟ وسىعان جاۋاپ ىزدەيىك. ونداي بولسا مىنا ءبىر بەينەروليككە كوڭىل اۋدارايىق.
«باقىتتى وتباسى» بەينەروليكتى كورسەتۋ.
سوندىقتان دا ءاربىر اتا — انا بالاسىنا كىشكەنتاي كۇنىنەن باستاپ ەڭبەكپەن تاپقان ناننىڭ ءتاتتى ەكەنىن ۇعىندىرىپ، بالانىڭ ارتىق قىلىعىن باقىلاۋعا الىپ، بوس ۋاقىتىنا نازار اۋدارىپ، بارلىق جاعدايدى جىلى سوزبەن ءتۇسىندىرىپ وتىرۋ كەرەك. وتباسىنىڭ ەڭ ماڭىزدى قىزمەتتەرىنىڭ ءبىرى – تاربيەلەۋشىلىك مىندەتى، ونى قوعامدىق تاربيەنىڭ ەڭ ءتيىمدى دەگەن جۇيەسى دە الماستىرا المايدى. ونىڭ نەگىزگىسى – بالانى ومىرگە كەلتىرۋ عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە وعان الەۋمەتتىك - مادەني ورتانىڭ قۇندىلىعىن قابىلداتتىرۋ، ۇلكەن ۇرپاقتىڭ تاربيەسىن جاس ۇرپاققا جەتكىزۋ، بويىنا ءسىڭىرتۋ، ياعني بالالارىن وزدەرىن قورشاعان ورتاعا جانە قوعامعا پايدالى ازامات ەتىپ ءوسىرۋ اكە - شەشەنىڭ ەڭ ماڭىزدى مىندەتى.
بالالاردىڭ ۇزدىكسىز دامۋى، شىعارماشىلىق قابىلەتىن ىسكە اسىرۋى وتباسىنان باستالادى. اكە - شەشە بالالارىنا جاقسى تاربيە بەرۋگە قوعام الدىندا جاۋاپكەر.
ونداي بولسا تومەندەگى «ارۋ انا» ءانى سىزدەرگە كوميسساروۆا ساعىنىشتىڭ ورىندالۋىندا ارنالادى.
كەيىنگى كەزدە قالىپتاسقان «ءبىلىم مەكتەپتەن باستالادى» — دەگەن كوزقاراس دۇرىس ەمەس. بۇل پروسەسس وتباسىنان باستالۋى كەرەك. ءبىزدىڭ ايتايىن دەپ وتىرعانىمىز، كىتاپقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، كىتاپ وقۋ ادەتى، كىتاپ وقۋدان الاتىن قاناعاتتانۋشىلىق جانە كىتاپسىز ءومىر سۇرە الماۋعا باۋلۋ – ناعىز «وتباسىلىق دۇنيە». قازىرگى اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ دامۋ، ينتەرنەتتىڭ ومىرىمىزدە جاپپاي كەڭ ءورىس الۋ كەزەڭىندە «مۇنىڭ قاجەتى نە؟» — دەگەن سۇراق تۋارى ءسوزسىز. وتە دامىعان مەملەكەتتەردىڭ بارلىعى دەرلىك بالالاردىڭ كىتاپ وقۋعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن تاربيەلەۋگە كوپ كوڭىل بولۋدە. ويتكەنى، تەك وقىرمان ورتاسى «ويشىل، سانالى» ورتا بولىپ تابىلادى. كىتاپ وقۋ — ءاربىر بالانىڭ بويىنداعى الەۋمەتتىك باعالى قاسيەتتەرىن دامىتىپ، جاعدايدى تۋرا باعالاي بىلەتىن، جىلدام جانە دۇرىس شەشىم قابىلدايتىن، ەركىن جازاتىن جانە سويلەيتىن، انىق تۇجىرىمداي الاتىن ادامدى قالىپتاستىرادى.
ولاي بولسا ءبىزدىڭ جازۋشىلارىمىز جازعان كوركەم ادەبيەتتەرگە كوز جۇگىرتىپ كورەيىك.
10 «ۆ» سىنىپ وقۋشىلارى اقىنداردىڭ ولەڭدەرىن وقيدى.
انام ماعان:- ۇلكەندى سىيلا،- دەگەن
انام ماعان: - ۇلكەندى سىيلا، — دەگەن،
سول ءسوز ماعان ىزگىلىك قۇيعان ەرەن.
ۇلكەندەردەن اۋىسقان كىشىلىكتى،
ۇلكەندەردىڭ وزىنە سىيعا بەرەم.
اتامنان قالعان مۇرا – ىزەتتىلىك،
ارىمدى سوعان قويعان كۇزەتتىرىپ.
ادالدىق – مەنىڭ ءسابي ايبارىم عوي،
ماڭدايىنان جۇرگەنى ءجۇز ءوپتىرىپ.
م. ماقاتايەۆ
اق مامام
ەركەلەسەم، كۇلىمدەيتىن،
ۇرىسقانى بىلىنبەيتىن.
ماڭدايىمنان يىسكەپ مەنىڭ،
«قۇلىنشاعىم، كۇنىم!» —
دەيتىن.
الەمدەگى اقىلدى ادام،
بارىنەن سول جاقىن ماعان!
ول جانىمدا جۇرسە، مەن دە
باتىرلارشا باتىلدانام.
جاماندىقتان ساقتاندىرىپ،
جاقسى ءىسىمدى ماقتان قىلىپ.
اق مامامدى مەن ءارقاشان
جۇرسەم دەيمىن شاتتاندىرىپ.
ف. وڭعارسىنوۆا
ولاردى وقي وتىرىپ تا وتباسىلىق تاربيە جايلى كوپتەگەن ماعلۇمات الامىز
بۇگىن بىزگە قوناققا جىگىتتەر كەلىپ وتىر. ولار سىزدەرگە «ءبىرتۇرلى جانۇيا» دەگەن كورىنىستى ۇسىنباقشى.
ال بالا دا ءوزىن ويلاندىراتىن ماسەلەنى اتا — انامەن اقىلداسىپ شەشۋ كەرەك، ارتىق قىلىقتىڭ اتا — اناعا اسەر ەتەتىنىن، اتا — انانىڭ بالاسىنا جاماندىق تىلەمەيتىنىن ۇمىتپاۋ كەرەك.
ءىۇ. سونىمەن قۇرمەتتى قوناقتار!
تاربيەلىك ءىس - شارامىزدىڭ باسىندا ايتىپ وتكەنىمىزدەي «باقىتتى جانۇيانىڭ» مودەلىن جاسايتىن ءسات تە كەلىپ جەتكەن سەكىلدى. سونىمەن، باقىتتى وتباسى بولۋدىڭ نەگىزگى شارتتارىنا نەنى جاتقىزار ەدىڭىزدەر؟
ءۇى. قوسىمشا ايتارىمىز، بالا تاربيەسىندە اتا — انانىڭ عانا ەمەس، ۇستازداردىڭ دا ءرولى زور. ەندەشە، قۇرمەتتى اتا - انالار! سىزدەردەن سۇرايتىنىمىز بالالارىڭىزدىڭ ۇستازدارىمەن، مەكتەپپەن ۇنەمى، ءجيى بايلانىس جاساۋلارىڭىزدى سۇرايمىز. سوندا عانا ءسىزدىڭ بالاڭىز تاربيەلى دە ءتارتىپتى بولىپ وسەدى.
سونىمەن مەن بۇگىنگى تاربيەلىك ءىس - شارامىزدى
اتا - انانىڭ ارمانى
قيپاقتايدى قيت ەتسە اناڭ، اكەڭ:
— قايتسەم عانا وسىنى ادام ەتەم؟
باسقالاردىڭ وسىنداي بالالارى،
تاپ وسىنداي جاڭعالاق، شالا ما ەكەن؟
ويىن ەمەس، وللاھي، بىزدىكىنىڭ
ەنجارلىعى – ەلدە جوق – الا بوتەن… دەپ اياقتاعىم كەلەدى.
الماتى قالاسى، الاتاۋ اۋدانى،
№151 جبب مەكتەپتىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
حۋدايبەردييەۆا زۋلفيا توحتار قىزى
تاربيە ساعاتىنىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: وتباسىنداعى قارىم — قاتىناس مادەنيەتى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، باقىتتى جانۇيانىڭ قانداي بولۋ كەرەكتىگىن كەڭىنەن ءتۇسىندىرۋ.
2) دامىتۋشىلىق: وتباسى، اسىرەسە اقىنداردىڭ ولەڭىندە كەڭىنەن ورىن الاتىنىن ۇعىندىرىپ، وقۋشىلاردىڭ باقىتتى جانۇياعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
3) تاربيەلىك: جانۇياداعى سىيلاستىققا، ادامگەرشىلىككە، يناباتتىلىققا، ىنتىماق پەن بىرلىككە، تاتۋلىق پەن ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ. ۇلكەندى ۇلگى، كىشىنى ماقتان ەتۋگە، وتباسىنىڭ بىرلىگىن ساقتاپ، جانۇيانىڭ ماقتانى بولۋعا تاربيەلەۋ.
تاربيە ساعاتىنىڭ ءادىسى: كەش
تاربيە ساعاتىنىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەت، بەينەتاسپا ت. ب.
ساباق بارىسى:
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
وقۋشىلاردى وتباسىنىڭ بىرلىگىن ساقتاپ، اتا — انانىڭ الدىنداعى پارىزىن وتەۋگە، جانۇياداعى سىيلاستىققا، ادامگەرشىلىككە، يناباتتىلىققا، تاتۋلىق پەن ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان «وتان – وتباسىنان باستالادى» اتالاتىن تاربيەلىك ءىس - شاراعا قوش كەلدىڭىزدەر!
ادامزات بەسىگىن تەربەتكەن ۇيا
ۇلگى – ونەگە باستاۋى
جاعىمدى قاسيەتتەرگە باۋليدى
وتباسى — ادامزات بەسىگىن تەربەتكەن ۇيا بولسا،
«بالانىڭ باس ۇستازى — اتا — اناسى».
بۇلار بالاعا وتباسىلىق ءومىردىڭ قىرى مەن سىرىن، تىلسىم دۇنيەنىڭ جۇمباقتارىن تانىتىپ، جاعىمدى قاسيەتتەرگە باۋليدى. سەبەبى، وتباسى — تانىم بەسىگى، وتباسى — ۇلگى — ونەگە باستاۋى. اتا — انانىڭ ۇيدەگى قارىم — قاتىناسى، كيىم كيىسى، مىنەز — قۇلقى ءبارى — ءبارى بالاعا ۇلگى. ويتكەنى، «قاراعايعا قاراپ تال وسەدى، جانۇياعا قاراپ بالا وسەدى»، «ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەدى». بالا وتباسىندا «اكەدەن – اقىل، انادان — مەيىر الادى». «اكە — اسقار تاۋ بولسا، انا — باۋىرىنداعى بۇلاق، ال بالا — جاعاسىنداعى قۇراق». وسى ءبىر ءۇش ءسوز اكە، انا، بالا — وتباسى وشاعىنىڭ ءۇش تاعانى ىسپەتتەس. بالا تاربيەسى — بەسىكتەن.
ەندەشە «باقىتتى وتباسى» دەگەن نە؟ وسىعان جاۋاپ ىزدەيىك. ونداي بولسا مىنا ءبىر بەينەروليككە كوڭىل اۋدارايىق.
«باقىتتى وتباسى» بەينەروليكتى كورسەتۋ.
سوندىقتان دا ءاربىر اتا — انا بالاسىنا كىشكەنتاي كۇنىنەن باستاپ ەڭبەكپەن تاپقان ناننىڭ ءتاتتى ەكەنىن ۇعىندىرىپ، بالانىڭ ارتىق قىلىعىن باقىلاۋعا الىپ، بوس ۋاقىتىنا نازار اۋدارىپ، بارلىق جاعدايدى جىلى سوزبەن ءتۇسىندىرىپ وتىرۋ كەرەك. وتباسىنىڭ ەڭ ماڭىزدى قىزمەتتەرىنىڭ ءبىرى – تاربيەلەۋشىلىك مىندەتى، ونى قوعامدىق تاربيەنىڭ ەڭ ءتيىمدى دەگەن جۇيەسى دە الماستىرا المايدى. ونىڭ نەگىزگىسى – بالانى ومىرگە كەلتىرۋ عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە وعان الەۋمەتتىك - مادەني ورتانىڭ قۇندىلىعىن قابىلداتتىرۋ، ۇلكەن ۇرپاقتىڭ تاربيەسىن جاس ۇرپاققا جەتكىزۋ، بويىنا ءسىڭىرتۋ، ياعني بالالارىن وزدەرىن قورشاعان ورتاعا جانە قوعامعا پايدالى ازامات ەتىپ ءوسىرۋ اكە - شەشەنىڭ ەڭ ماڭىزدى مىندەتى.
بالالاردىڭ ۇزدىكسىز دامۋى، شىعارماشىلىق قابىلەتىن ىسكە اسىرۋى وتباسىنان باستالادى. اكە - شەشە بالالارىنا جاقسى تاربيە بەرۋگە قوعام الدىندا جاۋاپكەر.
ونداي بولسا تومەندەگى «ارۋ انا» ءانى سىزدەرگە كوميسساروۆا ساعىنىشتىڭ ورىندالۋىندا ارنالادى.
كەيىنگى كەزدە قالىپتاسقان «ءبىلىم مەكتەپتەن باستالادى» — دەگەن كوزقاراس دۇرىس ەمەس. بۇل پروسەسس وتباسىنان باستالۋى كەرەك. ءبىزدىڭ ايتايىن دەپ وتىرعانىمىز، كىتاپقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، كىتاپ وقۋ ادەتى، كىتاپ وقۋدان الاتىن قاناعاتتانۋشىلىق جانە كىتاپسىز ءومىر سۇرە الماۋعا باۋلۋ – ناعىز «وتباسىلىق دۇنيە». قازىرگى اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ دامۋ، ينتەرنەتتىڭ ومىرىمىزدە جاپپاي كەڭ ءورىس الۋ كەزەڭىندە «مۇنىڭ قاجەتى نە؟» — دەگەن سۇراق تۋارى ءسوزسىز. وتە دامىعان مەملەكەتتەردىڭ بارلىعى دەرلىك بالالاردىڭ كىتاپ وقۋعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن تاربيەلەۋگە كوپ كوڭىل بولۋدە. ويتكەنى، تەك وقىرمان ورتاسى «ويشىل، سانالى» ورتا بولىپ تابىلادى. كىتاپ وقۋ — ءاربىر بالانىڭ بويىنداعى الەۋمەتتىك باعالى قاسيەتتەرىن دامىتىپ، جاعدايدى تۋرا باعالاي بىلەتىن، جىلدام جانە دۇرىس شەشىم قابىلدايتىن، ەركىن جازاتىن جانە سويلەيتىن، انىق تۇجىرىمداي الاتىن ادامدى قالىپتاستىرادى.
ولاي بولسا ءبىزدىڭ جازۋشىلارىمىز جازعان كوركەم ادەبيەتتەرگە كوز جۇگىرتىپ كورەيىك.
10 «ۆ» سىنىپ وقۋشىلارى اقىنداردىڭ ولەڭدەرىن وقيدى.
انام ماعان:- ۇلكەندى سىيلا،- دەگەن
انام ماعان: - ۇلكەندى سىيلا، — دەگەن،
سول ءسوز ماعان ىزگىلىك قۇيعان ەرەن.
ۇلكەندەردەن اۋىسقان كىشىلىكتى،
ۇلكەندەردىڭ وزىنە سىيعا بەرەم.
اتامنان قالعان مۇرا – ىزەتتىلىك،
ارىمدى سوعان قويعان كۇزەتتىرىپ.
ادالدىق – مەنىڭ ءسابي ايبارىم عوي،
ماڭدايىنان جۇرگەنى ءجۇز ءوپتىرىپ.
م. ماقاتايەۆ
اق مامام
ەركەلەسەم، كۇلىمدەيتىن،
ۇرىسقانى بىلىنبەيتىن.
ماڭدايىمنان يىسكەپ مەنىڭ،
«قۇلىنشاعىم، كۇنىم!» —
دەيتىن.
الەمدەگى اقىلدى ادام،
بارىنەن سول جاقىن ماعان!
ول جانىمدا جۇرسە، مەن دە
باتىرلارشا باتىلدانام.
جاماندىقتان ساقتاندىرىپ،
جاقسى ءىسىمدى ماقتان قىلىپ.
اق مامامدى مەن ءارقاشان
جۇرسەم دەيمىن شاتتاندىرىپ.
ف. وڭعارسىنوۆا
ولاردى وقي وتىرىپ تا وتباسىلىق تاربيە جايلى كوپتەگەن ماعلۇمات الامىز
بۇگىن بىزگە قوناققا جىگىتتەر كەلىپ وتىر. ولار سىزدەرگە «ءبىرتۇرلى جانۇيا» دەگەن كورىنىستى ۇسىنباقشى.
ال بالا دا ءوزىن ويلاندىراتىن ماسەلەنى اتا — انامەن اقىلداسىپ شەشۋ كەرەك، ارتىق قىلىقتىڭ اتا — اناعا اسەر ەتەتىنىن، اتا — انانىڭ بالاسىنا جاماندىق تىلەمەيتىنىن ۇمىتپاۋ كەرەك.
ءىۇ. سونىمەن قۇرمەتتى قوناقتار!
تاربيەلىك ءىس - شارامىزدىڭ باسىندا ايتىپ وتكەنىمىزدەي «باقىتتى جانۇيانىڭ» مودەلىن جاسايتىن ءسات تە كەلىپ جەتكەن سەكىلدى. سونىمەن، باقىتتى وتباسى بولۋدىڭ نەگىزگى شارتتارىنا نەنى جاتقىزار ەدىڭىزدەر؟
ءۇى. قوسىمشا ايتارىمىز، بالا تاربيەسىندە اتا — انانىڭ عانا ەمەس، ۇستازداردىڭ دا ءرولى زور. ەندەشە، قۇرمەتتى اتا - انالار! سىزدەردەن سۇرايتىنىمىز بالالارىڭىزدىڭ ۇستازدارىمەن، مەكتەپپەن ۇنەمى، ءجيى بايلانىس جاساۋلارىڭىزدى سۇرايمىز. سوندا عانا ءسىزدىڭ بالاڭىز تاربيەلى دە ءتارتىپتى بولىپ وسەدى.
سونىمەن مەن بۇگىنگى تاربيەلىك ءىس - شارامىزدى
اتا - انانىڭ ارمانى
قيپاقتايدى قيت ەتسە اناڭ، اكەڭ:
— قايتسەم عانا وسىنى ادام ەتەم؟
باسقالاردىڭ وسىنداي بالالارى،
تاپ وسىنداي جاڭعالاق، شالا ما ەكەن؟
ويىن ەمەس، وللاھي، بىزدىكىنىڭ
ەنجارلىعى – ەلدە جوق – الا بوتەن… دەپ اياقتاعىم كەلەدى.
الماتى قالاسى، الاتاۋ اۋدانى،
№151 جبب مەكتەپتىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
حۋدايبەردييەۆا زۋلفيا توحتار قىزى
You Might Also Like
-
ساباق تاقىرىبى: تەڭدەۋلەر جۇيەسىن شەشۋ. (9 - سىنىپ)
