سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 كۇن بۇرىن)
وتباسى جانە قوعام
قىزىلوردا وبلىسى جاڭاقورعان اۋدانى
جاڭاقورعان اگرارلىق - تەحنولوگيالىق كولەدجىنىڭ
تاريح - گەوگرافيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى يبادۋللايەۆ ماحامبەتحالي

تاقىرىبى: وتباسى جانە قوعام
ماقساتى: ا) بىلىمدىلىك: وتباسى قۇرۋدىڭ باستى ماقساتى. نەكەدەن تىس قالۋ جانە ونىڭ سەبەپتەرى مەن سالدارلارى. وتباسىنىڭ تۇرپاتتارى. مونوگامدى جانە پوليگامدى وتباسىلار. وتباسىنىڭ مىندەتتەرى. ەرلى - زايىپتىلار اراسىنداعى قارىم - قاتىناستار تۋرالى اڭگىمەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا جۇمىس.
وتباسى – باستى ماقسات. توپتار وزدەرىنىڭ اتتارىنا تۇسىنىكتەمە بەرەدى. وتباسى. (كورنەكىلىك بويىنشا جۇمىس.)

وتباسىنىڭ قىزمەتى:
1. نەكەگە تۇرۋ.
2. باسپانانىڭ بولۋى.
3. ۇرپاق جالعاستىرۋ.
4. ماتەريالدىق - ەكونوميكالىق جانە شارۋاشىلىق - تۇرمىستىق قىزمەت.
5. تاربيەلىك قىزمەت.
6. ءتۇرلى قايشىلىقتاردان شىعۋ.

نەكە. كورنەكىلىكتى پايدالانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ۇيدەن وقىپ كەلگەندەرىن سۇراۋ. ءبىر وقۋشىدان نەكەگە رۇقسات ەتىلمەيتىن جاعدايلاردى سۇراۋ.
- وزدەرىڭ كورىپ تۇرعانداي زاڭىمىز ورتاق بولعانىمەن، قازاقستان حالىقتارىنىڭ سالت - داستۇرلەرى ءارتۇرلى.
قازاق حالقى 7اتاعا دەيىن قىز الىسىپ، قىز بەرىسپەگەن. وكىنىشكە وراي جەتى اتاسىن بىلمەيتىندەر، نەمەرە، شوبەرە جيەن - ناعاشىلاردىڭ ءوزى ءبىرىن - ءبىرى تۇستەپ تانىمايتىندار كوبەيدى. جەسىرىن تەنتىرەتپەيتىن قازاقى قاسيەت كەمىپ، ۇلكەندى ءقادىر تۇتىپ، كىشىگە قامقور بولاتىن كىسىلىكتى اركەز تانىتا بەرمەيتىن بولىپ بارادى.
«جەتى اتاسىن بىلگەن ۇل، جەتى جۇرتتىڭ قامىن جەر.
ءوزىن عانا بىلگەن ۇل، قۇلاعى مەن جاعىن جەر.» دەگەن حالىق دانالىعىن ۇمىتپاي، زەردەمىزگە توقۋىمىز كەرەك.

سايكەستەندىرۋ سۇراقتارى.
ۇعىم انىقتامالار
1. ەتنوس
2. ۇلت.
3. حالىق.
4. مەملەكەت.
5. دياسپورا
6. اۆتوحتوندى ۇلت

ميعا شابۋىل.
- قازاق نە ءۇشىن «جەتى اتاسىن بىلمەگەن – جەتەسىز» دەگەن؟ (وقۋشىلاردىڭ ويلارىن ءبىلۋ)
- جەتى اتاعا دەيىن ادام قانى ساقتالادى ەكەن. ونى عىلىم دالەلدەپ وتىر. قاننىڭ ۇقساستىعى تۇقىم قۋالايتىن اۋرۋلاردى قوزدىرىپ ۇرپاق ازاتىنىن قازاق ءاۋ باستا - اق بىلگەن.
ەسەپتى تاپسىرما.
- ەندەشە ادام قانى ۇرپاقتارىندا قانشا پايىز بولاتىنىن اركىم ءوز داپتەرلەرىنە ەسەپتەپ شىعارسىن. ءار ۇرپاق سايىن 50 پايىزعا ازايتىپ وتىراسىزدار.
شەشىمى:
1 اكە 100%
2 بالا 50%
3 نەمەرە 25%
4 شوبەرە 12، 5%
5 شوپشەك 6، 3%
6 نەمەنە 3، 1%
7 تۋاجات 1، 5%

بىلىمدەرىن جان جاقتى تەكسەرۋ
1. قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قۇرامى.
2. ۇلتارالىق قاتىناستار دەگەنىمىز نە؟
4. وقۋشىلاردى جاڭا ساباققا دايىنداۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبىن، ماقساتىن بايانداۋ.
وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
وتباسىنداعى بالالار اتا - انالاردىڭ قۇقىقتارى.
اتا - انالاردان سۇراۋ.(ماتىنمەن جۇمىس جاسالادى.)
وتباسىن قۇرا الماۋ قۇبىلىسى.

ويتالقى:
- وزدەرىڭ ومىردەن كورىپ جۇرگەندەي كەي ادامدار نەلىكتەن وتباسىن قۇرا الماي وتىر؟
وتباسىنىڭ اتقاراتىن فۋنكسياسى.
دەموگراف م. ءتاتىموۆتىڭ مالىمەتتەرىن كەلتىرىپ كەتۋ.
پرەزيدەنت جولداۋىنان ءۇزىندى وقۋ:
«2006 جىلدان باستاپ از قامتىلعان وتباسىلاردىڭ 18 جاسقا دەيىنگى بالالارىنا اي سايىنعى جاردەماقىلار 4 جانە ودان دا كوپ كامەلەتكە تولماعان بالالارى بار كوپ بالالى انالارعا، «التىن القا»، «كۇمىس القا» نەمەسە ءى جانە ءىى دارەجەلى «انا داڭقى» بەلگىلەرىمەن ماراپاتتالعان انالارعا 4000 تەڭگە جاردەماقى تولەنۋى ءتيىس. 2006 جىلدىڭ شىلدەسىنەن باستاپ، 1 جاسقا دەيىنگى ءسابيدى كۇتۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك جاردەماقىلاردى ەنگىزۋ قاجەت دەپ سانايمىن.»

9. وتباسىنداعى قارىم - قاتىناستار.
بابالار ءسوزى – تاربيە كوزى.
- ۇيدەگى التىن قازىق كىم؟- دەپتى قارت.
- اتا، ۇيدەگى التىن قازىق – بالا، - دەپتى جىگىت.
- جوق، بالام، ۇيدەگى التىن قازىق – انا. انا اقىلدى بولسا، بالا دانا بولادى. انا تاربيەسى – قىزعا ۇلگى، اكە تاربيەسى – ۇلعا ۇلگى. انا اقىلشىڭ، اكە قامقورشىڭ، اعاڭ قورعاۋشىڭ، ءىنىڭ سۇيەنىشىڭ، قارىنداسىڭ قاناتىڭ ەكەنىن ۇمىتپا. انانى سىيلاماعاننىڭ اقىلى كەم، اكەنى سىيلاماعاننىڭ جاقىنى كەم. انانىڭ مەيىرىمى كوزىندە، ىقىلاسى كوڭىلىندە، اقىلى سوزىندە،- دەپتى قارت.

- دۇنيەدە ەڭ جاقىنىڭ كىم؟
- تاتۋ بولسا – اعايىڭ جاقىن،
اقىلشى بولسا – اپايىڭ جاقىن،
باۋىرمال بولسا – ءىنىڭ جاقىن،
يناباتتى بولسا – كەلىنىڭ جاقىن.
الدىڭا تارتقان ادال اسىن،
قيماس جاقىن – قارىنداسىڭ.
«كىم بىلگىر؟» ويىنى.
اتا مۇراڭ - اسىل قازىناڭ.
جالپى سۇراق:
- مالدىڭ باسى قانداي قوناققا ۇسىنىلادى؟(سىيلى قوناققا.)
- قانداي جىلىك قىز بالاعا بەرىلمەيدى؟ (كارى جىلىك)
-«ابىسىن تاتۋ بولسا - اس كوپ» دەگەن ءسوز بار. سونداعى ابىسىن كىم؟ (اعايىندى ادامداردىڭ ايەلدەرى)
- بولە دەپ كىمدى ايتامىز؟ (بىرگە تۋعان اپالى - ءسىڭلىلى كىسىلەردىڭ بالالارى)
- قازاقتاردا ءۇي يەسىنىڭ اتاۋى؟ (وتاعاسى)
- ءبىر رۋدان نەمەسە ءبىر اتادان تاراعان تۋىس.(اۋلەت)
توپتارعا تاپسىرما:
1. وتباسىندا تۋىستىعىنا قاراي ەر ادامنىڭ داستارحان باسىنداعى ورنىن سيپاتتاپ بەرىڭىز.(اقساقال، وتاعاسى، ەنشى العان ۇلدارى، كەنجە بالا، كۇيەۋ بالا)
2. وتباسىندا تۋىستىعىنا قاراي ايەل ادامداردىڭ داستارحان باسىنداعى ورنىن سيپاتتاپ بەرىڭىز.(اناسى، جاسىنا قاراي قىزدار، كەلىن)
3. رەنجىسكەن اعايىنداردىڭ ءبىر - بىرىمەن تاتۋلاسۋى كەرەكتىگى تۋرالى، اسىرەسە، قاي مەيرام كەزىندە كوبىرەك ايتىلادى؟(ايت مەيرامى كەزىندە.)
«جالعاسىن تاپ» ويىنى:
جالپى تاپسىرما:
1. بالا جەتىگە كەلگەنشە(جەردەن تاياق جەيدى.)
2. ۇلعا وتىز ۇيدەن(قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيىم.)
3. اتاڭنىڭ بالاسى بولما (ادامنىڭ بالاسى بول.)
4. اكە كورگەن - وق جونار،(شەشە كورگەن - تون پىشەر.)
5. بالانىڭ ۇياتى اكەگە،(قىزدىڭ ۇياتى شەشەگە.)
6. بالاپان ۇيادا نە كورسە (ۇشقاندا سونى ىلەدى.)
7. اتا - بايتەرەك،(بالا - جاپىراق.)
8. انا ءسۇتىن اقتاماعاندى(ەشكىم جاقتامايدى.)
9. اناڭدى مەككەگە ءۇش رەت ارقالاپ بارساڭ دا(قارىزىڭدى وتەي المايسىڭ.)
ءسوزجۇمباق

ءسوزجۇمباق سۇراقتارى.
1. اتا - اناسى جانە بالالارى بار وتباسى. (تولىق)
2. اتا - اناسى بالالارىنان باسقا تۋىستارى قوسىلىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتقان وتباسى. (كەڭەيتىلگەن)
3. وتباسىن قۇرۋدىڭ نەگىزى. (ماحاببات)
4. 18 جاسقا تولماعان ادام. (بالا)
5. وتباسى شەڭبەرىندە ارەكەت ەتەتىن ازاماتتىق قۇندىلىقتاردىڭ ماڭىزدىلارىنىڭ ءبىرى. (سەنىم)
6. ءبىر ايەل مەن ءبىر ەردىڭ نەكەلىك وداعى. (مونوگامدى)
7. ۇيگە تاپسىرما: وتباسى جانە جاستار.

«ماعىناسىن ءتۇسىندىر» ويىنى:
توپتىق تاپسىرما:
ءى. «تاربيە جالقاۋدى دا ادام ەتەر،
ەركەلىك جاقسىنى دا نادان ەتەر»
ءىى. «بالانى وتە ەركە قىلىپ وسىرسەڭ نە باسىن جارادى، نە باسىڭدى جارادى.»
ءىىى. «اكەسىنە قاراپ ۇلىن سىنا،
شەشەسىنە قاراپ قىزىن سىنا.»
مەنىڭ جانۇيامنىڭ شەجىرەسى.
وقۋشىلار ۇيدەن دايىنداپ كەلگەن جانۇيالارىنىڭ شەجىرەسىمەن تانىستىرادى.
بەكىتۋ تاپسىرمالارى:
ءى توپقا: «باقىتتى جانۇيا. ول قانداي؟»
ءىى توپقا: «جانۇياداعى جانجال. ونى شەشۋ جولدارى»
ءىىى توپقا: «وتباسى مەيرامدارى. ولاردى وتكىزۋ جولدارى»
قورىتىندىلاۋ. «مەنىڭ جانۇيامنىڭ قىزىقتى ساتتەرى...»
وقۋشىلار اكەلگەن فوتوسۋرەتتەردى قاراۋ.
وقۋشىلاردى باعالاۋ. توپتارعا بەرگەن جاۋاپتارى بويىنشا ورىن بەرۋ.
ۇيگە تاپسىرما: تاقىرىپتى وقۋ. تاراۋدى قايتالاۋ.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما