InfoHub Logo

باياعى وتكەن زاماندا امەريكانىڭ ءبىر تۇكپىرىندەگى جالعىز ۇيدە دوروتي اتتى ادەمى قىز اپاسىمەن بىرگە ءومىر ءسۇرىپتى. اپاسى تاڭ اتقاننان كەش باتقانعا دەيىن جۇمىس ىستەپ، ءۇي كورمەي ءدى ەكەن. ال نەمەرەسى ۇيدە جالعىز قالادى. سول سەبەپتى دوروتي ءوزىن باقىتسىز سەزىنەتىن. ول — ادامدارمەن سويلەسۋدى، ارالاسۋدى جاقسى كورەتىن كىشىپەيىل، مەيىرىمدى قىز. ونىڭ بار قۋانىشى — توتو اتتى كىشكەنتاي قارا كۇشىگى ەدى. دوروتي ۋاقىتىن سول كۇشىگىمەن ويناپ وتكىزەتىن، سول كەزدە عانا ءوزىن باقىتتى سەزىنەتىن. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە اپاسى ادەتتەگىدەي جۇمىستا بولاتىن. ءبىر كەزدە دالا كەنەتتەن تۇنەرىپ، قاتتى الايدۇلەي جەل تۇرادى. دوروتي كۇشىگىمەن ۇيدە ويناپ وتىرعان ەدى. كىشكەنتاي قىز تابان استىندا نە بولىپ كەتكەنىن بىلمەي ساسادى. سۇيىكتى كۇشىگى — توتونى باۋىرىنا باسىپ، تەرەزەدەن دالاعا قارايدى. وعان بۇكىل ءۇي دىرىلدەپ، اقىرىن قوزعالا باستاعانداي بولادى. ءدوروتيدى «سۇيىكتى كۇشىگىمدى جوعالتىپ الامىن با؟» دەگەن قورقىنىش بيلەيدى. ءدوروتيدىڭ وتە قاتتى شايقالىپ، استاڭ-كەستەڭ بولعان ءۇيدى كورگەندە زارە-قۇتى قالمادى. جەل ۇدەي سوققان سايىن ءۇي دە شايقالا بەردى. ءبىر كەزدە داۋىل ءۇيدى اسپانعا تىك كوتەرىپ، ۇشىرىپ الا جونەلدى. دوروتي ءوز كوزىنە ءوزى سەنەر ەمەس. ال ءۇي بولسا، اسپ اند ا قالىقتاپ ۇشىپ بارىپ، جەمىس-جيدەكتەرگە تولى باقتىڭ ىشىنە كەلىپ قونادى. دوروتي اقىرىن بارىپ ءۇيدىڭ ەسى گىن اشىپ قالىپ ەدى، سان الۋان گۇلدەر مەن قۇستارعا تولى، ءيىسى اڭقىعان، كوزدىڭ جاۋىن الاتىن جەمىس-جيدەكتى اعاشتاردى كورەدى. اينالاسىنا قاراپ تاڭ-تاماشا بولىپ تۇرعان دوروتي «مانچكين جەرىنە قوش كەلدىڭ!» دەگەن داۋىستى ەس ءتيدى. تاماشا داۋىستىڭ يەسىن ىزدەگەن قىز وزىنە قاراي ءبىر سۇلۋ ايەلدىڭ جاقىنداپ كەلە جاتقانىن كورەدى. ول بۇل ايەلدىڭ كىم ەكەنىن جانە ءوزىن نەگە قارسى الىپ تۇرعانىن بىلە الماي دال بولادى. دوروتي ايەلدەن:

— ءسىز كىمسىز؟ مەن ءقازىر قايدامىن، بۇل جەرگە قالاي تاپ بولدىم؟ — دەپ سۇرايدى.

سوندا ايەل:

— سۇيىكتىم، مەن سولتۇستىكتىڭ مەيىرىمدى سيقىرشىسىمىن. ءقازىر سەن مانچكين جەرىندەسىڭ. مۇندا سەنى جەل ايداپ اكەلدى. قۋانىشقا وراي، سەنىڭ ءۇيىڭ مانچكيننىڭ وڭتۇستىگىندە تۇراتىن زۇلىم سيقىرشىنىڭ ءدال ۇستىنە قۇلاپ، ول و دۇنيەگە اتتاندى. مانچكين حالقى ونى جەك كورەتىن، سوندىقتان ساعان ءوز ريزاشىلىقتارىن بىلدىرۋدە، — دەيدى. دوروتي ۇيىنە قايتقىسى كەلگەن ەدى، مەيىرىمدى سيقىرشى وعان ۇيىنە قايتپاس بۇرىن، مەرۋەرت قالاسىندا تۇراتىن وز ەلىنىڭ اتاقتى سيقىرشىسىنا كومەكتەسۋى قاجەت تىگىن ايتادى. كىشكەنتاي قىز وز ەلى مەن مەرۋەرت قالاسىنىڭ قايدا ورنالاسقانى تۋرالى بەيحابار بولاتىن.

سولتۇستىكتىڭ مەيىرىمدى سيقىرشىسى:

— قورىقپا، مەن ساعان كومەكتەسە ءمىن، — دەپ، دوروتيگە سيقىرلى اياق كيىم سىيلايدى. سونىمەن بىرگە، سيقىرشى وعان جولدا كەزىگەتىن جاماندىقتاردان قورعانىش بولسىن دەپ بەتىنەن سۇيەدى دە، قوشتاسىپ، قالىپ قويادى. دوروتي توتومەن بىرگە جولعا شىعادى. ولار ۇزاق جۇرەدى. شارشاعان قىز دەمالاتىن جەر ىزدەيدى. ۇلكەن-ۇلكەن ەگىستىك القاپتارىنا جەتىپ، سول ماڭداعى ءبىر تاسقا دەمالۋ ءۇشىن وتىرا كەتەدى. سول كەزدە ءدوروتيدىڭ جانىنا ەگىن كۇزەتشىسى كەلىپ، ءوزىنىڭ ويلاۋ قابىلەتىنىڭ ناشارلىعىن جانە قىزدى كوپتەن كۇتىپ جۇرگەنىن ايتادى.

— مەن سيقىرشىعا بارا جاتىرمىن. بىزبەن بىرگە ءجۇر، — دەيدى دوروتي وعان.

وسىلايشا دوروتي، توتو جانە ەگىن كۇزەتشىسى ۇشەۋى وز ەلىنىڭ سيقىرشىسىن ىزدەپ جولعا شىعادى. ءبىر جەرگە جەتكەندە ولار سىقىرلاعان ءبىر دىبىستى ەستيدى. دىبىس شىققان جاققا بۇرىلسا، سىقىرلاپ كەلە جاتقان قالايى ادام ەكەن. ونىڭ دەنەسىنىڭ توتتانىپ كەتكەنى سونشا، وزدىگىنەن قوزعالا دا المايتىن كورىنەدى. قالايى ادام دوروتيگە دەنەسىن قوزعالتۋ ءۇشىن مايمەن ءسۇرتۋىن وتىنەدى. دوروتي قالايى ادامنىڭ دەنەسىن ۇيدەن الىپ شىققان مايمەن ءسۇرتىپ بە رەدى. قالپىنا كەلگەن قالايى ادام دوروتيگە العىسىن جاۋدىرادى. ول دوروتي مەن ونىڭ سەرىكتەرىنىڭ قايدا بارا جاتقانىن ەستىپ:

— مەن تەمىردەن جارالعانمەن، جۇرەگىم جوق، جۇرەگىمنىڭ بولعانىن قالاي مىن، — دەپ ءوز مۇڭىن ايتادى. وسىلاي ءبارىنىڭ ارماندارى توعىسىپ، تىلەكتەرى ورايلاسقانىنا قۋانىپ، دوستار جولدارىن جالعاستىرادى. جولاۋشىلار جۇرە-جۇرە ءبىر ورمانعا كەلىپ كىرەدى. وندا ولار ارىستاندى جولىقتىرادى. ارىس تان ەگىن كۇزەتشىسى مەن قالايى ادامنان قورقىپ، اعاشتىڭ تاساسىنا بارىپ تىعىلادى. ءبىرازدان كەيىن جانىنا جاقىنداعان توتوعاتاپ بەرەدى. دوروتي ارىستاننىڭ تۇمسىعىنان پەرىپ جىبەرىپ، «قورقاق» دەپ ايقايلايدى. ارىستان باسىن سالبىراتىپ، دوروتيگە ايانىشتى تۇرمەن قارايدى. ول شىنىمەن دەقورقاق ەكەندىگىن مويىنداپ، باتىلدىق، وجەتتىكتىڭ جەتپەي تۇرعانىن ايتىپشاعىمدانادى. دوروتي ارىستاندى اياپ، وعان كومەكتەسپەك بولادى. ءسويتىپ، وز ەلىنىڭ سيقىر شىسىنا بارلىعى بىرگە جول تارتادى.

ۇزاق جول ءجۇرىپ، اقىرىندا دوروتي مەن ونىڭ جولداستارى وز ەلىنىڭ سيقىرشىسى تۇراتىن مەرۋەرت قالاعا دا جەتەدى. باس قاقپانىڭ كۇزەتشى لەرى جولاۋشىلاردىڭ سيقىرشىنى كورگىلەرى كەلەتىنىن ەستىپ، ىشكە كىرگىزەدى. سار ايدىڭ كوز تۇندىرار اسەمدىگى كەلگەن قوناقتاردى وزگەشە سەزىمگە بولەيدى. دەگەن مەن، قىزعا: «وز ەلىنىڭ سيقىرشىسى جاۋىز ادام بولىپ قالۋى دا عاجاپ ەمەس» دەگەن وي كەلەدى. ارى قاراي جۇرۋگە جۇرەكسىنىپ قالعان دوروتي دوستارى نا ءوز ويىن ايتادى. بۇلاي تۇرا بەرگەننەن ەشتەڭە شىقپاس ىن تۇسىنگەن ولار باتىلدانىپ ىشكە كىرەدى.

ۇلكەن دالىزبەن ءجۇرىپ وتىرىپ، وز ەلىنىڭ سيقىرشىسى وتىرعان بولمەدەن ءبىر-اق شىعادى. سيقىرشىنىڭ ءتۇرى سۇستى ەكەن. دوروتي وعان وزدەرىنىڭ نە ماقساتپەن كەلگەندەرىن تۇسىندىرەدى. سيقىرشى ولارعا:

— ەگەر سەندەر مەنىڭ شارتىمدى ورىنداساڭدار، تورتەۋىڭە دە كومەكتەسەمىن، — دەيدى. وز ەلى سيقىرشىسىنىڭ شارتى بويىنشا، بۇلار باتىستىڭ زۇلىم سيقىرشىسىن ىزدەپ تاۋىپ، ونى ولتىرۋلەرى كەرەك ەكەن. دوروتي مەن دوستارى بۇل شارتتى ورىنداۋعا ۋادە بەرەدى. سيقىرشىنىڭ سارايىندا ءبىراز تىنىعىپ الىپ، ولار جولعا شىعادى. ءبىراق دوستار باتىستىڭ زۇلىم سيقىرشىسىن قالاي تاباتىندارى تۋرالى ويلانباپتى. ال، ءوز ەلىندە جاتقان باتىستىڭ زۇلىم سيقىرشىسى ولاردىڭ كەلە جاتقانىن بىلەدى دە، قورعانىس قامىنا كىرىسەدى. ولاردى ولتىرۋگە ءبىر توپ قاسقىردى قارسى جىبەرەدى. دوروتي مەن ونىڭ دوستارى قاسقىرلاردان زارە-قۇتى قالماي قورقىپ، قاشا جونەلەدى، تەك قالايى ادام عانا ولارعا قارسى شىعىپ، ۇلكەن باتىلدىق كورسەتەدى. ءسويتىپ، ولار قاسقىرلاردان امان-ەسەن قۇتىلادى. زۇلىم سيقىرشى بۇل ساتسىزدىككە قاتتى اشۋلانادى. ەندى ولارعا قارسى مايمىلداردى اتتاندىرادى. دوروتي مەن ونىڭ دوستارى مايمىلداردان دا قاتتى قورقادى. ءتونىپ تۇرعان قاۋىپكە قاراماستان، قالايى ادام مەن ەگىن كۇزەتشىسى قارسى شابۋىلعا شىعادى. اقىرىندا مايمىلدار ولاردان ازەر قاشىپ قۇتىلادى، ءبىراق قالايى مەن ەگىن كۇزەتشىسى اۋىر جاراقات الادى. ال دوروتي، كۇشىگى جانە ارىستان ءدىن-امان بولادى. دەگەنمەن، ولار جولعا قايتا شىعادى. كىشكەنتاي دوروتي مەن ونىڭ دوستارى جولدا زۇلىم سيقىرشىنىڭ جىبەرگەن قارعا لارى مەن ارالارىنىڭ ۇلكەن توبىنا كەزىگەدى. جار اقاتتارىنىڭ اۋىر ەكەنىنە قاراماي، قالايى ادام مەن ەگىن كۇزەتشىسى قارسى شىعىپ، جەڭىسكە جەتەدى. كوپ قيىندىقتاردى جەڭىپ، ولار زۇلىم سيقىرشى تۇراتىن جەرگە كەلەدى-اۋ، ايتەۋىر. ولاردى كورىپ، امالى تاۋسىلعان سيقىرشىنىڭ سالى سۋعا كەتەدى. دەگەنمەن، ول:

— سەندەر اقىرى ماعان كەلگەن ەكەنسىڭدەر، بۇدان كەيىن مەنىڭ قۇلىم بولاسىڭدار! — دەپ اشۋلانادى.

وسى كەزدە زۇلىم سيقىرشى ءدوروتيدىڭ اياعىنداعى مەيىرىمدى سيقىرشى سىيلاعان اياق كيىمدى بايقاپ قالىپ، كۇشتەپ تارتىپ الماقشى بولادى. سول مەزەتتە-اق اياق كيىم وزگەرىپ سالا بەرەدى. ول دوروتي مەن ونىڭ دوستارىنا قورعان بولادى. ال شاشىرا عان وتتان كىشكەنتاي قىزدى مەيىرىمدى سيقىر شى نىڭ قورعانىش رەتىندە بەتىنەن سۇيگەنى قۇتقارىپ قالادى. الايدا جولدان ابدەن شارشاپ كەلگەن دوروتي مەن دوستارىنىڭ زۇلىم سيقىرشىمەن قارسىلاسۋعا شامالارى كەلمەي، ايتقان بۇيرىعىنا كونۋدەن باسقا امالدارى قالمايدى. كۇن ارتىنان كۇن وتەدى. دوروتي مەن دوستارى ەرتەلى-كەش ءبىر تىنباي جۇمىس جاسايدى. ولاردىڭ كىشكەنە وتىرىپ تىنىعۋلارىنا دا ۋاقىت بولمايدى.

بىردە دوستار سيقىرشىنىڭ ۇيدە جوقتىعىن پايدالانىپ، ونىڭ كوزىن قالاي قۇرتۋ كەرەكتىگى تۋرالى اقىلداسادى. ءبىراق ەش امالىن تاپپايدى.ءۇيدىڭ ءىشىن تازالاۋ دوروتيگە جۇكتەلگەن ەدى. سيقىرشىنىڭ سۋدان الىستاۋ جۇرەتىنىن بايقاعان قىز، ءبىر كۇنى ول ۇرسىپ سويلەگەندە ىزالانىپ، بەتىنە ءبىر شەلەك سۋدى شاشىپ جىبەرەدى. سول كەزدە زۇلىم سيقىرشى مۇز سياقتى بىرتىندەپ، اياعىنان باستاپ ەري باستايدى. سيقىرشى ەري-ەري، موينى مەن باسى قالادى. دوروتي زۇلىم سيقىرشىنىڭ ەرەكشە كۇشى بار باس كيىمى تۋرالى حاباردار ەدى. سوندىقتان ول سيقىرشى تولىق ەرىپ كەتپەي تۇرعاندا، ونىڭ سيقىرلى باس كيىمىن الىپ قالۋعا اسىعادى. دورو ي باسىنداعى باس كيىمدى ۇستاپ ۇلگەرەدى، سيقىرشى تولىعىمەن شالشىق سۋعا اينالىپ كەتەدى. وسىلاي كىشكەنتاي قىز زۇلىم سيقىرشىنىڭ كوزىن جويادى. دوروتي بۇل جاڭالىقتى دوستارىنا ايتادى. مۇنداي تاماشا حاباردى ەستىگەن دوستارى زۇلىم سيقىرشىدان قۇتىلعاند رىنا قاتتى قۋانادى. ەندى ولار وز ەلىنە قايتۋعا دايىندالادى. دوروتي وزىمەن بىرگە سيقىرلى باس كيىمنىڭ كومەگىمەن مايمىلداردى اكەتەدى. دوستار جۇرەجۇرە وز ەلىنە جەتەدى. ولاردى وز ەلىنىڭ سيقىرشىسى قارسى الادى. ءبىراق بۇل جولى ول كادىمگى قاراپايىم قارت ادام كەيپىندە وتىر ەكەن. مۇنى كورىپ، دوستار تاڭ قالىسادى. سيقىرشى دوروتي مەن دوستارىنا ءدان ريزا بولىپ، قالايى ادامعا مەيىرىمدى، تازا جۇرەك سىيلايدى. قالايى ادامنىڭ قۋانىشى قوينىنا سىيماي، سيقىرشىعا دا، دوروتيگە دە ءوزىنىڭ العىسىن جاۋدىرادى. سيقىرشى ەگىن كۇزەتشىسىنە ويلاۋ قابىلەتىن تارتۋ ەتەدى. كۇزەتشى بۇل سىيلىققا شىن جۇرەكتەن قۋانىپ، سيقىرشىعا ءوز ريزاشىلىعىن بىلدىرەدى. شاتتانا بيلەپ، قۋانىشىن دوستارىمەن بولىسەدى.

ارىستان ءوز كەزەگىن ۇلكەن سابىرلىلىقپەن كۇتەدى. سيقىرشى وعان باتىلداندىراتىن ءبىر شىنى ءدارى بەرەدى. ارىستان بۇل ءدارىنى قورقاقورقا ازەر الادى. ونى ءىشىپ جىبەرگەنى سول ەدى، بويىندا كەرەمەت ءبىر كۇشتىڭ پايدا بولعانىن بايقايدى. ءسويتىپ، ول دا سيقىرشىعا شىن جۇرەكتەن العىسىن ايتادى. كەزەك دوروتيگە كەلەدى. سيقىرشى وعان زۇلىم سيقىرشىدان العان باس كيىمىنىڭ مەيىرىمدى سيقىرشىعا جەتۋگە كومەكتەسەتىنىن، ال ول ءوز كەزەگىندە ۇيىنە جەتۋگە جول كورسەتەتىنىن تۇسىندىرەدى. دوروتي سيقىرلى باس كيىمنىڭ كۇشىمەن ۇستاپ وتىرعان ءۇش مايمىلدى شاقىرىپ، ولارعا ءوزىن ەيىرىمدى سيقىرشىعا جەتكىزۋلەرىن بۇيىرادى. كوزدى اشىپ-جۇمعانشا تورتەۋى دە مەيىرىمدى سيقىرشىنىڭ ۇيىنە جەتەدى. سيقىرشى كىشكەنتاي قىزبەن قايتا قاۋىشقانىنا قاتتى قۋانادى. مايمىلداردى ءوز ەلىنە قايتارادى. مەيىرىمدى سيقىرشى دوروتيگە سيقىرلى اياق كيىم ونى ۇيىنە دەيىن جەتكىزەتىنىن ايتادى. وسىلايشا كىشكەنتاي قىز بارىمەن قوشتاسىپ، ۇيىنە قاراي جول تارتادى. ءدوروتيدى ۇيىندە اپاسى كۇتىپ وتىر ەكەن. قىز جەل كوتەرىپ كەتكەن ءۇيدىڭ قالايشا ءوز ورنىندا تۇرعانىنا تاڭ قالادى. ول ۇيگە كىرە سالا اپاسىنىڭ موينىنا اسىلا كەتەدى. اپاسى دا ونى كورگەنىنە شاتتانىپ، قاتتى قۋانادى. دوروتي بولعان جايتتىڭ ءبارىن اپاسىنا جايىپ سالادى. ول تاماشا مانچكين جەرى تۋرالى، مەرۋەرت قالا، مەيىرىمدى سيقىرشى، وز ەلىنىڭ سيقىرشىسى مەن زۇلىم سيقىرشى تۋرالى بولعان وقيعانىڭ بارلىعىن باياندايدى. ءوزىنىڭ قانداي دوستار تاپقانىن دا ايتادى. سيقىرلى اياق كيىم، سيقىرلى باس كيىم، مايمىلدار جونىندە اڭگىمەلەپ بەرەدى. سيقىرشىنىڭ «قورعانىش بولادى» دەپ بەتىنەن سۇيگەندىگىن دە جاسىرمايدى. اپاسى نەمەرەسىنىڭ اڭگىمەسىنە سەنبەسە دە، ءدوروتيدىڭ ۇيگە امانەسەن ورالعانىنا قاتتى قۋانادى.

---