وتباسى جانە جاستار
ساباق تاقىرىبى: وتباسى جانە جاستار
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىك ماقساتى: ق ر «نەكە جانە وتباسى» تۋرالى زاڭىنا سايكەس وتباسىنىڭ قۇقىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، وتباسى، نەكە، ازاماتتىق نەكە، تۋىستىق، مۇراگەرلىك ۇعىمدارىن تانىپ ءبىلۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وتباسى قاجەتتىگىن، ماڭىزدىلىعىن، نەكە قۇقىعى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: وتباسى مەن نەكە قۇقىقتىق ەرەجەلەرىنىڭ بۇزىلماۋىنا باعا بەرۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ
وقىتۋ ءادىسى: شاعىن لەكسيا، توپ جۇمىسى، جەكە جۇمىستار
ءپان ارالىق بايلانىس: قازاقستان تاريحى، ادەپ
كورنەكىلىك: «نەكە جانە وتباسى» تۋرالى زاڭ. كەستە، تىرەك-سىزبا
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ.
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، كىتاپ قۇرالدارىن تەكسەرۋ.
بىزدەر بيىل قۇقىقتا ءى. كونستيتۋسيالىق قۇقىق ءىى. اكىمشىلىك قۇقىق وقىدىق.
ءىى. جاڭا ساباق. وتباسى جانە نەكە
جوسپار
1. نەكە جانە وتباسى ۇعىمى. وتباسىلىق قاتىناستار.
2. تۋىستىق جانە تۋىسقانداردىڭ تۇرلەرى.
3. مۇراگەرلەردىڭ التى كەزەگى
4. نەكە جانە وتباسىن قورعاۋ.
1. وي قوزعاۋ. وتباسىنىڭ قىزمەتىن اتاۋ
- ۇرپاق جالعاستىرادى،
- ءوزارا كومەكتەسەدى،
- ماسەلەنى بىرگە شەشەدى،
- بالالارعا ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ،
- تۇرعىلىقتى جەرى بولادى.
2. ماعىنانى تانۋ شاعىن لەكسيا
وتباسى دەگەنىمىز-بۇل نەكەدەن، تۋىستىقتان، بالا اسىراپ الۋدان نەمەسە بالالاردى تاربيەلەۋگە الۋدىڭ وزگە دە نىساندارىنان تۋىندايتىن جانە وتباسىلىق قاتىناستاردى نىعايتۋ مەن دامىتۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىن، مۇلىكتىك جانە مۇلىككە قاتىستى ەمەس جەكە باستىڭ قۇقىقتارى مەن بايلانىسقان ادامدار توبى. وتباسىلىق قاتىناستاردى رەتتەيتىن قۇقىقتىق نورمالاردىڭ جيىنتىعى وتباسىلىق قۇقىق دەپ اتالادى. وتباسى – نەكە قاتىناستارىن رەتتەيتىن نەگىزگى نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكت 17 جەلتوقسان 1998 جىلى ق ر «نەكە جانە وتباسى» زاڭى بولىپ تابىلادى. 10. 01. 2006 جىلى وزگەرتۋلەر ەنگىزىلگەن. 7 ءبولىم، 29 تاراۋ، 213 باپتان تۇرادى.
نەكە – وتباسى قۇرۋدىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى. ەرلى-زايىپتىلار اراسىنداعى تەڭ قۇقىقتىق وداقتى – نەكە دەپ ءتۇسىندىرۋىمىز قاجەت.
وتباسىلىق قاتىناستار ادامدار اراسىندا نەكەدەن، تۋىستىق، بالا اسىراپ الۋدان، وتباسىنا تاربيەلەۋ ءۇشىن بالا الۋدان تۋىندايتىن قاتىناستار. وتباسىنداعى قاتىناستار ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك – ونەگەلىك، ءوزارا قۇرمەت، سۇيىسپەنشىلىك، قامقورلىق جانە يماندىلىق نورمالارى نەگىزىندە رەتتەلەدى.
وتباسى تۇرلەرى
تولىق وتباسى – اتا-انا بالالارى، اتا اجەسى.
تولىق ەمەس وتباسى – اتا-انا بىرەۋىنىڭ بولۋى (اجىراسقان، قايتىس بولعان)
تۋىستىق دەگەندە ءبىر نەگىزدەن نەمەسە ورتاق ءبىر اتادان تارايتىن قانداس ادامداردىڭ بايلانىسى تۇسىنىلەدى. تۋىستىقتىڭ ەكى تارماعى بولادى: تىكەلەي جانە جاناما تۋىستىق. تىكەلەي تۋىستىق جوعارى جانە تومەنگى تارماققا اجىراتىلادى. تۋىستىقتىڭ جوعارى تارماعى ۇرپاقتان ارعى اتاعا قاراي تارايدى (اكەگە، شەشەگە، اتاعا، اتانىڭ اتاسىنا جانە ت. ب.)، تومەنگى تارماق – ارعى اتادان ۇرپاقتارىنا قاراي تارايدى (بالاعا، نەمەرەگە، شوبەرەگە جانە ت. ب.). جاناما تۋىستىققا جەتى اتا، نەمەرە اعايىندار جاتادى.(كەستە)
مۇراگەرلەردىڭ التى كەزەگى
1-كەزەگى بالالارى، ەرلى-زايىپتىلار مەن اتا-انالار
2-كەزەگى تۋىستارى، اعالارى، قارىنداستارى، اكە-شەشەسى جاعىنان اتا-اجەسى
3-كەزەگى كوكەسى، تاتەسى
4-كەزەگى التىنشى اتاسىنا دەيىنگى وزگە تۋىستارى
5-كەزەگى ون جىل بىرگە تۇرعان تۋىس اعالارى، قارىنداستارى، وگەي اكە-شەشەسى
6-كەزەگى مۇرا قالدىرۋشىنىڭ ەڭبەككە جارامسىز اسىراۋىندا بولعاندار
تولىق تۋىس – ءبىر اتا-انادان تاراعاندار،
تولىق ەمەس تۋىس – اكە مەن شەشەسىنىڭ بىرەۋى ورتاق تۋىستار،
ءبىر كىندىكتەن - ءبىر انادان تاراعاندار،
قانداستار – اكەسى ءبىر، شەشەلەرى باسقا،
سۇيەك جاقىن – وگەي ەر، قىز بالا
نەكە جانە وتباسىن قورعاۋ ەكى تۇردە جۇزەگە اسىرىلادى:
1. يۋريسديكالىق (سوت، پروكۋرور، احات ورگاندارى، ءىىو)
2. بەيۋريسديكالىق (ازاماتتار مەن ۇيىمداردىڭ ءوزارا ىس-ارەكەتتەرى)
دامىتۋ كەزەڭى
ءى. جەكە تاپسىرما: وتباسىندا سەندەر قانداي قىزمەت اتقاراسىڭدار؟
(اتا-انا، ءىنى-قارىنداس، اعا-اپا ءۇشىن قانداي جاۋاپكەرشىلىك سەزىنەسىڭدەر؟)
ءىى. «نەكە جانە وتباسى» زاڭى باپتارىمەن جۇمىس جاساتۋ.
1. نەكە جاسى - (ەرلەر-18، ايەلدەر-17) (10باپ)
2. نەكەگە تۇرۋعا تيىم سالۋ (2ءبولىم، 3تاراۋ، 11باپ) (- باسقا نەكەدە تۇرعان جاعدايدا، - تۋىستىق جاقىن بولسا،- پسيحيكالىق ەسى كەم بولعان جاعدايدا،- سول ەل ازاماتتىعى جوق بولسا)
3. جارامسىز نەكە (جالعان نەكە-فيكتيۆتىك نەكە) (24-25-26باپ)
4. نەكەنى توقتاتۋ (قايتىس بولۋدا، جوعالىپ كەتسە) (4تاراۋ، 14باپ)
5. نەكە قۇقىقتارى (تەگىن، ماماندىق، تۇرعىلىقتى جەرىنتاڭداۋ، ورتاق مەنشىك) 28-29 باپ
ءىىى. ترەنينگ وتكىزۋ اكۆارۋم (ءۇش بەلسەندى وقۋشىنى شىعارۋ، تاپسىرما بەرۋ، پىكىرلەرىن تىڭداۋ، سۇراقتار قويۋ، ۇناعانىنا داۋىس بەرۋ)
1. جالعىز باستى ادام وتباسى بولمايدى
قوعامداعى وتباسىلى بولماعاندار (قىزدار، ۇلدار، اجىراسقاندار) تۋرالى پىكىرلەرىڭ؟
ءىV. پىكىرتالاس
1. قازىرگى جاستار ەرتە وتباسىن قۇرىپ، اتا-انالارىنا جاۋاپكەرشىلىك ارتا سالۋى دۇرىس پا؟
بەكىتۋ. – جاقسى وتباسى جانە ناشار وتباسى نەگە بولادى؟ (ويلانىپ جاز)
سايكەستەندىرۋ تەست
№ تەرمين انىقتاما
1 نۋكلەارلى وتباسى ا) ءبىر اتادان تاراعاندار
2 كەڭەيگەن وتباسى ءا) بالامەن نە بالاسىز اتا-انالاردىڭ ءبىرى تۇراتىن وتباسى
3 مۇراگەرلىك ب) وتباسىن قۇرۋ نەگىزى، ەر مەن ايەل اراسىنداعى ەرىكتى كەلىسىممەن جاسالعان قۇقىقتىق وداق
4 پوليگاميا گ) مۇراعا قالاتىن نە زاڭ بويىنشا يەسى ولگەننەن كەيىن باسقا ادامعا بەرىلەتىن مۇلىك
5 تۋىستىق ع) ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ءبىرىنىڭ بالاسىمەن نە تۋىسقاندارىنىڭ بىرىمەن تۇراتىن وتباسى
6 نەكە ز) كوپ ايەل الۋ
قورىتىندى: «جۇرەكتەن – جۇرەككە»
«مەن ءوز وتباسىمدى قالاي جاقسى كورەمىن؟» وقۋشىلار تاراتىلعان جۇرەكتەرگە وتباسى تۋرالى سەزىمدەرىن جازىپ تاقتاعا ىلەدى، داۋىستاپ وقيدى.
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: 17-تاقىرىپ، 97 بەت. كورشى 10 وتباسى ءتىزىمىن الىپ، وتباسى تۇرىنەن اقپارات دايىنداۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىك ماقساتى: ق ر «نەكە جانە وتباسى» تۋرالى زاڭىنا سايكەس وتباسىنىڭ قۇقىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، وتباسى، نەكە، ازاماتتىق نەكە، تۋىستىق، مۇراگەرلىك ۇعىمدارىن تانىپ ءبىلۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وتباسى قاجەتتىگىن، ماڭىزدىلىعىن، نەكە قۇقىعى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: وتباسى مەن نەكە قۇقىقتىق ەرەجەلەرىنىڭ بۇزىلماۋىنا باعا بەرۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ
وقىتۋ ءادىسى: شاعىن لەكسيا، توپ جۇمىسى، جەكە جۇمىستار
ءپان ارالىق بايلانىس: قازاقستان تاريحى، ادەپ
كورنەكىلىك: «نەكە جانە وتباسى» تۋرالى زاڭ. كەستە، تىرەك-سىزبا
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ.
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، كىتاپ قۇرالدارىن تەكسەرۋ.
بىزدەر بيىل قۇقىقتا ءى. كونستيتۋسيالىق قۇقىق ءىى. اكىمشىلىك قۇقىق وقىدىق.
ءىى. جاڭا ساباق. وتباسى جانە نەكە
جوسپار
1. نەكە جانە وتباسى ۇعىمى. وتباسىلىق قاتىناستار.
2. تۋىستىق جانە تۋىسقانداردىڭ تۇرلەرى.
3. مۇراگەرلەردىڭ التى كەزەگى
4. نەكە جانە وتباسىن قورعاۋ.
1. وي قوزعاۋ. وتباسىنىڭ قىزمەتىن اتاۋ
- ۇرپاق جالعاستىرادى،
- ءوزارا كومەكتەسەدى،
- ماسەلەنى بىرگە شەشەدى،
- بالالارعا ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ،
- تۇرعىلىقتى جەرى بولادى.
2. ماعىنانى تانۋ شاعىن لەكسيا
وتباسى دەگەنىمىز-بۇل نەكەدەن، تۋىستىقتان، بالا اسىراپ الۋدان نەمەسە بالالاردى تاربيەلەۋگە الۋدىڭ وزگە دە نىساندارىنان تۋىندايتىن جانە وتباسىلىق قاتىناستاردى نىعايتۋ مەن دامىتۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىن، مۇلىكتىك جانە مۇلىككە قاتىستى ەمەس جەكە باستىڭ قۇقىقتارى مەن بايلانىسقان ادامدار توبى. وتباسىلىق قاتىناستاردى رەتتەيتىن قۇقىقتىق نورمالاردىڭ جيىنتىعى وتباسىلىق قۇقىق دەپ اتالادى. وتباسى – نەكە قاتىناستارىن رەتتەيتىن نەگىزگى نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكت 17 جەلتوقسان 1998 جىلى ق ر «نەكە جانە وتباسى» زاڭى بولىپ تابىلادى. 10. 01. 2006 جىلى وزگەرتۋلەر ەنگىزىلگەن. 7 ءبولىم، 29 تاراۋ، 213 باپتان تۇرادى.
نەكە – وتباسى قۇرۋدىڭ نەگىزى بولىپ تابىلادى. ەرلى-زايىپتىلار اراسىنداعى تەڭ قۇقىقتىق وداقتى – نەكە دەپ ءتۇسىندىرۋىمىز قاجەت.
وتباسىلىق قاتىناستار ادامدار اراسىندا نەكەدەن، تۋىستىق، بالا اسىراپ الۋدان، وتباسىنا تاربيەلەۋ ءۇشىن بالا الۋدان تۋىندايتىن قاتىناستار. وتباسىنداعى قاتىناستار ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك – ونەگەلىك، ءوزارا قۇرمەت، سۇيىسپەنشىلىك، قامقورلىق جانە يماندىلىق نورمالارى نەگىزىندە رەتتەلەدى.
وتباسى تۇرلەرى
تولىق وتباسى – اتا-انا بالالارى، اتا اجەسى.
تولىق ەمەس وتباسى – اتا-انا بىرەۋىنىڭ بولۋى (اجىراسقان، قايتىس بولعان)
تۋىستىق دەگەندە ءبىر نەگىزدەن نەمەسە ورتاق ءبىر اتادان تارايتىن قانداس ادامداردىڭ بايلانىسى تۇسىنىلەدى. تۋىستىقتىڭ ەكى تارماعى بولادى: تىكەلەي جانە جاناما تۋىستىق. تىكەلەي تۋىستىق جوعارى جانە تومەنگى تارماققا اجىراتىلادى. تۋىستىقتىڭ جوعارى تارماعى ۇرپاقتان ارعى اتاعا قاراي تارايدى (اكەگە، شەشەگە، اتاعا، اتانىڭ اتاسىنا جانە ت. ب.)، تومەنگى تارماق – ارعى اتادان ۇرپاقتارىنا قاراي تارايدى (بالاعا، نەمەرەگە، شوبەرەگە جانە ت. ب.). جاناما تۋىستىققا جەتى اتا، نەمەرە اعايىندار جاتادى.(كەستە)
مۇراگەرلەردىڭ التى كەزەگى
1-كەزەگى بالالارى، ەرلى-زايىپتىلار مەن اتا-انالار
2-كەزەگى تۋىستارى، اعالارى، قارىنداستارى، اكە-شەشەسى جاعىنان اتا-اجەسى
3-كەزەگى كوكەسى، تاتەسى
4-كەزەگى التىنشى اتاسىنا دەيىنگى وزگە تۋىستارى
5-كەزەگى ون جىل بىرگە تۇرعان تۋىس اعالارى، قارىنداستارى، وگەي اكە-شەشەسى
6-كەزەگى مۇرا قالدىرۋشىنىڭ ەڭبەككە جارامسىز اسىراۋىندا بولعاندار
تولىق تۋىس – ءبىر اتا-انادان تاراعاندار،
تولىق ەمەس تۋىس – اكە مەن شەشەسىنىڭ بىرەۋى ورتاق تۋىستار،
ءبىر كىندىكتەن - ءبىر انادان تاراعاندار،
قانداستار – اكەسى ءبىر، شەشەلەرى باسقا،
سۇيەك جاقىن – وگەي ەر، قىز بالا
نەكە جانە وتباسىن قورعاۋ ەكى تۇردە جۇزەگە اسىرىلادى:
1. يۋريسديكالىق (سوت، پروكۋرور، احات ورگاندارى، ءىىو)
2. بەيۋريسديكالىق (ازاماتتار مەن ۇيىمداردىڭ ءوزارا ىس-ارەكەتتەرى)
دامىتۋ كەزەڭى
ءى. جەكە تاپسىرما: وتباسىندا سەندەر قانداي قىزمەت اتقاراسىڭدار؟
(اتا-انا، ءىنى-قارىنداس، اعا-اپا ءۇشىن قانداي جاۋاپكەرشىلىك سەزىنەسىڭدەر؟)
ءىى. «نەكە جانە وتباسى» زاڭى باپتارىمەن جۇمىس جاساتۋ.
1. نەكە جاسى - (ەرلەر-18، ايەلدەر-17) (10باپ)
2. نەكەگە تۇرۋعا تيىم سالۋ (2ءبولىم، 3تاراۋ، 11باپ) (- باسقا نەكەدە تۇرعان جاعدايدا، - تۋىستىق جاقىن بولسا،- پسيحيكالىق ەسى كەم بولعان جاعدايدا،- سول ەل ازاماتتىعى جوق بولسا)
3. جارامسىز نەكە (جالعان نەكە-فيكتيۆتىك نەكە) (24-25-26باپ)
4. نەكەنى توقتاتۋ (قايتىس بولۋدا، جوعالىپ كەتسە) (4تاراۋ، 14باپ)
5. نەكە قۇقىقتارى (تەگىن، ماماندىق، تۇرعىلىقتى جەرىنتاڭداۋ، ورتاق مەنشىك) 28-29 باپ
ءىىى. ترەنينگ وتكىزۋ اكۆارۋم (ءۇش بەلسەندى وقۋشىنى شىعارۋ، تاپسىرما بەرۋ، پىكىرلەرىن تىڭداۋ، سۇراقتار قويۋ، ۇناعانىنا داۋىس بەرۋ)
1. جالعىز باستى ادام وتباسى بولمايدى
قوعامداعى وتباسىلى بولماعاندار (قىزدار، ۇلدار، اجىراسقاندار) تۋرالى پىكىرلەرىڭ؟
ءىV. پىكىرتالاس
1. قازىرگى جاستار ەرتە وتباسىن قۇرىپ، اتا-انالارىنا جاۋاپكەرشىلىك ارتا سالۋى دۇرىس پا؟
بەكىتۋ. – جاقسى وتباسى جانە ناشار وتباسى نەگە بولادى؟ (ويلانىپ جاز)
سايكەستەندىرۋ تەست
№ تەرمين انىقتاما
1 نۋكلەارلى وتباسى ا) ءبىر اتادان تاراعاندار
2 كەڭەيگەن وتباسى ءا) بالامەن نە بالاسىز اتا-انالاردىڭ ءبىرى تۇراتىن وتباسى
3 مۇراگەرلىك ب) وتباسىن قۇرۋ نەگىزى، ەر مەن ايەل اراسىنداعى ەرىكتى كەلىسىممەن جاسالعان قۇقىقتىق وداق
4 پوليگاميا گ) مۇراعا قالاتىن نە زاڭ بويىنشا يەسى ولگەننەن كەيىن باسقا ادامعا بەرىلەتىن مۇلىك
5 تۋىستىق ع) ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ءبىرىنىڭ بالاسىمەن نە تۋىسقاندارىنىڭ بىرىمەن تۇراتىن وتباسى
6 نەكە ز) كوپ ايەل الۋ
قورىتىندى: «جۇرەكتەن – جۇرەككە»
«مەن ءوز وتباسىمدى قالاي جاقسى كورەمىن؟» وقۋشىلار تاراتىلعان جۇرەكتەرگە وتباسى تۋرالى سەزىمدەرىن جازىپ تاقتاعا ىلەدى، داۋىستاپ وقيدى.
باعالاۋ.
ۇيگە تاپسىرما: 17-تاقىرىپ، 97 بەت. كورشى 10 وتباسى ءتىزىمىن الىپ، وتباسى تۇرىنەن اقپارات دايىنداۋ.
You Might Also Like
-
توپتاماداعى ساباقتار ءتىزىمى:1. ادام بولام دەسەڭىز2. اۋىلعا كەلگەن ءمۇعالىم3. تاماقتىڭ ءيىسى مەن اقشانىڭ سىلدىرى
