ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باستالعانىنا - 70 جىل
قىزىلوردا وبلىسى، جاڭاقورعان اۋدانى،
جاڭاقورعان اگرارلىق - تەحنولوگيالىق كولەدجىنىڭ
تاريح - گەوگرافيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى يبادۋللايەۆ ماحامبەتحالي
ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باستالعانىنا - 70 جىل
ەلباسىمىزدىڭ «نۇرلى جول – بولاشاققا باستاۋ جول» اتتى جولداۋىندا «2015 جىل - ۇلتتىق تاريحىمىزدى ۇلىقتاۋ جانە بۇگىنگى بيىكتەرىمىزدى باعالاۋ تۇرعىسىنان مەرەيلى بەلەستەر جىلى» دەپ اتاپ وتكەن بولاتىن.
قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مەن كونستيتۋسيامىزدىڭ 20 جىلدىعىن، ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىن ەرەكشە اتاپ وتكەن بولاتىن.
1941 جىلعى 22 ماۋسىم - تاريحتا ماڭگى قالاتىن قاسىرەتتى كۇن. جەتپىس جىل بۇرىن وسى كۇنى ۇلى وتان سوعىسى باستالدى. بۇگىن سوعىس جانە ەڭبەك ارداگەرلەرى، وبلىس ورتالىعىنداعى كاسىپورىندار مەن ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى، ستۋدەنتتەر - ەلى مەن جەرى ءۇشىن ءومىرىن قيىپ، تۋعان جەرگە ورالماعان قاھارمەن ەرلەردى ەسكە الىپ، رۋحتارىنا تاعزىم ەتتى.
قىرىق ءبىرىنشى جىلدىڭ جيىرما ەكىنشى ماۋسىمىندا تاڭ قىلاڭ بەرە فاشيستىك گەرمانيا كەڭەس وداعىنا تۇتقيىلدان شابۋىل جاسادى. كەشە عانا مەكتەپ پارتاسىندا وتىرعان بوزبالالار مەن بويجەتكەندەر ەلىن جاۋدان قورعاۋ ءۇشىن قولىنا قارۋ الىپ، قان مايدانعا اتتاندى.
1942 جىلى بورودينو سەلوسىنىڭ ماڭىنداعى قيان - كەسكى ۇرىستا قازاق جاۋىنگەرى ت. توقتاروۆ ءىشىن وق ءتىلىپ، ىشەك - قارنى اقتارىلىپ تۇسسە دە اتىستى توقتاتپادى. ارىستانشا الىسىپ ءجۇرىپ، 49 ءفاشيستى جەر جاستاندىرعان تولەگەننىڭ ەرلىگىن اسقاقتاتقان «جاس قازاق» ءانى بۇكىل مايدان دالاسىنا جايىلدى. تاريحقا «ستالينگراد شايقاسى» دەگەن اتپەن ەنگەن الاپات ۇرىس 6. 5 ايعا (1942 جىلدىڭ شىلدەسىنەن - 1943 جىلدىڭ اقپانىنا دەيىن) سوزىلىپ، اقىرىندا، نەمىس باسقىنشىلارىنىڭ بەتىن قايتارىپ، مەسەلىن باسقان بەتبۇرىستى كەزەڭگە اينالدى.
1943 جىلى نيەۆەل قالاسى ءۇشىن ۇرىستا پۋلەمەتشى مانشۇك مامەتوۆا ەرلىكپەن قازا تاپتى. وعان كەڭەس وداعىنىڭ باتىر اتاعى بەرىلدى. 1944 جىلى جويقىن شابۋىلعا شىققان كەڭەس اسكەرلەرى 900 كۇن جاۋ قۇرساۋىندا قالىپ، ادامزات تاريحى بىلمەگەن ازاپتى كۇندەردى باستان وتكەرىپ جاتقان لەنينگراد قالاسىن ازات ەتتى. «لەنينگرادتىق ورەنىم» دەگەن جىر جولداپ، اشتىق پەن جالاڭاشتىقتان قينالعان قالا تۇرعىندارىنىڭ جىگەرىن جانىپ، رۋحتارىن كوتەرە ءبىلدى.
ۇلى وتان سوعىسى... بۇل سول كەزدەگى كەڭەس حالقىنىڭ ەرجۇرەكتىلىگى مەن توزىمدىلىكتەرىن پاش ەتەتىن، تاريحتا ماڭگى قالاتىن كۇن. بۇل كۇندى سوعىستىڭ العى شەپتەرىندە قايسارلىقپەن شايقاس جۇرگىزىپ، ەرلىكتىڭ سان ۇلگىسىن كورسەتكەن ارداگەرلەر تويلايدى.
نەمەنەڭە جەتىستىڭ بالا باتىر،
قاريالار ازايىپ بارا جاتىر
ءبىرى ءمىنىپ كەلمەستىڭ كەمەسىنە،
ءبىرى كۇتىپ، انەكي، جاعادا تۇر، -
دەپ تەبىرەنگەن مۇقاعالي مۇڭىندا جۇمىرباستى پەندە ءۇشىن تەڭدەسسىز قۇندىلىق ۇرپاقارالىق قيماستىق، سىيلاستىق سەزىمدەرى مولدىرەپ تۇر.
ءبىز ۇلى وتان سوعىسىنداعى ۇلى جەڭىسكە ەشتەڭەگە تەڭەسپەيتىن عاجاپ كۇشپەن جەتتىك. ول كۇش - ارينە، "بىرلىك”. قانشاما حالىق ءبىر تۋدىڭ استىنا بىرىگىپكۇشتەرىن ءبىر ارناعا سالدى. ۇلى جەڭىس ون بەس وداقتاس بولعان مەملەكەتتەردىڭ ورتاق مەرەيتويى.
موسكۆا، سەنىڭ ىرگەڭدى
ەل، ەر بولىپ ساقتايمىز
سەنەن ايار جان دا جوق،
بارلىعى دا سەن ءۇشىن،
ساعان ءقاۋىپ تونگەندە
جاۋ تايانىپ كەلگەندە،
قامسىز تىنىش جاتپايمىز
الپىس ۇلتتىڭ ادامى،
قول ۇستاسىپ ءۇن قوسىپ،
قورعاۋعا سەنى دايىنبىز، - دەپ جازعان نۇرپەيىس ءبايعانيدىڭ ولەڭىنەن حالقىمىزدىڭ ماسكەۋ قالاسىنا دەگەن ەرەكشە قۇرمەتى بايقالادى.
ءيا، 1945 جىلدان بەرى كوپ وقيعا بولدى. بىرنەشە ۇرپاق اۋىستى. ەلىمىزدە ءتۇرلى كۇردەلى وقيعالار بولدى. الەمنىڭ ساياسي كارتاسىندا تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتى بەرىك ورىن تەپتى. كەڭەس جاۋىنگەرلەرىن ءوز تۋىنىڭ استىنا توپتاستىرعان كوممۋنيستىك يدەولوگيا مۇراعاتقا كەتتى. سوعىستىڭ قورىتىندىسىندا قالىپتاسقان سوسياليستىك لاگەر، الەم ساياسي دامۋىنىڭ باعىتىن انىقتاعان يالتا بەيبىتشىلىك شارتى، ۆارشاۆا شارتى ىدىرادى. كەڭەس حالقىنىڭ ۇلى وتان سوعىسىنداعى ەرلىگى الەمدى تاڭ قالدىرىپ، مويىنداتتى. وعان قازاقستاندىقتار مەن قازاقتار قوسقان قاسيەتتى دە قاھارماندىق ەرلىك ۇلەس – ەرلىكتى ءبىز ماقتان تۇتامىز. اعا ۇرپاقتىڭ ەرلىگى مەن اسكەري داڭقى جاس ۇرپاقتى وتانىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىككە، ەلىن قورعاۋعا ءازىر بولۋ رۋحىن سىڭىرەدى. ولاردىڭ ەرلىگى الدىندا تاعزىم ەتىپ باس يۋ تىرىلەرگە قاجەت.
جاڭاقورعان اگرارلىق - تەحنولوگيالىق كولەدجىنىڭ
تاريح - گەوگرافيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى يبادۋللايەۆ ماحامبەتحالي
ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باستالعانىنا - 70 جىل
ەلباسىمىزدىڭ «نۇرلى جول – بولاشاققا باستاۋ جول» اتتى جولداۋىندا «2015 جىل - ۇلتتىق تاريحىمىزدى ۇلىقتاۋ جانە بۇگىنگى بيىكتەرىمىزدى باعالاۋ تۇرعىسىنان مەرەيلى بەلەستەر جىلى» دەپ اتاپ وتكەن بولاتىن.
قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مەن كونستيتۋسيامىزدىڭ 20 جىلدىعىن، ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىن ەرەكشە اتاپ وتكەن بولاتىن.
1941 جىلعى 22 ماۋسىم - تاريحتا ماڭگى قالاتىن قاسىرەتتى كۇن. جەتپىس جىل بۇرىن وسى كۇنى ۇلى وتان سوعىسى باستالدى. بۇگىن سوعىس جانە ەڭبەك ارداگەرلەرى، وبلىس ورتالىعىنداعى كاسىپورىندار مەن ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى، ستۋدەنتتەر - ەلى مەن جەرى ءۇشىن ءومىرىن قيىپ، تۋعان جەرگە ورالماعان قاھارمەن ەرلەردى ەسكە الىپ، رۋحتارىنا تاعزىم ەتتى.
قىرىق ءبىرىنشى جىلدىڭ جيىرما ەكىنشى ماۋسىمىندا تاڭ قىلاڭ بەرە فاشيستىك گەرمانيا كەڭەس وداعىنا تۇتقيىلدان شابۋىل جاسادى. كەشە عانا مەكتەپ پارتاسىندا وتىرعان بوزبالالار مەن بويجەتكەندەر ەلىن جاۋدان قورعاۋ ءۇشىن قولىنا قارۋ الىپ، قان مايدانعا اتتاندى.
1942 جىلى بورودينو سەلوسىنىڭ ماڭىنداعى قيان - كەسكى ۇرىستا قازاق جاۋىنگەرى ت. توقتاروۆ ءىشىن وق ءتىلىپ، ىشەك - قارنى اقتارىلىپ تۇسسە دە اتىستى توقتاتپادى. ارىستانشا الىسىپ ءجۇرىپ، 49 ءفاشيستى جەر جاستاندىرعان تولەگەننىڭ ەرلىگىن اسقاقتاتقان «جاس قازاق» ءانى بۇكىل مايدان دالاسىنا جايىلدى. تاريحقا «ستالينگراد شايقاسى» دەگەن اتپەن ەنگەن الاپات ۇرىس 6. 5 ايعا (1942 جىلدىڭ شىلدەسىنەن - 1943 جىلدىڭ اقپانىنا دەيىن) سوزىلىپ، اقىرىندا، نەمىس باسقىنشىلارىنىڭ بەتىن قايتارىپ، مەسەلىن باسقان بەتبۇرىستى كەزەڭگە اينالدى.
1943 جىلى نيەۆەل قالاسى ءۇشىن ۇرىستا پۋلەمەتشى مانشۇك مامەتوۆا ەرلىكپەن قازا تاپتى. وعان كەڭەس وداعىنىڭ باتىر اتاعى بەرىلدى. 1944 جىلى جويقىن شابۋىلعا شىققان كەڭەس اسكەرلەرى 900 كۇن جاۋ قۇرساۋىندا قالىپ، ادامزات تاريحى بىلمەگەن ازاپتى كۇندەردى باستان وتكەرىپ جاتقان لەنينگراد قالاسىن ازات ەتتى. «لەنينگرادتىق ورەنىم» دەگەن جىر جولداپ، اشتىق پەن جالاڭاشتىقتان قينالعان قالا تۇرعىندارىنىڭ جىگەرىن جانىپ، رۋحتارىن كوتەرە ءبىلدى.
ۇلى وتان سوعىسى... بۇل سول كەزدەگى كەڭەس حالقىنىڭ ەرجۇرەكتىلىگى مەن توزىمدىلىكتەرىن پاش ەتەتىن، تاريحتا ماڭگى قالاتىن كۇن. بۇل كۇندى سوعىستىڭ العى شەپتەرىندە قايسارلىقپەن شايقاس جۇرگىزىپ، ەرلىكتىڭ سان ۇلگىسىن كورسەتكەن ارداگەرلەر تويلايدى.
نەمەنەڭە جەتىستىڭ بالا باتىر،
قاريالار ازايىپ بارا جاتىر
ءبىرى ءمىنىپ كەلمەستىڭ كەمەسىنە،
ءبىرى كۇتىپ، انەكي، جاعادا تۇر، -
دەپ تەبىرەنگەن مۇقاعالي مۇڭىندا جۇمىرباستى پەندە ءۇشىن تەڭدەسسىز قۇندىلىق ۇرپاقارالىق قيماستىق، سىيلاستىق سەزىمدەرى مولدىرەپ تۇر.
ءبىز ۇلى وتان سوعىسىنداعى ۇلى جەڭىسكە ەشتەڭەگە تەڭەسپەيتىن عاجاپ كۇشپەن جەتتىك. ول كۇش - ارينە، "بىرلىك”. قانشاما حالىق ءبىر تۋدىڭ استىنا بىرىگىپكۇشتەرىن ءبىر ارناعا سالدى. ۇلى جەڭىس ون بەس وداقتاس بولعان مەملەكەتتەردىڭ ورتاق مەرەيتويى.
موسكۆا، سەنىڭ ىرگەڭدى
ەل، ەر بولىپ ساقتايمىز
سەنەن ايار جان دا جوق،
بارلىعى دا سەن ءۇشىن،
ساعان ءقاۋىپ تونگەندە
جاۋ تايانىپ كەلگەندە،
قامسىز تىنىش جاتپايمىز
الپىس ۇلتتىڭ ادامى،
قول ۇستاسىپ ءۇن قوسىپ،
قورعاۋعا سەنى دايىنبىز، - دەپ جازعان نۇرپەيىس ءبايعانيدىڭ ولەڭىنەن حالقىمىزدىڭ ماسكەۋ قالاسىنا دەگەن ەرەكشە قۇرمەتى بايقالادى.
ءيا، 1945 جىلدان بەرى كوپ وقيعا بولدى. بىرنەشە ۇرپاق اۋىستى. ەلىمىزدە ءتۇرلى كۇردەلى وقيعالار بولدى. الەمنىڭ ساياسي كارتاسىندا تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتى بەرىك ورىن تەپتى. كەڭەس جاۋىنگەرلەرىن ءوز تۋىنىڭ استىنا توپتاستىرعان كوممۋنيستىك يدەولوگيا مۇراعاتقا كەتتى. سوعىستىڭ قورىتىندىسىندا قالىپتاسقان سوسياليستىك لاگەر، الەم ساياسي دامۋىنىڭ باعىتىن انىقتاعان يالتا بەيبىتشىلىك شارتى، ۆارشاۆا شارتى ىدىرادى. كەڭەس حالقىنىڭ ۇلى وتان سوعىسىنداعى ەرلىگى الەمدى تاڭ قالدىرىپ، مويىنداتتى. وعان قازاقستاندىقتار مەن قازاقتار قوسقان قاسيەتتى دە قاھارماندىق ەرلىك ۇلەس – ەرلىكتى ءبىز ماقتان تۇتامىز. اعا ۇرپاقتىڭ ەرلىگى مەن اسكەري داڭقى جاس ۇرپاقتى وتانىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىككە، ەلىن قورعاۋعا ءازىر بولۋ رۋحىن سىڭىرەدى. ولاردىڭ ەرلىگى الدىندا تاعزىم ەتىپ باس يۋ تىرىلەرگە قاجەت.
You Might Also Like
