ويىن ەلەمەنتتەرىن ساباقتا ءتيىمدى پايدالانۋ ارقىلى كوممۋنيكاتيۆتىك قۇزىرەتتىلىكتى دامىتۋ
قوستاناي وبلىسى، رۋدنىي قالاسى،
"№10 مەكتەپ - گيمنازياسى"كمم – ءنىڭ
قازاق ءتىلى مەن قازاق ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
كۋجامراتوۆا جانساۋلە روليفوۆنا
ادىستەمەلىك تاقىرىبىم: ويىن ەلەمەنتتەرىن ساباقتا ءتيىمدى پايدالانۋ ارقىلى كوممۋنيكاتيۆتىك قۇزىرەتتىلىكتى دامىتۋ.
ماقساتى – ويىن ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم - بىلىك، سويلەۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
ءتىلدى ۇيرەنۋدەگى ويىننىڭ ماقساتى: ويىن ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم - بىلىك، سويلەۋ داعدىلارى قالىپتاسادى.
وقىتۋداعى ويىننىڭ مىندەتى:
* ءبىلىم دەڭگەيىمەن داعدىلارىن جەتىلدىرە وتىرىپ، ويىن ارقىلى وقۋ
جانە تاربيە ۇشتاسادى.
* ويناپ وتىرىپ، جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرەدى.
* تانىمدىق قىزمەتى مەن وي - ءورىسى كەڭەيەدى.
* وقۋشىنىڭ وزىنە دەگەن سەنىمى ارتادى، وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى، بەلسەندىلىگى داميدى.
* وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە ءبىر - ءبىرىن سىيلاي ءبىلىپ، كومەكتەسۋگە ۇيرەتەدى.
بالالاردى وقىتۋداعى ويىننىڭ ەرەكشەلىگى:
• ويىن بارىسىندا وقۋشىنىڭ وي - ءورىسى داميدى، سويلەۋ قابىلەتى جەتىلەدى، قارىم - قاتىناس جاساۋعا ۇيرەنەدى، كوڭىل - كۇيى كوتەرىلەدى، وقۋشى جالىقپايدى، سوزدىك قورى كوبەيەدى.
• ساباق ساپاسى جاقسارادى، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتادى، لوگيكالىق ويلاي بىلۋگە ۇمتىلدىرادى، ءتارتىپ ساقتاۋ قابىلەتى، ەستە ساقتاۋ قابىلەتى قالىپتاسادى.
قازاق ءتىلى ساباعىندا ءار ءتۇرلى ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانامىن.
قانداي ءارىپ جوق؟
ءسوزجۇمباق
نە ارتىق؟
فونەتيكا سالاسى بويىنشا: 1. (ءا، ى، ءو)؛ 2. (ءى، ڭ، ع)؛ 3.(ق، ءۇ، ۇ). سوندا قاي توپ بۇرىن جانە كوبىرەك ءسوز جازسا، سول توپ وزادى. ونى توپتىڭ ىشىنەن ءبىر - ءبىر وقۋشىدان شىعارىپ، تاقتاعا جازدىرامىن. ويىن تاڭداعاندا تاقىرىپقا ساي ويىندار الىنادى.
«جىلدىڭ ءتورت مەزگىلى» ويىنى: جىلدىڭ ءتورت مەزگىلى ورماندا كەزدەسەدى. امانداسىپ، ءبىر - بىرىنەن حال سۇراسقاننان كەيىن ولاردىڭ ءارقايسىسى «جاز»، «كوكتەم» جانە «قىس» سوزدەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىمەن ماقتانادى. مىسالى، قىس:
- مەن – قىسپىن. ەڭ سۋىق، قاھارلى مەزگىلمىن. ءۇش اي – جەلتوقسان، قاڭتار، اقپان ايىندا كۇندى سۋىتىپ، قاردى جاۋدىرامىن. وزەندەردى، كولدەردى قاتىرامىن. سول كەزدە قانداي مەرەكە بار ەكەنى ايتىلادى. جاڭا جىل. وقۋشىلاردان «قىس» تۋرالى قانداي تاقپاق، ولەڭ، جۇمباق بىلەتىندەرى سۇرالادى.
«بۋىن» تاقىرىبىنا ويىن بىلاي وتكىزىلەدى: «ويلان، تاپ!».
• ءبىر بۋىندى تۇيىق بۋىنعا مىسال كەلتىر (ات، ەت، انت، ءورت).
• «تا» بۋىنىنا اياقتالاتىن ەكى بۋىندى ءسوز ويلا (باستا، اياقتا).
• «ت» ارپىنەن باستالىپ، «ت» ارپىنە اياقتالاتىن ءبىر بۋىندى بىتەۋ بۋىنعا مىسال كەلتىر (ءتورت، تورت).
• «ب» ارپىنەن باستالاتىن ەكى بۋىندى قۇس اتى جانە اڭ اتى (بۇلبۇل، بۇعى)
فونەتيكا سالاسى بويىنشا «كىم جىلدام؟» ويىنى.
1. «ا» ارپىنەن باستالاتىن قالا اتتارىن جازىڭدار. مىسالى: الماتى، استانا، اقمولا....(ول قالالاردىڭ قاي جەردە ورنالاسقانىن كارتادان كورسەتىپ، قالا تۋرالى نە بىلەتىنىڭ سۇراۋ).
2. تەك قانا (ا، ە، ى، ءى) داۋىستى دىبىسى بار سوزدەر ويلاپ جازىڭدار. مىسالى: (ا) بالا، تاماشا، قاراشا،...، (ى) ىدىس، ىستىق، قىرىق، مىسىق، سىزعىش،...، (ە) ەرتەڭ، كەرەك، سەن، كەشە....
3. قاي جاعىنان وقىسا دا ماعىناسى وزگەرمەيتىن سوزدەردى ويلاپ جازىڭدار. مىسالى: ازيزا، نان، قىرىق، قازاق، كوك،...
4. «اداسقان ارىپتەر» ويىنى. دىبىستاردى تىركەستىرىپ ءسوز جاساڭدار.
1. ر، و، ب (بور)؛
2. ا، ش، ا، ع (اعاش)؛
3. پ، ە، ت، م، ە، ك (مەكتەپ)؛
4. و، ش، ى، ق، ۋ (وقۋشى)؛
5. ن، ى، پ، ى، س (سىنىپ).
لەكسيكا سالاسى بويىنشا (كىم تاپقىر؟) ويىنى.
ىشىندە انتونيم سوزدەرى بار ماقال - ماتەلدەر تاۋىپ جازىڭدار.
1. ءۇيدىڭ... -... قىس تۇسكەندە بىلەرسىڭ. (ىستىق - سۋىعىن)
كىمنىڭ... -... ەكەنىڭ ءىس تۇسكەندە بىلەرسىڭ. (دوس - قاس)
2. اشۋ –...، اقىل –.... (دۇشپان، دوس)
3. اقىلدان جاقىن... جوق. (دوس)
اشۋدان جامان... جوق. (جاۋ)
مورفولوگيا سالاسى بويىنشا «كىم تەز تاۋىپ وقي الادى؟» ويىنى.
تومەندەگى سويلەمدە سوزدەردىڭ ورىن ءتارتىبى اۋىسىپ جازىلعان. ونى ءتيىستى تارتىبىنە كەلتىرىپ، كىم تەز تاۋىپ وقي الادى؟
1. ءبىز ساباعىندا ماتەماتيكا نەشە ءتۇرلى ەسەپ شىعارامىز.
2. ساباعى كەشە سۋرەت بولدى.
3. دەنە تاربيەسى سپورتزالدا ساباعى وتەدى..
4. وتىر ساباقتا 25 وقۋشى.
5. اكەلدىك كىتاپ، داپتەر، كۇندەلىك، قالام ساباققا ءبىز.
قورىتىندى: قورىتا كەلە ايتارىم، ءبىلىم بەرۋ – وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدىڭ ۇزدىكسىز ءۇردىسى بولسا، قازىرگى كەزدەگى ءبىلىم بەرۋ – وقۋشىنىڭ پىكىرىن باعالاۋ، وقۋشىنى تىڭداي ءبىلۋ. ۇستاز بەن شاكىرتتىڭ بىرلەسە جاساعان ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسى – ساپالى ءبىلىم بولىپ تابىلادى. بەلگىلى پەداگوگ ۆ.ا.سۋحوملينسكيي ايتقانداي: «ويىنسىز، مۋزىكاسىز، ەرتەگىسىز، شىعارماشىلىقسىز، فانتازياسىز تولىق مانىندەگى اقىل - وي تاربيەسى بولمايدى!». ەندەشە، بالانى ويىنعا قاتىستىرىپ ۇيرەتۋ ارقىلى ويىنى قايسى، ۇيرەتۋى قايسى ەكەنىن بالالار ايىرماستاي، سەزبەستەي ەتىپ ساباق وتكىزگەن ۇتىمدى.
"№10 مەكتەپ - گيمنازياسى"كمم – ءنىڭ
قازاق ءتىلى مەن قازاق ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
كۋجامراتوۆا جانساۋلە روليفوۆنا
ادىستەمەلىك تاقىرىبىم: ويىن ەلەمەنتتەرىن ساباقتا ءتيىمدى پايدالانۋ ارقىلى كوممۋنيكاتيۆتىك قۇزىرەتتىلىكتى دامىتۋ.
ماقساتى – ويىن ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم - بىلىك، سويلەۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
ءتىلدى ۇيرەنۋدەگى ويىننىڭ ماقساتى: ويىن ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم - بىلىك، سويلەۋ داعدىلارى قالىپتاسادى.
وقىتۋداعى ويىننىڭ مىندەتى:
* ءبىلىم دەڭگەيىمەن داعدىلارىن جەتىلدىرە وتىرىپ، ويىن ارقىلى وقۋ
جانە تاربيە ۇشتاسادى.
* ويناپ وتىرىپ، جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرەدى.
* تانىمدىق قىزمەتى مەن وي - ءورىسى كەڭەيەدى.
* وقۋشىنىڭ وزىنە دەگەن سەنىمى ارتادى، وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى، بەلسەندىلىگى داميدى.
* وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە ءبىر - ءبىرىن سىيلاي ءبىلىپ، كومەكتەسۋگە ۇيرەتەدى.
بالالاردى وقىتۋداعى ويىننىڭ ەرەكشەلىگى:
• ويىن بارىسىندا وقۋشىنىڭ وي - ءورىسى داميدى، سويلەۋ قابىلەتى جەتىلەدى، قارىم - قاتىناس جاساۋعا ۇيرەنەدى، كوڭىل - كۇيى كوتەرىلەدى، وقۋشى جالىقپايدى، سوزدىك قورى كوبەيەدى.
• ساباق ساپاسى جاقسارادى، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتادى، لوگيكالىق ويلاي بىلۋگە ۇمتىلدىرادى، ءتارتىپ ساقتاۋ قابىلەتى، ەستە ساقتاۋ قابىلەتى قالىپتاسادى.
قازاق ءتىلى ساباعىندا ءار ءتۇرلى ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانامىن.
قانداي ءارىپ جوق؟
ءسوزجۇمباق
نە ارتىق؟
فونەتيكا سالاسى بويىنشا: 1. (ءا، ى، ءو)؛ 2. (ءى، ڭ، ع)؛ 3.(ق، ءۇ، ۇ). سوندا قاي توپ بۇرىن جانە كوبىرەك ءسوز جازسا، سول توپ وزادى. ونى توپتىڭ ىشىنەن ءبىر - ءبىر وقۋشىدان شىعارىپ، تاقتاعا جازدىرامىن. ويىن تاڭداعاندا تاقىرىپقا ساي ويىندار الىنادى.
«جىلدىڭ ءتورت مەزگىلى» ويىنى: جىلدىڭ ءتورت مەزگىلى ورماندا كەزدەسەدى. امانداسىپ، ءبىر - بىرىنەن حال سۇراسقاننان كەيىن ولاردىڭ ءارقايسىسى «جاز»، «كوكتەم» جانە «قىس» سوزدەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىمەن ماقتانادى. مىسالى، قىس:
- مەن – قىسپىن. ەڭ سۋىق، قاھارلى مەزگىلمىن. ءۇش اي – جەلتوقسان، قاڭتار، اقپان ايىندا كۇندى سۋىتىپ، قاردى جاۋدىرامىن. وزەندەردى، كولدەردى قاتىرامىن. سول كەزدە قانداي مەرەكە بار ەكەنى ايتىلادى. جاڭا جىل. وقۋشىلاردان «قىس» تۋرالى قانداي تاقپاق، ولەڭ، جۇمباق بىلەتىندەرى سۇرالادى.
«بۋىن» تاقىرىبىنا ويىن بىلاي وتكىزىلەدى: «ويلان، تاپ!».
• ءبىر بۋىندى تۇيىق بۋىنعا مىسال كەلتىر (ات، ەت، انت، ءورت).
• «تا» بۋىنىنا اياقتالاتىن ەكى بۋىندى ءسوز ويلا (باستا، اياقتا).
• «ت» ارپىنەن باستالىپ، «ت» ارپىنە اياقتالاتىن ءبىر بۋىندى بىتەۋ بۋىنعا مىسال كەلتىر (ءتورت، تورت).
• «ب» ارپىنەن باستالاتىن ەكى بۋىندى قۇس اتى جانە اڭ اتى (بۇلبۇل، بۇعى)
فونەتيكا سالاسى بويىنشا «كىم جىلدام؟» ويىنى.
1. «ا» ارپىنەن باستالاتىن قالا اتتارىن جازىڭدار. مىسالى: الماتى، استانا، اقمولا....(ول قالالاردىڭ قاي جەردە ورنالاسقانىن كارتادان كورسەتىپ، قالا تۋرالى نە بىلەتىنىڭ سۇراۋ).
2. تەك قانا (ا، ە، ى، ءى) داۋىستى دىبىسى بار سوزدەر ويلاپ جازىڭدار. مىسالى: (ا) بالا، تاماشا، قاراشا،...، (ى) ىدىس، ىستىق، قىرىق، مىسىق، سىزعىش،...، (ە) ەرتەڭ، كەرەك، سەن، كەشە....
3. قاي جاعىنان وقىسا دا ماعىناسى وزگەرمەيتىن سوزدەردى ويلاپ جازىڭدار. مىسالى: ازيزا، نان، قىرىق، قازاق، كوك،...
4. «اداسقان ارىپتەر» ويىنى. دىبىستاردى تىركەستىرىپ ءسوز جاساڭدار.
1. ر، و، ب (بور)؛
2. ا، ش، ا، ع (اعاش)؛
3. پ، ە، ت، م، ە، ك (مەكتەپ)؛
4. و، ش، ى، ق، ۋ (وقۋشى)؛
5. ن، ى، پ، ى، س (سىنىپ).
لەكسيكا سالاسى بويىنشا (كىم تاپقىر؟) ويىنى.
ىشىندە انتونيم سوزدەرى بار ماقال - ماتەلدەر تاۋىپ جازىڭدار.
1. ءۇيدىڭ... -... قىس تۇسكەندە بىلەرسىڭ. (ىستىق - سۋىعىن)
كىمنىڭ... -... ەكەنىڭ ءىس تۇسكەندە بىلەرسىڭ. (دوس - قاس)
2. اشۋ –...، اقىل –.... (دۇشپان، دوس)
3. اقىلدان جاقىن... جوق. (دوس)
اشۋدان جامان... جوق. (جاۋ)
مورفولوگيا سالاسى بويىنشا «كىم تەز تاۋىپ وقي الادى؟» ويىنى.
تومەندەگى سويلەمدە سوزدەردىڭ ورىن ءتارتىبى اۋىسىپ جازىلعان. ونى ءتيىستى تارتىبىنە كەلتىرىپ، كىم تەز تاۋىپ وقي الادى؟
1. ءبىز ساباعىندا ماتەماتيكا نەشە ءتۇرلى ەسەپ شىعارامىز.
2. ساباعى كەشە سۋرەت بولدى.
3. دەنە تاربيەسى سپورتزالدا ساباعى وتەدى..
4. وتىر ساباقتا 25 وقۋشى.
5. اكەلدىك كىتاپ، داپتەر، كۇندەلىك، قالام ساباققا ءبىز.
قورىتىندى: قورىتا كەلە ايتارىم، ءبىلىم بەرۋ – وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدىڭ ۇزدىكسىز ءۇردىسى بولسا، قازىرگى كەزدەگى ءبىلىم بەرۋ – وقۋشىنىڭ پىكىرىن باعالاۋ، وقۋشىنى تىڭداي ءبىلۋ. ۇستاز بەن شاكىرتتىڭ بىرلەسە جاساعان ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسى – ساپالى ءبىلىم بولىپ تابىلادى. بەلگىلى پەداگوگ ۆ.ا.سۋحوملينسكيي ايتقانداي: «ويىنسىز، مۋزىكاسىز، ەرتەگىسىز، شىعارماشىلىقسىز، فانتازياسىز تولىق مانىندەگى اقىل - وي تاربيەسى بولمايدى!». ەندەشە، بالانى ويىنعا قاتىستىرىپ ۇيرەتۋ ارقىلى ويىنى قايسى، ۇيرەتۋى قايسى ەكەنىن بالالار ايىرماستاي، سەزبەستەي ەتىپ ساباق وتكىزگەن ۇتىمدى.
You Might Also Like
-
وقو، سارىاعاش اۋدانى، دەربىسەك اۋىلىنداعى
