وتىرعان قىز
ۋچاسكەلىك دارىگەر بولىپ جۇمىس ىستەگەلى بەرى نەشە ءتۇرلى شاقىرتۋلارعا بويى ۇيرەنىپ كەتكەن ءجاميلا كەلگەن ءۇيىنىڭ ەسىگى اشىق تۇرعانىنا ەش تاڭىرقاعان جوق — مۇنداي جاي بۇرىن دا تالاي رەت بولعان. تابالدىرىقتان اتتاعان سوڭ ەسىك الدىندا ءسال بوگەلىپ، جوتكىرىندى دە: «دارىگەر شاقىرتتىڭىزدار ما؟»، — دەدى داۋىستاپ.
وڭ جاقتاعى بولمەدەن الدەكىمنىڭ ىڭىرسىعانى ەستىلگەندەي بولدى. اياق كيىمىن شەشە سالىپ، سولاي قاراي ۇمتىلعان ءجاميلانىڭ كوزى ديۆاندا بۇك ءتۇسىپ جاتقان ەر ادامعا ءتۇستى. مۇنىڭ «نە بولدى؟ قاي جەرىڭىز اۋىرىپ تۇر؟» دەپ باستىرمالاتا قويعان سۇراقتارىن ەستىگەنىن بىلدىرگەندەي ىڭىرانعانى بولماسا، ونىڭ سويلەۋگە شاماسى كەلمەدى.
دەرەۋ تونومەترىن شىعارىپ جاتىپ، «قاپ، مەدبيكەگە تەزىرەك كەل دەمەگەنىمدى قاراشى! مىنا كىسىنى جالعىز ءوزىم ورنىنان دا قوزعاي المايمىن عوي»، — دەپ ويلاعان ءجاميلا، ونىڭ توقىما كۇرتەشەسىنىڭ جەڭىن قايىرىپ، قان قىسىمىن ولشەي باستادى. قان قىسىمى بۇل جاس شاماسىنداعى ادامدار ءۇشىن اسا قاتتى كوتەرىلمەگەن سياقتى. سوندا بۇل كىسىنى بەبەۋلەتكەن قانداي اۋرۋ بولعانى؟
بولمەدە الدەبىر جاعىمسىز ءيىس بايقالعان سوڭ اينالاسىنا بارلاي كوز تاستاعان — توسەكتىڭ استىنان كىر جۋاتىن شىلاپشىننىڭ جيەگى كورىنىپ تۇر ەكەن. قولقاعا تيگەن ءيىس تە سول جاقتان شىعاتىن سياقتى. تۇسىنىكتى بولدى. «الدەنەدەن ۋلانعان عوي!»
ءجاميلا جاعدايدى دەرەۋ ءوز ۋچاسكەسىندەگى كەزەكشىگە حابارلاپ، ودان «جەدەل جاردەم» ستانسياسىنا تەلەفون شالىپ، بريگادا شاقىرتتى دا، ءوزى جانۇشىرا جۇگىرىپ ءجۇرىپ، مارگانسوۆكا ەرىتىندىسىن دايىنداپ اكەلدى. ەندى ناۋقاسقا بۇل ەرىتىندىنى ىشكىزۋ كەرەك. ءبىراق ءقايتىپ؟ ونىڭ ەرىتىندىنى ىشپەك تۇگىلى باسىن كوتەرۋگە شاماسى جوق ەكەنىن ءوزى دە كورىپ تۇر. «شىداڭىز، ءسال شىداڭىزشى، — دەدى امالى قۇرىپ، جالىنىشتى ۇنمەن، — ءقازىر جەدەل جاردەم كەلەدى...»
سول كەزدە ۋھىلەپ-اھىلاپ بەسىنشى قاباتقا ازەر كوتەرىلگەن مەدبيكە ءۇي ىشىندەگى جانتالاستى كورىپ، ەسى شىعىپ كەتتى. ەكەۋلەپ ءجۇرىپ، ناۋقاستى وتىرعىزىپ، اۋزىنا ىدىستى توسىپ «ءىشىڭىز، ءىشىڭىز» دەپ قوسارلانا ايقايلاپ ءجۇرىپ، ايتەۋىر بىرنەشە رەت جۇتقىزدى. ءسال دەمىن الدىرىپ، ىدىستى تاعى اۋزىنا تاقادى: «تاعى كىشكەنە ءىشىڭىزشى... تىم بولماسا، ەكى-ۇش رەت ۇرتتاڭىزشى...» ناۋقاس تاپ قازىرگى كەزدە مىنا شىرقىراپ جۇرگەن ەكى ايەلدەن جاقىن جاناشىرى جوعىن الدەبىر تۇيسىگىمەن سەزىندى مە، وسىلاردىڭ ىڭعايىنا كونىپ، اۋزىن اشا بەرگەندە لوقسىپ، العاشقى ىشكەن سۋى كەرى اقتارىلدى...
ىشىندەگى اششى زاپىراننان ءبىرشاما ارىلىپ، بويى ءسال جەڭىلدەگەن ناۋقاس ءوز جاعدايىنىڭ ءماز ەمەستىگىن، ءومىرى قىل ۇستىندە تۇرعانىن تۇسىنگەن بولۋى كەرەك، قاسىندا شىر-پىر بوپ جۇرگەن دارىگەرگە «قۇتقارا گور!» دەگەندەي جالبارىنا قارادى.
قول-اياعى بالعاداي، زىڭگىتتەي جىگىتتىڭ مىناداي قاۋقارسىز، دارمەنسىز كۇيىنە ءجاميلانىڭ جانى اشىپ كەتتى. «بايعۇس ءسال كەشىككەنىمىزدە ءولىپ قالادى ەكەن، قۇداي ساقتادى ايتەۋىر» دەپ ىشتەي شۇكىرشىلىك ەتىپ، ەسىن جيعان سوڭ بۇنىڭ ايتقاندارىنىڭ ءبارىن ىستەي باستاعان ناۋقاستىڭ اسقازانىن تاعى دا شايعىزىپ جاتقاندا اپىر-توپىر ەتىپ «جەدەل جاردەم» بريگاداسى دا كەلدى...
ارادا ءبىراز ۋاقىت ءوتىپ، ءجاميلا بۇل وقيعانى ۇمىتىپ تا كەتكەندە، قالالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ دەپارتامەنتىنەن بۇلاردىڭ ەمحاناسىنا العىس حات كەلىپ ءتۇستى.
شاعىن ۇجىم قۋانىپ، مارە-سارە بولدى دا قالدى. جۇمىس اياعىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى ارنايى جينالىس اشىپ، حاتتى وقىپ بەرىپ، وعان نەگىز بولعان وتكەندە ءجاميلا جەدەل كومەك كورسەتكەن ادامنىڭ قالالىق دەپارتامەنتكە حابارلاسۋى ەكەنىن ايتقاندا وزدەرىنىڭ مازاسىز، اقىسى دا تومەن ەڭبەكتەرىن ەشكىم باعالامايدى دەپ ويلايتىن دارىگەرلەر مەن مەدبيكەلەر قۋانىسىپ، دابىرلاسىپ قالدى.
— ونىڭ قاعازىن تاماق قىپ جەيسىڭ بە؟ ودان دا اقشالاي كومەكتەسسە ەتتى؟ — دەپ كۇڭكىلدەدى شەتتە تۇرعان ورتا جاستاعى مەدبيكە.
باسقا كەزدە بولسا بۇل ءسوزدى ءىلىپ الىپ كەتۋشىلەر تابىلار ەدى، ءبىراق بۇگىنگىدەي ەڭبەكتەرى ەلەنۋدىڭ ءبىر نىشانى بايقالعان ساتتە كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىندە قۋانىش باسىم بولاتىن، سوندىقتان العىستىڭ ماتەريالدىق جاعى تۋرالى اڭگىمەنى ەشكىم قولداي قويعان جوق. ۋ-شۋ بولىپ، العىس قاعازدى ءارقايسىسى ۇستاپ كورىپ، ءجاميلانى شىن ىقىلاستارىمەن قۇتتىقتاعان ارىپتەستەرى جۇمىستارىنىڭ كەرەكتىگىنە سەنىمدەرى ارتىپ شىعىپ، ۇيلەرىنە وزدەرى العىس العانداي بولىپ تارادى.
ءجاميلا دا كابينەتىنەن قۋانىپ شىقتى. وسىندا كەلگەلى رەسمي تۇردە ەستىگەن ءبىرىنشى العىسى ەدى بۇل. ايتپەسە، مۇنداي العىس حاتتار، ديپلومدار مەن سەرتيفيكاتتاردىڭ قانشاماسى بار. ءبىراق ونىڭ ءبارى — وتكەن ءومىرىنىڭ جەتىستىكتەرى. وبلىس جابىلىپ، اۋرۋحانادا كۇرت قىسقارتۋلار باستالعاندا «جالعىز ادامنىڭ جۇمىس تابۋى دا، ورنالاسۋى دا جەڭىلىرەك قوي» دەپ بالالى-شاعالى ارىپتەسىنىڭ ورنىنا ءوزىن تىزىمگە ەنگىزىپ، نەشە جىل قىزمەت ەتكەن قالادان كەتۋگە ءماجبۇر بولعان.
«ءوزىم ءبىلىم العان قاراعاندىعا بارسام با ەكەن، الدە وبلىس ورتالىعى قوستانايعا كەتسەم بە؟» دەپ ويلانىپ جۇرگەنىندە، اناسىنداي ارالاساتىن كورشى اپانىڭ: «شىراعىم، ەل اۋعان جاققا قۇت تا اۋادى» دەگەن. سەن نە دە بولسا، جاڭا استانا — اقمولاعا بارساڭشى» دەگەن ءبىر اۋىز ءسوزى سەبەپشى بولىپ، بىرەر كۇندە جينالىپ، وسىندا تارتىپ كەتكەن.
جۇمىسقا تۇرۋ ءۇشىن بىرنەشە دارىگەرلىك مەكەمەنى ارالاپ ءجۇرىپ، وسى ەمحاناعا توقتاۋدى ءجون كوردى. سەبەبى، ون جىلدىق تاجىريبەسى بار كارديولوگ دارىگەردىڭ تۇيىندەمەسىن قاراپ وتىرىپ، ەمحانا باسشىسى «ازىرشە ۋچاسكەلىك دارىگەر بولىپ كىرە تۇرىڭىز، كارديولوگىمىز زەينەتكەرلىككە شىعۋعا دايىندالىپ ءجۇر» دەگەن-دى. بۇل سوزدەر جالپى تەراپيانى جاقسى بىلەتىن بولسا دا، كارديولوگ رەتىندە ءوز وڭىرىندە جاقسى تانىلعان دارىگەردىڭ سول سالادا قىزمەت ەتۋدى قالاعان كوڭىلىنىڭ قالاۋىن ءدوپ باستى. ءارى بۇل ەمحانانىڭ جاتاقحاناسى دا بار ەكەن، جوعارى ءبىلىمدى، تاجىريبەلى مامان رەتىندە شاعىنداۋ ءبىر بولمە بەرە الاتىندارىن ەستىگەندە، باس دارىگەردىڭ ۇسىنىسىنا بىردەن كەلىسكەن...
سودان بەرى دە ءبىرشاما ۋاقىت ءوتتى. بەيتانىس قالا، ەتەنە جاقىن ارالاساتىن دوس، جولداس تا جوقتىڭ قاسى بولعان سوڭ بۇرىن دا بۇيىعى مىنەزدى بۇل ءتىپتى تۇيىقتالىپ بارا جاتقانداي. كەيدە ىشتەي تورىعىپ، بىر-بىرىنەن ايىرماشىلىعى جوق كۇندەردەن قاشىپ كەتكىسى دە كەلەتىن... بۇگىنگى وقيعا سونداي سۇرەڭسىز تىرلىگىنە ءسال دە بولسا ساۋلە شاشقانداي. اياقاستى وتكەن جيىندى، ارىپتەستەرىنىڭ قۇتتىقتاۋلارىن كوز الدىنا ەلەستەتىپ، كۇلىمسىرەپ قويادى.
اۆتوبۋستان ءتۇسىپ، ءوزى تۇراتىن جاتاققا ادەتىنشە ءۇي-ۇيدىڭ اراسىمەن كەلە جاتتى. جۇمىس اياعى بولعان سوڭ ارى-بەرى جۇرۋشىلەر دە كوبەيگەن شاق، ءبارى دە ءوزى سياقتى اسىعۋلى. كوڭىلىندەگى قۋانىش ەرتە تۇسكەن قىستىڭ ىزعارلى اۋاسىن، ويدىم-ويدىم جولدىڭ ىڭعايسىزدىعىن سەزدىرمەي، ءتىپتى بۇرىنعىداي، اۋلالاردىڭ ىقپىل-جىقپىل قۋىستارىنان دا قورىقپاي، اقىرىن ىڭىلداپ كەلە جاتىر.
جاتاقحانانىڭ سىرتقى ەسىگىنىڭ الدىندا گۇل ۇستاعان ەر كىسى تۇر ەكەن. وتە بەرىپ، كوز قىرىن سالىپ ەدى، ونىڭ كۇلىمسىرەي بەرى قاراي ۇمسىنعانىن بايقاپ، ءسال كىدىردى. وزىنە سۇراۋلى جۇزبەن قاراعان ءجاميلاعا جاقىنداي بەرىپ بەيتانىس كىسى «تانىمادىڭىز با؟» دەپ ءتىل قاتتى.
ءجاميلانىڭ تانىماعانى راس. ءبىراق ءبىر جەردەن كورگەن سياقتى.
بەيتانىس كىسى قىسىلا كۇلىمسىرەپ: «مەنى قۇتقارىپ قالىپ ەدىڭىز عوي... وسىدان ءبىر اي بۇرىن. ەسىڭىزدە مە؟»، — دەدى.
ءيا، ءيا، ەندى ەسىنە ءتۇستى. مەدبيكە ەكەۋى اسقازانىن جۋعىزىپ، «جەدەل جاردەمگە» سالىپ جىبەرەتىن كىسى عوي...
— وي، سالەمەتسىز بە؟ قالايسىز؟ — ءجاميلا قۋانا امانداستى.
بەيتانىس كىسى قولىنداعى گۇلىن سوزدى:
— مىناۋ — سىزگە...
— ماعان؟.. نەسىنە اۋرە بولدىڭىز؟
— اۋرە بولعانىم جوق. قايتا سىزگە كەلىپ راحمەت ايتۋدىڭ رەتى بولماي، ۇياتتى بولىپ ءجۇر ەدىم، بۇگىن ءساتى ءتۇستى...
— ەشقانداي دا ۇيات ەمەس... جۇمىسىم عوي...
— دەگەنمەن... سول كۇنى ءسىز كومەك كورسەتپەگەندە... اياعى جامان بولادى ەكەن. بىرگە بولعان ارىپتەسىمىز... سولاي...
— نە دەيسىز؟ وي، اللا-اي! ءسىزدى پەرىشتەڭىز ساقتاعان ەكەن!
— سول پەرىشتە ءسىز بولدىڭىز عوي دەيمىن...
ءجاميلانىڭ تۇلا بويى تۇرشىگىپ كەتتى. سوسىن وزىنە ريزاشىلىعىن بىلدىرگەلى كەلگەن كىسىنى ەسىك الدىنان قايتارۋعا ۇيالىپ، قىسىلا ءتىل قاتتى:
— ۇيگە كىرىپ، ءشاي ءىشىڭىز...
قوناق اقمولاعا الماتىدان قونىس اۋدارعان مەملەكەتتىك قىزمەتشى ەكەن، «العاشقى بولىپ ءبىز كوشىپ كەلدىك» دەپ، ماقتانىش سەزىممەن ايتتى. ءجاميلا توڭازىتقىشتى اشىپ-جاۋىپ، داستارحان جاساپ جۇرگەندە بىر-ەكى رەت «كومەكتەسەيىن بە؟» دەپ ۇمسىنىپ قويعان. «ءوزىم، ءوزىم» دەگەن بۇعان: «بۇرىن ءۇي جۇمىسىنان باسىمدى الا قاشۋشى ەدىم، قىزىق، ءقازىر سونى دا ساعىناتىن بولىپپىن»، — دەپ كۇلە سويلەدى.
— ال، ەندى دۇرىستاپ تانىسايىق، قۇتقارۋشىم، — دەدى ول داستارحانعا جايعاسقان سوڭ قولىن ءجاميلاعا سوزىپ، — باقتيار جەتپىسبايەۆ! پوليسيا پودپولكوۆنيگىمىن!
— ءجاميلا. دارىگەر ەكەنىمدى بىلەسىز عوي...
باقتياردىڭ اشىق-جارقىن مىنەزدى ادام ەكەندىگى بايقالدى. وزىنە قاتىستى ءسوز بولعاندا قالجىڭ قوسىپ، كەيدە ءوزىن مازاقتاپ وتىرعانداي سويلەيتىنى دە قىزىق كورىندى. سوناۋ وقيعا بولاتىن كۇندى دە سولاي ءتۇسىندىردى. ءوزى سياقتى «سالت باستى ساباۋ قامشىلىلار» جينالىپ، اقمولانىڭ سۋىعىنان قورعانۋ ءۇشىن وسىلاي «بوي جىلىتاتىندارىن»، دۇكەننەن كوزگە تۇسكەن نارسەلەردى الىپ، اپىل-عۇپىل جەي سالاتىندارىن كۇلە وتىرىپ اڭگىمەلەدى.
— وتباسىمەن تۇراتىندار ىستىق سورپا ءىشىپ جىلىنسا، ءبىز امال جوق، «اقاڭمەن» جىلىنۋعا ءماجبۇرمىز. اياعى سول، ءوزىڭىز كورگەندەي جايلارعا اپارىپ سوعىپ جاتادى...
— ءسىزدىڭ دە جولداسىڭىز بار شىعار... نەگە ەرتىپ اكەلمەدىڭىز؟
سۇراۋىن سۇراعانمەن، قىسىلىپ قالدى. قوناق تەرەزەگە قاراپ وتىرىپ:
— كەلگەن، ءبىراق كەتىپ قالدى، — دەدى. — مىنا جاقتىڭ اۋا رايىنا، جاتاقحاناداعى تۇرمىسقا ۇيرەنە الماي، قايتايىق دەپ مەنى ءبىراز ۇگىتتەدى. شىنى كەرەك، جۇمىستى تاستاپ كەتۋگە بىرگە كەلگەن ارىپتەستەردەن ۇيالدىم... ءارى... قيىندىققا شىداماي ءبارىمىز قاشاتىن بولساق، كىم بولعانىمىز... دەگەن وي دا مازا بەرمەدى... نە كەرەك، قايتپايتىنىمدى بىلگەن سوڭ جالعىز ءوزى الماتىعا كەتە باردى...
ءسىز شە؟ قايدان كەلدىڭىز؟ كەشىرىڭىز، بولمەڭىزگە قاراسام، ەر ادام تۇرمايتىن سياقتى...
— تۇرمايدى... الگى «ورنىن تابادى» دەگەن ەرتەگىگە سەنىپ قالعان «وتىرعان قىز» بولامىز...
وزىنە قانشا رەت قويىلىپ، ابدەن مەزى قىلعان سۇراقتىڭ تاعى دا الدىنان شىققانىنا ىزاسى كەلىپ، ءارى قاراي شيرىعا سويلەدى:
— ءتىپتى سىزدىكىندەي «كەتە باراتىن» ادام دا ءبىزدىڭ ماڭدايىمىزعا جازىلماپتى... وسى كەزگە دەيىن ناليتىن ەم... ەندى قاراسام، قيىندىققا شىداماي، جارتى جولدا تاستاپ كەتەتىن اداممەن تۇرعانشا...
قوناعىنىڭ قاباعى تۇنجىراپ كەتكەنىن بايقاپ ءجاميلا كىلت توقتادى.
— وي، كەشىرىڭىز، ءسىزدىڭ كوڭىلىڭىزگە ءتيىپ كەتتى-اۋ ءسوزىم. كەيدە وسىلاي ويلاماي ايتا سالاتىنىم بار... كەشىرىڭىز.
— اسكەردە قىزمەت ەتكەن جوقسىز با؟ مەرگەن ەكەنسىز... — باقتيار رەنجىمەگەنىن كورسەتىپ، كۇلىمسىرەپ قويدى. — ءسوزىڭىز راس. نەسىنە رەنجيمىن؟
ءسال ۇنسىزدىكتەن كەيىن الدەنە ايتقىسى كەلگەندەي جىگىت ءجاميلاعا كوزىنىڭ استىمەن قاراپ قويدى. «ايتسام با، ايتپاسام با؟» دەپ وتىرعان سياقتى. اقىرى، ءۇي يەسىنە سالماقپەن قاراپ:
— ءسىز باسقاشا ويلاپ قالماڭىز، — دەدى تاماعىن كەنەپ. — مەن ءبىر قىزىق جايدى بايقادىم... «وتىرعان قىز» دەگەنىڭىزگە بايلانىستى... مەكتەپتەردە، اۋرۋحانالاردا وسىنداي قىزدار كوپ ەكەن... اناۋ مەملەكەتتىك قىزمەتتە شە؟ شەتتەرىنەن ءبىلىمدى، كورىكتى، ىستەرىنە مىعىم قىزدار... مەنىڭشە سولار «وقيمىن، جەتىلەمىن» دەپ ءجۇرىپ وتىرىپ قالاتىن سياقتى.
— ءبىراز زەرتتەگەن سياقتىسىز عوي بىزدەردى...
ءجاميلا سىڭعىرلاي كۇلدى. ءبىراق ءوزى ابدەن زاپى بولعان تاقىرىپتى ءارى قاراي دامىتۋعا قۇلقى جوق ەكەنىن ءبىلدىرىپ، اڭگىمە ارناسىن تەز بۇرىپ جىبەردى. ءتىپتى ءسوزىنىڭ قوناعىنا قالاي اسەر ەتەتىنىن ويلاپ تا ۇلگىرمەي، الگىندە عانا ءتىلىن تىستەي قالعانىن دا ەستەن شىعارىپ، وقىس سۇراق قويدى.
— ءسىز نەگە پوليسەي بولدىڭىز؟
باقتيار باسىن شايقاپ كۇلدى. سوسىن بۇعان تۋرا قاراپ:
— جاقسى كورگەن سوڭ، — دەدى.
ميليسيانى «مەنت» دەيتىن، سول كوزقاراس ونىڭ اتاۋى وزگەرگەن كەزدە دە وزگەرمەگەن قوعامدا وسكەن ءجاميلانىڭ ءوز جاۋابىنا سەنبەگەنىن كورىپ، باقتيار ءبىر اڭگىمە ايتتى. جالقاۋ، جارىتىپ وقۋ وقىماعان ءبىر تۋىس ىنىسىنە قازىرگى كەزدە ءبىلىمسىز، كاسىپسىز كۇن كورۋدىڭ قيىندىعى تۋرالى ميىنا ءبىراز نارسەنى قۇيدىم عوي دەپ ويلاپ «سوندا سەن قالاي ءومىر سۇرمەكسىڭ؟» دەپ ۇرىسسا، «قويشى، ءتىپتى بولماسا ميليسيالىققا بارام» دەگەن ەكەن.
— وكىنىشكە قاراي، قوعامىمىزداعى ءبىزدىڭ ماماندىققا دەگەن كوزقاراس وسىنداي. ال مەن بالا كەزدەن ماقسات قويىپ، اسكەردەن سوڭ ىشكى ىستەر بولىمىنە باردىم. ارنايى ءبىلىم الدىم، اكادەميانى ءبىتىردىم. ءالى دە وسىپ-جەتىلۋ ءۇشىن بار كۇشىمدى سالام. كىشكەنتاي شەننەن باستادىم، گەنەرال بولماي قويمايمىن، — دەپ ءسوزىن كۇلە اياقتادى.
تاعى بىر-ەكى كەسە ءشاي ىشىلگەن سوڭ: «ەرتەڭ جۇمىس، ءسىز دەمالىڭىز»، — دەدى باقتيار ورنىنان تۇرىپ...
سىپايى قوشتاسىپ، شىعىپ كەتكەن قوناعىنىڭ كۇلدىرگى اڭگىمەلەرىن ەسىنە قايتا ءتۇسىرىپ، جاقسى كوڭىل-كۇيمەن توسەگىنە جاتقان ءجاميلا ءوز ويلارىنا جىميا جاتىپ، ۇيىقتاپ كەتتى...
ەرتەسىنە تۇسكە دەيىن الدەنەگە الاڭداپ ءجۇردى... سوسىن شۇعىل شاقىرتۋمەن ۋچاسكەسىندە جۇرەك تالماسىمەن ەسەپتە تۇراتىن كىسىگە بارىپ، جەدەل جاردەم كورسەتىپ، باسقا دا جۇگىرىستەر كوبەيىپ كەتكەندە، كوڭىلىندەگى الاڭنان دا ارىلىپ، بۇرىنعى قالپىنا ءتۇستى. كەشقۇرىم جاتاقحاناسىنا كەلگەندە قاتتى شارشاعانىن بايقادى. تاماق جاساۋعا قۇلقى بولماي، ءتىپتى ءشاي قويىپ ىشۋگە دە زاۋقى سوقپاي، ءبىر كەسە ايران ءىشتى دە جاتىپ قالدى.
تاڭەرتەڭگى لەزدەمەدەن كەلگەندە كابينەتتەگى تەلەفونى بەزىلدەپ جاتىر ەكەن. مەدبيكە كەشىگىپ كەلەم دەگەنى ەسىنە ءتۇسىپ، «كارديولوگ تىڭداپ تۇر» دەدى تۇتقانى الا سالىپ.
— ءسىزدىڭ قابىلداۋىڭىزعا كىرەيىن دەپ ەدىم، — دەدى ەر ادام.
— 56-03-10 نومىرىنە تىركەۋ بولىمىنە حابارلاسىڭىز، قابىلداۋعا كەلەتىن ادامداردى كەزەككە سولار قويادى، — دەدى دە تۇتقانى قويا سالدى.
تەلەفون تاعى شىرىلدادى. كۇنى بويى وسىلاي. مەدبيكە بولماعان كەزدە تەلەفون قوڭىراۋىنا جاۋاپ بەرەم دەپ قابىلداۋدا وتىرعان ادامداردىڭ رەنىشىنە قالاتىنى بار. ءبىراق، الماۋعا تاعى بولمايدى: ار جاعىنداعى ادام دا قاتتى سىرقاتتانىپ جاتۋى مۇمكىن عوي.
—كارديولوگ تىڭداپ تۇر...
— ءجاميلا...
باقتياردىڭ داۋسىن تانىدى. مۇنىڭ الدىندا قوڭىراۋلاتقان ادامنىڭ دا سول ەكەنىن ەندى عانا ءتۇسىنىپ، كۇلىپ جىبەردى.
— وي، باقتيار، ءسىز ەكەنسىز عوي... بۇگىن مەدبيكەم جوق، ابىگەرلەنىپ ءجۇرىپ، داۋسىڭىزدى تانىماپپىن...
— اا، وندا كەدەرگى بولمايىن. ءسىزدى كەشكە كينوعا شاقىرعىم كەلگەن...
ءجاميلا ساسىپ قالدى. سوسىن «ااا، جارايدى، جۇمىس اياعىنا قاراي حابارلاسارسىز. شۇعىل شاقىرۋلار ءتۇسىپ قالماسا...» دەدى.
ارالارىنداعى سىيلاستىقتىڭ تەرەڭدەپ بارا جاتقانىن ءجاميلا دا، باقتيار دا ءتۇسىندى، ءبىراق ەكەۋى دە اڭگىمەنى قالاي باستارىن بىلمەي جۇرگەن. تۇسىنىسۋلەرىنە كەزدەيسوق جاعداي، ءجاميلا ءوزىن ءبىر ايلىق تاعىلىمداماعا جىبەرگەلى جاتقانىن ايتقاندا، باقتياردىڭ جۇلىپ العانداي «مەن قايتەم؟» دەگەنى سەبەپشى بولدى.
ءجاميلا كۇلىپ جىبەرگەن. باقتياردىڭ جاس بالاداي شوشىنعان ءتۇرى سونداي كۇلكىلى ءارى ايانىشتى ەدى... شىندىعىندا، وسى تاعىلىمداما تۋرالى ەستىگەندە كارديولوگيادا كۇن سايىن بولىپ جاتقان جاڭالىقتاردان حاباردار بولۋ كەرەكتىگىن تۇسىنە تۇرا ءوزى دە ىشتەي باقتياردى قيماي، باس دارىگەرگە بارىپ، «باسقا ماماندى جىبەرسەڭىز قايتەدى؟» دەپ قيپاقتاعان. ءبىراق، باستىعى دارىگەردىڭ تاعىلىمدامادان ءوتىپ تۇرۋى كەرەكتىگىن ايتىپ، كونبەي قويدى. مىنە، ەندى امالسىزدان جولعا جينالىپ وتىر.
ۇلكەن جول سومكەسىن اشىپ قويىپ، ەنجار قيمىلداپ، كيىمدەرىن جيناپ وتىرعاندا باقتيار كەلدى. ۆوكزالعا ءوزىم اپارىپ سالام دەگەن. ەسىكتى اشىپ، سوستيىپ تۇرىپ قالعان بۇنى يىعىنان قۇشاقتاپ، وزىنە قاراي تارتتى دا:
— سەن ەشقايدا بارمايتىن بولدىڭ، — دەدى قۇلاعىنا سىبىرلاپ، — مەن كەلىستىم...
— قالاي؟ كىممەن؟
— بىزدە مەديسينالىق توراپ اشىلعان بولاتىن، سوعان مەڭگەرۋشى بولاسىڭ... ەرتەڭنەن باستاپ...
بۇرىن باسقا قىزمەتتەرگە شاقىرعاندا «مەن كارديولوگپىن عوي» دەپ باس تارتاتىن ءجاميلا بۇل جولى قۋانعانى سونداي، جىگىتتى قۇشاقتاي الدى. قىزدى ايمالاي سۇيگەن باقتيار ونى كوتەرگەن قالپى تورگە وزدى...
تۇلا بويى مايداي ەرىگەن ءجاميلا ونىڭ سىبىرلاعان سوزدەرىنىڭ ءبىرىن ەستىپ، ءبىرىن ەستىمەسە دە، باتىل قيمىلدارىنا ەش قارسىلىق بىلدىرمەي، ىڭعايىنا يكەمدەلە بەردى... بار دۇنيەنى: وسى ۋاقىتقا دەيىن شەڭبەرىنەن شىعارماعان ۇستانىمىن دا، قىزمەتتى دە، باسقا جايلاردى دا ۇمىتتى... لىقسىپ-لىقسىپ كەلىپ جاتقان ىستىق تولقىنداردان جان دۇنيەسى راقات كۇي كەشىپ، مىنا ومىردەن مۇلدە قاشىقتاپ كەتكەن ونىڭ بويىندا وسى ءساتتىڭ تاۋسىلماۋىنان باسقا ەشقانداي تىلەك جوق ەدى...
ەكى-ۇش كۇننەن كەيىن باقتيار «جالدامالى پاتەردەن جالىقتىم» دەپ، مۇنىڭ بولمەسىنە كوشىپ الدى. ەكەۋىنىڭ ءبىر-بىرىنسىز اس ىشپەيتىن، تاڭەرتەڭ ءسۇيىسىپ ويانىپ، كەشكە قۋانا قاۋىشاتىن ەرتەگى ومىرلەرى سولاي باستالدى...
— وۋ، وتىرعان قىز، ەندى وسىلاي ەكەۋلەپ وتىرامىز با؟ ءبىر جاققا شىعايىق تا، — دەدى بىردە باقتيار ەركەلەتە سويلەپ. — ءجۇر، كينوعا بارايىق.
ءجاميلاعا سالسا كينوعا دا، تەاترعا دا بارماي، ۇياداي عانا بولمەسىندە ەكەۋىنىڭ قۇشاقتاسىپ وتىرعانىنان ارتىق باقىت جوق. ءارى جۇرت كوزىنە تۇسۋدەن دە قىمسىنادى. باقتيار سونىسىن بايقاعان بولۋى كەرەك، ادەيى ىستەگەندەي بىرەسە الدەبىر دوستارىنىڭ ۇيىنە قوناققا ەرتىپ اپارسا، بىردە سەرۋەنگە الىپ شىعىپ ءجۇردى. قاي جەردە دە ءوزىن ەركىن ۇستايدى. وزدەرىنىڭ شىن باقىتتى جاندار ەكەندىكتەرىن پاش ەتكىسى كەلگەندەي، جايراڭ قاعىپ، جارقىلداي كۇلىپ، جۇرت نازارىن وزىنە بىردەن اۋدارادى. قايدا بارسا دا قول ۇستاسىپ جۇرەتىندەرىن ءجاميلا دا ۇناتادى-اق، سوندىقتان قارسىلاسپايتىن بولدى. ال سەرۋەندەر كەزىندەگى اڭگىمەلەر ەكەۋىن جاقىنداتا ءتۇسىپ، ءبىرىن ءبىرى تەرەڭىرەك تاني باستادى.
باقتيار ۇيلەنگەنىنە ايتارلىقتاي ۋاقىت وتسە دە ءالى بالالارى جوق ەكەنىن ايتتى بىردە. «باستاپقىدا جاس بولدىق، بالانى كەرەك ەتكەن جوقپىز دا، — دەدى ءجاميلاعا بەيتانىس قالىپپەن ۇگىلە سويلەپ. — كەلە-كەلە الدەنە جەتىسپەيتىندەي الاڭداي باستادىق، سويتسەك ول — بالا ەكەن. سالىپ ۇرىپ دارىگەرلەرگە باردىق، ودان قالدى ءتۇرلى ەمشىلەرگە قارالدىق. ءبارى دۇرىس، كۇتىڭدەر دەدى. سودان كۇتۋدەمىز...»
بۇدان كەيىن ەكەۋى ول تاقىرىپقا بارعان جوق. تەك بىردە عانا باقتيار بالا تاقىرىبىنىڭ ءوز جانىنا قانشالىقتى باتاتىنىن بايقاتقان. ءجاميلا ءوزى پەرزەنتحاناعا جەتكىزگەن ايەلدى «تاعى قىز تۋدىڭ» دەپ كۇيەۋى ۇيگە شىعارىپ الۋدان باس تارتقانىن ايتىپ كەلگەندە «اقىماق، ءبىر بالاعا زار ادامداردىڭ بار ەكەنىن بىلمەيدى عوي» دەگەن-دى داۋسى ءدىر-دىر ەتىپ... سوسىن كىلت تۇرىپ، ەشتەڭە دەمەستەن ۇيدەن شىعىپ كەتتى.
ءجاميلا ونىڭ بۇل كەتىسىنىڭ نەمەن اياقتالعانىن ارادا بىرنەشە كۇن وتكەندە ءبىر-اق ءبىلدى: باقتيار سول بويدا پەرزەنتحانانىڭ باسشىلىعىنان ايەلدىڭ مەكەنجايىن سۇراپ ءبىلىپ، ۇيىنە ىزدەپ بارىپتى. «كۇيىنىشتەن» اراق ءىشىپ جاتقان كۇيەۋىنىڭ باسىنا سۋىق سۋدى اقتارا سالىپ، قىزمەتتىك ماشيناسىمەن پەرزەنتحاناعا الىپ بارىپتى.
ەڭ قىزىعى «ايەل-بالاڭا يە بولماساڭ ماعان وكپەلەمە» دەپ شەگەلەپ، «سىرتتارىڭنان ۋچاسكەلىك پوليسەي تەكسەرىپ تۇرادى» دەپ قورقىتىپ كەتكەن عوي. ەندى اناۋ بايعۇستىڭ بالا جاتقان اربانى ارى-بەرى سۇيرەتىپ، پوليسيا بولىمشەنىڭ الدىنان شىقپايتىنى تۋرالى اڭگىمە ەمحاناعا جەتىپ، ارىپتەسى بار وقيعانى بۇعان راحاتتانا كۇلىپ وتىرىپ ايتىپ بەرگەن. ونى تىڭداپ وتىرىپ ءجاميلا بالا ءۇشىن وقىس ارەكەتتەر جاساعان باقتيارعا ءبىر جاعىنان سۇيسىنسە، ەكىنشى جاعىنان جۇرەگى سىزداپ، جانى اشىپ كەتكەن-دى.
سودان بەرى «بالا تۋسام عوي، ءسابيلى بولساق قوي» دەگەن وي قايتا-قايتا جىلت ەتە قالىپ ءجۇرىپ، اقىرى وڭاشادا جاراتۋشىدان جالبارىنا سۇرايتىن تىلەگى بولىپ جۇرەگىنىڭ تۇبىنە ورنىعىپ العان. جاستىققا باسى تيگەندە دە، تاڭەرتەڭ ويانعاندا دا، جولدا كەلە جاتىپ تا ىشتەي: «جاساعان اللام، ءسابي سۇيگىزە گور» دەپ قايتالاۋمەن بولاتىن. سونىڭ اسەرى دە بولار تاياۋدا ءبىر قىزىق ءتۇس كوردى. مارقۇم اكەسى: «مەن بولسام قاسىڭدا جوقپىن. مىناۋ قارۋىڭ بولسىن» دەپ قولىنا بالعا ۇستاتىپ كەتتى.
ءا دەگەندە ءجاميلا اكەسىنىڭ تۇسىنە كىرگەنىنە قۋاندى. «جەتى نان ءپىسىرىپ، جۇمىسقا الا بارايىن» دەپ ويلاعان... كەنەت الدەبىر وي كەلىپ، پالتوسىن يىعىنا ىلە سالىپ، ءدارىحاناعا تۇرا جۇگىردى... جۇكتىلىكتى ايقىندايتىن سىناماداعى اپ-ايقىن ەكى جولاقتى كورگەندە جۇرەگى اتقاقتاپ، ءبىر وتىردى، ءبىر تۇردى. تەلەفوندى الدەنەشە رەت تەرە بەرىپ، وزىنە توقتاۋ سالدى. «قوي، ادەمىلەپ داستارحان جايىپ، كەشكە سالتاناتتى تۇردە حابارلايىن» دەپ شەشتى اقىرى.
كەشكە باقتيار ايەلىنىڭ استاناعا ورالاتىن بولعانىن ايتىپ كەلدى.
ءسىرا، كۇيەۋىنىڭ باسقا بىرەۋمەن تۇرىپ جاتقانىن ەستىگەن بولۋى كەرەك. استارلى سۇراقتار قويىپ، سىر سۋىرتپاقتاعانىنا قاراپ سولاي ويلادىم دەدى. ءبىراق ەشقانداي شۋ شىعارماي، بۇدان بىلاي بىرگە تۇراتىنىن عانا ايتىپتى. «ادەتتە، بىزدە كۇيەۋىنىڭ سەزىكتى ءجۇرىسىن بايقاعان ايەلدەر بىردەن باسشىلارعا حابارلاسادى. سوسىن قىزمەتتەن كەتتىڭ دەي بەر...» دەدى ايەلىنىڭ ولاي ەتپەگەنىنە ريزا بولعانداي.
بۇعان تاپ ءقازىر الدىندا «اتا-اناسىنان ۇيات — مەنى ۇلىنداي كورەدى، ايتپەسە، اجىراسىپ كەتەر ەدىم»، «الىستاپ كەتتىك. ارامىزدى جالعاپ تۇرعان بالا دا جوق» دەپ سويلەيتىن جانە ءجۇردىم-باردىم ەمەس، ءوزىنىڭ ىشكى دۇنيەسىنە ۇڭىلگەندەي بولىپ، نىق سەنىممەن ايتاتىن ادام ەمەس، بوتەن بىرەۋ وتىرعانداي كورىندى. بۇرىنعى سەنىمنەن جۇرناق تا قالماعانداي سوزدەرىن تىڭداپ وتىرعاندا: «بالا ەمەس، قىزمەت ورنى قۇندىراق سياقتى ما؟» دەگەن وي قىلاڭ بەرگەن...
«جاڭالىعىن» ايتىپ، سىلق ەتىپ وتىرا كەتكەن باقتيار ودان كەيىن ءتىس جارمادى. ءجاميلا دا ىشكى ويىمەن ارپالىسىپ، بىرەسە ءوزىنىڭ وعان نەكەلى ايەل ەمەس ەكەندىگى ەسكە ءتۇسىپ، وكسىپ، بىرەسە، سەزىم جەتەگىنە ەرىپ وسىنداي جايعا تاپ بولعانىنا كۇيىنىپ، ءلام دەپ جاق اشپادى. جۇكتىلىگىن ايتۋ قانشالىقتى ورىندى ەندى؟ ەركىنەن تىس ەشتەڭە بولعان جوق، قانداي كىنا ارتپاق؟ ۇيىپ-توگىپ ۋادە بەرگەن جوق، قانداي تالاپ قويماق؟
ءبىر ساتتە مىڭ سان وي كەلىپ، اقىل مەن سەزىم داي-داي بولىپ شارپىستى.
اقىرى... اقىرى جۇرەكتىڭ دەگەنىنە جىعىلدى: «ءالسىز جەرىنەن ۇستاعانداي بولمايىن. ءبىر رەتى كەلەر، سوندا جۇكتى ەكەنىمدى ايتايىن. جانىما شۋاق سىيلاعان جان ءوزىن ەش ەركەكتەن قور ساناماسىن» دەپ ويلادى.
جالپى ءجاميلا تىقاقتاپ، وتكەن ءومىرى تۋرالى سۇراپ، باقتياردىڭ مازاسىن العان ەمەس. وسى ومىرىنە، كەشىگىپ كورگەن ايەلدىك باقىتىنا ريزا-تىن. ەكى ادامدى بىر-بىرىنە ءجىپسىز بايلاپ، ىنتىقتىرىپ قويعان سەزىمنىڭ الاپات كۇشى مەن اينالاسىن جارقىراتىپ، مىڭ بوياۋلى ەتىپ تۇرلەندىرگەن سيقىرىنا تاڭ-تاماشا قالدى. سوعان ەلتىدى، سول سەزىمىنىڭ جەتەگىنە ەردى.
نە ىستەسە دە ىڭىلداپ اندەتىپ جۇرەتىن. جۇمىسىنا دەگەن ىقىلاسى دا بۇرىنعىدان ارتا تۇسكەندەي. سىرالعى ارىپتەسى بىردە: «ءبىر جاقسىلىق بار-اۋ، سوڭعى كەزدە گۇل-گۇل جايناپ ءجۇرسىڭ...» دەپ كۇلە قاراعان.
ءيا، جاقسىلىقتىڭ بولعانى راس ەدى. وعان سەبەپشى بولعان اشەيىن عانا دارىگەرلىك پارىزىن وتەۋىنىڭ ارقاسى ەكەندىگىنە ءوزى دە سەنبەيدى كەيدە. كومەگىنە مۇقتاج ادامعا جەدەل جاردەم بەرۋى اينالىپ كەلىپ، جان دۇنيەسىن نۇرعا بولەگەن سەزىم سىيلايدى دەپ ويلاپ پا؟ باسىنا كەنەت كەلگەن باقىتى ءۇشىن تاعدىرىنا كۇندە شەكسىز ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ، باقتيار ەكەۋىنىڭ ەرتەگىگە ۇقساس ءومىرى دە شەكسىز بولادى دەپ ويلايتىن. ەندى، مىنە...
— قوناق كەلەدى مە؟ — دەدى داستارحاننىڭ مولىنان جايىلعانىنا ەندى عانا نازار اۋدارعان باقتيار.
ءجاميلا جاس تولى جانارىن اۋدارىپ اكەتىپ، باسىن شايقادى.
تاڭەرتەڭ باقتيار ۇيدەن ۇلكەن قارا شامادانىن سۇيرەي شىقتى.
ەلجىرەگەن سەزىمگە تولى كۇندەردى باستان كەشكەن ەكى جاننىڭ ءبىر عيماراتتىڭ ىشىندە بوتەن ادامدارداي بولىپ جۇرۋىنەن وتكەن ازاپ جوق ەكەن. ءجاميلا قاتتى قينالدى. الدەكىمدەردىڭ سىبىرلاسىپ، كوزبەن ۇزاتىپ سالىپ جۇرگەندەرىن دە جون ارقاسىمەن سەزدى. ءتۇرلى سىلتاۋ تاۋىپ، كابينەتىنە كەلەتىندەر، بىلمەگەنسىپ باقتيار مەن ايەلى تۋرالى اڭگىمە ايتاتىندار دا تابىلدى. ءجاميلا وڭاشادا جىلاپ جۇرسە، تىستەنىپ شىداپ باقتى.
شىنى كەرەك، العاشقى كەزدەرى باقتياردى قايتىپ كەلەر دەپ ويلاعان. ولاي بولمادى. بىر-ەكى رەت كابينەتىنە كەلىپ، الدەنە ايتۋعا تىرىسقانى راس. ءبىراق وكپەسى قايتپاعان ءجاميلا ناۋقاستاردىڭ كوپتىگىن سىلتاۋراتىپ، سويلەسپەي قويدى.
تاعى ءبىرشاما ۋاقىت وتكەندە تەلەفون سوققان. مۇنىڭ جاعدايدى تۇسىنگىسى كەلمەيتىنىنە وكپەلەپ، ءبىراز سويلەدى. وتكەن كۇندەر ىشىندە نەبىر وي كەشىپ، ارپالىسقان سەزىمىن اۋىزدىقتاپ جۇرگەن ءجاميلا ودان الدەبىر دەمەۋ بولارلىق ءسوز كۇتىپ، ەلەڭدەپ قالدى. سول دامە كوڭىلمەن ءبىراز قۇلاق تۇرگەن. باقتياردىڭ اڭگىمەسى «تۇسىنبەدىڭ» دەگەن اۋەنمەن شيىرلاي بەرگەن سوڭ، تۇتقانى قويا سالدى. «ءبىتتى. ەشتەڭە كۇتپە. توقتا» دەدى وزىنە.
ءبىراق سەزىم اقىلعا كونبەيدى ەكەن — ەكەۋارا ءتاتتى سەزىمگە تولى كۇندەردى اڭساپ، تالاي تاڭدى كوزىمەن اتىردى. قاۋمالاعان سانسىز سۇراققا جاۋاپ تابا الماعان سوڭ، ءبىر جول نۇسقار ما ەكەن دەپ اقىن-جازۋشىلاردىڭ كىتاپتارىن اقتاردى. سولاردىڭ بىرىنەن تۋرا ءوز جايىن سۋرەتتەگەندەي ولەڭ تاۋىپ الىپ، قايتا-قايتا وقيتىن:
مۇنداي كەزدە ۇيقى قايدان كەلمەكشى
سەنىمىمنەن ايىردىڭ-اۋ، ءاي، جانىم...
كوڭىلىمدە داۋىل تۇرىپ، سەڭ كوشتى
ءتىرى قالۋ، قالماۋىم دا ءبايمالىم.
ەلەستەرگە ءبىر ەلىتىپ، ءبىر جىلاپ
جاتقان كەزدە ۇيقى قايدان كەلمەكشى؟
الدە سەن دە نەكەلى جار قاسىندا
ۇيىقتاي الماي جاتىرسىڭ با دوڭبەكشىپ؟
جۇمىسقا قۇر سۇلدەرى بارادى. ۇيىنە كەلىپ توسەگىنە قۇلاي كەتەدى. ەشنارسەگە قۇلقى جوق. باسى اۋىرادى، جۇرەگى سىزدايدى... ءبىر كۇنى ءىشى اۋىردى. تومەنگى جاعى تارتىپ-تارتىپ اۋىرعاندا، قانشا دەگەنمەن دارىگەر ەمەس پە، ساناسىن ءبىر وي شانشىپ ءوتتى: «ءتۇسىپ قالار ما ەكەن؟!»
نايزاعايداي جارق ەتكەن سول وي ەسىن جيعىزدى. «جاسىڭ بولسا ەندى بىرەر جىلدا قىرىققا كەلەدى، وسى كەزگە دەيىن سوقا باسىڭ سوپايىپ جۇرگەندە، ەندى تۇرمىس قۇرىپ، بالا ءسۇيۋىڭ دە نەعايبىل» دەدى ويى.
بىردەن «بۇل بالادان ايرىلسام، ەندى كوتەرە الام با؟ قازىرگى بەدەۋلىك پەن بەلسىزدىك بەلەڭ العان زاماندا!» دەپ، ءوزى كۇندە كورىپ جۇرگەن ءبىر قارا تىرناققا زار ايەلدەردى ەسكە الدى.
سودان كەيىن «جو-جوق، بالانى قالايدا ساقتاۋىم كەرەك!» دەپ، بەرىك شەشىمگە كەلىپ، ورنىنان تۇردى.
ەتەگىنەن تارتقىلاعان ويى: «ۇيات-اي! ىزىڭنەن ەرگەن سىڭلىلەرىڭە اقىل ايتۋشى ەدىڭ... ءوزىڭ بولساڭ...» دەپ ىزىڭدادى تاعى.
باستاپقىداي ەمەس، بەرىك شەشىمگە كەلگەن ءجاميلا بۇل ويىن ەلەڭ- قۇلاڭ قىلعان جوق. «بۇل — ءبىر-بىرىن جاقسى كورگەن ەكى ادامنىڭ شىنايى سەزىمىنەن پايدا بولعان بالا. جۇرت ەكو جاساتىپ تا بالا تۋا الماي ءجۇر. ەندەشە تاعدىرىم ماعان ەرەكشە سىي جاساعان بولار...» دەپ، نەشە كۇننەن بەرى العاش رەت ءوزىن جاقسى سەزىنىپ، ۇيدەن باسىن اسقاق كوتەرىپ شىقتى.
جۇمىس ورنىنا جاقىنداعاندا انادايدا كەتىپ بارا جاتقان باقتياردى سىرتىنان كورىپ قالدى. جۇرەگى ارتىنان جۇگىرە جونەلگەندەي بولسا دا، ءوزىن زورلاپ، ءجۇرىسىن باياۋلاتتى. سەبەبى... سوڭعى كەزدەرى ونىڭ بۇعان قىر كورسەتكەندەي بولىپ ايەلىمەن كوپ قىدىراتىنى... ويعا ورالدى. العاشىندا ونشا ءمان بەرگەن جوق-تىن: نەكەلى ايەلىن قىدىرتقاندا تۇرعان نە بار؟ ءبىراق ولاردىڭ كۇن سۋىتپاي قولتىقتاسىپ قىدىراتىنى، ۇجىمداعى باسقوسۋلاردا ايەلىن قۇشاعىنان شىعارماي قايتا-قايتا بيلەيتىنى جۇيكەسىنە تيە باستادى. جاڭا جىل كەشىندە ايەلىن جەتەلەپ كىرىپ كەلە جاتقانىن كورگەندە دەم جەتپەي القىندى دا قالدى. «كورپوراتيۆتىك كەشكە ەرتىپ اكەلمەي-اق قويسا قايتەدى ەكەن؟» دەپ قانى باسىنا شاپشىدى.
كوپ ۇزاماي ونىڭ پولكوۆنيك شەنىنە يە بولعانىن ەستىدى. «دۇرىس بولعان ەكەن» دەگەن ايتىپ كەلگەن ارىپتەسىنە جايباراقات. ول بۇدان كوزىن الماي، داۋسىن باسەڭدەتە سويلەدى:
— شولپانقۇلوۆ ەكەۋىن ۇسىنعان ەكەن، ول وتپەي قالىپ، باقتيارعا نەشەتۇرلى ءسوز ايتىپتى...
— ول كىسى دە قىزىق ەكەن. باقتياردىڭ قولىندا نە تۇر؟ بۇل — جوعارعى جاقتا شەشىلەتىن ماسەلە عوي.
— دۇرىس ايتاسىڭ. باقتياردىڭ قايىن اتاسى سول جاقتا، جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتتە كورىنەدى. بىلتىر الۋعا ءتيىس ەكەن، ايەلىمەن كەلىسپەي جۇرگەن سوڭ كىدىرتكەن دەدى بىرەۋلەر.
سوڭعى ءسوز جۇرەگىن وسىپ جىبەرگەندەي بولدى. اح، مىنە، ماسەلە قايدا جاتىر؟! سوندا ايەلىمەن كولبەڭدەپ ءجۇرۋىنىڭ، قولتىقتاسىپ جۇرت كوزىنە ءتۇسۋىنىڭ استارىندا بۇعان قىر كورسەتۋ ەمەس، باسقا ەسەپ بار ەكەن عوي! قۇلاعىندا العاشقى كۇنگى كەزدەسۋدە باقتياردىڭ «ءوسۋ ءۇشىن بار كۇشىمدى سالام... گەنەرال بولماي قويمايمىن» دەگەن ءسوزى جاڭعىرىعا قايتالاندى. كوزىنىڭ الدى تۇماندانىپ كەتتى.
القىنعان دەمىن باسايىن دەپ اسىعا كيىنىپ سىرتقا شىقتى. انادايدا ءبىر توپ ادامنىڭ ورتاسىندا كۇلە سويلەپ تۇرعان باقتياردى تۋ سىرتىنان كورگەندە، جۇرىسىنەن جاڭىلىپ، اياعى تۇساۋلانعانداي كىبىرتىكتەدى دە قالدى. ءبىر ادامنىڭ داۋرىعا سويلەپ:
— ووو، سۋ جاڭا پولكوۆنيك، قۇتتىقتايمىن! — دەگەنىن اپ-انىق ەستىدى.
ەكىنشىسى ودان قالىسقىسى كەلمەگەندەي ءتىپتى قاتتىراق داۋىستاپ:
— مالادەس! وتباسىڭ دا امان، كوڭىلدەس تە بار... شەنىڭدى دە الدىڭ. ەكى جەپ، بيگە شىقتىڭ! — دەدى
— حا-حا-حا! قاتىردىڭ! وسى سەنىڭ دە بىلمەيتىنىڭ ءبيتتىڭ استىندا! — دەدى باقتيار دا قارقىلداي كۇلىپ.
ءبارى دۋ كۇلدى. سول كەزدە باقتيارعا قارسى تۇرعان ارىپتەسى ىمداپ، يەگىمەن ارت جاعىن نۇسقاعان. بۇرىلىپ قاراعان باقتيار شىعار ەسىككە بەتتەپ بارا جاتقان ءجاميلانى كورىپ، ءوز سوزىنە ءوزى بۋىنىپ قالعانداي تىنىسى تارىلىپ كەتتى. «ەستىدى مە ەكەن؟»
تۇرعاندار بىر-بىرىنە جالتاقتاسىپ، اڭگىمەلەرىن تىيا قويدى. سول ساتتە باقتيارعا تابالدىرىقتان ءارى اتتاعان ءجاميلا مۇنى بۋىرقانعان وزەننىڭ بەرگى جاعاسىنا تاستاپ، ءوزى ءارى قاراي ءوتىپ بارا جاتقانداي ەلەستەپ كەتتى. ىشقىنىپ، كىرەبەرىس ەسىككە قاراي تۇرا ۇمتىلعان. تۇتقاعا قولى تيگەندە الدەكىم جولىن كەس-كەستەدى. پودپولكوۆنيك شولپانقۇلوۆ ەكەن. ورامالى اعاراڭداپ كەتىپ بارا جاتقان ءجاميلانى ول دا كورىپ، بۇعان:
— جۇلدىزىڭنىڭ قۇنى تىم قىمباتقا تۇسپەسىن دە. ءومىر كىمنىڭ ۇتىپ، كىمنىڭ ۇتىلعانىن كورسەتەدى ءالى، — دەدى تىستەنە.
كوپ ۇزاماي ءجاميلا بۇرىنعى ەمحاناسىنا اۋىسىپ كەتتى. باقتيار ونى ىزدەپ بارعىسى كەلىپ سان وقتالعان، اياقاستىنان ءبىر شارۋالار كيىپ كەتىپ، كەيىنگە شەگەرىلە بەردى. شارۋا جوق كەزىندە دە... بارا المادى. تاۋەكەلى جەتپەدى. وتكەن كۇندەردى ەسكە العان سايىن ەرتەگىدەي بولعان شۋاقتى كۇندەرىنىڭ ەندى قايتا ورالمايتىنىن ءتۇسىنىپ، وزەگى ورتەنەتىن.
ءيا، جاڭا اتاعىن «جۋۋ» كەزىندە ايتىلعان ماقتاۋلار ءبىراز مارقايتىپ، كوڭىلى اجەپتاۋىر كوتەرىلگەنى راس. وندىردەي جاس كەزىنەن كەلگەن سالانىڭ دارەجەلى مامانى بولۋ ۇلكەن مارتەبە ەدى. شىن قۋاندى. ءبىراق بىرتە-بىرتە ماقتاۋ سوزدەر تاسىپ-توگىلگەن باسقوسۋلاردان جالىعايىن دەدى. بىرەۋلەرىنىڭ ايتقانىنان جاعىنۋ، كەيبىرەۋلەردىكىنەن كولگىرسۋ بايقالعان سوڭ با، وتىرىستاردى كۇرت تىيدى. جيىن-تويعا بارۋدى دا دوعاردى.
ءتىپتى سەبەبى ول دا ەمەس بولاتىن. سەبەبى ءوز بويىنان ءبىر وزگەرىستى بايقاعانى... ءبىرتۇرلى سۇلەسوق. بۇرىنعىداي ۇساق-تۇيەك تە بولسىن ءبىر جاقسىلىق جاساۋعا ۇمتىلمايتىن بولعانى. بۇلتتان ارىلمايتىن سۇرعىلت اسپاننان، قالانىڭ ازىناعان جەلىنەن، ايەلىنىڭ «پاپام تۇرعاندا...» دەپ باستالاتىن سوزدەرىنەن دە جالىققان سياقتى... ىشكى جان دۇنيەسى كۇڭگىرلەپ بوس قالعانداي كۇي كەشتى.
ويىنان ءجاميلا كەتپەيتىن... تۇسىندە دە كورىپ، سويلەسەيىن دەسە ءتىلى كۇرمەلىپ، الدەنە رەت قينالىپ وياندى. ءبىراق بارۋعا جۇرەگى داۋالاماي-اق قويدى. نە دەيدى؟ قالاي اقتالادى؟ ارادا وتكەن التى اي التى جىلداي سارعايتتى. ساعىندى.
ءسويتىپ جۇرگەندە ونى ويدا جوقتا كەزدەستىردى. ايەلى ەكەۋى تەاترعا بارعان. كيىمدەرىن الايىن دەپ تۇرعاندا انادايدا ءجاميلانىڭ ءبىر ايەلمەن سويلەسىپ تۇرعانىن كوردى. بۇرىن قىسقا ەتىپ قيىپ قوياتىن شاشىن ءوسىرىپ، يىعىنا توگىلدىرە بوس قويا بەرىپتى. ءجۇزى دوڭگەلەنىپ، ماڭدايى جارقىراپ، ادەمىلەنىپ كەتكەندەي. ۇستىندە كوزگە تانىس اقشىل ءتۇستى جەڭىل پالتوسى. تۇيمەلەمەپتى. موينىنا وراي سالعان جۇقا شارفتىڭ استىنان تومپيىپ تۇرعان ءىشىن كورىپ... تۇرعان ورنىندا قاتتى دا قالدى.
ءىشى ۇلىپ قويا بەردى...
You Might Also Like
-
1 قىركۇيەك — ءبىلىم كۇنى قازاقستان مەكتەپتەرىندە ونلاين جيىن وتەدى.
