InfoHub Logo

2017-جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا Navigant Research زەرتتەۋ توبى جۇرگىزۋشىسى جوق اۆتوكولىكتەر جاساۋ سالاسىنداعى ءارتۇرلى اۆتووندىرۋشىلەردى ساراپتاعان ەسەپتى جارىققا شىعاردى. تىزىمگە 18 كومپانيا ەندى. بۇل Tesla كولىگىنىڭ جانكۇيەرلەرىن قاتتى اشۋلاندىردى. ويتكەنى، ساراپشىلار يلون ماسكتىڭ كومپانياسى شىعارعان اۆتوكولىكتە كولىكتى جۇرگىزۋشىسىز باسقارۋداعى ەڭ ماڭىزدى ەلەمەنت — ليداردىڭ جوق ەكەنىن بەلگىلەگەن. 

بۇل قۇنى ءقازىر $10 000 كولەمىندە (بۇل وتە قىمبات) بولاتىن شاعىن قۇرىلعى. ءبىراق ول اۆتوكولىكتىڭ جالپىعا ورتاق جولدا ءقاۋىپسىز قوزعالۋىنا كومەكتەسەدى. ماسكتىڭ بۇل قۇرىلعىنىڭ ەش پايداسى جوق ەكەنىن دالەلدەۋگە قانشا تىرىسقانىنان قاراماستان، ساراپشىلار ليداردىڭ جۇرگىزۋشىسىز اۆتوكولىك جاساۋ جولىنداعى نەگىزگى ەلەمەنتتەردىڭ ءبىرى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ءبىز بۇل قۇرىلعىنىڭ نە ەكەنىن جانە بولاشاقتىڭ اۆتوكولىكتەرى ءۇشىن نەلىكتەن سونشالىقتى قاجەت ەكەنىن تارقاتىپ ايتپاقپىز.

ليدار (LiDAR، Light Identification Detection and Ranging — قاشىقتىقتى جارىقپەن بايقاۋ جانە انىقتاۋ) — شاعىلىسقان جارىقتىڭ دابىلىن وڭدەۋ ارقىلى قاشىقتا تۇرعان نىسان تۋرالى اقپارات الاتىن تەحنولوگيا. باسقاشا ايتقاندا، تەحنولوگيا بەلگىلى ءبىر ۋاقىت ارالىعىندا ءوز اينالاسىنداعى نىساندى تاۋىپ، وعان دەيىنگى قاشىقتىقتى انىقتايتىن كوپ مولشەردەگى لازەرلىك يمپۋلس شىعارادى.

ليداردىڭ ارقاسىندا اۆتوكولىك جولدى، باسقا كولىكتەردى، بەلگىلەردى، اعاشتاردى، عيماراتتاردى جانە كەدەرگىلەردى كورەدى. ونىڭ ۇستىنە ول جارتاستار، جاڭبىر، حيميالىق بايلانىستار، اەروزولدار، بۇلتتار، ءتىپتى بولەك مولەكۋلالار سياقتى مەتالل ەمەس ماتەريالداردى دا انىقتاي الادى.

ونى قولدانۋ سالاسى وزدىگىنەن باسقارىلاتىن ترانسپورتتىق كولىكتەرمەن عانا شەكتەلمەيدى. بۇل تەحنولوگيا ءارتۇرلى بەتتەردىڭ توپوگرافيالىق سۋرەتتەرىن الۋدا جانە قالا قۇرىلىسىن جوسپارلاۋدا، عارىشتى زەرتتەۋدە، تابيعات اپاتىنان كەيىنگى زياندى باعالاۋدا جانە ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىندا كەڭىنەن پايدالانىلادى.

«بۇل تەحنولوگيا قورشاعان ورتانىڭ 3D-كارتاسىن جاساۋدا، سونداي-اق سول بەينەلەردى ءبىر سەكۋندتا بىرنەشە رەت جاڭارتۋعا وتە ءتيىمدى»، - دەيدى ءوزى باسقارىلاتىن اۆتوكولىكتەر نارىعىنداعى ويىنشىلاردىڭ كەزدەسۋلەرىن ۇيىمداستىراتىن Self Driving Track Days قوعامداستىعىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى الەكس لوۋرەنس-بەركلي.

ليداردىڭ نەگىزگى ارتىقشىلىقتارى

وزدىگىنەن باسقارىلاتىن اۆتوكولىكتەردە ليداردى ادەتتە قورشاعان ورتانىڭ كارتاسىن ۇلگىلەپ جانە ءار نىسانعا دەيىنگى قاشىقتىقتى انىقتايتىن وزدىگىنەن باسقارىلاتىن قۇرىلعى دەپ اتايدى. بۇل جۇرگىزۋشىسىز تاسىمال كولىگىنىڭ كامەرا جانە رادار سياقتى بولشەگى.

ليدار لازەرلىك ساۋلەلەردى باعىتتايتىن اينالمالى اينالاردان تۇراتىن قۇرىلعى. قۇرىلعى ادەتتە اۆتوكولىكتىڭ توبەسىندە تۇرادى. وسىلايشا ونىڭ باقىلاۋ بۇرىشى 360 گرادۋستى قۇرايدى. ەڭ جاقسى ليدارلار جۇزدەگەن مەتر قاشىقتىقتا تۇرعان بىرنەشە سانتيمەترلىك نىساندى انىقتاي الادى.

Google-دىڭ جۇرگىزۋشىسىز اۆتوكولىككە ارنالعان ليدارى

ليداردىڭ باسقا داچيكتەردەن ارتىقشىلىعى، بۇل قۇرىلعى قاشىقتىقتى ەكى سانتيمەتر دالدىككە دەيىن انىقتاي الادى. سالىستىرۋ ءۇشىن ايتار بولساق، GPSء-تىڭ دالدىگى — ەكى مەتر. ونىڭ ۇستىنە كەيبىر ماتەريالدار (مىسالى، رەزەڭكە) رادوتولقىنداردى شاعىلىستىرمايدى. سوندىقتان رادار ليدار سياقتى جولدا جاتقان شينانى انىقتاي المايدى. بۇل قۇرىلعىنىڭ رادار مەن كامەرادان تاعى ءبىر ارتىقشىلىعى، جارىق از كەزدە دە جانە جارىق مولىنان تۇسكەن كەزدە دە جۇمىس ىستەۋ قابىلەتى تومەندەمەيدى. ول اينالاسىنداعى بارلىق نارسەنى بىردەي جاقسى كورەدى.

ليدار — وتە ماڭىزدى بولشەك. اڭگىمە مىنادا، كوپشىلىك وزدىگىنەن باسقارىلاتىن اۆتوكولىكتەر تۋرالى ايتقاندا، تەك جالپى ادامدارعا نەمەسە قالا ىشىندەگى تاكسيلەرگە قاتىستى تۇتىنۋ كولىكتەرىن عانا ەسەپكە الادى. ءبىراق بۇگىندە ءىرى كومپانيالار دا جۇك كولىكتەرى سياقتى كوممەرسيالىق اۋقىمداعى جۇمىستارعا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ جاتىر. ال اۋىلشارۋاشىلىق تەحنيكاسى – بولەك ۇلكەن ءبىر ساناتقا جاتادى. مىسالى، ليداردى كومباينعا پايدالانۋ ارقىلى وراق شەكاراسىن انىق بەلگىلەپ، ءبىر ءدان قالدىرماي جيناپ الۋعا بولادى. ال ءدان تاسيتىن جۇك كولىگى كومبايننىڭ سوڭىنان ءبىر ەلى قالماي ىلەسىپ وتىرادى.

زاماناۋي تەحنولوگيالاردى پايدالانۋدى Volvo كومپانياسى برازيليالىق فەرمەرلەردىڭ مىسالىمەن دالەلدەپ بەردى. قانت قۇراعىن جيناۋ كەزىندە ولار جىل سايىن ءونىمنىڭ 4%ء-ىن جوعالتىپ وتىرعان. وعان سەبەپ، وراق كەزىندە شيكىزات تيەلەتىن جۇك كولىگى تەزىرەك نەمەسە باياۋ ءجۇرىپ وتىراتىن بولعان. ويتكەنى ادامنىڭ بىرنەشە ساعات بويى تاپجىلماي وتىرىپ ءبىرقالىپتى جىلدامدىقتى ساقتاي الۋى مۇمكىن ەمەس. Volvo-نىڭ ارنايى جۇيەسى جۇمىس بارىسىن اۆتوماتتاندىرۋعا مۇمكىندىك بەردى. سونىڭ ارقاسىندا جۇك كولىگى ءبىرقالىپتى ءجۇرىپ وتىردى. ال ادام تەك جۇمىس ءۇردىسىن باقىلاپ وتىردى.

تەحنولوگيانىڭ ماسەلەسى

قۇرىلعىنىڭ ەڭ باستى كەمشىلىگى — باعاسى. ليدار وزدىگىنەن باسقارىلاتىن اۆتوكولىكتىڭ ەڭ قىمبات بولشەگى بولىپ سانالادى. ءبىر قۇرىلعىنىڭ قۇنى $75 000-عا دەيىن جەتۋى مۇمكىن. قازىرگى ۋاقىتتا سالىستىرمالى تۇردە از عانا كولىكتى جولدا جۇرگىزىپ، سىناقتان وتكىزگەنىنەن قاراماستان وعان دەگەن سۇرانىس تاعى ءبىر ماسەلەگە اينالدى. ناۋرىز ايىندا «The Information» باسىلىمى ليدار وندىرۋشىلەر مەرزىمىنە ۇلگەرمەي، تاپسىرىس بەرۋشىلەردى جارتى جىلعا دەيىن كۇتتىرىپ قويعانىن حابارلادى.

ءبىراق سۇرانىس — ماسەلەنىڭ ۇلكەنى ەمەس. ليدار جاسايتىن كومپانيالاردىڭ نەگىزگى ماسەلەسى بۇرىنعىداي قۇرىلعىنىڭ باعاسى بولىپ تۇر. سوڭعى كەزدەرى كەيبىر ليدارلاردىڭ باعاسىن ون ەسە تومەندەتىپ، $7500 دەڭگەيىنە ءتۇسىرۋ مۇمكىن بولدى. ءبىراق بۇل ءبارىبىر كوپ. ءوزىڭىز ويلاپ كورىڭىزشى، ءبىر عانا بولشەگىنىڭ ءوزى $10 000 تۇراتىن كولىكتىڭ قۇنى قانشا بولۋى مۇمكىن؟

العاشقى جەتىستىكتەر دە جوق ەمەس. جۇرگىزۋشىسىز جۇرەتىن كولىكتەر شىعارۋمەن اينالىساتىن Waymo كومپانياسىنىڭ وكىلدەرى 2017-جىلدىڭ باسىندا كولىك جاساۋشىلار ليداردىڭ قۇنىن 90%-كە تومەندەتتى دەپ مالىمدەدى. بۇرىن Waymo قۇنى $75 000 بولاتىن قۇرىلعىنى پايدالاناتىن.

ليدار جاسايتىن ءىرى وندىرۋشىلەردىڭ ءبىرى Velodyne 2016-جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا جاپپاي ءوندىرۋ بولعان كەزدە قۇنى  $50-دان اسپايتىن تۇراقتى ليدار جاسايتىندارىن حابارلادى. نەمىس كومپانياسى Infineon دا وسى باعىتتا جۇمىس ىستەيدى جانە قۇنى $250 بولاتىن قۇرىلعى شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىر.

جاڭا، ءارى ارزان ليدارلاردىڭ ولشەمدەرى دە كىشىرەيە بەرەدى. ءبىراق ءقازىر قۇرىلعىنىڭ گاباريتى دە ءبىراز ماسەلە تۋىنداتىپ وتىر. Delphi جانە جوعارىدا ايتىلعان Velodyne سياقتى كەيبىر كومپانيالار ءقازىردىڭ وزىندە ليدارلاردى اۆتوكولىك شاناقتارىنا ورناتىپ جاتىر. كومپانيالار ەستەتيكا ءۇشىن عانا ەمەس، اەروديناميكا زاڭدارىنىڭ ەرەكشەلىگى ءۇشىن ءداستۇرلى ديزايننان اۋىتقىماي وتىر.

Volvo كومپانياسى دا ءدال وسى قاعيدامەن جۇمىس ىستەيدى. 2015-جىلدىڭ وزىندە كومپانيا ليداردى قولدانۋ ارقىلى Drive Me كونسەپتىن ۇسىندى. ونىڭ شاعىن ولشەمدەرى قۇرىلعىنى اۆتوكولىكتىڭ الدىڭعى بولىگىنە ورنالاستىرۋعا مۇمكىندىك بەردى. ول شولۋ بۇرىشى 140 گرادۋسپەن 150 مەتر قاشىقتى كورە الادى. وسى كولىكتىڭ ەسەبىندە كونسەپت ستاندارتتى اۆتوكولىك (شاناقتاعى «قالپاقسىز») سياقتى جانە جالپى شىعارىلىمنىڭ ءبىر بولىگى بولاتىن حس90 ۇلگىسىندە كورسەتىلدى. بۇل رەتتە اۆتوموبيل جۇيەسىندەگى 360 گرادۋستىق بەينەنى ءبىرقاتار داچيكتەر مەن لازەرلىك سەنسورلار (اۆتوكولىك پەريمەترى بويىنشا بىرنەشە ونداعان) ارقىلى الادى. 

باعا مەن سۇرانىستان كەيىنگى ءۇشىنشى ماسەلە ليداردىڭ قاشىقتىق كورسەتكىشى. بۇگىنگى كۇنى ونىڭ ماكسيمالدى كورسەتكىشى —120-150 مەتر. ءبىراق ينجەنەرلەر جۇيە 200 مەتردەن اسا قاشىقتىقتا جۇمىس ىستەي الۋ ءۇشىن ەڭبەك ەتىپ جاتىر. بۇل اۆتوكولىكتىڭ الدىڭعى جانە جان-جاعىنداعى جاعداي تۋرالى كوبىرەك اقپارات جيناۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. دەمەك، ساپار بۇرىنعىدان دا قاۋىپسىزدەۋ بولادى.

ليدارلاردىڭ قاجەتتىلىگى

2015-جىلى وسى سالانىڭ كوشباسشىلارىنىڭ ءبىرى، Tesla كومپانياسىنىڭ باسشىسى يلون ماسك جۇرگىزۋشىسىز كولىككە ليدار كەرەك ەمەس دەپ مالىمدەگەن. «تاسىمال قۇرالدارىنىڭ تولىق دەربەستىگى ءۇشىن سەنسورلاردىڭ اۋقىمدى جيناعى جانە قاتەسىز كومپيۋتەرلىك جۇيە كەرەك. سوندىقتان، مەنىڭ ويىمشا ليداردىڭ قاجەتى جوق. مەن تولىق دەربەستىككە ءپاسسيۆتى وپتيكالىق داچيكتەر جانە بالكىم، ءبىر رادار ارقىلى قول جەتكىزۋگە بولادى دەپ ويلايمىن». سودان بەرى يلون ماسك ءوز ويىنان اينىعان ەمەس. ال Tesla كولىكتەرى ءالى دە ليدارسىز شىعارىلىپ جاتىر.

2016-جىلدىڭ  شىلدەسىندە Tesla اۆتوكولىگى جۇرگىزۋشىسىز رەجيمدە اپاتقا ۇشىرادى. كولىك جۇيەسى الدىندا كەتىپ بارا جاتقان اق ءتۇستى (كولىك كۇن ساۋلەسىنىڭ اسەرىنەن اق ءتۇستى اجىراتا الماي قالعان) جۇك كولىگىن انىقتاي الماي، كولىك استىنا كىرىپ كەتكەن. ناتيجەسىندە، جۇرگىزۋشى قازا تاپتى. وسىدان كەيىن ليدارعا دەگەن قاجەتتىلىك بۇرىنعىدان دا وزەكتى بولا ءتۇستى.

ءقازىر نارىق ويىنشىلارىنىڭ كوبى جۇرگىزۋشىسىز اۆتوكولىكتەرگە ليدار كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. بالكىم، يلون ماسك ونىڭ قاجەتتىلىگىن باعاسىنىڭ قىمباتتىعىنا بولا جوققا شىعارعان شىعار. قازىرگى Luminar، Velodyne نەمەس Quanergy كومپانيالارى شىعارىپ جاتقان ليدارلار وتە قىمبات، اۆتوكولىك قۇنىن 10-15%-كە كوتەرىپ جىبەرەدى. ال بۇل كومپانيانىڭ تۇراقتى كوپ شىعىندارىنا بايلانىستى Tesla ءۇشىن جاقسى نۇسقا ەمەس.

«ءبىر جاعىنان ليداردان باس تارتۋ قاراپايىم، ارزان جانە ورناتۋعا وڭاي باسقا سەنسورلارعا نازار اۋدارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەكىنشى جاعىنان، جۇرگىزۋشىسىز اۆتوكولىك جاسايتىن كومپانيالار 3D-مالىمەتتەردىڭ اۋقىمدى كولەمىنە قول جەتكىزە المايدى»، - دەپ ەسەپتەيدى Self Driving Track Days باسشىسى الەكس لوۋرەنس-بەركلي. 

Volvo كومپانياسىنداعى Drive Me جۇيەسىمەن جۇمىس ىستەپ جۇرگەن توپ تا اۆتوكولىكتى اۆتوكولىكتىڭ بارلىق پەريمەترى بويىنشا كوپ كامەرالارمەن جانە داچيكتەرمەن جابدىقتايدى. ءبىراق ليدار دا جالپى جۇيەنىڭ ءبىر بولشەگى. اقيقاتتان قاشىپ قۇتىلا المايمىز: قازىرگى ۋاقىتتا تەك وسى جۇيە عانا كەز-كەلگەن اۋا-رايىندا جانە كەز-كەلگەن جاعدايدا اۆتوموبيل اينالاسىنداعى نىساندار كارتاسىنىڭ ناقتى ۇلگىسىن جاساۋعا مۇمكىندىك بەرە الادى. الەمدەگى ەڭ ءقاۋىپسىز اۆتوموبيلدەردىڭ جاسايتىن Volvo ءۇشىن بۇل سالماقتى دالەل.

---